ÜNİTE. BİNA YÖNETİM SİSTEMLERİ Dr. Öğr. Üyesi Fatih IŞIK İÇİNDEKİLER HEDEFLER BİNALARIN BAKIM, ONARIM YÖNETİMİ

İÇİNDEKİ LE R • Bakım ve Onarım

• Bakım, Onarım Yönetiminde İSG

• Bakım ve Onarım İşlerinde İş Kazalarının Nedenleri

• Bakım ve Onarım İşlerinde Karşılaşılan Kaza Türleri

• Bakım ve Onarım İşlerinde Kazalara Karşı Alınacak Tedbirler

• Bakım ve Onarım İşlerinde Genel İSG Önlemleri

HEDEFLE R

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Bina bakım, onarımı hakkında bilgi sahibi olacak,

• Bina, tesis veya makine bakımında ortaya çıkabilecek tehlikeleri

tanımlayacak,

• Bakım ve onarım işlerinde ortaya çıkabilecek risklerle ilgili alınması gereken tedbirleri belirleyecek,

• Bakım ve onarım işlerinde genel

İSG önlemlerini bileceksiniz. ÜNİTE

12

BİNALARIN BAKIM, ONARIM YÖNETİMİ

BİNA YÖNETİM SİSTEMLERİ

Dr. Öğr. Üyesi Fatih

IŞIK

BİNALARIN BAKIM, ONARIM YÖNETİMİ

GİRİŞ BAKIM ve ONARIM BAKIM, ONARIM

YÖNETİMİNDE İSG

Bakım ve Onarım İşlerinde İş Kazalarının

Nedenleri

Bakım ve Onarım İşlerinde Karşılaşılan

Kaza Türleri

Bakım ve Onarım İşlerinde Kazalar Karşı

Alınacak Tedbirler

Bakım ve Onarım İşlerinde Genel İSG

Önlemleri

Bakım; binaları iyi çalışma koşullarında

tutmak için düzenli olarak yapılan iş olarak

tanımlanır.

GİRİŞ

Bina yönetim sistemlerinde rutin bakımların yapılması, acil durum onarımlarının yapılması ve bina koşullarında uzun vadeli iyileştirmelerin planlaması ve yürütülmesi önem arz etmektedir.

Diğer taraftan binaların bakım ve onarım yönetimi karmaşık bir süreçtir. Bu süreç, sadece bakım onarım işlerinin tamamlanmasını değil, aynı zamanda bakım ve onarım işini yapan işçiler veya yüklenici firma yetkilileri ile iyi bir iletişim kurmayı içerir. Binadaki herkesin aktif katılımına, iyi anlaşılmış ve özenle hazırlanmış karar verme uygulamalarına ihtiyaç bulunmakla birlikte tüm bu unsurları bir araya getirmek için asıl sorumluluğu alacak ve yönetecek bir onarım ve bakım komisyonu gerekmektedir.

Bakım ve onarım işleri, binaların kullanım ömrünü arttırmak, arızasız ve problemsiz olarak kullanılmasını sağlamak; beklenmedik arızalar sebebiyle tehlikeli durumların ortaya çıkmamasını sağlamak; istenmeyen kazalar sonucunda

ölümlere veya yaralanmalara, malzeme hasarlarına ve zaman israfına sebebiyet vermemesi için yapılan planlı ve düzenli çalışmalardır.

Günümüzde Avrupa Birliği uyum süreci ile birlikte ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) kavramı önemli hâle gelmiştir. Bu kapsamda çıkartılan kanun ve yönetmeliklerce hem çalışanlar hem de işverenler, İSG açısından belirli kurallara uyarak hem can hem de mal güvenliği sağlanmıştır. Tüm sektör ve çalışma alanlarında olduğu gibi bina bakım ve onarım işlerinde de uyulması gereken İSG kuralları vardır. Bakım ve onarım işlerinde işverenlerin (bina yöneticisi vb.), işi alan müteahhit (yüklenici vb.) ve çalışan işçilerin uyması gereken kural ve alınması gereken tedbirleri içeren bir çalışma talimatının hazırlanması İSG açısından önem arz etmektedir

BAKIM ve ONARIM

Bakım; binanın tüm alanlarında, tesislerinde, hizmetlerinde ve çevrelerinde mevcut uygulanan yönetmelikler kapsamında binanın tüm bileşenlerinin (alan, tesis, hizmet ve çevre) restorasyonunu yapmak veya iyileştirmek ve binanın kullanım değerlerini sürdürmek için yapılan çalışmalar olarak tanımlanır.

Bakımın amaçları;

 Bina ve hizmetlerin iyi durumda olmasını sağlamak,

 Herhangi bir nedenden ötürü bozulma meydana geldiğinde, onu orijinal durumuna geri getirmek,

 Gerektiğinde iyileştirmeler yapmak,

 Fayda değerini sürdürmektir.

Diğer bir tanımlamaya göre bakım; binaları iyi çalışma koşullarında tutmak için düzenli olarak yapılan iş olarak tanımlanır. Örneğin; salonları süpürmek, menteşeleri ve kilitleri yağlamak veya ısınma kazan bakımı. Bakım işlemleri birçok

Düzenli kontroller küçük ve büyük bakım

masraflarını azaltacaktır.

açıdan incelenebilmektedir. Buna göre bakım işlemleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir;

 Durum tabanlı bakım: Herhangi bir incelemeden sonra başlatılan bakım işleridir.

 Sabit zaman bakım (Periyodik bakım): Önceden belirlenmiş zaman aralıklarında tekrarlı olarak yapılan bakım faaliyetleridir.

 Önleyici bakım: Bu bakım faaliyeti ise, binadaki arızaları önleyerek ve yeni oluşacak hataların tespit edilerek korunmasına yöneliktir.

 Fırsat bakımı: Operasyonel talebin sınırları dâhilinde ve mümkün olduğunda yapılan bakım faaliyetleridir.

 Gündüz bakımı: Her gün yapılması gereken bakımı içerir.

 Kapatma bakımı: İşlem tamamlandıktan sonra veya makine kapandıktan sonra yapılan bakım faaliyetleridir.

 Acil bakım: Öngörülemeyen arıza hasarları veya deprem, sel gibi doğal afetlerin neden olduğu hasarlar sonrası yapılan bakım faaliyetleridir.

Bir binadaki bazı genel bakım çalışmalarına örnek olarak aşağıdakiler verilebilir;

 Elektrik Tesisatlarının Bakımı: Elektrik tesisatı, lisanslı kişiler tarafından kurulup bakımı yapılarak güvenli hâle getirilir. Kurulum periyodik olarak kontrol edilmeli ve bu işin uygun bir kaydı tutulmalıdır. Tavsiye edilen kontrol periyodu aşağıdaki gibidir;

 Topraklama testi - Yılda bir kez

 Yalıtım - Yılda iki kez

 Polarite - Beş yılda bir

 Asansör Tesisatlarının Bakımı: Asansör bakımı aşağıdakileri kapsamalıdır.

 Kasnaklar, tamponlar, kapı kapatıcılar, zemin seçiciler, limit anahtarlar, kapı askıları, vb. tüm mekanik ekipmanların bakımı

 Kilitlemeler - kapı kapalıyken kaide ve kilitleme kafasına mekanik tespitler sağlam bir şekilde kilitlenir. Kapı tamamen kapalı ve kilitli değilse, elektrik kontağı yapılmamalıdır.

 Aşınma ve paslanma için halat ve regülatör halatlarının bakımı

 Seyahat kabloları - kısa devre yapmaması için düzgün bir şekilde asıldıklarından ve dış ambalajın aşınmamış olduğundan emin olunmalı

 Raylar - tüm plaka braketlerinin hizalanması ve sıkılığının bakımı

Onarım; bozuk, hasarlı veya arızalı bir cihazın,

parçanın veya binanın ilgili yönetmelikler

dikkate alınarak, tekrardan işletilebilir

veya kullanılabilir duruma geri getirilmesi

sürecidir.

Düzenli kontroller küçük ve büyük bakım masraflarını azaltacaktır. Bakım çalışmaların geciktirilmesi, yalnızca bir sorunu daha da kötüleştirecek ve nihai bakım çalışmasının maliyetini artıracaktır. Aşağıdaki tabloda, binaların bakım periyotları için genel bir rehber verilmiştir.

Tablo 12.1. Genel Bakım Periyotları [1]

Periyot Açıklama

Her Yıl

Oluk temizleme

Çatı denetimi ve küçük onarımlar

Çatıda ve kubbelerde parlamaların giderimi Baca ve şapkaları kontrolü

TV antenleri kontrolü

Her 3 – 5 Yıl Kapı sistemleri kontrol ve bakımı

Kapılarda, pencerelerde ve oluklarda boya çalışması

Her 5 – 10 Yıl

Merdiven boyama

Pencereler etrafında mastik dolgulama Çatı izolasyon kaplamalarının kontrolü Her 10 – 15 Yıl PVC pencerelerin değişimi

Harç kontrolü

Her 10 – 20 Yıl Dış cephe kaplamalarının yenilenmesi Her 20 – 30 Yıl Çatı kaplamalarının değişimi

Çatılardaki temel onarımlar Her 40 – 50 Yıl Kurşun çatıların yenilenmesi

Kiremitli çatıların değiştirilmesi

Onarım; bozuk, hasarlı veya arızalı bir cihazın, ekipmanın, parçanın veya binanın ilgili yönetmelikler dikkate alınarak, tekrardan işletilebilir veya

kullanılabilir duruma geri getirilmesi süreci olarak tanımlanır. Bazı yaygın onarım türleri aşağıdaki gibidir:

 Çatlaklar ve alçının düşmesi gibi kusurların onarımı

 Kapıların, pencerelerin ve cam panellerin onarım ve değişimi

 Elektrik kablolarının kontrol edilmesi ve onarılması

 Gaz boruları, su boruları ve sıhhi tesisat hizmetlerinin kontrolü ve onarımı

 Taşıyıcı olmayan duvarlar, duman bacaları, bölme duvarları vb. onarımı

 Sıva onarımı

 Kırık döşemenin onarımı

 Yeniden dekore - badana, boya vb. işleri

Bir binadaki bazı yaygın onarım çalışmalarının örnekleri şöyledir:

 Dış Duvarlar: Dış duvarlarda onarım ile ilgili olarak aşağıdakiler yapılmalıdır.

Kusurlu koruyucu bariyerler veya korkuluklar onarılmalı veya değiştirilmelidir.

 Arızalı ve gevşek parçaların sökülmesi de dâhil olmak üzere, küçük parçaların kırılması, hasar görmesi, dökülmesi ya da çimento dökümü, beton yüzeyi, duvar karoları ya da mozaik karoların kabarması onarılmalıdır.

 Pencere davlumbazlarında, yanaklarda, kanatlarda, klima

platformunda veya paslı raflarda küçük çatlak veya hasar işlemleri tamir edilmelidir.

 Rutubete (neme) bağlı olarak ortaya çıkan çiçeklenmeyi (küflenmeyi) ortadan kaldırmak için öncelikle herhangi bir nem veya su lekesi izi izlenmeli ve uygun bir şekilde duvar yüzeyleri onarılmalıdır.

 Kusurlu koruyucu bariyerler veya korkuluklar onarılmalı veya değiştirilmelidir.

Şekil 12.1. Dış duvarda onarılması gereken çatlak [2]

 İç Duvarlar: İç duvarlarda onarım ile ilgili olarak aşağıdakiler yapılmalıdır.

 Bozuk ve gevşek parçaların sökülmesi de dâhil olmak üzere, beton yüzeyinin küçük çatlaması, dökülmesi veya kabarması, gevşek sıva veya diğer yüzeyler onarılmalıdır.

 Su sızıntısı ve sızıntıya bağlı lekelenmeler veya duvar yüzeyindeki küf gelişimi önlenmelidir. Rutubet kaynağı izlenmeli ve ortadan kaldırılmalı ve etkilenen duvar yüzeyleri onarılmalı veya

değiştirilmelidir.

Şekil 12.2. İç duvarda oluşan küflenme [3]

Bozuk, paslı veya kusurlu pencere ve kapı

çerçeveleri tamir edilmeli veya değiştirilmelidir.

 Döşeme ve Tavanlar: Döşeme ve tavanların onarım ile ilgili olarak aşağıdakiler yapılmalıdır.

 Beton tavan plakaları ve gevşek sıvaların herhangi bir çatlama, dökülme veya kabarması onarılmalıdır..

 Neme bağlı küflenme söz konusu ise etkilenen yüzeyler onarılmalıdır.

 Döşeme ve tavan kaplamalarındaki herhangi bir cila kusuru veya hatalı parçaların sökülmesi de dâhil olmak üzere tamir edilmeli veya değiştirilmelidir.

 Çatılar: Çatıların onarım ile ilgili olarak aşağıdakiler yapılmalıdır.

 Çatı üzerinde drenaj sağlamak için kullanılan ancak hasarlı olan levhalar ve/veya döşeme yüzeylerinin değiştirilmesi de dâhil olmak üzere, onarılmalıdır.

 Arızalı çatı korkulukları, bariyerler veya parapetler onarılmalı veya değiştirilmelidir.

 Arızalı su yalıtım malzemeleri mutlak suretle onarılmalıdır.

 Kapılar ve Pencereler: Kapı ve pencerelerin onarım ile ilgili olarak aşağıdakiler yapılmalıdır.

 Bozuk, paslı veya kusurlu pencere ve kapı çerçeveleri tamir edilmeli veya değiştirilmelidir.

 Pencere ve kapı açıklıkları etrafındaki herhangi bir su sızıntısı, gerektiğinde çerçeve ve duvar açıklığı arasındaki boşlukların tekrar kapatılması dâhil, tespit edilmeli ve düzeltilmelidir.

 Macun arızası ve cam kırığı dâhil olmak üzere kusurlu camlar tamir edilmeli veya değiştirilmelidir.

 Menteşeler, tutturucular, kapı kapatıcılar ve kilitler dâhil olmak üzere kusurlu demir eşyalar onarılmalı veya değiştirilmelidir.

Şekil 12.3. Onarılması gereken bir pencere [3]

Kazaların büyük bir kısmı, bakım ve onarım

işlerinde gerekli İSG tedbirlerinin alınmamasından kaynaklanmaktadır.

Bakım ve onarım işleri herhangi bir problem veya kaza oluşmadan önce yapılması hâlinde

iş sağlığı ve güvenliği açısından da olumlu sonuçlar elde edilir.

BAKIM, ONARIM YÖNETİMİNDE İSG

Bakım ve onarım işleri herhangi bir problem veya kaza oluşmadan önce yapılması hâlinde iş sağlığı ve güvenliği açısından da olumlu sonuçlar elde edilir.

Örneğin; periyodik olarak asansör bakımının yapılması ileride oluşacak arızaların önüne geçilmesi açısından önemlidir.

Bakım ve onarım işlerinde işverenlerin (bina yöneticisi vb.), işi alan müteahhit (yüklenici vb.) ve çalışan işçilerin uyması gereken kural ve alınması gereken tedbirleri içeren bir çalışma talimatının hazırlanması İSG açısından önem arz etmektedir. Bu talimatlarda aşağıdaki hususlar;

 Bakım ve/veya onarım işinin tanımı ve kapsamı,

 İşin kim tarafından denetleneceği ve yetkisi,

 İSG açısından alınması gerekli güvenlik tedbirleri,

 Çalışanlar tarafından uyulması gereken kurallar (Örneğin; kilitleme cihazlarının kullanılması, uyarı levhalarının asılması vb.),

 Bakım ve onarım işlerinin yapıldığı çalışma alanının güvenli hâle getirilmesi,

 İşin sonlandırılması veya çalışma izninin iptal işlemlerinin nasıl ve kim tarafından yapılacağı, Talimatta açık bir şekilde yazılmalı ve taraflarca imzalanmalıdır.

“Bakım ve onarım işlerindeki kazalar en çok, işe başlamadan önce ve işin bitiminde meydana gelmektedir.” [4].

Bu tip kazaların büyük bir kısmı, bakım ve onarım işlerinde gerekli İSG tedbirlerinin alınmamasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle bakım ve onarım işlerinin yukarıda bahsedilen talimatlarca yapılması İSG açısından önem arz etmektedir. Bakım ve onarım işlerinde ani olarak vuku bulan bir arızayı giderirken kaza riski çok daha fazladır.

Bakım ve Onarım İşlerinde İş Kazalarının Nedenleri

Bakım ve onarım işlerinde meydana gelebilecek iş kazalarının nedenleri aşağıda maddeler halinde sıralanmaya çalışılmıştır;

 Elektrik ile ilgili;

 Çalışma esnasında enerjinin kesilmemesi,

 Ortamın elektrik iletkenliği açısından elverişsiz olması,

 Kullanılan seyyar elektrikli cihazların izolasyonunun uygun olmaması,

 Seyyar aydınlatma lambalarının düşük gerilimli (24 Volt) olmaması,

 Kişisel koruyucu donanımların (baret, eldiven, emniyet ayakkabısı vb.) kullanılmaması,

Bakım ve onarım işleri uzman/yetkili kişilerce

yapılmalı.

 Bakım ve onarım işlerinin yapıldığı yerleri, çoğu zaman çalışanların çok aşına olmadıkları, şartlarını çok iyi bilmedikleri veya ortam şartlarını bilseler dahi bir an önce işi yapma gayreti içinde olması,

 Bakım ve onarım işlerinin aceleye getirilmesi,

 Bakım ve onarım işlerinin planlı yapılmaması,

 Yapılacak bakım ve onarım işleri için gerekli yerlerden izin alınmaması veya izin veren makamların gerekli tedbiri almaması,

 Bakım ve onarım işlerinin uzman kişilerce ve/veya ekiplerce yapılmaması veya ekiplerin sayıca yetersiz olması,

 Çalışma ortamının yeteri kadar aydınlatılmaması,

 Bakım ve onarım öncesinde, işe başlamadan önce gerekli tedbirlerin alınmamış olması,

 Bakım ve onarım işine alelacele başlanması,

 İşin bitiminde, daha önce çıkarılmış olan İSG tedbirlerinin tekrar yerleştirilmemesi,

 Malzemelerin uygun kullanılmaması [5].

Bakım ve Onarım İşlerinde Karşılaşılan Kaza Türleri

Bakım ve onarım işlerinde genellikle karşılaşılan kaza türleri aşağıda sıralanmıştır;

 Elektrik akımına kapılma,

 Makine veya teçhizatların hareketli kısımlarının çarpması,

 Zararlı gaz, toz, vb. dolayısıyla zehirlenme ve boğulma,

 Yanıcı – parlayıcı - patlayıcı maddelerin yanması,

 Yüksekten düşme,

 Kaynak işlerinin sebep olduğu kazalar,

Bakım ve Onarım İşlerinde Kazalara Karşı Alınacak Tedbirler

Bakım ve onarım işlerinde meydana gelebilecek kazaları önlemek için aşağıdaki tedbirlerin alınması önemlidir.

 Kayıt sisteminin oluşturulması,

 Bakım ve onarım işlerinin uzman/yetkili kişilerce yapılması,

 Personelin ve koruyucuların etkili bir şekilde denetlenmesi,

 Bakım ve onarım esnasında, teçhizat koruyucuların kaldırılması gerekiyorsa, elektriğin kesilmesi ve panoların kilitlenmesi,

 Her makine ve tesis için bakım ve onarım talimatları hazırlanması,

Kazalara karşı tedbiren dışarıda en az bir

gözlemci görevlendirilmeli.

 Bakım ve onarım işlerinde uygun ve yeterli aydınlatma sağlanması,

 Bakım ve onarım işlerinde kullanılan malzemelerin taşınabilmesi için uygun takım çantaları ve/veya kutular kullanılması,

 Bakım ve onarım işlerinde kaliteli ve uygun malzemeler kullanılması,

 Bakım ve onarım nedeniyle gerilim altındaki tesisatın tecritlerinin çıkarılması gerektiğinde, bu kısımlar paravan ve/veya koruyucularla korunması,

 Zararlı, zehirli gazların bulunduğu, havalandırmanın yeterli olmadığı durumlarda veya alanlarda yapılan çalışmalarda; gerekli kişisel koruyucu donanımlar (KKD) verilmeli ve çalışanların bu KKD’leri kullanmaları sağlanması,

 Kazalara karşı tedbiren dışarıda en az bir gözlemci görevlendirilmesi,

 Gerekiyorsa bakım ve onarım işlerinin yapıldığı çalışma ortamına mekanik sistemlerle temiz hava verilmesi,

 Kaza durumunda ilk yardım yapacak kişi ve malzeme hazır bulundurulması,

 Hendek, çukur vb. kazı işleri uygun iksa (payanda – destek) sistemleri yapılmalı ve buralar geceleri ışıklandırılması,

 Basınçlı kazanlar ve kaplar, basınç altında iken onarılmaması,

 Bakımı ve/veya onarımı yapılacak tank veya depoların diğer tank veya depolarla olan bağlantıları kesilmelidir.

Bakım ve Onarım İşlerinde Genel İSG Önlemleri

Bakım ve onarım işlerinde alınması gerekli genel İSG önlemleri Dizdar [5]’te aşağıdaki gibi maddeler hâlinde verilmiştir:

 Çalışma alan ve koşullarının daha güvenli ve daha verimli olması için yerini gerekli tedbirlerin alınması gerekir. İşe başlamadan ve iş bitiminde yetkili kişiye kesinlikle haber verilmelidir.

 Makine, kazanların veya tesisatın bakım ve onarımı yapılırken yapılan çalışmaya engel olmayacak şekilde görülebilir yerlere gerekli uyarı ve ikaz levhaları asılmalıdır.

 Zımpara taşı, seyyar taşlama ve keski kullanırken muhakkak koruyucu donanım (gözlük) kullanılmalı ve taşlama esnasında çıkan talaşın başkasına zarar vermemesi için gerekli paravan vb. donanım kullanılmalıdır.

 Kordon ve fişleri sağlam olmayan elektrikli el aletleri kullanılmamalı ve tamiratı için gerekli yetkililere haber verilmelidir.

Kaynak tüpleri kullanılırken direkt güneş ışığına maruz

bırakılmamalıdır.

 Tazyikli hava ile temizlik yaparken muhakkak koruyucu gözlük kullanılmalı ve çevrede bir başkasının bulunmamasına dikkat edilmelidir.

 Kaldırma makineleri (vinç, trifor, forklift vb.) belirtilenden fazla yüklenmemeli ve bu tip makinelerde anormal bir durum olduğunda gerekli yerlere haber verilmelidir.

 Yük kaldırma ve indirme işlemleri yapılırken yükün altında durulmamalı ve yük kaldırılan alanın çevresi gerekli tedbirler alınmalıdır.

 Besleme ve kaynak kablolarının, üzerinden taşıt geçmesi hâlinde zedelenmeyecek ve kırılmayacak şekilde yeterli tedbirler alınmalıdır.

 Yüksekten düşme tehlikesinin bulunduğu çalışma alanlarında muhakkak emniyet kemeri ve/veya emniyet ağı kullanılmalıdır.

 İskele kullanımının gerekli olduğu yerlerde İSG açısından gerekli tedbirler alınmalı ve uygun bir şekilde kullanılmalıdır.

 Kaynak yapımında kullanılan asetilen ve/veya oksijen tüplerinin kullanımına dikkat edilmelidir (yuvarlanmamalı, zedelenmemeli vb.).

Bu tür tüpleri kullanılırken direkt güneş ışığına maruz bırakılmamalıdır.

 Diğer taraftan depolama koşullarına da dikkat edilmeli ve dik duran tüpleri (çember veya uygun bir şeyle) düşmeye karşı emniyete alınmalıdır.

 Donmuş olan ventiller açılırken kesinlikle açık alev kullanılmamalıdır.

Bunun için sıcak su veya sıcak havlu kullanılmalıdır.

 Kaynak için kullanılan oksijen ve asetilen hortumlarının sızdırmazlık kontrolleri gerekli periyotlarda kontrol edilmelidir. Kaynak üfleçlerinin ağız beklerini açıp kapamak için daima kendilerine mahsus özel

anahtarlarını kullanılmalıdır.

 Kaynak esnasında alev geri teperse gaz hemen kapatılmalı ve tüplerin ısınıp ısınmadığı kontrol edilmelidir.

 Kaynak üflecinin ağzının tıkanması hâlinde gaz akışı kesilmeli ve özel ağız raybaları ile üflecin ağzını temizlenmelidir.

 Kaynak işleri bittikten sonra, üfleci yerine kaldırılmadan önce üfleç temizlenmelidir.

 Elektrik ark kaynağı yaparken kuru eldiven kullanılmalı ve penselerinin, kablolarının tamamen izole edilmiş olduğu kontrol edilmelidir.

 Elektrik ark kaynak kablosunu takarken veya kutupları değiştirirken makina boşta çalıştırılmamalıdır.

 Elektrik ark kaynağı kapalı kapta, kazan depo gibi dar yerlerde

yapılıyorsa sadece doğru akım kullanılmalı ve çalışanın metal kısımlarla temasını önleyecek lastik ve tahta altlık, ayakkabı vs. kullanılmalıdır.

 İçerisine alkol, benzin, aseton, benzol, katran ve yağ gibi ateş ile teması hâlinde tehlike arz eden katı, sıvı ve gazlar bulunan veya daha evvel bu maddeleri ihtiva edip de boş olan fıçı, bidon, varil vs. kapların kaynak, tamirat vs. işlemleri için aşağıdaki hususlara uyulmalıdır;

 Kullanılmış bu kapların açılması, tamiri, kontrolü ve temizlenmesi için yetkililerden izin alınmalıdır.

 Bu kaplar üzerinde bulunan civata, perçin, kaynak, sıkma çemberi vb. parçalar üzerinde çalışılması gerekirse bu iş için uygun

ekipman kullanılmalı ve bu iş için kesinlikle açık alev vb.

kullanılmamalıdır.

 Bu kapların içinin aydınlatılması gerekirse en fazla 42 volt ile çalışan lamba kullanılmalı ve aydınlatma için kesinlikle açık alev kullanılmamalıdır.

Ör ne k

•Yaşamımızı sürdürdüğümüz konutlarımızda yapılması gereken asansör bakımları, dış cephe boya yenilenmesi, çatı izolasyon veya sac yenilenmesi, temiz-pis su tesısatlarının tamiri binaların bakım ve onarımına örnek olarak verilebilir.

Bireysel Etkinlik

• İkamet ettiğiniz binalarda ne tür bakım ve onarım işlerinin

yapıldığını belirleyiniz. Bu işler yapılırken İSG açısından alınması

gereken tedbirler nelerdir? Bakım ve onarım işleri yapılırken olası-

muhtemel kazalar nelerdir?

Öz et

•Bina yönetim sistemlerinde rutin bakımların yapılması, acil durum onarımlarının yapılması ve bina koşullarında uzun vadeli iyileştirmelerin planlaması ve yürütülmesi önem arz etmektedir.

•Diğer taraftan binaların bakım ve onarım yönetimi karmaşık bir süreçtir. Bu süreç, sadece bakım onarım işlerinin tamamlanması değil, aynı zamanda bakım ve onarım işini yapan işçiler veya yüklenici firma yetkilileri ile iyi bir iletişim kurmak da bina bakım ve onarımının temel unsurlarındandır.

• Bakım; binanın tüm alanlarında, tesislerinde, hizmetlerinde ve çevrelerinde mevcut uygulanan yönetmelikler kapsamında binanın tüm bileşenlerini (alan, tesis, hizmet ve çevre) restorasyonunu yapmak veya iyileştirmek ve binanın kullanım değerlerini sürdürmek için yapılan çalışmalar olarak tanımlanır. Diğer bir tanımlamaya göre bakım; binaları iyi çalışma koşullarında tutmak için düzenli olarak yapılan iş olarak tanımlanır.

• Onarım; bozuk, hasarlı veya arızalı bir cihazın, ekipmanın, parçanın veya binanın ilgili yönetmelikler dikkate alınarak, tekrardan işletilebilir veya kullanılabilir duruma geri getirilmesi süreci olarak tanımlanır.

• Bakım ve onarım işlerinin herhangi bir problem veya kaza oluşmadan önce yapılması halinde iş sağlığı ve güvenliği açısından da olumlu sonuçlar elde edilir. Örneğin; periyodik olarak asansör bakımının yapılması ileride oluşacak arızaların önüne geçilmesi açısından önemlidir. Bakım ve onarım işlerinde işverenlerin (bina yöneticisi vb.), işi alan müteahhit (yüklenici vb.) ve çalışan işçilerin uyması gereken kural ve alınması gereken tedbirleri içeren bir çalışma talimatının hazırlanması İSG açısından önem arz etmektedir.

•Bakım ve onarım işlerindeki kazalar en çok, işe başlamadan önce ve işin bitiminde meydana gelmektedir. Bu tip kazaların büyük bir kısmı, bakım ve onarım işlerinde gerekli İSG tedbirlerinin alınmamasından

kaynaklanmaktadır. Bu nedenle bakım ve onarım işlerinin yukarıda

bahsedilen talimatlarca yapılması İSG açısından önem arz etmektedir. Bakım ve onarım işlerinde ani olarak vuku bulan bir arızayı giderirken kaza riski çok daha fazladır.

•Bakım ve onarım işlerinde meydana gelebilecek iş kazalarının nedenleri, çalışma esnasında enerjinin kesilmemesi, kullanılan seyyar elektrikli cihazların izolasyonunun uygun olmaması, seyyar aydınlatma lambalarının düşük gerilimli (24 Volt) olmaması, kişisel koruyucu donanımların (baret, eldiven, emniyet ayakkabısı vb.) kullanılmaması, bakım ve onarım işlerinin yapıldığı yerlerin, çoğu zaman çalışanların çok aşına olmadıkları, şartlarını çok iyi bilmedikleri yerler olması veya ortam şartlarını bilseler dahi bir an önce işi yapma gayreti içinde olmaları, bakım ve onarım işlerinin aceleye getirilmesi, bakım ve onarım işlerinin planlı yapılmaması, yapılacak bakım ve onarım işleri için gerekli yerlerden izin alınmaması veya izin veren

makamların gerekli tedbiri almamasıdır.

• Bakım ve onarım işlerinde genellikle karşılaşılan kaza türleri, elektrik akımına kapılma, makine veya teçhizatların hareketli kısımlarının çarpması, zararlı gaz, toz, vb. dolayısıyla zehirlenme ve boğulma, yanıcı – parlayıcı - patlayıcı maddelerin yanması, yüksekten düşme, kaynak işlerinin sebep olduğu kazalardır.

Öz et (de vamı)

•Bakım ve onarım işlerinde meydana gelebilecek kazaları önlemek için, kayıt sisteminin oluşturulması, bakım ve onarım işlerinin uzman/yetkili kişilerce yapılması, personelin ve koruyucuların etkili bir şekilde denetlenmeli, bakım ve onarım esnasında, teçhizat koruyucuların kaldırılması gerekiyorsa, elektriğin kesilmesi ve panoların kilitlenmesi, her makine ve tesis için bakım ve onarım talimatlarının hazırlanması, bakım ve onarım işlerinde uygun ve yeterli aydınlatmanın sağlanması tedbirlerin alınması önemlidir.

•Bakım ve onarım işlerinde alınması gerekli genel İSG önlemleri açısından, çalışma alanı ve koşullarının daha güvenli ve daha verimli olabilmesi için gerekli tedbirlerin alınması gerekir. İşe başlamadan ve iş bitiminde yetkili kişiye kesinlikle haber verilmesi, makine, kazanların veya tesisatın bakım ve onarımı yapılırken yapılan çalışmaya engel olmayacak şekilde görülebilir yerlere gerekli uyarı ve ikaz levhalarının asılması, zımpara taşı, seyyar taşlama ve keski kullanırken muhakkak koruyucu donanım (gözlük) kullanılması ve taşlama esnasında çıkan talaşın başkasına zarar vermemesi için gerekli paravan vb. donanımın kullanılması, kordon ve fişleri sağlam olmayan elektrikli el aletlerinin kullanılmaması ve tamiratı için gerekli yetkililere haber verilmesi gibi önlemler alınmalıdır.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Binalarda bakım ve onarım işlerinin amacı aşağıdakilerden hangisi değildir?

a) Binaların kullanım ömrünü uzatmak

b) Arızasız ve problemsiz olarak binaların kullanılmasını sağlamak c) Arıza esnasında tehlikeli durumların oluşmamasını sağlamak d) Oluşabilecek ölümlerin ve/veya yaralanmaların önüne geçmek e) Binaların estetik görünümünü sağlamak

2. “Binanın tüm alanlarında, tesislerinde, hizmetlerinde ve çevrelerinde mevcut uygulanan yönetmelikler kapsamında binanın tüm bileşenlerinin restorasyonunu yapmak veya iyileştirmek ve binanın kullanım değerlerini sürdürmek için yapılan çalışmalara ……….. denir”

Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

a) bakım b) onarım c) tamirat d) tadilat e) yönetim

3. Aşağıdakilerden hangisi TV antenlerinin bakımının yapılması gereken periyodudur?

a) Her yıl b) Her 3-5 yıl c) Her 5-10 yıl d) Her 10-15 yıl e) Her 15-30 yıl

4. Aşağıdakilerden hangisi binalarda karşılaşılan yaygın onarım türlerinden biri değildir?

a) Çatlakların onarımı b) Kapı-pencerelerin onarımı c) Sıhhi tesisat borularının onarımı d) Bahçe onarımı

e) Duvarların onarımı

5. Bina bakım ve onarım işlerinin yapılmasını kolaylaştırmak için hazırlanması gereken “Çalışma Talimatı”nda aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

a) Bakım/onarım işlerinin tanımı b) İşin kaç kişi tarafından yapılacağı

c) İşin kim tarafından denetleneceği ve bu kişinin yetkisi d) İSG tedbirleri

e) İş iptalinin kim ve nasıl yapılacağı

6. Aşağıdakilerden hangisi bakım ve onarım işlerinde meydana gelen kaza nedenlerinden biri değildir?

a) Elektrik enerjisinin kesilmemesi

b) Bakım ve onarım işlerinin aceleye getirilmesi

c) İşe başlamadan önce gerekli tedbirlerin alınmış olması d) Çalışma ortamının yeteri kadar aydınlatılmaması e) Çalışma ekibinin sayıca yetersiz olması

7. İçerisinde daha önce yanıcı gaz veya sıvı bulundurulmuş olan kapalı tanklarda bakım/onarımı yapılırken en fazla kaç Volt’luk aydınlatma kullanılmalıdır?

a) 360V b) 220V c) 1V d) 12V e) 42V

8. Aşağıdakilerden hangisi bina bakım/onarım işlerinde alınması gereken genel İSG tedbirlerinden bir değildir?

a) İş başlangıç ve bitiminde yetkili kişiye haber verilmeli

b) Makinalarda anormal durumlar çalışanlar tarafından çözülmeli c) Yük kaldırma ve indirmelerde yük altında durulmamalı

d) Tazyikli hava ile yapılan işlerde koruyucu gözlük takılmalı e) Kaldırma makinaları fazla yüklenmemeli

9. Aşağıdakilerden hangisi bakım/onarım işlerinde kazalara karşı alınacak tedbirlerden biri olamaz?

a) Bakım/onarım işlerinin uzaman kişilerce yapılması b) Makine ve tesislerin bakım/onarım talimatlarının olması c) Bakım/onarım işlerinde yeterli aydınlatma sağlanması d) Kullanılan aletlerin elde taşınması

e) Gerektiğinde elektriğin kesilmesi ve panoların kilitlenmesi

10. “Bakım ve onarım işlerindeki kazalar en çok iş ……….. ve iş ………. meydana gelmektedir.”

Cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

a) başlangıcında, yürütülürken b) yürütülürken, bitiminde c) başlangıcında, bitiminde d) arasında, yürütülürken e) başlangıcında, arasında

Cevap Anahtarı 1.e, 2.a, 3.a, 4.d, 5.b, 6.c, 7.e, 8.b, 9.d, 10.c

YARARLANILAN KAYNAKLAR

[1] Scottish Government Riaghaltas, (2018). 10 Temmuz 2018 tarihinde http://www.gov.scot/Topics/Justice/law/17975/CommonRepair- CommonSense/Managingrepairsandbuildingmaintenance adresinden erişildi.

[2] PCA Property Care Association, (2018). 10 Temmuz 2018 tarihinde https://www.property-care.org/guide-structural-repair-maintenance/

adresinden erişildi.

[3] Maintenance and Repair of Older Buildings in South Australia, Department for Environment and Heritage, (2018). Technical Note 3.1., Australia.

[4] Bakım - Onarım İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği sunum, (2018). 10 Temmuz 2018 tarihinde http://w3.bilecik.edu.tr/makineveimalat/wp-

content/uploads/sites/27/2017/03/4-bak%C4%B1m-onar%C4%B1m-isg.pdf adresinden erişildi.

[5] Dizdar, E.N., (2017). Bina Yönetim Sistemleri dersi, Ünite:13 Binaların İşletme, Bakım ve Onarımında İSG. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.