4. SINIF FEN BİLİMLERİ
Bu kitabın bütün hakları Mavi Deniz Yayıncılığa aittir.
Yayınevinin yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz ve çoğaltılamaz.
Copyright © 2020
YAZAR
Ahmet KÜÇÜKAYDIN
DİZGİ - SAYFA - KAPAK TASARIMI Resul KÖSE
Abdulkadir KARADURAN
YAYINEVİ
MAVİ DENİZ YAYINLARI
+90 553 382 47 72 - +90 538 944 34 09 www.mavidenizyayinlari.com
BASKI
Özgür Web Ofset Sertifika No: 46821
BASIM YERİ ve TARİHİ ANKARA - 2020 ISBN: 978-605-80000-6-3
İSTİKLÂL MARŞI
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl...
Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl!
M. Akif ERSOY
“Bizim akıl, mantık ve zeka ile hareket etmemiz en belirgin özelliğimizdir.”
M. Kemal ATATÜRK
1. ÜNİTE YER KABUĞU VE DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ
Kayaçlar ...7
Kayaçlar ve Mineraller ...9
Madenler ...11
Fosiller ...15
Etkinliklerle Yer Kabuğunun Yapısı ...17
Dönme ve Dolanma ...19
Dünya’nın Dönme Hareketi ...21
Dünya’nın Güneş Etrafındaki Dolanımı ...25
Etkinliklerle Dünya’nın Hareketleri ...27
Değerlendirme - 1 ...29
2. ÜNİTE BESİNLERİMİZ Besin İçerikleri ...33
Proteinler - Karbonhidratlar ...35
Yağlar - Vitaminler - Su ve Mineraller ...37
Etkinliklerle Besin İçerikleri ...39
Sağlıklı Bir Yaşam İçin Besinler ...41
Sağlıklı Yaşam - Dengeli Beslenme ...43
Sigaranın Zararları ...45
Alkol ve Sigaranın Zararları ...47
Değerlendirme - 2 ...49
3. ÜNİTE KUVVETİN ETKİLERİ Kuvvet ve Hareket ...53
Kuvvetin Etkileri ...55
Kuvvetin Harekete Etkisi ...57
Esnek ve Kırılgan Maddeler ...59
Mıknatıs ...61
Mıknatısın Kutupları ...63
Etkinliklerle Kuvvetin Etkileri ...67
Değerlendirme - 3 ...71
4. ÜNİTE MADDENİN ÖZELLİKLERİ Maddede Nitelik ...75
Suda Yüzme ve Batma ...77
Suyu Çeken ve Çekmeyen Maddeler ...79
Mıknatısla Çekilme ...81
Kütle - Kütle Birimi ...83
Dara, Net ve Brüt Kütle ...85
Hacim - Hacim Birimi ...87
Hacim ...89
Kütle - Hacim ...91
Madde - Cisim ...95
Katı - Sıvı - Gaz ...97
Isınma ve Soğuma ...101
Isı Akışı ...103
Hâl Değişimi ...105
Erime - Donma - Buharlaşma ...107
Saf Madde ve Karışım ...109
Karışımları Ayırma Yöntemleri ...111
Etkinliklerle Maddeyi Tanıyalım ...113
Değerlendirme - 4 ...115
Değerlendirme - 5 ...117
5. ÜNİTE GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AYDINLATMA VE SES TEKNOLOJİLERİ Geçmişten Günümüze Aydınlatma ...121
Aydınlatma ...125
Uygun Aydınlatma ...127
Işık Kirliliği ...129
Ses Teknolojileri ...131
Ses Kirliliği ...135
Değerlendirme - 6 ...137
Değerlendirme - 7 ...139
6. ÜNİTE İNSAN VE ÇEVRE Kaynakları Tasarruflu Kullanalım ...143
Besinleri Tasarruflu Kullanalım ...147
Kaynakların Önemi ...149
Geri Dönüşümün Önemi ...151
Değerlendirme - 8 ...153
7. ÜNİTE BASİT ELEKTRİK DEVRELERİ Elektrik - Pil - Batarya ...157
Devre Elemanları ...159
Devre Elemanlarının Görevleri ...161
Elektrik Devresi ...163
Evdeki Elektrik Sistemleri ...167
Etkinliklerle Elektrik Devreleri ...169
Değerlendirme - 9 ...171
Değerlendirme - 10 ...173
Cevap Anahtarları ...175
İÇİNDEKİLER
YER KABUĞU VE
DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ
ÜNİTE
1
YER KABUĞU ve DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ
KONULAR:
KAVRAMLAR
A. YER KABUĞUNUN YAPISI B. DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ
a. Kayaçlar ve Madenler
b. Fosiller
c. Dönme ve Dolanma
d. Dünya’nın Dönme ve Dolanma Hareketinin
Sonuçları
Kayaçlar A. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Soruları cevaplandıralım.
KAYAÇLAR
Canlıların üzerinde yaşadığı katman yer kabuğudur. Yer kabuğu Dünya’nın en dış katmanıdır. Yer kabuğu katmanların en ince ve en kırılgan olanıdır.
Yer kabuğu dağların bulunduğu yerlerde kalın, denizlerin derin yerlerinde ise incedir. Yer kabuğunu oluşturan kayaçlar zamanla kaya, taş, çakıl ve kuma dönüşür.
Kayalara daha çok dağlarda, taş ve çakıllara ise akarsu ve deniz kenarla- rında rastlarız.
SORU : SORU : SORU : SORU :
CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP :
4 3 2 1
Kayaçlar zamanla nelere dönüşür?
Kayaçlar zamanla kaya, taş, çakıl ve kuma dönüşür.
Yer kabuğu katmanının en kalın olduğu yerler nerelerdir?
Dağların bulunduğu yerler katmanın en kalın olduğu yerdir.
Yer kabuğu katmanının özellikleri nelerdir?
Özellikleri ince ve kırılgan olmasıdır.
Canlılar yaşamlarını hangi katmanda sürdürürler?
Canlılar yaşamlarını yer kabuğu katmanında sürdürürler.
B. Aşağıda kayaç, kaya, taş, çakıl ve kumun açıklaması verilmiştir. Noktalı yerlere uygun olan kelimeyi yazalım.
C. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.
Kayaç Kaya Taş Çakıl Kum
farklı minerallerdir
renklerde kayaçlar
yapısındaki
yeryüzü yağmurun
Büyük kaya parçalarından kopan küçük kütlelere denir.
... :
Toparlak biçimini almış ufak taş parçalarına denir.: ...
Bir ya da daha fazla mineralin bir araya gelmesiyle oluşmuş bütüne denir.
... :
Kayaların parçalanıp ufalanmasıyla oluşan sert taneciklere denir.
... :
Kayaçlardan kopmuş büyük taş kütlesine denir.
... :
Doğada yürüyüş yaparken ... taşlara rastlarız.
Doğadaki taşlar farklı ... ve parlaklıktadır.
Kayaçların farklı olmasını sağlayan yapısındaki ...
Magmanın soğuyup katılaşmasıyla ... oluşur.
Kayaçlar rüzgar ve ... etkisiyle parçalanırlar.
Kayaçların renginin farklı olmasını sağlayan ... minerallerdir.
Yer kabuğu ve ... şekilleri kayaçlardan oluşmuştur.
a
c
e b
d
f g
Taş
Kayaç Çakıl
Kum Kaya
farklı
minerallerdir renklerde
kayaçlar
yapısındaki yeryüzü
yağmurun
Kayaçlar ve Mineraller A. Aşağıdaki görselleri inceleyelim. Açıklamaları okuyalım. Soruları cevaplandıralım.
KAYAÇLAR ve MİNERALLER
Yer kabuğunu oluşturan kayaçlar, magmanın soğuyup katılaşmasıyla oluşur.
Kayaçlar yağmur, rüzgâr, ısınma ve soğumanın etkisiyle zamanla parçalanır.
Kaya, taş ve çakıla dönüşür.
Kayaçların farklı olmasını sağlayan yapılarında yer alan minerallerdir. Mi- neraller doğal yollarla oluşan katı maddelerdir. Kayacı mermer yapan içindeki mermer mineralidir. Aynı şekilde kayacı granit yapan içindeki granit mineralidir.
Kayacı mermer yapan nedir?
Kayacı mermer yapan yapısındaki mermer mineralidir.
Kayaçları farklı kılan nedir?
Kayaçları farklı kılan yapılarında yer alan minerallerdir.
Kayaçlar kaya, taş ve çakıla nasıl dönüşür?
Yağmur, rüzgâr, ısınma ve soğumanın etkisiyle dönüşüm gerçekleşir.
Kayaçlar nasıl oluşmuştur?
Kayaçlar magmanın soğuyup katılaşmasıyla oluşur.
SORU : SORU : SORU : SORU :
CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP :
4 3 2 1
B. Aşağıdaki minerallerle kullanıldığı alanları harfleri kullanarak eşleştirelim.
C. Aşağıdaki kavram haritasında noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.
KAYAÇLAR
etkisiyle parçalanır
dönüşür dönüşür dönüşür dönüşür
etkisiyle parçalanır etkisiyle
parçalanır
etkisiyle parçalanır
Akarsu Taş Rüzgar
Kaya Çakıl Yağmur
Kum Sıcak - Soğuk ...
...
...
...
...
...
...
...
Silis ve Gümüş Minerali
a Dijital saatlerde kullanılır.
Kuvars Minerali
c Sofra tuzu yapımında kullanılır.
Kaya Tuzu Minerali
f Kurşun kalem ucu yapımında kullanılır.
Alçı Taşı Minerali
b Ayna yapımında kullanılır.
MineraliTalk
e İnşaatlarda ve otomobil yapımında kullanılır.
Demir Minerali
d Tebeşir yapımında kullanılır.
Grafit Minerali
g Talk pudrası yapımında kullanılır.
c
f
g a
d b
e
Akarsu
Taş
Rüzgar
Kaya Çakıl
Yağmur
Kum Sıcak - Soğuk
Madenler A. Aşağıdaki görselleri inceleyelim. Açıklamaları okuyalım. Soruları cevaplandıralım.
MADENLER
Yer kabuğunu oluşturan kayaçların bir kısmı madendir. Ekonomik değeri olan taş ve minerallere maden denir.
Madenlerin özellikleri:
Ekonomik değere sahiptirler.
Fabrika ve atölyelerde işlenerek pek çok alanda kullanılırlar.
Ülkemizde demir, bakır, krom, bor, altın, mermer, linyit, taş kömürü ve gü- müş gibi madenler çıkarılmaktadır.
Madenlerin çıkarıldığı yere maden ocağı denir.
Madenlerin özellikleri nelerdir?
Ülkemizde hangi madenler çıkarılmaktadır?
Maden ocağı nedir?
Maden nedir?
SORU : SORU : SORU : SORU :
CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP :
4 3 2 1
1. Ekonomik değerlere sahiptirler.
2. Fabrika ve atölyelerde işlenerek pek çok alanda kullanılırlar.
Demir, bakır, krom, bor, altın, mermer, linyit, taş kömürü ve gümüş.
Madenlerin çıkarıldığı yere maden ocağı denir.
Ekonomik değeri olan taş ve minerallere maden denir.
toprak
gümüş
kaya
bakır
çakıl
altın
taş
kömür
kum
demir
B. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım.
C. Aşağıdaki kayaçları inceleyelim. Değerli olanlarla, olmayanları sınıflandıralım.
Değerli Kayaçlar (Madenler)
a.
b.
c.
d.
e.
...
...
...
...
...
Değersiz Kayaçlar
a.
b.
c.
d.
e.
...
...
...
...
...
Kayaçların tamamı madenlerden oluşmuştur.
Madenler aynı zamanda kayaçtır.
Kayaçların tamamı çok değerlidir.
Kayaçların ekonomik değerleri olanlarına maden denir.
Altın değerli madenler arasında yer alır.
Madenler, kayaçlardan çıkarılır.
Madenler, yer kabuğunun farklı derinliklerinde yer alır.
Değerli kayaçları yer yüzüne çıkarabilmek için maden ocakları açılır.
Kömür madeni ekonomik olarak gümüşten daha değerlidir.
İnsanoğlu binlerce yıl öncesinden maden çıkarmaya başlamıştır.
( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) a
e c
g
ı b
f d
h
i
Y D Y D D D D D Y D
Altın Gümüş Kömür Bakır Demir
Toprak Taş Kaya Kum Çakıl
A. Aşağıda madenlerin kullanıldığı alanlar verilmiştir. Noktalı yerlere uygun madenin adını yazalım.
B. Aşağıda demirin ürüne dönüşme aşamaları karışık olarak verilmiştir. Harfleri kulla- narak oluş sırasına göre sıralayalım. Şifreyi bulalım.
Madenler
Daha çok inşaatlarda ve otomobillerde kullanılır.
Kuyumculukta, süslemede, madalya yapımında kullanılır.
İnşaatlarda, dekorasyonda ve heykelcilikte kullanılır.
Arabalarda kullanılan akü yapımında kullanılır.
Elektrik ve telefon kablolarında kullanılır.
Elektrik üretiminde ve ısınmada kullanılır.
Maden ocağından çıkarılan demir tesislere alınır.
Demiri yer yüzüne çıkarabilmek için maden ocakları açılır.
Tesislere alınan demir yüksek ısılarda eritilir.
Demir ve benzeri madenler kayaçların içinde bulunur.
Eritilen demir madeni kalıplara dökülerek şekil verilir.
Eritilen demir değersiz taş ve topraklardan arındırılır.
Şekil verilen demir ham madde olarak fabrikalara gönderilir.
: : : : : : ...
...
...
...
...
...
Mermer Kömür Altın
Bakır Kurşun Demir
M I P Z R A A
M a d e n d e n Ü r ü n e Mermer
Kömür Altın
Bakır Kurşun
Demir
C. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.
D. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım.
Evimizde kullandığımız bir çok araç gerecin ham maddesi ... . Maden kaynakları ülkelerin ... katkı sağlar.
Ülkemiz maden kaynakları bakımından kendine yeten ... arasındadır.
Madenler günlük hayatta kullandığımız bir çok ... karşımıza çıkar.
Madenler; uçak, tren, otomobil gibi ... yapımında kullanılır.
Madenler ... ilerlemesinde önemli bir yere sahiptir.
gelişmesine teknolojinin madenlerdir
araçların üründe ülkeler
1. I. Kayaçtır II. Değeri yoktur III. Madendir
IV. Kablo yapımında kullanılır Bakır için hangileri doğrudur?
A. I-II-III B. I-III-IV C. II-III-IV
D. I-II-IV
3. Doğadan çıkarıldığı haliyle kullanılan maden aşağıdakilerden hangisidir?
A. Bakır B. Altın C. Demir D. Kömür
2. Kaşık, çatal, bıçak yapımında kullanı- lan paslanmazlık özelliğine sahip olan maden hangisidir?
A. Nikel B. Bakır C. Krom D. Demir
4. Madenlerle ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Ekonomik değerleri vardır.
B. Yer kabuğunun farklı derinliklerin- de yer alırlar.
C. Yurdumuzda en çok çıkarılan ma- den altındır.
D. Madenler aynı zamanda kayaçtır.
a
c
e b
d
f
gelişmesine
teknolojinin
madenlerdir
araçların
üründe ülkeler
Fosiller A. Aşağıdaki fosilleri inceleyelim. Hangi canlıya ait olduğunu yazalım.
B. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım.
balık yaprak dinozor
deniz yıldızı yusufçuk kertenkele
... ... ...
... ... ...
Her canlı öldükten sonra fosilleşir.
Fosilleşme olayı milyonlarca yıl sürer.
Havayla teması kesilen canlılar fosilleşebilir.
Günümüze ulaşan bir çok fosil örneği vardır.
Fosilleşme sadece kayaçlarda meydana gelir.
Fosiller sayesinde milyonlarca yıl öncesinde yaşamış canlılar hakkında bilgi ediniriz.
Havayla teması kesilen canlı kalıntıları çürümez.
Çürümeyen canlı kalıntıları binlerce yıl bozulmadan kalabilir.
( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... ) ( ... )
( ... ) ( ... ) a
e c b
f d
g h
Balık
Yaprak
Dinozor Deniz Yıldızı
Yusufçuk Kertenkele
D D D D Y D
D D
C. Aşağıda kavram haritasında kutuların içine uygun ifadeleri yazalım.
1. Kayaçlarda 2. Milyonlarca Yıl 3. Balık Fosili
4. Hava ile temas kesilmeli 5. Buzullarda
6. Dinozor fosili
7. Üstü kum ve kil tabakasıyla kaplanmalı 8. Bitki Reçinesi
9. Çürümeden günümüze kadar ulaşmalı
FOSİLLER
Kayaçlarda Buzullarda Bitki Reçinesi
Balık Fosili
Dinozor Fosili Milyonlarca Yıl
gerçekleşir
gerçekleşir
şartları
sürer örnek
örnek
şartları şartları
gerçekleşir
Hava ile temas kesilmeli Üstü kum ve kil tabaka- sıyla kaplanmalı
Çürümeden günümüze kadar ulaşmalı
A. Aşağıdaki bulmacada “yer kabuğunun yapısı” ünitesinde karşılaştığımız kavramlar yer almaktadır. Bulduklarımızı boyayalım, tabloya yazalım.
B. Aşağıdaki bulmacayı dolduralım.
1 Canlıların üzerinde yaşadığı katman.
2 Yer kabuğunu oluşturan yapı.
3 Kayaçların parçalanması sonucunda oluşan küçük taş parçaları.
4 Kuyumculukta kullanılan, ekonomik değeri yüksek maden.
5 Madenlerin çıkarıldığı yerlere verilen ad.
6 Fosilleşmenin gerçekleşebilmesi için temasın kesilmesi gereken madde.
1
2
3
4
5
6 Y
A A
A A
R
U E
I I
E
B D
Ğ K
K M
C A Y A
A T
A I
V N Ç
Ğ L
H
U O
M A G M A E Y M N Z
L E V V Ü A Z İ İ U
E Ü F O S İ L N O Ü H A M M A D D E A L N E R E E L E R E P M A D E N O C A Ğ I
E Ç A K I L Z L B İ İ R S Y E R Y Ü Z Ü Ü Z M A D E N G Ğ O
YER KABUĞUNUN YAPISI
... ...
... ...
... ...
... ...
Etkinliklerle Yer Kabuğunun Yapısı
Ham Madde Maden Ocağı
Magma Çakıl
Maden Fosil
Yeryüzü Mineral
1. Çakıl, kayaçtan kopmuş ufak par- çadır.
Kayaçlar çok sert oldukları için parçalanmazlar.
Dünya’mızın en iç katmanına yer kabuğu denir.
Yer kabuğu kayaçlardan oluşmuş- tur.
: : : :
Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğ- rudur?
A. B.
C. D.
2. Ekonomik değere sahip kayaçlara ... denir.
İfadesinde noktalı yere hangisi gelme- lidir?
A. Altın B. Sanayi C. Maden D. Fosil
3. Madenlerin işlenmeden önceki haline verilen isim hangisidir?
A. Kayaç B. Madde C. Çinko D. Ham madde
4. Balkonda, pencere kenarlarında kul- lanılan maden hangisidir?
A. Mermer B. Bakır C. Bor D. Linyit
5. Kayaçların, parçalanıp çakıl ve kuma dönüşmesinde etkili olan aşağıdakiler- den hangisidir?
A. Spor olayları B. Trafik kazaları C. Hava olayları D. Ekonomik olaylar
6. Kayaçlar için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A. Farklı renklerde ve sertlikte olabi- lirler.
B. Yapılarında mineraller bulunur.
C. Zamanla fosilleşirler.
D. Magmanın soğuyup katılaşması so- nucunda oluşmuşlardır.
7. I. Ekonomik değere sahiptirler.
II. Yer kabuğunun farklı derinliklerin- de yer alırlar.
Madenlerle ilgili ifadeler için hangisi doğrudur?
A. I doğru, II yanlış B. I yanlış, II doğru C. İkisi de yanlış D. İkisi de doğru
8. Şu anda ölen bir balığın fosilleşebil- mesi için kaç yıl geçmesi gerekir?
A. Milyon yıl B. On yıl C. Yüz yıl D. Bin yıl
MİNİ TEST 11
Vantilatör hareketsiz bir varlıktır.
D Y
Vantilatör dolanma hareketi yapar.
D Y
Vantilatör dönme hareketi yapar.
D Y
Helikopterin pervanesi dolanma hareketi yapar.
D Y
Helikopterin pervanesi dönme hareketi yapar.
D Y
Helikopterin pervanesini durdurmak tehlikelidir.
D Y
Otomobil pistte dönme hareketi yapar.
D Y
Otomobil cansız bir varlıktır.
D Y
Otomobil pistte dolanma hareketi yapar.
D Y
Rüzgâr esince pervane hareket eder.
D Y
Pervanenin hareketi dolanma hareketidir.
D Y
Pervanenin hareketi dönme hareketidir.
D Y
Dönme ve Dolanma A. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Görsellerle ilgili ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y”
kutusunu boyayalım.
Çevremizdeki nesnelerin kendi etrafındaki hareketine dönme, varlıkların etrafındaki hareketine dolanma denir.
a
b
c
d
B. Aşağıdaki Dünya’nın açıklamasını okuyalım. Cümlelerin önlerindeki yerlere “dön- me”, “dolanma” kelimelerinden uygun olanı yazalım.
C. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım.
D D
N
L M
Ö O
E N M
A A
Çocuklar, Benim iki hareketim vardır. Kendi etrafımda
ve Güneş’in etrafında hareket ederim.
Güneş’in etrafındaki hareketim hangisidir?
Yukarıdaki ifadede noktalı yere han- gisi gelmelidir?
A. dolanma B. hızlanma C. sallanma D. dönme
Dünya’nın Güneş’in etrafında yaptığı hareket hangisidir?
A. dolanma B. dönme C. yavaşlama D. hızlanma
Yukarıdaki ifadede noktalı yerlere hangisi gelmelidir?
A. dolanma - dönme B. dönme - hızlanma C. yavaşlama - dönme D. dönme - dolanma İfadeler için hangisi doğrudur?
A. I doğru, II yanlış B. I yanlış, II doğru C. İkisi de yanlış.
D. İkisi de doğru
I. Dünya hareketsiz bir varlıktır.
II. Güneş kendi etrafında dönme ha- reketi yapar.
1 2
4
3
Kendi etrafımdaki hareketim hangisidir?
Bir varlığın kendi etrafındaki ha- reketine ... denir.
Dünya kendi etrafında ...
Güneş’in etrafında ...
hareketi yapar.
...
...
a
b
Dolanma
Dönme
Dünya’nın Dönme Hareketi A. Aşağıdaki şekli inceleyelim. Açıklamaları okuyalım. Soruları cevaplandıralım.
Gece ve gündüzün eşit olduğu bir yerde gündüz kaç saattir?
Dünya’nın dönme hareketi sonucunda ne oluşur?
Dünya dönme hareketini ne kadar sürede tamamlar?
Gece ve gündüz nasıl oluşur?
Dünya dönme hareketini hangi yönde yapar?
SORU : SORU : SORU : SORU : SORU :
CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP :
5 4 3 2 1
DÜNYA DÖNÜYOR
Dünya’mızın iki hareketi vardır. Dünya kendi etrafında dönme hareketi yapar.
Dünya kendi etrafında batıdan doğuya doğru döner. Dünya kendi etrafındaki dönme hareketini 24 saatte tamamlar. Bu süreye bir gün denir.
Dünya’nın kendi etrafında dönmesi sonucunda gece ve gündüz oluşur. Dün- ya’nın bir yüzünde gündüz yaşanırken, diğer yüzünde gece yaşanır.
Gece ve gündüzün eşit olduğu bir yerde gündüz 12 saattir.
Dünya’nın dönme hareketi sonucunda gece ve gündüz oluşur.
Dünya dönme hareketini 24 saatte tamamlar.
Dünya’nın kendi etrafında dönmesiyle oluşur.
Dünya dönme hareketini batıdan doğuya doğru yapar.
B. Aşağıdaki şekli inceleyelim. Açıklamaları okuyalım. Soruları cevaplandıralım.
Gölge boyu günün hangi vakitlerinde en uzundur?
Gölge boyu günün hangi vaktinde en kısadır?
Gölge oluşumu Dünya’nın hangi hareketi sonucunda oluşur?
Güneş hangi yönden batar?
Güneş hangi yönden doğar?
SORU : SORU : SORU : SORU : SORU :
CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP :
5 4 3 2 1
DÖNME HAREKETİNİN SONUÇLARI
Dünya’nın dönme hareketi sonucunda gece ve gündüz oluşur. Dünya batıdan doğuya doğru döner. Bunun sonucunda Güneş doğudan doğar, batıdan batar.
Ayrıca Dünya’nın dönme hareketi sonucunda gölge oluşumları gerçekleşir. Bu gölge oluşumlarının uzunlukları gün içinde değişir.
5 1
2 3
4
Gölge boyu sabah ve akşam vakitlerinde en uzun durumdadır.
Gölge boyu öğlen vaktinde en kısa haldedir.
Gölge oluşumu Dünya’nın kendi etrafında dönme hareketiyle oluşur.
Güneş batıdan batar.
Güneş doğudan doğar.
Dünya’nın Dönme Hareketi A. Aşağıdaki şekli inceleyelim. Açıklamaları okuyalım. Soruları cevaplandıralım.
DÜNYA VE GÜNEŞ’İN KONUMU
Güneş gün içinde gökyüzünde farklı konumlarda görünür. Bu Dünya’nın kendi etrafında dönmesinin bir sonucudur.
Ayrıca gün içerisinde sıcaklık farkları yaşanır. Sabah 20 oC olan bir bölgede öğlen 27 oC, akşam 23 oC olabilir. Gün içinde sıcaklık farklarının bir nedeni de Dünya’nın kendi etrafında dönmesidir.
Gün içinde en düşük sıcaklık günün hangi bölümlerinde yaşanır?
Gün içinde sıcaklık farkı oluşmasının nedenlerinden biri nedir?
Gün içinde en yüksek sıcaklık günün hangi bölümünde yaşanır?
Güneş’in konumunun gün içinde değişmesinin nedeni nedir?
SORU : SORU : SORU : SORU :
CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP :
4 3 2 1
SABAH ÖĞLE AKŞAM
20 oC 27 oC 23 oC
Gün içinde en düşük sıcaklık sabah ve akşam saatlerindedir.
Sıcaklık farklarının biri de Dünya’nın kendi etrafında dönmesidir.
Gün içinde en yüksek sıcaklık öğle vaktidir.
Dünya’nın kendi etrafında dönmesidir.
Dünya’mız ...dan doğuya doğru döner.
Dünya kendi ... etrafında döner.
Dünya kendi etrafındaki dönüşünü ...te tamamlar.
Dünya kendi etrafında ... hareketi yapar.
Dünya’nın kendi etrafındaki hareketi sonucunda ... ve gündüz oluşur.
Dünya’nın iki ... hareketi vardır.
B. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.
R L
F A K I
T
B A I
M S
Ö 4 A
D N E 2 A T
E K
E E
G C E S N İ
C. Dünya’nın kendi etrafında dönmesi sonucunda oluşan olayların önündeki rakam- ları sırasıyla yazarak şifreyi bulalım.
Deprem, çığ gibi doğa olaylarının oluşması.
Gece ve gündüzün oluşması.
Gün içinde farklı sıcaklıkların oluşması.
Güneş’in gün içinde farklı yerlerde görünmesi.
İlkbaharda ağaçların çiçek açması.
Dört mevsimin oluşması.
Gün içinde gölge boyunun uzayıp kısalması.
Dünya’nın bir yüzünde gündüz bir yüzünde gece yaşanması.
Hayvanların sıcak bölgelere göç etmesi.
DÜNYA KENDİ ETRAFINDA DÖNÜYOR ŞİFRE:
a
c
e b
d
f
1
3
5
7 2
4
6
8 9
batı ekseni
24 saat
gece dönme
farklı
2 4 6 7 8
Dünya’nın Güneş Etrafındaki Dolanımı A. Aşağıdaki modeli inceleyelim. Noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım.
(A) (B)
(C)
6
3 5 G Ü N 6 S A A T B İ R Y I L
O
D L A N M A M E V S İ M L E R
D O Ğ U K I Ş Y A Z
Ü N E Ş
G
Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketine ... hareketi denir.
Dünya, Güneş etrafındaki hareketini ...te tamamlar.
Dünya, Güneş etrafında batıdan ...ya doğru döner.
Dünya’nın dolanma hareketi sonucunda ... oluşur.
Dünya kendi etrafında dönerken ... etrafında da dolanma Dünya’nın, Güneş etrafındaki hareketini tamamladığı süreye ...
adı verilir.
Dünya A noktasındayken yurdumuzda kış mevsimi yaşanırken C noktasına geldi- ğinde ... yaşanır.
a
d c
f
g b
e
dolanma 365 gün 6 saat
bir yıl
doğu
mevsimler
yaz
güneş
B. Aşağıdaki ifadeler yanlıştır. İfadelerin doğrusunu yazalım.
Dünya kendi etrafında dolanma hareketi yapar.
YANLIŞ : DOĞRUSU :
Dünya kendi etrafındaki hareketi 1 haftada tamamlar.
YANLIŞ : DOĞRUSU :
Dünya, Güneş etrafındaki hareketini 24 saatte tamamlar.
YANLIŞ : DOĞRUSU :
Dünya’nın Güneş’e dönük yüzünde gece, diğer yüzünde gündüz yaşanır.
YANLIŞ : DOĞRUSU :
Güneş, Dünya’nın etrafında dolanma hareketi yapar.
YANLIŞ : DOĞRUSU :
Dünya’nın kendi etrafındaki hareketi sonucunda mevsimler oluşur.
YANLIŞ : DOĞRUSU :
Gün içinde en uzun gölge boyu öğlen yaşanır.
YANLIŞ : DOĞRUSU :
Dünya kendi etrafında kuzeyden güneye doğru döner.
YANLIŞ : DOĞRUSU : a
e c
g b
f d
h
Dünya kendi etrafında dönme hareketi yapar.
Dünya kendi etrafındaki hareketi 1 günde tamamlar.
Dünya, Güneş etrafındaki hareketini 365 gün 6 saatte tamamlar.
Dünya’nın Güneş’e dönük yüzünde gündüz, diğer yüzünde gece yaşanır.
Dünya Güneş’in etrafında dolanma hareketi yapar.
Dünya’nın kendi etrafındaki hareketi sonucunda gece ve gündüz oluşur.
Gün içinde en kısa gölge boyu öğlen yaşanır.
Dünya kendi etrafında batıdan doğuya döner.
Etkinliklerle Dünya’nın Hareketleri A. Aşağıdaki görseli inceleyelim. Cümlelerdeki noktalı yerleri tamamlayalım.
B. Aşağıdaki görseli inceleyelim. Cümleler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım.
sonucunda dönme gölge etrafında sıcaklık saatte
Dünya’nın kendi etrafındaki hareketine ... hareketi denir. Dünya kendi ... batıdan doğuya doğru döner. Bu dönüşünü 24 ...
tamamlar. Bu dönüşünün ... gece ve gündüz oluşur. Ayrıca ...
boyu gün içinde uzar ve kısalır. Günlük ... farkları da bu dönüşünün sonucunda oluşur.
( ... )Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketine günlük hareket denir.
( ... )Dünya’nın iki hareketi vardır.
( ... )Güneş sabittir, Dünya ise hareketlidir.
( ... )Dünya kendi etrafında dolanma, Güneş etrafında dönme hareketi yapar.
a
c b
d e
sonucunda
dönme
sıcaklık
saatte etrafında
gölge
D D Y Y D
1 1
8 8
Dünya’nın aydınlık olan bölümünde yaşanan an.
Dünya’da Güneş ışınlarının ulaşmadığı yerlerde yaşanan an.
Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanımı sonucunda oluşur.
Dünya’nın Güneş’in etrafında yaptığı hareket.
Dünya’nın kendi etrafında yaptığı hareket.
Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanımını tamamladığı gün sayısı.
Dünya’nın etrafında hareket ettiği gök cismi.
Dünya’nın kendi etrafında dönüşünü tamamladığı saat sayısı.
Güneş’in battığı yön.
Işığın engellenmesi nedeniyle, aydınlık bir yerde oluşan karanlık.
3 3
10 10 6 6 2 2
9 9 5 5 7 7
C. Aşağıdaki bulmacayı dolduralım.
1 5
2 2 3
8
6 6 4
7 9
10
G
N
Ü Y
Y L Ş
M
N
E
D
A
R G
C E
İ
E Ö
M
E
V B
M I
R N
E G L Ö G
A
Ü T B
İ
M
Ş
Ö T
D N
Ç A I
R
A O
D Y
Ü Z M
S A
L D
Z
Değerlendirme - 1
“ ... nesli tükenmiş canlılar hakkında bilgi sahibi olma- mızı sağlar.”
Yukarıdaki cümlede noktalı yere han- gisi gelmelidir?
A. Yer kabuğu B. Fosiller C. Madenler D. Kayaçlar 1.
I. Ekonomik değeri olan kayaçlara fosil adı verilir.
II. Kayaçlar hava olayları ve akarsu gibi faktörlerle parçalanır.
Yukarıdaki ifadeler için hangisi doğ- rudur?
A. I doğru, II yanlış B. I yanlış, II doğru C. İkisi de yanlış D. İkisi de doğru
2.
I. Dünya, Güneş’in etrafında dolanır.
II. Dünya, Ay’ın etrafında döner.
III. Dünya kendi etrafında döner.
Yukarıdakilerden hangisi veya hangi- leri Dünya’nın hareketidir?
A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I, III
4.
I. Dünya’nın kendi etrafındaki hareketi.
II. Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi.
III. Ay’ın Dünya etrafındaki hareketi.
Gece - gündüz oluşumu yukarıdaki- lerden hangisinin sonucudur?
A. Yalnız I B. Yalnız II C. I, II D. I, II, III
5.
I. Gece gündüz oluşumu
II. Gün içinde oluşan sıcaklık farkları III. Gölge uzunluğunun değişmesi Yukarıdakilerden hangisi veya hangi- leri Dünya’nın kendi etrafında dön- mesi sonucunda oluşur?
A. Yalnız I B. I, II C. I, III D. I, II, III
6.
“Sabah kalktığımızda Güneş’i doğuda, öğlen vakti tepede, akşama doğru batıda görürüz.”
Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A. Güneş’in Dünya etrafında dönmesi.
B. Dünya’nın kendi etrafında dönmesi.
C. Güneş’in kendi etrafında dönmesi.
7.
Yukarıda madenler ve kullanım alan- ları verilmiştir. Hangilerinde yanlışlık yapılmıştır?
A. - B. -
3. : Mermer Radyo yapımında : Demir İnşaatta
: Altın Kuyumculukta : Bakır Cam sektöründe
Doğru Yanlış : ...
: ...
8. Aşağıdaki durumlardan hangisi Dün- ya’nın batıdan doğuya doğru dönme- sinin sonucudur?
A. Bir günün 24 saat olması.
B. Mevsimlerin oluşması.
C. Güneş’in önce Ağrı da sonra İzmir de doğması.
D. Gün içinde gölge boylarının uzayıp kısalması.
9. Dünya kendi etrafında dönmeseydi aşağıdakilerden hangisi gerçekleşirdi?
A. Dünya’nın her yerinde gündüz ya- şanırdı.
B. Dünya’nın her yerinde gece yaşa- nırdı.
C. Dünya’da bir gün gündüz, bir gün gece yaşanırdı.
D. Dünya’nın bir yüzünde sürek- li gündüz, diğer yüzünde sürekli gece yaşanırdı.
10. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Dünya’nın her yerinde bir gün 24 saattir.
B. Yıl içinde gece ve gündüz süreleri değişir.
C. Güneş’in belli bir saatten sonra batması, Güneş’in Dünya’nın etra- fında dönmesindendir.
D. Gece ve gündüzün birbirini takip etmesi, Dünya’nın kendi etrafında dönmesindendir.
11.
İki arkadaş Uğur ve Sinan Güneş ve Dünya olmuşlar. Buna göre aşağıda- kilerden hangisi yanlıştır?
A. Sinan, kendi etrafında dönmelidir.
B. Uğur, Sinan’ın etrafında dolanma- lıdır.
C. Sinan, Uğur’un etrafında dolan- malıdır.
D. Sinan, kendi etrafında dönerken, Uğur’un etrafında dolanmalıdır.
12. a. Dünya’nın kendi etrafında dönme- siyle geçen süreye bir ...
adı verilir.
b. Dünya’nın Güneş etrafında bir defa dönmesiyle geçen süreye bir ... adı verilir.
c. Bir yıl ... mevsimdir.
Noktalı yerlere hangisi gelmelidir?
A. a
gün ay hafta
gün
haftab yıl gün
yıl
üçc dört yedi dört
B.
C.
D.
13. 4 yıl toplam kaç gündür?
A. 1459 B. 1460
C. 1461 D. 1462
Uğur Güneş
Sinan Dünya
BESİNLERİMİZ
ÜNİTE
2
BESİNLERİMİZ
KONULAR:
KAVRAMLAR
A. BESİNLER VE ÖZELLİKLERİ
a. Besin İçerikleri b. Su
c. Mineral
d. Gıda Saklama Koşulları e. Dengeli Beslenme
f. Obezite g. Besin İsrafı
h. Sigara ve Alkol
Besin İçerikleri A. Aşağıdaki besinlerle ilgili ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım.
( ... ) Besinlerin tamamı hayvansal besindir.
( ... ) 2 numaralı besin bitkisel besindir.
( ... ) 2 numaralı besin sağlıksız besindir.
( ... ) 1 numaralı besin hayvansal besindir.
( ... ) 3 numaralı besin bitkisel besindir.
( ... ) 1 numaralı besin daha çok kahvaltıda tüketilir.
( ... ) 3 numaralı besin süt ürünüdür.
B. Aşağıda besinler verilmiştir. Besinleri tabloda uygun yerlere yazalım.
süt ekmek
mercimek peynir
fındık tavuk eti
yumurta bal
pirinç nohut
et yoğurt
elma ıspanak
Hayvansal Besinler
a. ...
b. ...
c. ...
d. ...
e. ...
f. ...
g. ...
Bitkisel Besinler
a. ...
b. ...
c. ...
d. ...
e. ...
f. ...
g. ...
1
2
3
a
c
e b
d
f g
Y D D Y Y D D
Süt Yumurta Bal Peynir Et Yoğurt Tavuk eti
Ekmek Mercimek Pirinç Nohut Fındık Elma Ispanak
C. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun kelimeleri yazalım.
D. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım.
gelişme enerji
hayvansal besin yapıcı
mevsimine
farklıdır canlılar
Tavuk, balık, süt gibi ürünler ... besinlerdir.
Bazı besinler..., onarıcı içeriğe sahiptirler.
... yaşamlarını sürdürebilmek için beslenirler.
Özellikle ... çağındaki çocuklar için süt çok önemlidir.
Bazı besinler ... içeriği yönünden zengindir.
Makarna ve ekmekte enerji veren ... içeriği bulunur.
Sebze ve meyveler ... göre tüketilmelidir.
Tükettiğimiz besinlerin besin içerikleri ...
Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Yiyeceklerin besin içerikleri farklıdır.
B. Besinleri taze tüketmeliyiz.
C. İnsanlar enerji ihtiyaçlarını besin- lerden karşılar.
D. Ceviz, fındık gibi yağlı besinler za- rarlı besinlerdir.
Aşağıdaki gruplardan hangisi bitkisel ürünlerdir?
A. Balık ve balık ürünleri B. Et ve et ürünleri C. Sebze ve meyveler D. Süt ve süt ürünleri
Besinleri mevsiminde tüketmek çok önemlidir. Aşağıdaki besinlerden hangisini yaz mevsiminde tüketmek doğrudur?
A. Mandalina ve portakal B. Ispanak ve pırasa C. Domates ve salatalık D. Nar ve ayva
Vücudumuzun büyümesini ve gelişme- sini sağlayan besinler hangileridir?
A. Zeytin, havuç gibi besinler.
B. Et, süt gibi besinler.
C. Üzüm, kiraz gibi besinler.
D. Meyve suyu gibi içecekler.
1. 2.
4.
3.
a
e c
g b
f d
h
gelişme enerji
hayvansal
besin yapıcı
mevsimine
farklıdır Canlılar
A. Proteinlerin vücudumuz için pek çok faydası vardır. Aşağıdaki ifadelerde belirti- lenler proteinlerin faydalarındansa “evet”, değilse “hayır” yazalım.
B. Aşağıda verilen besin gruplarında proteince zengin olanların bulutlarını maviye boyayalım.
Büyüme ve gelişmemize yardımcı olurlar.
Kasların ve kemiklerin gelişmesine önemli katkı sağlarlar.
Gün içinde gerekli olan enerjinin büyük kısmını sağlarlar.
Yara ve kesiklerin iyileşmesini sağlayarak onarım görevi yaparlar.
Saç ve tırnaklarımızın uzamasında etkilidirler.
Kanın vücudumuzda dolaşımına yardımcı olurlar.
Vücut sıcaklığının dengede kalmasını sağlarlar.
Vücudumuzun mikroplara karşı savunulmasına yardımcı olurlar.
Zeka gelişimine katkıda bulunurlar.
(...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...)
Proteinler - Karbonhidratlar
Süt ve
süt ürünleri Sebzeler Et ve
et ürünleri
Meyveler Hayvansal
besinler İçecekler
Kuruyemişler Yağlı
besinler Kuru
baklagiller a
e c
g b
f d
h ı
evet evet hayır
evet evet evet hayır
evet hayır
D. Aşağıda çeşitli besinler verilmiştir. Bu besinlerden karbonhidrat bakımından zengin olanların kutusunu kırmızıya boyayalım.
C. Aşağıda karbonhidratlarla ilgili verilen bilgilerden doğru olanlara “D”, yanlış olanlara “Y” yazalım.
Vücudumuzun ihtiyacı olan enerjiyi sağlayan besin içerikleri karbon- hidratlardır.
Karbonhidratlar düzenleyicidir.
Büyüyüp gelişmemizi sağlayan besinler karbonhidratlı besinlerdir.
Unlu mamüller karbonhidrat bakımından zengindir.
Beynimiz karbonhidrat dışında enerji kaynağı kullanmaz.
Gün içerisinde ihtiyacımız olan enerjiyi karbonhidratlı besinlerden elde ederiz.
Hayvansal besinler karbonhidrat yönünden oldukça zengindir.
(...)
(...) (...) (...) (...) (...)
(...)
Pilav Ekmek
Yulaflı bisküvi Yumurta
Balık Mısır
Süt Pekmez
Reçel Börek
Çocuklar!
Çikolata, şeker, lokum, dondurma gibi besinler de enerji
verici besinlerdir.
Ancak bu besinlerin verdiği enerji kısa
sürelidir. Ayrıca karbonhidratlı besinlerin fazla
tüketilmesi şişmanlamamıza
neden olur.
a
c b
e f
g d
D
Y Y D Y D
Y
Vitaminler vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar.
Yapıcı ve onarıcı besin içeriğidir.
Vücudumuzun direncini arttırarak hastalıklara karşı korur.
Sebze ve meyvelerde bol miktarda vitamin vardır.
Soğuk bölgelerde yaşayan canlılar vücutlarını vitaminler sayesinde sıcak tutar.
(...) (...) (...) (...) (...)
A. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Yağların görevini doğru olarak açıklayan cümleyi nok- talı satırlara yazalım.
B. Aşağıda vitaminlerle ilgili ifadelerden doğru olanlara “D”, yanlış olanlara “Y” yazalım.
C. Su ve minerallerin öncelikli görevinin olduğu bulutu boyayalım.
Yağlar - Vitaminler - Su ve Mineraller
Vücudumuzda onarıcı ve yapıcı görev yapan besinler yağlardır.
a.
Karbonhidratların yetersiz kaldığı durumlarda yağlar enerji ihtiyacını sağlar.
c.
Yağlar vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapar.
b.
Yağların öncelikli görevi:
enerji verici
koruyucu
yapıcı
düzenleyici
onarıcı a
c b
d e
Karbonhidratların yetersiz kaldığı durumlarda yağlar enerji ihtiyacını sağlar.
D Y D D Y
D. Aşağıdaki tablodaki kavramları okuyalım. Tablodan yararlanarak aşağıdaki sınıf- landırmaları tamamlayalım.
E. Açıklamaya uygun olarak noktalı yerlere uygun besin içeriğini yazalım.
Kaynaklarına
Göre Besinler İçeriklerine
Göre Besinler Vücuttaki Görevlerine Göre Besinler
... ... ...
... ... ...
...
... ...
...
Enerji verici Bitkisel
Hayvansal Su ve mineral Yağ
Karbonhidrat
Düzenleyici Vitamin
Protein Yapıcı - onarıcı
... : En çok et ve süt ürünlerinde, kuruyemişlerde bulunur.
... : En çok zeytin, ayçiceği, mısır, ceviz ve fıstıkta bulunur.
... : En çok tahıllarda ve tahıl ürünlerinde bulunur.
... : En çok sebze ve meyvelerde bulunur.
... : Bütün besinlerde bulunurlar.
a
c b
d
e
Enerji verici Bitkisel
Hayvansal
Su ve mineral
Su ve mineral
Yağ
Yağ
Karbonhidrat
Karbonhidrat
Düzenleyici
Vitamin
Vitamin
Protein
Protein
Yapıcı - onarıcı
Etkinliklerle Besin İçerikleri A. Aşağıdaki tablodan besin içeriklerini bularak boyayalım. Bulduğumuz kelimeleri
noktalı yerlere yazalım.
B. Aşağıdaki soruları numaraları kullanarak cevaplandıralım.
BESİN İÇERİKLERİBESİN
İÇERİKLERİ GÖREVLERİGÖREVLERİ Enerji Verici ...
Enerji Verici ...
Yapıcı - Onarıcı ...
Düzenleyici ...
Düzenleyici ...
Düzenleyici ...
Hangileri karbonhidrat içe- rir?
Hangi besinler yağ yönün- den zengindir?
Hangileri protein yönünden zengindir?
Hangileri vitamin yönünden zengindir?
Hangilerinde su ve mineral ...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Havuç Makarna Fındık
Ceviz Süt Maden Suyu
Pilav Portakal Balık
Yumurta Meyve Suyu Ekmek
Limon Tuz Zeytin
1 2 3
4 5 6
7 8 9
10 11 12
13 14 15
a
c b
d
e Su
Mineral Yağ Karbonhidrat
Vitamin
Protein
2
6
3
1
9 4
8
7
5
11 12
10
15
13
14
Aşağıdaki besinlerden hangisi protein yönünden zengindir?
A. Meyveler B. Sebzeler C. Baklagiller D. Tahıllar
1. Spor yapan Serkan, ihtiyacı olan ener-
ji ihtiyacını öncelikli olarak hangisinden karşılamalıdır?
A. Karbonhidrat B. Mineral
C. Yağ D. Vitamin
5.
Vücudumuzda kemik ve dişlerin güç- lenmesini sağlayan besin içeriği han- gisidir?
A. Karbonhidrat B. Yağ C. Mineral D. Vitamin 8.
( ... ) Su, vücut sıcaklığını düzenler.
( ... ) Yağlar, düzenleyici besinlerdir.
( ... ) Vitaminler, hastalıklara karşı vücudumuzun direncini artırır.
Noktalı yerlere sırasıyla doğru, yanlış yazdığımızda hangisi doğru olur?
A. Y - Y - D B. D - Y - D C. D - D - D D. Y - D - Y 7.
I. Mikroplara karşı direnç sağlar.
II. Vücut sıcaklığını düzenler.
III. Yıpranan dokuları onarır.
IV. Enerji ihtiyacını karşılar.
Yukarıdakilerden hangileri proteinlerin öncelikli görevidir?
A. I - IV B. II - III C. III - IV D. I - III 2.
Kaslarımı geliştirmek istiyorum.
Caner, hangi besin içeriğine sahip besinler tüketmelidir?
A. Karbonhidrat B. Protein C. Vitamin D. Mineral 3.
Gün içerisinde enerjim çabuk bitiyor.
Oktay, hangi besin içeriğine sahip ürünleri az tüketmektedir?
A. Mineral B. Vitamin C. Protein D. Karbonhidrat 4.
Tüm besinlerde ... ve ...
bulunur. Cümlesinde noktalı yerlere hangisi gelmelidir?
A.
B.
C.
D.
6.
Yağ Su Protein
Su
Protein Yağ Vitamin Mineral
MİNİ TEST 22
Sağlıklı Bir Yaşam İçin Besinler A. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Soruları cevaplandıralım.
Besinlerin konulduğu paketlerde hangi enstitünün işareti olmalıdır?
Türk Standartları Enstitüsü
Besinlerde hangi bakanlığın izninin olması önemlidir?
Tarım ve Orman Bakanlığı
Hangi ürünlerin mutlaka son tüketim tarihine bakmalıyız?
Dondurulmuş ve paketlenmiş ürünlerin son tüketim tarihine bakmalıyız.
Niçin taze ve doğal ürünleri tüketmeliyiz?
Çünkü besin değeri daha yüksek olduğu için.
Besin alırken nelere özen göstermeliyiz?
Besinlerin taze ve doğal olmasına özen göstermeliyiz.
SORU : SORU : SORU : SORU : SORU :
CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP : CEVAP :
5 4 3 2 1
SAĞLIKLI BESİN
Sağlıklı bir yaşam için tükettiğimiz besinlerin taze ve doğal olmasına özen göstermeliyiz. Satın alınan ürünün taze olması çok önemlidir. Dondurulmuş ve paketlenmiş ürünleri satın alırken son tüketim tarihlerine mutlaka bakmalıyız.
Tarihi geçmiş ürünleri kesinlikle almamalıyız. Ayrıca paketin üzerinde Tarım ve Orman Bakanlığı’nın izninin olup olmadığına bakmalıyız.
Bunların dışında bir de paketin üzerinde Türk Standartları Enstitüsü’nün işaretinin olduğu ürünleri almalıyız.
TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI
TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ
B. Aşağıdaki görselleri inceleyelim. Açıklamayı okuyalım. İfadeler doğruysa “D”, yanlışsa
“Y” kutusunu boyayalım.
KATKI MADDESİ VE TEMİZLİK
Besin maddeleri dalındayken çeşitli ilaçlarla ilaçlanır. İlaç kalıntıları besinin üzerinde kalır. İlaç kalıntılarından etkilenmemek için besinleri yıkamadan kesinlikle tüketmemeliyiz.
Ayrıca besinlerin daha uzun süre kullanılması amacıyla katkı maddesi kul- lanılmaktadır. Mümkünse katkı maddesi içeren besinler değil de doğal ürünleri tercih etmeliyiz.
a Üzüm, kiraz, çilek gibi meyveleri yıkamadan yiyebiliriz. D Y b Sebzeleri güzelce yıkadıktan sonra tüketmeliyiz. D Y
c Besinleri yıkamadan tüketirsek sağlık problemi yaşayabiliriz. D Y d Yoğurt, süt, peynir gibi besinleri buzdolabında saklamalıyız. D Y e Doğal besinler yerine katkı maddeli besinleri tüketmeliyiz. D Y f Besinleri yıkamak kadar ellerimizi yıkamak da çok önemlidir. D Y g Sucuk, salam gibi ürünleri çiğ olarak tüketmeliyiz. D Y
h Özellikle sebze ve meyveleri yıkamadan tüketmemeliyiz. D Y ı Ağzı açık yiyecek paketlerini satın almaktan kaçınmalıyız. D Y i Ana öğün aralarında bir şeyler tüketmek sağlığımızı bozar. D Y j Son tüketim tarihi geçmiş ürünler zehirlenmelere neden olabilir. D Y
Sağlıklı Yaşam - Dengeli Beslenme
a Vücudumuzun her türden besin içeriğine ihtiyacı vardır. D Y
b Besinlerin ihtiyaç oranında tüketilmesine dengeli beslenme denir. D Y c En fazla şekerli ve yağlı besinleri tüketmeliyiz. D Y
d Gün boyunca ana ve ara öğünlerde sebze ve meyveyi unutmamalıyız. D Y e Beslenmede önceliğimiz enerji verici besinler olmalıdır. D Y
f Sabah kahvaltısında süt ve süt ürünleri tüketmeliyiz. D Y
g Vücuda alınan enerji, harcanan enerjiden çok fazla olmalıdır. D Y h Besinlerden alınan kalori harcanamayınca vücutta depo olur. D Y
ı Vücuttaki yağ oranının artmasıyla obez oluruz. D Y i Sağlıklı ve dengeli beslenirken israftan kaçınmalıyız. D Y
A. Aşağıdaki ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” kutusunu boyayalım.
B. Aşağıdaki besinleri inceleyelim. Kendimize sabah, öğle ve akşam öğünleri hazırlayalım.
Öğünleri hazırlarken dengeli beslenmeye dikkat edelim.
KAHVALTI :
a 1.... 2.... 3.... 4....
ÖĞLE :
b 1.... 2.... 3.... 4....
AKŞAM : c
PEYNİR
BALIK
YUMURTA
TAVUK
BAL
PORTAKAL SUYU SÜT
ELMA
EKMEK
SALATA
PİLAV
SARMA
ÜZÜM
ÇORBA
BAKLAVA
Peynir Balık Çorba
Yumurta Sarma Üzüm Süt
Salata Tavuk
Bal Elma Baklava
C. Aşağıdaki kelimeleri ana ve ara öğün olarak sınıflandıralım. İfadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım.
D. Aşağıdaki ifadeler doğruysa “D” kutusunu, yanlışsa “Y” kutusunu boyayalım.
İkindi Akşam Sabah Öğlen Kuşluk
ANA ÖĞÜNLER ARA ÖĞÜNLER
... ...
... ...
...
Ağırlıklı olarak bitkisel besinlerle beslenmeliyiz.
Ağırlıklı olarak hayvansal besinlerle beslenmeliyiz.
Sabah kahvaltısında genellikle hayvansal besinler tüketmeliyiz.
Meyve tüketmek dengeli beslenmenin önemli bir parçasıdır.
Dengeli beslenen kişilerde kilo problemi oluşabilir.
Her gün pilav yiyen bir çocuk dengeli besleniyordur.
Dengeli beslenme, yeterli miktarda her tür besinlerden yemek an- lamına gelir
Canlılar, büyüyüp gelişmek için beslenmek zorundadır.
Sabah kahvaltı yapmadan evden çıkmak daha iyidir.
Gün içerisinde öğün atlamak, öğün birleştirmek doğru değildir.
Uzun süreli açlık sağlığımızın bozulmasına neden olur.
Gece acıkmamak için yatmadan önce yemek yemeliyiz.
(...) (...) (...) (...) (...)
D D
D D
D D D
Y Y
Y Y
Y Y Y
D Ü Z E N L İ B E S L E N M E
D E N G E L İ B E S L E N M E
a
a c e b d f g c b
d e
İkindi Sabah
Akşam Öğlen
Kuşluk
D Y D D Y
Mide Akciğer Kalp
A. Aşağıdaki açıklamaları okuyalım. Sigaranın öncelikli olarak zarar verdiği organı- mızla ismini eşleştirelim.
B. Aşağıda sigaranın zararlarıyla ilgili cümlelerin önündeki bulutları boyayalım.
Dünya’da en yaygın olan zararlı
alışkanlık sigara bağımlılığıdır.
Sigaranın içeriğinde yaklaşık olarak 4000 civarında
zararlı madde vardır.
Sigaranın kansere neden olduğu
yapılan araştırmalarla tespit edilmiştir.
Görme bozukluğuna neden olabilir.
Ağız kanserine yakalanma riskini arttırır.
Tütün dumanı, diş eti hastalıklarına ve çürümesine sebep olabilir.
İşitme kaybına neden olabilir.
Akciğerlere zarar verme ihtimali çok yüksektir.
Grip olmamıza sebep olabilir.
Kalp krizi geçirme riskini artırabilir.
Mide yanmalarına, nefes darlığına sebep olabilir.
Sigaranın Zararları
a
e c
g b
f d
h