Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Klinik El Kitabı

Kitap Yayın Yönetmenleri

Bengi SEMERCİ Ali Evren TUFAN Sebla GÖKÇE T

Ruh Sağlığı” sayısına gösterilen ilgi, alanda çalışan herkesin klinikte kullanabileceği temel bilgileri içeren bir el kitabı hazırlanması düşüncesini oluşturmuştur. Kitapta temel konular seçilmiş, dergide yer alan yazıların bir kısmı gözden geçirilerek, yenilenmiş ve hazırlanmıştır. Kitabın çocukların sağlıklı gelişimi, çocuk ve ergen ruh sağlığının korunması ve erişkin döneme geçişlerinin uygun şekilde gerçekleşebilmesi için bir kaynak olması umudunu taşıyoruz.

Bengi SEMERCİ

1986 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Zorunlu hizmetin ardından erişkin psikiyatrisi uzmanlığı eğitimi aldı. Erişkin psikiyatrisi uzmanlığını aldıktan sonra, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi uzmanlık eğitimini tamamladı, Hacettepe Üniversitesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak çalışmaya devam etti.

1998 yılında Doçent, 2004 yılında profesör oldu. Prof. Dr. Bengi Semerci 2000 yılında Ankara’dan ayrılarak, çalışmalarına İstanbul’da devam etti. Serbest hekimliğin yanı sıra, 2004 yılında Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı’nı kurarak, 2004-2009 yılları arasında anabilim dalı başkanlığı yaparak, 2011 yılına kadar öğretim üyeşiğini sürdürdü. Ayrıca Marmara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nde lisans, Doğuş Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nde yüksek lisans ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde psikoloji dersleri verdi. 2012-2020 tarihleri arasında Hasan Kalyoncu Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nde öğretim üyeliği yaptı. Akademik çalışmalarının yanı sıra serbest hekimlik, aile ve kurum eğitimleri, kurumsal danışmanlık da yapan Dr. Semerci 2007 yılında Bengi Semerci Enstitüsü’nü kurarak, yürüttüğü eğitim çalışmalarını tek çatı altında topladı. Hekim olarak çocuk, genç ve erişkin hastalarını tedavi ve takip etmenin dışında, verdiği eğitimleri, bireysel ve kurumsal danışmanlığını, kitap ve diğer yazı çalışmaları ile sosyal sorumluluk projelerini Bengi Semerci Enstitüsü’nde sürdürmektedir. Ulusal ve uluslararası birçok kongrenin düzenlenmesinde ve sosyal projelerin yürütülmesinde aktif olarak yer alan Semerci, özel çalışma alanı olan DEHB ile ilişkili olarak dünyanın ve Avrupa’nın önde gelen bilim kuruluşlarında aktif olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Birçok bilimsel derginin danışma kurulunda bulunmaktadır.

Semerci’nin DEHB başta olmak üzere yurtiçi ve yurtdışında yayınlanmış bilimsel makalelerinin yanı sıra çeşitli dergilerde yayınlanmış yazıları, kitap editörlükleri, erişkinler ve çocuklar için yazdığı 22 adet kitabı bulunmaktadır.

Ali Evren TUFAN

Prof. Dr., 1977 Turhal doğumlu. Tıp eğitimini 2001 yılında İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde (İngilizce) ve çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanlığı eğitimini 2007 yılında Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde tamamlamıştır. 2008- 2009 yılları arasında Gülhane Askeri Tıp Akademisi çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğinde, 2009- 2011 yılları arasında Elazığ Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğinde çalışmış, aynı hastanenin yataklı çocuk ve ergen psikiyatrisi servisi sorumlu hekimleri arasında yer almıştır. 2011 yılında Abant İzzet Baysal Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD’nı kurmuş, 2014 yılında Doçent ünvanını almış, anabilim dalı başkanlığını 2017 yılına kadar devam ettirmiştir.

2017- 2020 yılları arasında Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar ÜTF çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları anabilim dalı başkanı olarak görev yapmış, 2019 yılında Profesör ünvanını almıştır.

2020 yılında döndüğü Bolu Abant İzzet Baysal ÜTF’de öğretim üyeliği ve anabilim dalı başkanlığı görevlerini yürütmektedir. Ulusal ve uluslar arası çeşitli dergilerin editörler kurulunda yer almış, 2010 yılında IACAPAP Donald J Cohen Fellow ve 2011 yılında WPA Young Psychiatrist Fellow olarak seçilmiştir. Yurt dışı ve yurt içinde yayınlanmış bilimsel makaleleri yanında, çeşitli kitaplarda editörlük ve bölüm yazarlığı da yapmıştır. Nörogelişimsel bozukluklar, nörobilim, epidemiyoloji ve psikofarmakoloji özel ilgi ve çalışma alanları arasında yer almaktadır.

Sebla GÖKÇE

1981 yılında Ankara’da doğmuştur. Tıp eğitimini 2006 yılında Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde (İngilizce) tamamlamıştır. Çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanlığı eğitimini 2011 yılında yine Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları anabilim dalında tamamlamıştır. 2011-2013 yılları arasında Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları eğitim ve araştırma hastanesinde uzman doktor, 2013-2016 yılları arasında başasistan olarak çalışmıştır. 2016-2018 yılları arasında Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi çocuk ve ergen psikiyatri anabilim dalında yardımcı doçent doktor, 2018 den itibaren doçent doktor ve anabilim dalı başkanı olarak görev yapmaktadır.

Yurt dışı ve yurt içinde yayınlanmış bilimsel makaleleri bulunmaktadır. Nörogelişimsel bozukluklar, duygudurum bozuklukları ve ergenlik dönemi bireysel terapiler ve aile terapileri özel ilgi ve çalışma alanları arasında yer almaktadır.

ISBN 978-605-74838-6-7

Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları

Çocuk v e Er gen Psik iy atr isi K linik El K itabı

Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi

Klinik El Kitabı

Bengi SEMERCİ

1986 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. Zorunlu hizmetin ardından erişkin psikiyatrisi uzmanlığı eğitimi aldı. Erişkin psikiyatrisi uzmanlığını aldıktan sonra, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi uzmanlık eğitimini tamamladı, Hacettepe Üniversitesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak çalışmaya devam etti. 1998 yılında Doçent, 2004 yılında profesör oldu. Prof. Dr. Bengi Semerci 2000 yılında Ankara’dan ayrılarak, çalışmalarına İstanbul’da devam etti. Serbest hekimliğin yanı sıra, 2004 yılında Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı’nı kurarak, 2004-2009 yılları arasında anabilim dalı başkanlığı yaparak, 2011 yılına kadar öğretim üyeşiğini sürdürdü. Ayrıca Marmara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nde lisans, Doğuş Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nde yüksek lisans ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde psikoloji dersleri verdi. 2012-2020 tarihleri arasında Hasan Kalyoncu Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nde öğretim üyeliği yaptı. Akademik çalışmalarının yanı sıra serbest hekimlik, aile ve kurum eğitimleri, kurumsal danışmanlık da yapan Dr. Semerci 2007 yılında Bengi Semerci Enstitüsü’nü kurarak, yürüttüğü eğitim çalışmalarını tek çatı altında topladı. Hekim olarak çocuk, genç ve erişkin hastalarını tedavi ve takip etmenin dışında, verdiği eğitimleri, bireysel ve kurumsal danışmanlığını, kitap ve diğer yazı çalışmaları ile sosyal sorumluluk projelerini Bengi Semerci Enstitüsü’nde sürdürmektedir. Ulusal ve uluslararası birçok kongrenin düzenlenmesinde ve sosyal projelerin yürütülmesinde aktif olarak yer alan Semerci, özel çalışma alanı olan DEHB ile ilişkili olarak dünyanın ve Avrupa’nın önde gelen bilim kuruluşlarında aktif olarak çalışmalarını sürdürmektedir.

Birçok bilimsel derginin danışma kurulunda bulunmaktadır. Semerci’nin DEHB başta olmak üzere yurtiçi ve yurtdışında yayınlanmış bilimsel makalelerinin yanı sıra çeşitli dergilerde yayınlanmış yazıları, kitap editörlükleri, erişkinler ve çocuklar için yazdığı 22 adet kitabı bulunmaktadır.

Ali Evren TUFAN

Prof. Dr., 1977 Turhal doğumlu. Tıp eğitimini 2001 yılında İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde (İngilizce) ve çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanlığı eğitimini 2007 yılında Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde tamamlamıştır. 2008- 2009 yılları arasında Gülhane Askeri Tıp Akademisi çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğinde, 2009- 2011 yılları arasında Elazığ Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğinde çalışmış, aynı hastanenin yataklı çocuk ve ergen psikiyatrisi servisi sorumlu hekimleri arasında yer almıştır. 2011 yılında Abant İzzet Baysal Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD’nı kurmuş, 2014 yılında Doçent ünvanını almış, anabilim dalı başkanlığını 2017 yılına kadar devam ettirmiştir. 2017- 2020 yılları arasında Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar ÜTF çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları anabilim dalı başkanı olarak görev yapmış, 2019 yılında Profesör ünvanını almıştır. 2020 yılında döndüğü Bolu Abant İzzet Baysal ÜTF’de öğretim üyeliği ve anabilim dalı başkanlığı görevlerini yürütmektedir. Ulusal ve uluslar arası çeşitli dergilerin editörler kurulunda yer almış, 2010 yılında IACAPAP Donald J Cohen Fellow ve 2011 yılında WPA Young Psychiatrist Fellow olarak seçilmiştir. Yurt dışı ve yurt içinde yayınlanmış bilimsel makaleleri yanında, çeşitli kitaplarda editörlük ve bölüm yazarlığı da yapmıştır. Nörogelişimsel bozukluklar, nörobilim, epidemiyoloji ve psikofarmakoloji özel ilgi ve çalışma alanları arasında yer almaktadır.

Sebla GÖKÇE

1981 yılında Ankara’da doğmuştur. Tıp eğitimini 2006 yılında Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde (İngilizce) tamamlamıştır. Çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanlığı eğitimini 2011 yılında yine Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları anabilim dalında tamamlamıştır.

2011-2013 yılları arasında Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları eğitim ve araştırma hastanesinde uzman doktor, 2013-2016 yılları arasında başasistan olarak çalışmıştır. 2016-2018 yılları arasında Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi çocuk ve ergen psikiyatri anabilim dalında yardımcı doçent doktor, 2018 den itibaren doçent doktor ve anabilim dalı başkanı olarak görev yapmaktadır. Yurt dışı ve yurt içinde yayınlanmış bilimsel makaleleri bulunmaktadır. Nörogelişimsel bozukluklar, duygudurum bozuklukları ve ergenlik dönemi bireysel terapiler ve aile terapileri özel ilgi ve çalışma alanları arasında yer almaktadır.

ii ÇOCUK VE ERGEN PSİKİYATRİSİ KLİNİK EL KİTABI

© 2022 Türkiye Psikiyatri Derneği (Tanıtım için yapılacak alıntılar dışında Türkiye Psikiyatri Derneği’nin yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.)

ISBN: 978-605-74838-6-7

1. Baskı: Mart 2022, Ankara Baskı Adedi: 1000

Kitap Yayın Yönetmenleri Bengi SEMERCİ

Ali Evren TUFAN Sebla GÖKÇE

TPD Yayıncılık Kurulu Adına Kitap Sorumlusu

Kerem LAÇİNER

Yayın Hizmetleri

BAYT Bilimsel Araştırmalar Basın Yayın ve Tanıtım Ltd. Şti., Ziya Gökalp Cad. 30/31, 06420 Kızılay, Ankara

Tel: (0312) 431 30 62 www.bayt.com.tr Baskı

Miki Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti.

Matbaacılar Sanayi Sitesi

1516/1 Cad, No: 27, Yenimahalle, Ankara Tel (0312) 395 21 28

Baskı Tarihi: 30 Mart 2022

Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Klinik El Kitabı

Kitap Yayın Yönetmenleri

Bengi SEMERCİ Ali Evren TUFAN Sebla GÖKÇE

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ

ÇOCUK VE ERGEN PSİKİYATRİSİ KLİNİK EL KİTABI v

İçindekiler

Yazarlar ... vii

Sunuş ... ix

Önyazı ... x

Bölüm 1: Çocuk ve Ergenlerde Klinik Psikiyatrik Değerlendirme ... 1

Yankı YAZGAN, Elif AKIN

Bölüm 2: Çocuk ve Gençlerde İlaç Tedavisinin Temel İlkeleri ve Kullanılan İlaç Gruplarının Özellikleri ... 16

Bengi SEMERCİ, Mesut SARI

Bölüm 3: Mental Retardasyon ... 31

Şaziye Senem BAŞGÜL

Bölüm 4: İletişim Bozuklukları ... 38

Onur Tuğçe POYRAZ FINDIK, Funda GÜMÜŞTAŞ

Bölüm 5: Otizm Spektrum Bozukluğu ... 59

Özgür ÖNER

Bölüm 6: Çocuk ve Gençlerde Psikotik Bozukluklar... 72

Beril TAŞKIN

Bölüm 7: Çocuk ve Ergenlerde Duygudurum Bozuklukları ... 83

Zehra TOPAL, Ali Evren TUFAN

Bölüm 8: Çocuk ve Ergenlerde Anksiyete Bozuklukları ... 94

Serdar KARATOPRAK, Özlem ÖZCAN

Bölüm 9: Çocuk ve Ergenlerde Obsesif-Kompulsif Bozukluk ... 110

Emrah Cem BAYRAM, Didem Behice ÖZTOP

Bölüm 10: Tik Bozuklukları ... 119

Sebla GÖKÇE, Gresa ÇARKAXHİU BULUT

Bölüm 11: Travma Sonrası Stres Bozukluğu ... 132

Serhat NASIROĞLU, Özge GİZLİ ÇOBAN

Bölüm 12: Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ... 148

R. Duygu TEMELTÜRK, Birim Günay KILIÇ

Bölüm 13: Özgül Öğrenme Bozukluğu ... 166

Kevser NALBANT, S. Ebru ÇENGEL KÜLTÜR

Bölüm 14: Çocuk ve Ergenlerde Yeme Bozuklukları ... 178

Arzu ÖNAL SÖNMEZ

vi ÇOCUK VE ERGEN PSİKİYATRİSİ KLİNİK EL KİTABI

Bölüm 15: Çocuk ve Ergenlerde Cinsiyet Hoşnutsuzluğu ... 190

Bölüm 16: Alkol Madde Kullanım Bozuklukları ... 204

Bölüm 17: Çocuk ve Ergenlerde Sık Karşılaşılan Sosyal ve Adli Konular ... 219

Konu Dizini ... 233

ÇOCUK VE ERGEN PSİKİYATRİSİ KLİNİK EL KİTABI vii

Yazarlar

Gözde YAZKAN AKGÜL, Uzm. Dr., Tekirdağ Devlet Hastanesi, Tekirdağ Elif AKIN, Uzm. Dr.,

İzmir Demokrasi Üniversitesi Buca Seyfi Demirsoy Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir Senem BAŞGÜL, Prof. Dr.,

Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Psikoloji Bölümü, Gaziantep Emrah Cem BAYRAM, Uzm. Dr.,

Ankara Üniversitesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı, Ankara Gresa ÇARKAXHİU BULUT, Dr. Öğr. Üyesi,

Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı, İstanbul S. Ebru ÇENGEL KÜLTÜR, Prof. Dr.,

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara Özge GİZLİ ÇOBAN, Dr. Öğr. Üyesi,

Akdeniz Üniversitesi Tip Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı, Antalya Ayşe Burcu ERDOĞDU, Doç. Dr.,

Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, İstanbul Onur Tuğçe POYRAZ FINDIK, Uzm. Dr.,

Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, İstanbul.

Sebla GÖKÇE, Doç. Dr.,

Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı, İstanbul Funda GÜMÜŞTAŞ, Doç. Dr.,

Medeniyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, İstanbul Elvan İŞERİ, Prof. Dr.,

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara Serdar KARATOPRAK, Uzm. Dr.,

Konya Şehir Hastanesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği, Konya Ömer KARDAŞ, Dr. Öğr. Üyesi,

Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Elazığ Birim Günay KILIÇ, Prof. Dr.,

Ankara Üniversitesi Çocuk ve Ergen Psikiyatri Anabilim Dalı, Ankara Kevser NALBANT, Dr. Öğr. Görevlisi,

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara Serhat NASIROĞLU, Doç. Dr.,

Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı, Antalya Özgür ÖNER, Prof. Dr.,

Bahçeşehir Üniversitesi, Çocuk ve Ergen Psikiyatri Anabilim Dalı, İstanbul Ahmet ÖZASLAN, Uzm. Dr.,

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Ankara Özlem ÖZCAN, Prof. Dr.,

İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Malatya

*Yazar listesi soyadı sırasına göre hazırlanmıştır.

viii ÇOCUK VE ERGEN PSİKİYATRİSİ KLİNİK EL KİTABI

Didem Behice ÖZTOP, Doç. Dr.,

Ankara Üniversitesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı, Ankara Mesut SARI, Uzm. Dr.,

Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi, İstanbul Bengi SEMERCİ, Prof. Dr.,

Bengi Semerci Enstitüsü, İstanbul Arzu ÖNAL SÖNMEZ, Uzm. Dr.,

Hamidiye Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul Beril TAŞKIN, Uzm. Dr.,

Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı, Özel Muayenehane, İstanbul R. Duygu TEMELTÜRK, Dr. Öğr. Görevlisi,

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Psikiyatri Anabilim Dalı, Ankara Zehra TOPAL, Dr. Öğr. Üyesi,

Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Gaziantep Evren TUFAN, Prof. Dr.,

Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Bolu Yankı YAZGAN, Prof. Dr.,

Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi (emekli) ve Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi, İstanbul Zeki YÜNCÜ, Prof. Dr,

Ege Üniversitesi Madde Bağımlılığı Toksikoloji ve İlaç Araştırma Enstitüsü, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, EGEBAM, İzmir

ÇOCUK VE ERGEN PSİKİYATRİSİ KLİNİK EL KİTABI ix

Sunuş

Tarih, geçmişi geleceğe taşır. İnsan ruhsallığının tarihi de bir yandan erişkinlerin bugüne nasıl geldiklerini, yani ruhsal gelişim evrelerini anlamamızı sağlarken, bir yandan da hem çocuk hem de erişkin ruhsallığının bugünü ve geleceğini inşa etmemizde bize yol gösterir. Ayrıca çocuk ve ergen ruh sağlığında önemli yer tutan ruhsal bozuklukların bir kısmı (otizmi veya mental retardasyonu olan bireyler gibi), erişkin psikiyatrisinde de çocuk psikiyatrisindekine benzer teşhis ve tedavi süreci uygulamalarının klinisyen tarafından iyi bilinmesini gerektirir.

Bu gereklilikten yola çıkılarak hazırlanan Türkiye Psikiyatri Derneği Sürekli Eğitim/

Sürekli Mesleki Gelişim Dergisi Psikiyatride Güncel’in “Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı”

sayısının büyük ilgi görerek tükenmesi, bu alanda daha kapsamlı ve güncel bir klinik el kitabının çıkarılması ihtiyacını doğurdu.

On yedi başlık halinde hazırlanan bu kitap, hem teorik hem de klinik uygulamaya yönelik bilgiler açısından doyurucu bir içeriğe sahip. Çocuk ve ergen ruh sağlığı pratiğinde daha sık karşılaşılan bazı ruhsal hastalık ve durumlara ek olarak, hem çocuk hem de erişkin psikiyatrisinde gördüğümüz temel ruhsal bozuklukların tanı ve tedavi süreçleri ele alınıyor. Ayrıca kitabın sonunda, çocuk ve ergenlerde sık karşılaşılan sosyal ve adli konular gibi önemli bir alan da göz ardı edilmemiş.

Pandemi süreci pek çoğumuzun ruh sağlığını olumsuz etkilerken, çalışmalar çocuk ve gençlerin ruh sağlığının da bu süreçte hayli olumsuz etkilendiğini ortaya koyuyor. İçinde bulunduğumuz bu zorlu süreçte büyük bir emek ve özveriyle hazırlanan bu kapsamlı kitabın öncelikle çocuk ve ergen hastalarımız olmak üzere tüm meslektaşlarıma faydalı olmasını umuyor, başta kitap yayın yönetmenleri olmak üzere tüm yazarlara Türkiye Psikiyatri Derneği Yayıncılık Kurulu adına şükranlarımı sunuyorum.

Bilim, Etik ve Dayanışma ile.

Ebru ALDEMİR

Türkiye Psikiyatri Derneği Yayıncılık Kurulu Başkanı

x ÇOCUK VE ERGEN PSİKİYATRİSİ KLİNİK EL KİTABI

Önyazı

Psikiyatrik hastalıkların birçoğu çocukluk ve ergenlik dönemlerinde başlamakta ve erişkinlik döneminde devam etmektedir. Bu sorunları tanımak, gelişimlerini ve nasıl müdahale edilmesi gerektiği konusunda bilgi sahibi olmak çocuk ve ergen ruh sağlığı alanında çalışanlar için önemlidir. Ayrıca bu sorunlarla erişkinlik döneminde karşılaşan uzmanların, hastalıkların çocukluktan itibaren gelişimi konusunda bilgi sahibi olması hastalara doğru yaklaşım ve tedavinin sunulması için gereklidir.

Çocukluk ve ergenlik döneminde başlayan, erişkinlik döneminde devam eden sorunlar için hastaların iki bilim dalı arasında sorunsuz geçişlerinin sağlanması, tedavilerin aksamadan devam etmesi ve geçiş süreçlerinde yapılması gereken ortak çalışmalar son yılların en çok gündemde olan konularındandır.

Türkiye Psikiyatri Derneği’nin daha önce yayınladığı “Psikiyatride Güncel” dergisinin

“Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı” sayısına gösterilen ilgi, alanda çalışan herkesin klinikte kullanabileceği temel bilgileri içeren bir el kitabı hazırlanması düşüncesini oluşturmuştur.

Kitapta temel konular seçilmiş, dergide yer alan yazıların bir kısmı gözden geçirilerek, yenilenmiş ve hazırlanmıştır.

Kitabın çocukların sağlıklı gelişimi, çocuk ve ergen ruh sağlığının korunması ve erişkin döneme geçişlerinin uygun şekilde gerçekleşebilmesi için bir kaynak olması umudunu taşıyoruz.

Kitabın oluşması için emek veren tüm yazarlara, dernek yönetim kuruluna ve destekleri için tüm yayın kuruluna içten teşekkür ederiz.

Bengi SEMERCİ, Evren TUFAN, Sebla GÖKÇE

Kitap Yayın Yönetmenleri

1

Çocuk ve Ergenlerde Klinik Psikiyatrik Değerlendirme

Yankı YAZGAN, Elif AKIN

1

Giriş

Çocuk ruh sağlığı ve hastalıkları klinik dalı çocuğun zihinsel, duygusal yetilerin- de, davranışlarında, çevreye uyumunda görülen bozuklukların biyopsikososyal bir yaklaşım içerisinde incelenmesi, tanımlanması, sınıflandırılması, tedavisi ve sağlığın hastalıklardan korunması ile ilgilenir. Çocuklarda veya ergenlerde klinik psikiyatrik değerlendirmenin temel iki amacı vardır: Birincisi, psikopatoloji varlığını, varsa bo- zukluğun ne olduğunu ve etkileyen biyolojik, psikolojik veya sosyal faktörleri belirle- mek. İkincisi de, eğer gerekliyse, uygun müdahaleyi planlamak. Çocuk ve ergenlerde kapsamlı bir psikiyatrik değerlendirmenin içeriğinde başvuru nedeni, bilgi kaynağı, mevcut yakınmanın öyküsü, psikiyatrik özgeçmiş, tıbbi ve gelişimsel öykü, eğitim öyküsü, aile sosyal ve psikiyatrik özgeçmiş, sosyal gelişim öyküsü, travma/olumsuz yaşam olayları öyküsü ve ruhsal durum muayenesi yer almaktadır.

Çocuk ve ergenlerin görüşmeye hazırlanması, gözlem, anne-baba ve diğer bilgi

kaynakları, çocuğun gelişimsel düzeyine uygun görüşme teknikleri psikiyatrik gö-

rüşmenin yapısında dikkat edilmesi gereken önemli hususlardır. Ayrıca, çocuk ve

ergenlerde standartlaştırılmış değerlendirme ölçeklerinden (yarı yapılandırılmış gö-

rüşme ve derecelendirme ölçekleri) faydalanılmaktadır. Çocuklara/ergenlere ruh sağ-

lığı hizmeti verilmesinin gereğini, biçimini ve yerini belirlemek ve var olan hizmetleri

iyileştirmek için kapsamlı, nesnel ve duyarlı bir psikiyatrik değerlendirmeye ihtiyaç

duyulmaktadır. Bu nedenle, davranışsal, sosyal-emosyonel, duyusal, bilişsel, fizyo-

lojik ve çevresel özelliklerin iyi tanımlanması, çocuğun/ergenin içinde bulunduğu

çeşitli ortamların incelenmesi ve bu amaçla da çeşitli bilgi kaynaklarından yararla-

nılması gerekmektedir. Aile ile birlikte çalışarak tedavi hedeflerinin oluşturulması

işbirlikçi, çözümcü, hipotez üreten ve hipotezi test eden (bir takım müdahalelerin

olası risk ve yararlarıyla ilgili bilimsel kanıta dayalı ilerlerken çocuğu ve aileyi karar

süreçlerine katan) bir yaklaşımdan oluşmalıdır. Yine klinik değerlendirmeler sıklıkla

psikoeğitsel bir bileşen içerir. Bunların dışında klinik değerlendirme ile kişinin ve

çevresinin güvenliğini etkileyen durumları veya hastane ya da benzeri bir kurumda