VERTEBRAE THORACİCAE
“Sırt Omurları”
Vertebrae thoracicae, omurganın sırt kısmını şekillendirir. Sayıları evcil memeli hayvanlarda 13-18 arasında değişmektedir. En büyük özellikleri corpus’larının ve processus transversus’larının kısa, processus spinosus’larının uzun oluşudur. Ayrıca corpus vertebrae’nın hem önünde ve iki yanında, hem de arkasında ve yine iki yanında yer alan fovea costalis cranialis ve fovea costalis caudalis adı verilen eklem yüzeylerinin bulunması diğer önemli özelliğidir.
Processus transversus’ları yana ve biraz yukarı doğru uzanır. Her bir processus transversus serbest ucunda fovea costalis processus transversi denilen bir eklem yüzüne sahiptir.
Processus spinosus’ları çok yüksektir. En yüksek processus spinosus’a sahip sırt omuru regio interscapularis (cidago bölgesi) düzeyinde bulunur.
Hayvan Türleri Arasında Vertebrae Thoracicae Farklılıkları;
At; 18 adet sırt omuru bulunur. Corpus vertebrae kısadır.
Processus spinosus dar ve yüksektir. Serbest uçları kalın ve kabarıktır. Arka kenarında bir çentik bulunur. Anticlinal omur 16.
omurdur. Fovea costalis cranialis’ler derin, geniş ve belirgindir.
Sığır; 13 adet sırt omuru vardır. Corpus vertebrae uzundur ve makara şeklindedir. Processus spinosus uzun, yassı ve geniştir.
Caudal kenarı ince ve keskindir. Anticlinal omur 13. omurdur. Fovea costalis cranialis’ler sığ ve yayvandır, sınırı belirgin değildir. İncisura vertebralis caudalis, foramen vertebrale laterale halini almıştır.
Domuz; 14-15 adet sırt omuru bulunur. Corpus vertebrae uzundur ve iki yandan basıktır. Processus spinosus geniş ve yassıdır. Ön ve arka kenarı keskindir. Anticlinal omur 11 ya da 12. omurdur. Processus transversus’ların kaidesinde düşey bir delik, foramen vertebrale laterale dorsale mevcuttur.
Koyun-keçi; Gerek sayı ve gerekse özellik bakımından sığırın sırt omurlarına benzerler.
Köpek; 13 adet sırt omuru vardır. Corpus vertebrae kısadır.
Processus spinosus’lar ince ve dardır. Uçları küt veya ovaldir.
Anticlinal omur 11. omurdur. Son iki üç sırt omurunda processus accesorius bulunur.
VERTEBRAE LUMBALES
“Bel Omurları”
Vertebrae lumbales, omurganın bel bölgesini şekillendirir. Sayıları evcil memeli hayvanlarda 5-7 arasında değişmektedir. En önemli özellikleri processus transversus’larının çok uzun oluşudur.
Foramen transversarium bulunmaz. İncisura vertebralis cranialis dar ve yüzlek, incisura vertebralis caudalis ise çok derindir. Son bel omuru ile ilk sakral omur arasında spatium interarcuale lumbosacrale denilen bir aralık bulunur.
Hayvan Türleri Arasında Vertebrae Lumbales Farklılıkları;
At; Atta 6, merkep ve arap atında 5 adet bel omuru bulunur.
Processus spinosus’un yüksekliği genişliğinden daha fazladır (oran 5/3 tür). Sonuncu bel omurunun processus transversus’unun arka kenarında sakrotransversal bir eklem yüzü vardır. Genel olarak spatium interarcuale dar olmasına karşın spatium interarcuale lumbosacrale geniştir. Corpus uzundur. Ön eklem yüzleri düz ve sagittal yönlüdür.
Sığır; 6 adet bel omuru bulunur. Processus spinosus’un yüksekliği genişliğe eşittir (oran 1/1 dir). Processus transversus’lar, muntazam değildir, ön ve arka kenarları keskindir. Corpus tipik bir makara biçimindedir. Ön eklem yüzeyleri içbükeydir.
Koyun-keçi; Özellik olarak tamamiyle sığırınkine benzemektedir.
Domuz; 6 bazen 7 adet bel omuru bulunmaktadır. Processus spinosus geniş ve yüksektir (oran 5/4 tür). Uçları ön arka yönünde keskindir. Caput vertebrae ve fossa vertebrae hemen hemen düzdür.
Processus transversus’lar geniş ve aşağı doğru eğik haldedir.
Kaidelerinin arka kesiminde foramen vertebrale laterale dorsale mevcuttur.
Köpek; 7 adet bel omuru vardır. Processus spinosus’un yüksekliği genişliğinden fazladır (oran 5/3 tür). Processus transversus’lar cranioventral yönde uzamıştır. Processus articularis caudalis yakınında processus accesorius mevcuttur. Ön eklem yüzleri düz ve sagittaldir.
OS SACRUM (VERTEBRAE SACRALES)
“Sağrı-Kuyruk Sokumu Omurları”
Os sacrum, columna vertebralis’in sağrı (kuyruk sokumu) kesimini şekillendirir. Hayvan türlerine göre sayıları 3 ile 5 arasında değişen sakral omurun birleşmesiyle oluşan, büyük üçgen şeklinde bir kemiktir. Önde son bel omuruna, arkada ilk kuyruk omuruna eklemleşir. Pelvis iskeletinin üst kısmında, iki os coxae arasına sokulur. Dolayısıyla pelvis boşluğunun tavanını oluşturur.
Sakrum’un bir tabanı, bir tepesi, iki yan kısmı, iki de yüzü bulunmaktadır.
Tabanına basis ossis sacri adı verilir. Sakrum’un geniş olan ön kısmıdır ve son bel omuruna eklemleşir. Basis’in ön kenarının alt kısmında, kabarıklığı hayvanlarda insanınkine nazaran daha az olan bir çıkıntı bulunur. Bu çıkıntıya promontorium denilir. Ön ucunun üst kısmında ise canalis sacralis’in girişini oluşturan basık bir delik bulunur.
Sakrum’un tepe kısmına apex ossis sacri denir. Sakrumun dar olan arka kısmıdır ve ilk kuyruk omuru ile eklemleşir. Canalis sacralis’in terminal deliğini kapsar. Canalis vertebralis’in sakrumun ortasında seyreden parçasına canalis sacralis denir. Bu kanal komşu iki sakral omur düzeyinde ve her bir yanda foramen intervertebrale denilen birer delikle foramen sacrale dorsale ve foramen sacrale ventrale’lere açılır.
Sakrumun pelvis boşluğuna bakan yüzüne facies pelvina denir.
Bu yüzde omur gövdelerinin birbiriyle kaynaşma yerlerine uyan çizgiler görülür. Bu çizgilere linea transversa denilir. Bu çizgiler hizasında ve her iki yanda foramina sacralia ventralia adı verilen delikler yer alır ve bu deliklerden sakral spinal sinirlerin ventral dalları geçer.
Büyük ruminantlarda processus spinosus’ların kaynaşması tam olduğundan crista sacralis mediana teşekkül etmiştir. Omurların birleşme yerlerinde yeralan deliklere foramina sacralia dorsalia denilir. Bu deliklerden sakral spinal sinirlerin dorsal dalları geçer. Bu deliklerin iç tarafında yer alan ve processus articularis’lerin birleşmesinden meydana gelen çıkıntıya crista sacralis intermedia denir. Aynı deliklerin lateralinde yer alan ve processus transversus’ların birleşmesinden meydana gelen çıkıntıya da crista sacralis lateralis denir.
Esasen tüm türlerde processus transversus’ların birbiriyle birleşip kaynaşmasından oluşan sakrumun lateral kesimine pars lateralis adı verilir. Pars lateralis’in ön kısmındaki genişlemeye ala sacralis denir.
Ala sacralis’in üst yüzünde, kulak şekline benzer bir eklem yüzü görülür. Facies auricularis denilen bu yüz os ileum’daki aynı isimli eklem yüzü ile eklemleşir. Facies auricularis’in yanındaki ligamentlerin bağlandığı pürtüklü sahaya da tuberositas sacralis denir.
Hayvan Türleri Arasında Os Sacrum Farklılıkları;
At; 5 adet sakral omurun birleşmesinden meydana gelmiştir.
Facies pelvina horizontal düzleme paraleldir. Processus spinosus’lar serbesttir. Ala sacralis’in ön kenarında son lumbal omurun processus transversus’u ile eklemleşmeye mahsus eliptik bir eklem yüzü bulunur.
Sığır; 5 adet sakral omurun birleşmesiyle meydana gelmiştir.
Facies pelvina horizontal düzleme göre fevkalade belirgin bir dışbükeylik gösterir. Processus spinosuslar tam olarak birbiriyle birleşmiş ve böylece crista sacralis mediana oluşmuştur. Crista sacralis intermedia mevcuttur. Facies auricularis’in yönü yana ve arkaya doğrudur.
Domuz; Tam olmayan ya da çok geç kaynaşabilen 4 bazen 5 adet sakral omurun birleşmesinden oluşmuştur. Processus spinosus’ların redüksiyona uğraması, ancak pürüzlü cristalar halinde bulunması, foramina sacralia dorsalia’nın fevkalade geniş olması önemlidir.
Linea transversa mevcuttur. Facies auricularis’lerin yönü laterale doğrudur.
Koyun-keçi; koyun sakrumu 4, keçi sakrumu ise 5 adet sakral omurun birleşmesiyle meydana gelmiştir. Facies auricularis’lerin yönü dorsale doğrudur. Diğer özellikleri sığırın sakrumuna benzer.
Köpek; 3 adet sakral omurun birleşmesiyle oluşmuştur. Eni boyuna eşit kare şeklindedir. Basık ve ince bir crista sacralis mediana görülür. Palvinal yüzü horizontal düzlem üzerinde dorsale doğru bir dışbükeylik gösterir. Facies auricularis yana dönüktür.
VERTEBRAE CAUDALES (Coccygeae)
“Kuyruk Omurları”
Vertebrae caudales, kuyruğun kemiksel temelini oluşturan kemiklerdir. İlk 2-3 tanesi normal bir omur özelliğini göstermesine karşın, daha sonrakiler çoğu özelliklerini kaybeder. Corpus küçülür, daralır, silindir şeklinde küçük bir oluşum halini alır. Processus spinosus, arkus ve artikular çıkıntılar giderek kaybolur. Sadece sığırda 2. 3., köpekte 4. 5. omurdan itibaren özellikle alt kesimde iki yana processus hemalis bulunur. Bu çıkıntılar birbirlerine doğru yaklaşarak a. caudalis mediana’nın geçmesine mahsus bir kenar olan arcus hemalis’i şekillendirir.
