Bursa ili Kırmızı Kahverengi Akdeniz Büyük Toprak Grubu Topraklarının Verimlilik Durumunun Belirlenmesi

(1)

Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., (2001) 15: 113-126

Bursa ili Kırmızı Kahverengi

Akdeniz Büyük Toprak Grubu Topraklarının

Verimlilik Durumunun Belirlenmesi

Zeyna l T ÜMSAV AŞ*

ÖZET

Bu

araştırma,

Bursa ili

KırmlZl

Kahverengi Akd eniz biiyük toprak grubu

topraklarınm

verimlilik durumunu belirlemek

amacıyla yürütülmüş

tür. Bu amaçla

araştırma alanını

tems il edebilecek

şekilde

25 adet toprak

örneği alınmış

ve bu örneklerin

bazı

fiziksel ve kimyasal özellikleri belirlen-

miştir.

Araştırma sonuçlarına

göre topraklar genellikle orta ve ince bünye- li, nötr ve hafif alko/in pH'da, tuzluluk sorunu olmayan, kireç, organik mad- de, toplam N ve

yaraytşlı

Fe yönünden yetersiz,

değişebilir

K, Ca, Mg ile

yarayışit

P, Mn, Cu ve Zn yönünden yeterli düzeyde

olduğu

ortaya konul-

muştur.

Allalıtar

Sözcükler: Büyük toprak grubu, toprak

verimliliği.

ABSTRACT

Determina tion Of T he Fertility Levels O f T he Soils OfRed Brown Mediterranean G r eat Soil G ro u p I n Bursa Province

This research was carried out to de termine the fertility /eve/s of the .wils of red brown mediterranean great soil group in Bursa province. For

Öğr. Gör. Dr. : U. Ü. Ziraat Fakiiliesi Toprak Böliimü.

113

(2)

. 1 . /es· ·were taken from resem·clı area. Some plıysical 1 . . ve ?5

soı

samp ·

tus pwpo: . - t. 'ere determined in tlıese samples.

and chenucal proper

ıes H . .

. th e•·u/15 o{ the study, the sm/s were mostly

medıum

Accordmg to e r " · · . - . . , .

d . }

₀

ne utral and

slıghtly

alkaline pH. there u

as not mır

and fine . textare . ?ave r . ,.

^{'ty .}

soils The

calcizmı

carhonate,

OTf{llntC

. matter

lota

1

,\

/Jrohlem o sa

ım.

m · .

rL

1 ·

/ . bl F ontents o{the soils were madequate

ı rıe

exe

ıangeable

1\.

c md avw a e e c · · 1 d

'" d ·1 b/e p

.-r₁₇

Cu Zn co111ents of the sm.\ were a uquate.

( ·a . .

vıf{

an

avaı

a ,

ıvı. · · ·

K ey Words: Great soil group. soil fertility .

GİRİŞ

Tarımda

opt imum ve e ko no mik düzeyde ürün elde edilebilmesi kü ltür bitki ler inin

yetiştirildiği

yörenin ekoloj ik

koşullarına

ve bitki

gelişim

faktörle rinin

uygunluğuna bağlıdır.

Bölgelerdeki iklim ve

bazı

toprak

koşul

larının değiştirilmesi

çok g üçtür. Bu nedenle kültür bitkilerinin tümünün bir bölgede

yetiştirilmesi

mümkün o lmaz. Çünkü , bitki

gruplarının

bu alanda ekoloj ik

koşullarla

o lan

ilişkisi farklıdır. Ayrıca

bir

J..ısım

bitki

gelişim

fak- törleri

vardır

k i bunlar bitkinin bünyesinde fi zyo loji k ve biyol..imyasal ola)-

ların gelişmesinde,

organik maddenin ve ürünlin

oluşmasında

rol oynarlar.

Bunların

beslenme

ortamında

yete rl i miktarl arda ve dengeli bir

şe!..ilde

b u - lunması zorun ludur. Söz konusu ge liş im faktörleri bilyüJ.. ölçüde k ontrol edilebilnıekte, bitkinin isteğ ine uygun dü zenlemeler )apılabilıneı..tedir. An- cak, buıı la~ın yeterli düzey le re getirilmeler i. ya rarlılıJ..Iarının snğlanması \e denge halınde tutulına ları ı sra rl a yapıla ca" ça lışınalara. araştırmalara 'e bunların ı ş ığında yap ılacak uygulamalarla sail lanabilir. Bu !..onuda bir

\'Ön·

d.en ~itk inin ^gereks ^inim du ydu ğu bir besin n~add esi nin ^cinsi

^ve

mi!..tar; be·

lırlenırken ~ir yandan da beslenme orta nıında bu besin maddelerinin bulun- malar ı ve bı tki tarafın dan a lınını koş ul l arın ın c iddi bir şekilde incelenmes i zorun .. . lu o lmaktadır (Çolak og u. - ı 1983) . Bu durumda topra!,

verımlılıı.!lnın

. . ... .

oneını

o rtaya

çıkmaktad

. o·- b ' -· . . . . - k. .. .

¹¹· ıger ır deoışle

topra k

yapısı..,

la

ılgılı fızıksel

w

ınıyasal ozellıkleri

bT ·

⁰ ^• ^"

ı

¹¹

^ı ^ı ^nnıes ^ı ^zorun ^ludu ^r. ^Bu konuda bir çoı... çalışma va·

pı mıştır.

· Zabunoğlu ve ark ( 1 978) B . .. . . . .

\onlarınııı

btl d - b · •

uısa \Orcsıııdc ıntensıf 7C)tın

plantas -

•

ı

un uou ö lged 1 •

mada toprakla

⁰

en a ınan toprak örneJ.. Ierinde vaptıkları çalış-

rın yarayışlı

de · k •

kapsanıının 2,30- 58 0 ^ın ^ınır ^apsa_mın ^ın 3.0-33.0 ppm. )'3r3)ışlı mangan yışlı bakır kapsaınıı~ınp~ 3 ^6Y 3 ^arayı ^şlı ^ç ^ınko kapsamının 0.30-6.52 ppm. yara - tam ışl ardır Araştı ı' - ' ¹⁵ ^ppm ara s ı nda değişim <TÖSterdil..lerini sap-

.

rınacı

ar top ki .

o

Mn ve Zn kapsa ınının a Id _ ra a rın kıreç kapsamı artıı...ça biı!..ilcrin Fe.

ının ı n aza l dı ğını belirtın ~a l dı ~ ını . ^topr ^{ak pH'} ı artıkça bitJ..ilerin çinko kapsa·

ış

e r

ır.

114

(3)

Güzel ve ark . ( 1991 ), Harran

ovası

toprak serilerinde

yararlı

mikroelement düzeyleri ve ç inko

uygulamasına karşın

bitk inin

yanıtını

in-

celemişlerdir.

Bitkiye

yarayışlı

Zn, Fe, Cu ve Mn

miktarları

yönünden top-

rakların %

80' ninin

yarayışlı

çinko,%

40'ının

ise

yarayışlı

demir yönünden kritik düzey in

altında, yarayışlı

Cu ve Mn ise yeterlilik

sınırlarının

üzerinde

olduğu saptanmıştır.

Özgüven ve Katkat (1997), U ludağ Üni versitesi Z iraat fakü ltesi A-

raştırma

ve Uygulama

çiftliği topraklarının

verimlilik durumunun belirlen-

ınesi amacıyla yaptıkları araştırmada,

çift lik

topraklarının

ge nell ikle

ağır

bünyel i, orta a lka lin pH'da, tuzluluk problemi olmayan, organik madde, azot ve çi nko yönünden yoksu l, fosfor, potasyum, kalsiyum . magnezyum. demir,

bakır

ve mangan yönünden oldukça zengin

olduğunu

be lirlem

işlerdir.

Özgümüş

ve ark. ( 1997), Türkiye

topraklarının

potasyum d uru

nı ları

ve potasyumla gübreleme konu sund a

yaptıkları araştırmada,

Türkiye top-

raklarının

toplam potasy um içerikl erinin genellikle yüksek

olduğunu,

ancak

yoğun tarım yapılan

a la nlarda

toprakların

büyük bir

kısmında yarayışlı

po- tasyumun

düşük

miktard a

olduğunu belirtmişlerdir.

Bu

araştırmanın amacı,

Bursa ilinde 32464

hektarlık alanı

kaplayan

Kırmızı

Kahverengi Akdeniz büyük toprak grubu

tarım topraklarının

toprak ana lizlerinden yararlan arak verim lili k

durumlarını aıtaya koymaktır.

MATERYAL ve YÖNTEM

Araştırma Alanının Coğrafik

Konumu ve

Fizyografyası

Araştırma alanı olan Bursa ili, Ma rmara Bö lges inin G üney inde Su~

surluk Havzası içerisinde yer almakta o lu p, 39°35 '-40°40' kuzey e nl em lerı ile 28° 10' - 30°00' doğu boy l aml a rı aras ında bulunmaktadır. Ku zeyd~ l ~tan~

bul ve Kocaeli, doğuda Bi lecik, güneyde Kütahya ve batıda Balıkes ır ıllerı ile çevrili olan Bursa ili 1.104.30 I ha y üzölçümüne sa hiptir (Anonim 1 995).

İl toprak l a rı ç ukur alanlar la birb irinden ayrı l m ı ş o lu p, il toprakl arın ı n yak l aş ık % 35' ni kaplayan d ağlar gene llikle doğu-bat ı yönünd e u z~nın akta

dı r. Doğuda inegöl ve Yen işehir ova ları, ortada Bursa ovası . batıda ıse Ka~a

cabey ve Mustafa Kema lpaşa ova ları bulunmaktadı r. (E rku ş, 1 982, Ananını 1995).

Bölgenin İklimi

. . . - d .

ı

B sa il'i nde genel li kle Ak- Marmara

denızı kıyı şerıdın

e

yeı

a an ur _ deni z iklim t ipi hakim o lup yazlar kurak ve s ıcak , kış la r ıl ı ~ v~ ya~ı~!ı geç- mekted ir. Denizden uzak la;tıkça iç kısı mlard a yarı karasa l ıkl ı m gorulmek- tedir (Korukç u ve

Arıcı

1986).

115

(4)

Akd ·z ikli m inin ocn e l

öı;elliklerini

gösterse de bölge- Bursa

ovası enı o . .. ı·d·

y ll k 1

kı ^- ^{d ..} ^{.. k}

^yağ^ı^{ş de}^nges^ı

^daha ^d ^uzen

^{ı ı}^r. ^{ı ı}

^{orta ama}

nin o rtalama o s c ıca ^{11 k rta} ıgı u şu ^lama '

^yaaış

⁷¹ ^O ^m ^m • ·

^dır

⁽ K ^oru k ^{çu ve ar} k ^. 1989) ^.

sıcaklık

14,4 ,

yı ı ⁰ o

Arazi

Kullanım

Durumu

K

_ırnıızı

K hveren.,. i Akdcn iz b üyük topra ı... grubu tan m arazilerinde

a

o . • · ·ı·ı

ı . b . k'l · o larak zeytin ve b ao

o

ib i çok

yıllık yctıştırıcı ııo.. yapı ması

1 kU tür

ıt'ı erı o o . .

b - day ayçiçeg'Yi

ınısır soaaıı

karpuz ve

pamuı... gıbı

tek

yıllık

yanı sıra

ug , , ,

o '

b itkiler yetiştirilmektedir. B u to prak la rda yer yer nadaslı ı...uru tar~m. ya~ıl ııı akla birlikte to prakların bir bö lümü m e ra. o rm an ve fundalık gıbı dogal b itk i örtü sü

tarafından işgal edilmiştir.

Toprak Örneklerinin

Alınması, Analiı.c Hazırlanma ı

ve Yapalan

Analiı.ler

Araştırma ınetaryalini,

Bursa ili ve

ci\'arındaki Kırınıtı

Kahverengi Akdeniz bü yük toprak g rubuna ait

tarım

a razil eri nden

alınan

toprak örnekleri

oluşturmaktadır.

Top ra k örne kle ri

alınmadan

önce lll 00. 000

ölçe~li

toprak

haritası

üzerinde

çalışılarak

Bursa ili ve

civarındaki Kırmızı

Kahverengi Akdeniz büyük topra k grubunun

dağılım alanı belirlenmiştir.

Toprak örnek- lerinin a lınacağ ı yerlerin be lirl e nınes in de gerek li özen gösterilmiş ve ildeki büy ük toprak grubunu t e m s i 1 edecek

şek

i lde 25

ayrı

yerden ve 0-25 cm top- rak de rinli ğinden Jac kso n ( 1962) tarafın dan bi ldirilen esaslara uygun olarak to prak örne kleri alınmı ş ve analize h azırlanm ı şt ı r .

T oprak örnekl erinde kum , si lt ve k il hidrometre \Öntenıivle (Bo uyo ucos, 1962), pH 1: 2,5 ora nın daki ^toprak ^: ^{0.01 M} CaCl ~ ;Ospansiyo- n~ında, E Cı s ı : 2:5 ora n ında k i to pra k: s u süspansiyonunda ) apılmıştır. O rga-

n~ k ^m âdde . modıfı ye edilmi ş ^W â ^lkl êy ^Bl âck ^yön temiyle (Jaclson. 196~).

~re~ Sclıe ı?le~ k~l simetres i y l e ( Hı za l a n c Ünal, 1966}, toplam azot

odıfıye ~dılmı ş ^Kjelda ^hl ^yönte ^miy le (Kacar, 1972}, yam,ışlı fosfor 0.5 M sodyum bı karbo nat ( ı-ı 8 S) · ₁ k . •

ı 95 4 ) _. . . P ' • ı e e 'S traks ıyon yönt emiyle (Olsen ve ark ..

, dea ışebılır N a K C M ·ı

k k .

^b ^, ^•

a ve g 1 amonyum asetat (pH 7 O)

ı

e

e stra

sıyon

yöntemi 1 ( P 19 ,

e kstraks i .. _Ye ratt, 65). yaray ı şlı Fe. Mn. Cu

\C

Zn DTPA ile yo n yontemıy le (Lind say ve o r vcl, 1978) bel irlenmiştir.

ARAŞTIRMA ^SONUÇ ^LARI ^v ^e ^{T ARTI} ^l\l

Bursa ili Kırmı zı K 1 . . . .

nın arazil erind

1 aıveıengı Akdenız bü)ük toprak grubuna aıt ta- en a

ınan

to pra k .. k i . .

bazı

fi z iksel ve ki .. '. orn e

erının alındığı

ilçeler ilc

toprakların

m yasal oze llı kler i Çize lge l 'de unulmuştur.

116

(5)

Çizelge I.

Toprak örneklerinin

alındığı

ilçeler ile

toprakların bazı

fiziksel ve kimyasal

özellikleı·i.

Ornek örneğin Kum Silt Kil Tekstür pH (1: 2. 5 top. EC2s Organik CaC03 Toplam Yarayışlı Değişebilir iy_onlar, me/1 00 g top. Yaravışlı mikroelementler, ppm

No alındığı il@ % % % Sınıfı O, OlM CaCI2 mmhos/cm madde,% % N,% P,ppm Na K Ca Mg Fe Mn Cu Zn

1 Karacabey 32,6 32,0 35,0 CL 7,59 0,33 1, 65 2,29 0,08 8,84 O, 22 0,80 44,22 4,23 6,78 15,00 1, 91

o.

58 2 Karacabey 29,3 32,0 39,0 CL 7,59 0,33 1, 53 0,29 0,08 21,69 0,21 0,43 45, 16 4,94 6,82 13,46 1, 43 O, 48 3 Karacabey 36,6 34,0 29,

o

CL 7,60 0,60 1, 74 2, 17 O, 10 12,46 O, 19 O, 63 42, 19 3,76 7,88 12,65 1, 45

o .

54 4 Izni k 48,

o

22,0 30,

o

SCL 6, 83 O, 67 1,68 0,32

o.

13 32,86 0,29 O, 80 8,03 7,40 15,51 46,24 5,54 3, 14

5 ıznik 30,0 28,0 42,0

c

^7,37 ^{O, 70} ^{2, 47} 1,01 0,08 92,22 O, 19 1,25 23,49 4, B2 7,85 30, 11 8,95 3, 32

6 lznik 24,0 28,

o

48,0

c

7, 51 1, 34 3, 16 1, 54

o.

16 95,72 1,00 1, 34 23,49 16,92 12,32 37,64 6, 45 2, 69

7 ıznik 34,0 24,0 42,0

c

7, 18 0,98 2, 29 O, 41 O, 12 45, 12 0,63 1, 06 21,89 6, 82 8, 69 37,07 2, 79 1,19

8 ıznik 45,3 22,

o

33,0 SCL 7, 77 0,49 2, 13 16,04 O, 10 39,87 0,40 1,20 23,98 9, 28 5, 39 1B,30 6, 49 2, 72

9 !zn ik 39,5 30,

o

31,0 CL 7,46 0,47 1, B3 0,32 O, 10 27,38 O, 38 0,7B 24,26 5, 76 6,75 23,06 18,06 2, 77 10 ıznik 29,3 24,

o

47,0

c

^7,⁵² ^0,39 ¹^,41 ⁴^,⁵⁴ ^{O, 14} B,05 0,27

o.

77 40, 76 5, 17 4, 80 2B, 49 10,38 0,85 11 ıznik 36,0 36,0 2B,O CL 7, 50 O, 49 1,B3 7, 57 O, OB 31,10 O, 12 0,57 24,B1 1, 76 3,45 22,95 17,86 1, 53 12 Orhangazi 43, B 30,0 26,0 L 7, 35 0,63 1,66 0,20 O, 13 2B,04 0,37 0,54 21,51 5, 17 10,89 22,55 5,48 1, 39 13 Nülifer 29,3 20,0 51,

o c

^{7, 16} ^{O, 4B} ¹^{, 44} ^0,04

o.

12 7, 26 0,21 0,60 40, B1 7,B7 6, 12 6, 29 O, 72 O, 50 14 Nülifer 41,3 20,0 39,

o

CL 6, 39 O, 59 2, 71 0,02

o,

10 39,43 O, 12 1, 54 24,64 4,35 25,61 31,92 3,06 1, 53 15 Nülifer 26,6 26,0 47,0

c

^{7, 25} ^0,⁴^B ¹^,⁶⁵ ¹^,⁹⁷ ⁰^,08 ^3,31 ^0,25 O, 59 47,96 7,B7 5,30 5,85 1, 07 0,55

16 Nüıifer 29,3 1B,

o

^53,0

c

^{7, 30} 0,45 3,00 4,26 O, 12 9, 31 O, 17 1, 03 48,84 2, 94 6,84 8,87 1,17 0,72

17 Karacabey 32,4 20,0 48,

o c

^{7, 1}⁶ ¹^{, 1}⁹ ¹^{, 47} O, 02 0,08 25,41 0,29 O, 53 29,54 5, 17 7, 30 19,38 1,42 O, 69 18 Karacabey 34,4 20,

o

46,

o c

^{7, 37} ^{O, 69} ^2,00 ^{O, 53} ^0,08 ^5,⁸⁴ ^O,¹⁶ ^{0,42 31}^,²⁹ ^{4, 58} ^{8, 12} ^18,30 ^{O, 81} ^O^{, SB}

19 Karacabey 38,4 20,0 42,

o c

^{7, 39} ^0,⁶⁹ ^{1, 79} ⁴^,⁹⁹ ^O^,¹⁰ ^{7, 10} ^O, 17 O, 69 35,04 2, 47 5, 85 7,92 1,23 O. 65 20 Karacabey 32,6 20,0 47,0

c

^7,55 Ô^,⁷¹ ¹^,⁴⁴ ^1,⁶⁸ Ô,¹³ ^6,78 ^{O, 16 0,}⁹⁶ ^32,⁵¹ ^5,⁹⁹ ^{4, 55} ^10,³⁰ ^{1, 57} Ô^,⁶⁴

21 Karacabey 28,6 16,0 55,

o c

^7,⁵¹ ^0,48 ^{1, 42} ^0,74 ^O,¹⁶ 10,26 0,27 0,83 40,98 5, 88 4,82 6,42 2, 21

o .

56 22 Karacabey 21,8 22,

o

56,0

c

^{6, 91} ^0,45 ¹^,⁴⁷ ^0,02 ^{O, 08} ^19,28 O, 31 O, 69 36,96 10,34 8, 56 16,70 1, 78 0,55 23 Karacabey 25,4 20,

o

54,

o c

^{7, 36}

o ,

42 1, 79 O, 02 O, 14 19,93 O, 23 O, 70 43,34 5, 88 6, 25 10,56 1, 52 O, 60 24 Karacabey 43,3 22,

o

^35,

o

CL 5, 90 O, 53 1, 71 0,20

o .

09 26,29

o.

19 0,34 t6, 50 7, 99 16,65 75,68 2.04 O, 69 25 Karacabey 53,3 20,0 27,

o

SCL 7, 66 0,39 O, 86 3. 95

o .

08 6,31 O, 11 0,32 22,50 O, 94 3, 37 9,83

o .

86 0,42

(6)

Çizelge !'de

görüldüğü

üzere toprak larda kum

miktarı %

21, 8-53,3.

s ilt

miktarı

% 16,4 -36,0, k il

miktarı

ise o/o 26,2- 55,8

arasında değişmekte

o lup hakim tekstür

sınıfı

k ill i

tın

ve kil' dir.

Şekil

1 'de de

görüldüğü

gibi

toprakların

bünye

sınıflarında farklılıklar

o lm akla beraber toprak örnekleri- nin % 84'i.i ki lli

tın

ve kil tekstürlüdür. Bu durum

araştırma topraklarının

büyük

çoğunluğunun

o rta ve ince tekstürlü

olduğunu

o rtaya

koymaktadır.

Kırmızı

Kahverengi Akdeniz büyük toprak grubu

topraklarının pH"sı

5,90-7,80

arasında değişmektedir. Şekil

2'de

görüldüğü

üzere toprak örnek- Ierinin % 92 's inin nötr ve hafif a lkal in pH 'da

olduğu belirlenmiştir

(Kellog.

1952).

70 56

::e o 60, 1 - -

c _so

~ o

E 40 -28

>Öı 30

o

<O

20 ¹²

o

10

o EJ E3

⁴

SCL CL L

c

Seki/I

Topraklann tekst ür dağ 1 ^trmlan.

80

~ o

c

60 o ~

.§ ⁴⁰

,c;, 28

"'

D

o ₂₀

o

_Orta

e e

asit Halil asit Nötr _~ıf_alkalın

Şekil

2 Topraklarm pH durumu.

Araş tırma topraklarının ^e ^lek ^.k ^.

mmhos/c m a rasında de<riş tig-,· b ı· 1 trı ~el ı l etken li k değerlerinin O 33-1 34

mının

t

⁰

e

ır enmışti

B - · ·

uzsuz s ın ı fına g irdiü-ini ö t r.. u degerlcr to prakların tama-

toprakl a rın tuzlu luk yön·· d o 1 g s ermektedır (Tüzüner 1990) D 1 ·1 un e n lerhan a i b · · . o

ayısıy

a Kırmızı Kahvereno-i Akd .

o

ır ^sorunu bul unmamaktadır.

ga nik madde k

⁰ enız

büyük to k

apsamlarının

% 0 86 _

3 16 pra grubu

topral,.larının

or- ' ' arasında deği ş tiği sa ptanmıştır.

118

(7)

Şekil

3'de

görüldüğü

üzere

toprakların%

72 'si az humus lu,% 28' i ise orta humusludur (Ünal ve Başkaya, 1981). Bu değerler, toprakların yaklaşık

3 /4'ünün organ ik madde

kapsamının düşük olduğunu

göstermektedir. Dola-

yısıyla, Kırmızı

Kahverengi Akdeniz büyük toprak grubu

topraklarının

orga- nik madde

kapsamları

yönü nden yetersiz

olduğu

söylenebilir.

Araştırma alanından alınan

toprak örneklerinin kireç

kapsamlarının

% 0,02- 16,04

arasında değiştiği belirlenmiştir. Şekil

4 ' de

görüleceği

gibi toprak lar çok az ki reç li ile çok kireç li

arasında değişmektedir (Gedikoğlu.

1990). Ancak

araştırma topraklarının %

92'si gib i çok bi.iyi.ik bir bölümü çok az ile az kireçli

olduğu belirlenmiştir.

72 80·

~ o

E60

~

o 28

.§40

LJ

>Öı co 020

o

Az. tun.ıslu Ota tun.ıslu

Şeki/3

Toprakların

organik madde durumu.

60 52

# 50 40

o ~40

E 30·

.gı 20·

o

10

o

Çokaz

4

E3

Az Orta

Şeki/4

Topraklarm kireç kapsam/an.

Analize alın a n toprak ö rnek lerin in toplam azot kapsamları % 0,08~

.

·ı s'd ·· ··ıd··-··

üzere

Kırmızı Kahverengı

O 16

arasında değişmektedır. Şekı

e goru ugu .. .. d Akdeniz büyük toprak

₀

o-rubu toprak ları , toplam azot ka~s~~ları ^{__ yon un} ^ke ^ln

· ·

1968) da

deg>ışıklık gosterıne

e azotça

düşük

ile azotça çok

ıyı

( Loue,

arasın

.. .. .. d

· ' · o/

40' ise azotça duşuktur. Bu u-

bırlikte toprakların

% 20

sı

azotça orta, '

⁰ ı

119

(8)

rum uz un

yıllar tarım yapılan

bu toprakla rda organ ik g übrelemeye gereken ö ne min

verilmemiş olmasına dayandırılmaktadır.

Nitekim

toprakların

orga- nik madde

kapsamları incelendiğinde toprakların

% 72'sinin az

huınus

içer-

diği

görülmektedir.

Araştırma topraklarının yarayışlı

fosfor

kapsamları

3, 3 1-95,72 ppm

6'da

görüldüğü

üzere topraklar fosfor kap-

sanıları

yönünden fosforca çok

düşük

i le fosforca yüksek

arasında değiş

ınektedir

(Olsen and Dean, 1 965). Ancak

toprakların

% 84

'ü

orta ve yüksek düzeyde fosfor

kapsamaktadır. Dolayısıyla

topraklar bitkiye

yarayışlı

fosfor yönünden o ldukça iy i

durumdadır.

50

~40

~~

c

E

~20 >Ol

o

(1) ₁₀

O·

60

;/!.

c

50

"'

⁴⁰

o

E 30

>Ol

"'

²⁰

o

10

O·

40

20 24

61 [] _D

¹⁶

düşük orta iyi çokiyi

Seki! 5

Topraklann toplam azot kapsam/an.

48 36

EJ

16

__ L]

çok düşük orta yüksek

Şeki/6

Toprakların yar

_aylş

· 1 fi , .

.r,

1 O!ıjor

kapsamlan Araştırma alanı topraklarının d - . . .

~ .' 1 _ 1-1 ,o~. ^m ^e: 1 OOg toprak arasında ^de ^'i ~~ -ı şebı_lır ^so?y_um kap sam ların ın

ı ının degışeb ılir sod yum y ü d

1 . h g ştı gı belırl enm ıştır. Toprak örnekle-

ş lik olduğu belirlenıniştir ^B ^zl ^e erı es~~lanmış ^ve değerlerin ^% ıs· ^den ^dü·

.. k ·

ı

so nuca aore K . K

y u topra k g rubu topraklarının d __

o

b '. ıımızı ahverengi Akdeniz bü- h

_{eı 1angı}-ı

·b.

ır sorumı buluıımaınakt

d

egışe ılır

sod y um k

·apsamları

yönünden

a

^ır.

1 20

(9)

Kırmızı

Kahverengi Akden iz büyük toprak grubu

topraklarının deği

şebilir

potasyum

kapsamları

0,32-

ı

,54 me/ 1 OOg toprak

arasında olduğu

b e-

lirlenmiştir. Şekil

7'de

görüldüğü

üzere topraklar

değişebilir

potasyum kap-

samları

yönünden potasy umca

düşük

ile potasy umca çok yüksek

arasında değişiklik

göstermektedir (Pizer,

ı

967). Ancak

araştırma topraklarının

%84'i.i iyi, yüksek ve çok yüksek

değişebilir

potasyum

kapsamaktadır.

Dola-

yısıyla

topraklar

değişebilir

potasy um

kapsamı bakımından

iy i

durumdadır.

Gerçekten Türkiye

topraklarının yapısı itibarıyla

içerdikleri potasyumlu mi- neraller nedeniyle topraklar potasyumca oldukça zengindir.

Araştırma alanı topraklarının değişebilir

kalsiyum

kapsamlarının

8, 03-48, 84

me/ıOOg

toprak

arasında değiştiği belirlenmiştir. Şekil

8"de görü l-

düğü

üzere

değişebilir

kalsiyum

kapsamları

yönü nden

toprakların

% 4 ' ünün orta, %

96'sının

ise iyi durumda

olduğu belirlenmiştir

(Loue, 1 968). Bu du- rum

toprakların değişebilir

Ca ' ca zengin

olduğunu

göstermektedir.

35· ' _-~ ³²

if'. ~ı 1 _ _

- 24- -

- _25·

c "'

o

20•

.§ oÖı 15·

"'

^-⁸^{- -} ^·^ır^-

D 10·

5"

0- - - -

cf.ışU< orta i'ti ~ çd< ~

Seki/ 7

Topraklarm

değişebilir

K kapsamlan

,---

-

^{·- -}

' 100·

i _ _ _

~ ^ı

o g}

c ~ o €0,

.= E

40 j

>O')

o

~

zıl 0

!

•--

orta

iy1

Seki/B

Toprakların değişebilir Ca kapsamlan

121

(10)

. b .... k toprak grubu topraklannın deği

Kırmızı Kahverengi Akdenıoz 94 u:;~ 92 me/ 1 OOg toprak arasında de-

• m

kapsanılannın

• '

·ı·

· yum

şebilir magnezyu_ . . ' d örüldüöü üzere değişebı ır magnez

g ^·işti ^ği ^belirlenm ıştır. Şekıl 9 a g_

⁰

a dü şük ile nıağnezyumca çok

.. .. d t aklar maunezyumc 1

kapsamları yonun en opr

^o

d " (L e ı 968) Ancak, toprak arın d - · "k!" k aöstermekte

ır Oll • . ·

yüksek arasında egışı

¹ o ..

d d _. ebi 1 ir ^nıag ^· nezyum içermektedır.

,. ..ks k k yu··ksek duzey e

egış

· % 88

ı

yu e ve ço d

<7"

b "lir ma<> nezyum

bakımından zengın

Bu durum araştırma topraklarının eoışe ı

^o

o lduğunu göstermektedir.

c

~

o

E 60

•Ol

c3

40

20 ~---

düşük

Şekil

9 Topraklarm değişebilir Mg kapsamlan

l

A raştırma alanı topraklarının bitkiye ya rayı ş lı demir kapsa_nıı_an 3.37-25,6 ı ppm arasında de ğişmektedir. Şekil 1 O' da görüldüğü üzere bıtkıye yarayışlı demir kap samları yönünden toprak lar demirce di.işüt... ile demirce yüksek aras ında değişiklik göstermekle berabe r toprakların % 84

'ii

yaray ışlı demirce yetersiz düzeydedir (Follet and Lindsay, 1 970). Bu durum

Kırmızı

Kahverengi Akdeniz büy ük to prak grubu topraklarında tarımı yap ılan bitki- lerde

gelişmeyi

ve bitkisel üretim potansiyelini

sınırlandırabilir.

Bu nedenle bu topraklard a

yapılan tarımsal

üretimde d emir içe ren kimyasa l gübrelerin

kullanılması yararlı olacaktır.

Toprak örneklerinin bitkiye

yarayışlı

mangan

kapsamlarının

5.85- 75,68 ppm

arasında değiştiği belirlenmiştir. Şekil ı ı

'de

görüldüğü

üzere bitkiye

yarayışlı

mangan

kapsamları

yön ünden topraklar ma nganca

düşük

ile manga nca çok yüksek

göstermektedir (Fo llet and Lind say, 1970). Ancak,

toprakların

%

76'sı

iyi, yüksek ve çok yük sek dü- zeyde

yarayışlı

mangan içerm ektedir.

Dolayısıyla araştırma topraklarının

mangan

kapsamları

genellikle yeterli bir düzeydedir.

Araştırma alanı topraklarının

bitkiye

yarayışlı bakır kapsamları

0,71- 18,06 ppm

1 2'de aöri.ildü<>ü üzere bitkive ya-

"" e; -

rayışlı bakır kapsaını

yönünden topraklar

bakırca düşük

ile

bakırca

yüksek

122

(11)

göstermekle birlikt e,

toprakların

% 88 ' i iyi ve yüksek düzeyde bitkiye

yarayışlı bakır kapsamaktadır

(Follet and Li ndsay, 1 970).

Dolayısıyla araştırma toprakları bakır kapsamları

yönünden gene llikle yeterli bir düzeydedir.

1 100· 1---, 84

~ o

c

00

~

ool

o

r-

E

401

l

>Ol

o

!O

~L

60 cf- 50

2

^40ı

düşük iyi yüksek

Şeki/lO

Topraklarm

yarayışlı

Fe kapsamlan

ı: 1 rrr --

~ 1~ ~-l -= -' L__J

Wşük

~=-

.

-~---

iyi yüksek çokyüksek

^a ^-

Şekilli

Topraklarm yarayışlı Mn kapsamları.

60 / ₅₂

~

50

o

c

40

~ o

E

30 /

/ 3L

ı-

/ -

_ı-

>Ol !O

20 o

10 o

/ ₁₂

ı-

~ y _duşuk

_..

_.. ¹ •

..

_·~ .. k sek

^1----7

yu

Şeki/12

Topraklarm yarayışlı Cu kapsamlan

123

(12)

. . .. .. k to rak grubu topraklarının bit-

Kırmızı Kahverengı Akdenız ^... ~iu ~rasında değişmektedir. Şekil

kiye yarayışlı çinko kaps~m_ları 0•42--'•

1 ~pı: kapsamları yönünden toprak- 13 ' de görüldüğü üzere bıtkıye ya~~yışkı ,çın ında değişiklik göstermektedir

d .... k

·ıe

çinkoca yukse aras .. k k d ..

lar çinkoca .

uşu ı ^ı

970) Ancak topra ki

arı

n

^o..-

"

⁰

92'si iy i ve yu se uzey- (Follet and Lındsay, . · am~ktadır. Bu durum araştırma topraklarının de bitkiye yarayışlı __ çı~ko kaps ll"kl eterli bir düzeyde olduğunu göster- çinko kapsamları yonunden gene ı e y

mektedir.

60

~ 5()ı 36

o

c

401

[)

~ o

.g

³⁰^•

^...-

>Cl _ro 20ı

- s - - -

o

¹⁰

_o' a

^-

----..-- ---- ^-

^~

düşük iyi yüksek

Şeki/13

Topraklann

yarayışii

Zn

kapsamları.

Sonuç olarak Bursa ili Kırmızı Kahverengi Akdeniz bü yük toprak grubuna ait tarım topraklarının verimlilik durumlarını belirlemek amacıyla alınan toprak örneklerinin bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri belirlenmiştir.

Toprakların geneBikle orta ve ince bünyeli; pH bakımından nötr ve hafif alkalin ; tuzluluk yönünden sorunsuz; organik madde ile kireç

kapsamları

bakımından

ise

düşük

düzeyde

olduğu belirlenmiştir.

Toprakların

toplam azot

kapsamları çoğunlukla

o rta ve

düşük

dü- zeydedir. Bu durum

yıllardır tarım yapılan

bu topraklarda organik gübrele- meye yeterince önemin

verilmediğini

göstermektedir . Bu nedenle bu top- raklarda azotlu gübre ve organik gübre kullanma

zorunluluğu bulunmaktadır.

Toprakların

fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum. mangan,

bakır

ve çinko kapsamları oldukça iyi durumda olmasına karşın demir kapsamları düşük düzeydedir. Bu nedenle demir içeren kimyasal gübrelerin kullanılması

yararlı olacaktır.

KAYNAKLAR

ANONiM, 1~95 . ^Bursa İli ^Arazi Varlığı.

^Köy

Hizmetleri Genel Müdürlü~il Yayın·

ları,

ll Rapor No: 16, Ankara.

124

(13)

BOUYOUCOS, G.,

1962.

Hidrometre Method fmproved for Makinn Particle Size Analysis of Soil. Agronomy Journal, 54: 464-465. "'

ÇOLAKOGLU, H.,

1

983. Türkiye Topraklarının Potasyum Durumu ve

Potaslı

Güb- relerin

Etkinliği

Üzerinde

Araştırmalar.

Bilgehan

Basımevi,

Bornova-

İz

mir.

ERKUŞ,

A., 1982. Bursa

İli'nin Tarımsal Yapısı.

U. U. Ziraat Fakültesi Dergisi, (1) : 1-13.

FOLLET, R. F. and W. L.

LİNDSA

Y 1970.

Profıle

Distribution of Zn, Fe, Mn and Cu in Colarado Soils, 10.

GEDIKOGLU, i., 1990. Laboratuvar Analizlerinin GUbre Önerilerinde

Kullanılması

ve

Halen Kullanılan Kriterler. Tarım

Orman ve

Köyişleri Bakanlığı,

Köy

Hizmetleri

Genel

MUdüriUğU, Şanlıurfa Araştırma

EnstitUsü

Mildürlüğü Yayınları,

Gene

l Yayın

No: 57, Tekni k

Yayın

No: 1 3,

Şanlıurfa.

GÜZEL, N.,

İ.

ORTAÇ ve

H. İBRİKÇİ 1991. Harran Ovası

Toprak Serilerinde

Yararlı

Mikro-Element Düzeyleri ve Çinko

Uygulamasına Karşı

Bitkinin

Yanıtı. Ç. Ü.

Z. F. Dergisi, 6( 1) : 15-30.

HIZALAN, E. ve H. ÜNAL,

1966. Topraklarda Önemli Kimyas

al Analiz ler. A. Ü.

Ziraat Fakültesi

Yayınları,

No: 278, Ankara.

JACKSON, M. L.,

1962.

Soil Chem

ical

Analysis. Pre ntice Hall

Ine. Eng. C

liffs. N.

1., USA.

KACAR, B., 1972 . Bitki ve

Toprağın

Kimyasal Analizleri.

ll.

Bitki Analizleri, A. Ü.

Ziraat Fakültesi

Yayınları

453, Uygulama Klavuzu 155, A. Ü.

Basımevi, sf:

646, Ankara.

KELLOG, C. E. 1952. Our Garden Soils. The

Macınillan

Company, New York.

KORUKCU, A. ve i. ARICI., 1986. Bursa Yöresinin KUltürteknik

Sorunlarının

Çözümüne

İlişkin Yapılan Çalışmalar

ve

Sonuçları.

II. Ulusa l KültUrteknik Kongresi Bildirileri, 29. 4-2. 5. 1986, 1, Adana.

LiNDSAY,

W.

L. and W.

A.

NORWELL 1978. Development of a DTPA Soil Test for Zn, Fe, Mn and Cd. Soil Sci. Soc. Amer. Proc. 42: 42

1-428.

LOUE, A. 1968.

Diagnostic

Petiolarie de Prospection . Etudes sur la N utrition et le Fertilisation Potasiques de la Vigne Socie ' te

Coınmerciale

des Potasses d

'alsaee Services Agronomiques, 31-41.

OLSEN, S. R.,

C.

V. COLE, F. S. WATANABLE and

L.

~ · D~AN 1 ~54.

Estiınation of Available Phos phorus in Soils by Extractıon w ıth Sodıum Bicarbonate. U. S. Dept. of Agric. Cir. 939, Was hington D. C.

OLSEN, S. R. and L. A. DEAN

1965.

Phosphorus. Editor C

. A.

Black. Metho~s of Soil Analysis. Part 2. American Soc iety of Agronom

y.

Ine. Pubhsher Madison, Wilconsin, U. S. A.

1035-1049.

ÖZGÜMÜŞ, ^A., i. z. ATALAY, ve M. E. iRGET 1997. The Potassiuıı:' Status of the Soils and

Potassium

Fertilization in Turkey. The lntematıon Potash

Institute,

Regional K Workshop for the WANA Region. May 26-30, 1997,

İzmir-

Turkey.

125

(14)

ÖZGÜVEN, Ç. N. ve V. KATKAT 1997.

Uludağ

Üniversitesi

Araştırma

ve

Uygu.

lama

Çiftliği Topraklarının

Verimlilik Durumunun Belirlenmesi. Ulud.

Ü niv. Zir. Fak. Derg., 13:43-54.

PİZER,

N . H. 1967. Some Advi sory Aspect. Soil Potassium and Magnesiu m. Tech.

Bul!. No. 14: 184.

PRA TT, P. F., 1965 . Methods of So il Analysis. Part 2. Chemical and Microbiological Properties. Ed. C. A. Black. Amer. Soc. Agr. Ine. Pub.

Agron . Series No: 9, Madison, Wisco nsin, USA.

TÜZÜNER, A. 1990. Toprak ve Su Ana liz

Laboratuvarı

El

Kitabı. Tarım

Orman ve

Köyişleri Bakanlığı,

Köy Hizmetleri Genel

Müdürlüğü,

sf: 375, Ankara.

ÜNAL, H. ve H. S.

BAŞKAYA

1981. Toprak

Kimyası.

Ankara Üniversitesi Ziraat Fak.

Yayınları.

Bursa ili Kırmızı Kahverengi Akdeniz Büyük Toprak Grubu Topraklarının Verimlilik Durumunun Belirlenmesi