PLATON-DEVLET
Her filozof döneminden etkilenir Nitekim Platon da kendi döneminden etkilenmiştir. Platon’un fikirleri Atina demokrasisinin kriz içine girdiği bir ortam da gelişti ( Demirci, 2009).
Atina, Sparta ile savaşmış ve kaybetmiştir. Platon bu kaybedilen savaşa şahit olmuştur. “Platon ayrıca kentin yönetimini ele geçirmek için
demokratik ve oligarşik gruplar arasında bazı kötü siyasal iç çatışmalara da şahit oldu”(Demirci, 2009).
Atina Meclisi savaştan sonra dönüşüm içine girdi ve katı tiranlığa dönüştü.
“Atina savaşı kaybettikten sonra Sparta ordusunun desteklediği Otuzlar
Tiranlığı iktidara geldi. Otuzlar tiranlığı, demokrat düşmanlarına karşı
acımasız davrandı, öyle ki, yönetimde bulundukları sekiz ay içinde bin
PLATON-DEVLET
Platon, Devlet adlı eserinde ideal bir düzen gerçekleştirmeye çalışmıştır.
“Platon bu çabasında sadece yaşadığı dönemdeki toplum yapısına uygun yönetim şekli aramamış, bütün insanlık için geçerli, değişmez bir yönetim şekli oluşturmaya çalışmıştır” (Yılmaz, 2005).
“Platon yeryüzünde mevcut bulunan siyasal sistemlerin hiçbirinin iyi
olmadığı düşüncesindedir. Ona göre insanlık tarihinin ilk siyasal sisteminin her türlü sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel kararlarda erkeğin ve
erkeklik zihniyetinin egemen olduğu toplumsal örgütlenme biçimi olan
“patriarşi” olduğunu savunmaktadır” (Yılmaz, 2014).
Patriarşi’nin bir başka anlamı ataerkil otoritedir.
PLATON-DEVLET
Platon, devleti tiranların değil filozofların yönetmesini istemektedir.
Platon, ideal devleti oluştururken şöyle bir düşünce ortaya atar. Bir grup insan bir gemi ile yolculuğa çıkar. Gemi bir süre sonra yolda fırtınaya tutulur ve gemi batar. Gemideki insanlar ıssız bir adaya düşer.Issız adaya düşen insanlar hayatta kalmak için bir dizi eylemde bulunurlar. Fakat
işbölümü olmadığı için ortam anarşiye döner. Eğer bu ıssız adada insanlar işbölümü yaparlarsa işler daha kolay olmaktadır.
“Platon, devleti de ana bölümlerine ayırır. Buna göre, devlet, koruyucular, çiftçiler ve zanaatkarlar vb. ile yöneticiler olmak üzere üç sınıfa ayrılır. Ve bu sınıfta bulunacak insanlar kendi mayalarına göre seçilecek ki o devlet yıkılmadan ayakta uzun yıllar kalabilsin ve insanlar da mutluluğu
tadabilsinler” (Senemoğlu, 2016).
Yemekten anlayanlar yemek yaparlar.
Ayakkabı yapmaktan anlayanlar sadece ayakkabı yaparlar.
PLATON-DEVLET
Mimarlar ise sadece ev yaparlar.
Platon, ıssız adadaki insanları yönetebilecek kişilerin sadece filozof olması gerektiğini söyler. Ayrıca adaleti sağlamak için yargıcın adanın en yaşlı bireyinin olması gerektiğini savunur.
Ayrıca şehrin dış düşmanlara karşı korunması gerekir. Bunun için de koruyuculara ihtiyaç vardır.
Platon’a göre şehri koruyacak insanların cesur kişiler olması gerektiğini savunur.
“Anlaşılıyor ki şehir için iyi bir koruyucu olacak kişi, yaratılışı itibariyle filozof, coşkun ruhlu, atik, kuvvetli olmalıdır” (Platon, 2016, s.79).
Platon Devlet kitabında “ideal devlet” görüşünde eğitimin nasıl olması gerektiğinden de bahseder.
“Platon’un Devlet ve Yasalar adlı eserlerinde eğitim vurgusuna sıkça
rastlanmaktadır. Devlet’te eğitimi çocukluktan alıp yüce yöneticiyi yetiştirene kadar aşamalı olarak ve bu arada her sınıfa farklı eğitim vererek
sürdürmektedir. Eğitim sistemi ölçme yerleştirme yöntemine dayalıdır”
(Burkaz, 2014).
PLATON-DEVLET
Platon, Devlet kitabında gerçeğe gereken değerin verilmesini savunmaktadır.
İyi hikayeler yazılmasını öğütler.
Platon, müzik eğitiminin de doğru bir şekilde verilmesi gerektiğini savunur.
“… müzikle eğitim eğitimlerin en üstünüdür, çünkü ritim ve ahenk, ruhun ta
içine işler ve ona uyum kazandırarak her şeyden çok kavrar. Bu sayede ruhu
uyumlu kılar...”(Platon, 2016, s.115)
PLATON-DEVLET
Platon, müzik eğitiminin yanında beden eğitiminin öneminden de bahseder.
“Platon çocukların eğitiminde iyi hikayeleri, müzik ve beden eğitimini zorunlu görmüştür. Platon ideal devletin yöneticisi olacak elitlerin eğitiminde diyalektik ve felsefe eğitimine önem vermiştir. Çünkü bu eğitimin ardından birey her şeyin doğasını gerçek bir biçimde kavrar ve onun hesabını verebilecek duruma gelir” (akt. Burkaz, 2014)
Platon masalların denetim altında tutulması gerektiğini söyler. “O zaman anlaşıldığı kadarıyla, öncelikle masalcıların üzerinde durmalıyız; güzel olanları kabul, çirkin masalları yasaklamalıyız” (Platon, 2016, s.81).
Platon’un bu görüşlerine bakacak olursak iyi bir yurttaş yetiştirmek için iyi
hikayer, iyi müzik ve beden eğitiminin doğru bir biçimde yapılması gerek.
PLATON-DEVLET
Platon, yönetici ve koruyucuların amacından da bahseder. “… istediğimiz, birkaç kişiyi ayırıp mutlu etmek değil, tüm kenti mutlu kılmaktır” (Platon, 2016, s.140).
Platon’a göre bir kent ne çok zengin ne de çok fakir olmalıdır. “Öyleyse koruyuculara şu emri de vermeliyiz. Kentin ne çok küçük, ne de görünürde büyük bir kent olmamasına, kendine yeter ve tek kalmasına, gerektiği
takdirde her yolu deneyerek uğraşsınlar” (Platon, 2016, s.144).
PLATON-DEVLET
Platon bu kitabında “zorba”nın ruh analizini de yapar. “Devletin dokuzuncu kitabında Platon, zorbanın ruh yapısını derinlemesine tahlil ve tenkit
etmektedir. Böyle bir insan demokrasi insanından nasıl türeyebilmektedir?
Bunun cevabını “istekler” üzerine yapılacak yeterince bir aydınlatmadan sonra verilebileceğini belirtir. Bu nasıl olmaktadır? Biz uyurken uyanan istekler ş eklinde cevaplandırır bunu Platon” (akt. Yıldız, 2015).
“Yani insanın düşünen tarafı uyurken, bu istekler ayağa kalkar. Sebebi çok
aşırı yiyip içmedir. Cinsel sapkınlıktan, kan dökme isteğine kadar geniş bir
yelpazeyi kaplar. Her zaman olduğu gibi baba oğlunu kurtarmak ister ama
oğul yeni dostlarının peşinde zorba olma yoluna gider. Platon bu durumu
sevginin (erosun ) üstün gelmesi olarak yorumlar. Bir insan, doğası ve
alışkanlıkları ya da her ikisi tarafından sarhoş, aşık edildi mi, zorbalığın
yolu görünür artık” (Yıldız, 2015).
PLATON-DEVLET
“Platon’da eğitimin ikili bir işlevi vardır.Bunlardan birisi, verili insan doğasının varlığı görüşü ile uyumlu olarak, seçme işlevidir. Eğitim
sürecinden geçen kişi, gördüğü programdaki başarısı ya da başarısızlığı ile kendisine verilmiş yaratılışını ya da doğasını açığa vuracaktır. Ve bu
doğasına göre de ya yönetici ya yardımcı ya da zanaatçı olacaktır” (Ünder, 1993). Kısaca insanlar kendi yeteneklerine göre meslek seçeceklerdir.
Diğer işlevi ise insan doğasını yaratmaktır (Ünder, 1993).
MAĞARA SÖYLENCESİ
Platon’un mağara söylencesinde mağara da üç mahpus arkaları dışarıya dönük vaziyette küçüklükten beri zincire vurulmuş halde yaşamaktadırlar.
Bu süre zarfında mağaranın dışında geçen nesnelerin sadece yansımalarını
görmekteler. Bu üç mahpustan biri zincirlerden kurtulur ve ilk iş olarak
mağaranın dışına çıkar. Dışarı çıktığında ilk başlarda gözleri kamaşır fakat
sonradan düzelmeye başlar. O artık nesnelerin yansımalarını değil gerçek
hallerini yani kaynağını görür. O kurtulan mahpus mağaranın içine girer ve
içeridekilere gerçekleri anlatmaya başlar. Fakat içerdekiler ona inanmaz ve
alay ederler. Kurtulan mahpus için mağaradaki yansımalar artık anlamsızdı.
MAĞARA SÖYLENCESİ
Platon bu mağara söylencesiyle “idealar” ve “görünenler” dünyasından bahsetmektedir.
“İdealar dünyası, asıl gerçek olan bu dünya, tek tek nesnelerin özünü
barındırır. İdealar dünyası hep aynıdır, değişim ve devinim yoktur. Var
olmak için başka bir şeye ihtiyaç duymazlar. Çünkü varoluşları
kendilerindendir. Felsefenin görevi bunun böyle olduğunu ispatlamak
veya onu anlamaktır. Duyu dünyası ise sürekli değişim içinde olan
nesnelerin var olduğu ve meydana gelip yok olan şeylere tanık olunan
dünyadır” (Senemoğlu, 2016).
KAYNAKÇA
Burkaz, V. (2014, Aralık). Platon ve Rousseau’da İnsan Doğası Bağlamında Eğitim. Muş Alparslan Ünı̇versı̇tesı̇ Sosyal Bı̇lı̇mler Dergisi, cilt:2, sayı:2
Demirci, F. (2009). Platon’da Cumhuriyet-Demokrasi Gerilimi: Geçmişteki Bir İkilemin Günümüze Uzanan Etkileri. Journal of Azerbaijani Studies, Vol.12,(1-2), 113-127
Platon (2016)(Çeviren Yılmaz Dağlı). Devlet. Anonim Yayıncılık, İstanbul
Senemoğlu, O ( Güz 2016). Antik Yunan Siyasal Düşünüşünde İnsan Doğası ve Toplum Anlayışı: Platon ve Aristoteles. İnsan ve İnsan Bilim Kültür Sanat ve Düşünce Dergisi, sayı:10, s.42-63
Ünder, H.(1993).Platon’un Devletinde Eğitim Ve İnsan Doğası.s:185- 201,dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/498/5943.pdf, Cilt:26 Sayı:1
Yıldız, H. (2015).Çağdaş Totalitarizm Platon’a Dayandırılabilir mi?. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (14)
Yılmaz, N.(2014). Antik Yunan Dönemi Karşılaştırmalı Siyaset Biliminde Siyasal Sistem Sınıflandırmalarına Genel Bir Bakış. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 15
(1)2014, 123-138
