Bursa ili kırmızı kahverengi Akdeniz büyük toprak grubu topraklarının verimlilik durumunun belirlenmesi

(1)

Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., (2001) 15: 113-126

Bursa ili

Kırmızı

Kahverengi

Akdeniz Büyük Toprak Grubu

Topraklarının

Verimlilik Durumunun Belirlenmesi

Zeyna

l

T

ÜMSAV

AŞ*

ÖZET

Bu

araştırma,

Bursa

ili

KırmlZl

Kahver

e

ngi Akd

e

niz

biiyük

t

op

r

a

k

grub

u

topraklarınm

verimlilik durumunu

belirl

emek

amacıyla yürütülmüş

tür

.

Bu amaçla

araştırma alanını

t

e

m

s

il

e

d

ebilecek

şekilde

25 ad

e

t t

o

prak

örneği alınmış

ve bu örneklerin

bazı

fiziksel ve kimyasal

özellikler

i

b

e

lirl

e

n-miştir.

Araştırma sonuçlarına

göre

topraklar

g

e

n

ellikle

orta

ve

ince

bünye-li

,

nötr

ve

hafif

alko/in pH'da, tuzluluk sorunu olmayan

,

kireç, organik

mad-de,

t

opla

m

N

ve

yaraytşlı

Fe yönünden yetersiz,

değişebilir

K,

Ca,

Mg

il

e

yarayışit

P,

Mn, Cu

ve

Zn yönünden yeterli düzeyd

e

olduğu

or

t

aya konu

l

-muştur.

A

ll

a

lı

t

ar

Sö

zc

ükler

: Büyük

t

oprak

grubu

,

t

o

prak

verimliliği.

ABSTRACT

Dete

rmin

a

tion O

f T

h

e Fert

ili

ty Levels

O

f T

h

e So

il

s O

fR

ed

Br

ow

n

Me

diterr

a

n

ea

n

G

r

e

at

So

il

G

r

o

u

p I

n Bur

sa

Pr

ov

in

ce

This

r

ese

arch was

carr

ied

ou

t

to d

e

termin

e

th

e fe

rtili

ty

/

eve

/s

of

th

e

.w

ils

of

red brown

medit

e

rr

anean

gr

e

at soil

group in

Bursa provin

ce.

For

Öğr. Gör. Dr. : U. Ü. Ziraat Fakiiliesi Toprak Böliimü.

(2)

.

1 .

/es

· ·were

tak

en

from

resem·clı

area

.

Some plıysi

cal

1 .

.

ve

?5

soı

samp

· tus pwpo:

.

-

t.

'e

re

determined

in

tlıese

samples

.

and chenucal

proper

ıes H . .

.

th

e•·u/15 o{ the study,

th

e sm/s

were mostly

medıum

Accordmg

to

e

r

"

·

· .

-

.

, .

d

. }

0

n

e

utral

and

slıghtly

alkaline pH. there u

as

not

m

ır

and fine

_.

textare . ?ave

_{r .}

_,.

.

1

'ty .

soils The

calcizmı

carhonate,

OTf{llntC

matter

lota ,\

/Jrohlem

o sa

ım.

m

· .

rL

1

· /

.

bl

F

o

nt

e

nt

s o{

th

e soi

ls

were madequate

ı rıe

exe

ıangeabl

e

1\.

c

md avw a e e c

·

1 d

'"

d

·1

b/e

p

.-r17

Cu

Zn co

111 e

nt

s of

the

sm.\

were

a

uquat

e.

( ·a .

.

vıf{

an

avaı

a

,

ıvı. · · ·

K

ey

Word

s

:

Great

so

il

group.

soil fe

rtil

i

t

y

.

GİRİŞ

Tarımda

op

t

imum

ve e

k

o

n

o

mik

düzeyde ürün

elde edilebilme

s

i

kü

ltür

bitki

l

er

inin

yetiştirildiği

yö

r

e

nin

eko

l

oj

ik

koşullarına

ve bitki

gelişim

faktörle

rinin

uygunluğuna bağlıdır.

Bölgelerdeki

iklim

ve

bazı

toprak

koşul

larının değiştirilmesi

çok g

üçtür. Bu n

edenle

kültür

bitkilerinin tümünün

bir

bölgede

yetiştirilmesi

mümkün

o

lma

z. Çü

nkü

,

bitki

gruplarının

bu

alanda

eko

l

oj

ik

koşullarla

o

lan

ilişkisi farklıdır. Ayrıca

bir

J..ısım bitki gelişim

fak-törleri

vardır

k

i

bunlar bitkinin

bünyesinde

fi

zyo

l

oji

k

ve biyol..imyasal

ola)

-ların gelişmesinde,

organik

maddenin

ve

ürünlin

oluşmasında

rol oynarl

a

r.

Bunların

beslenme

ortamında

ye

t

e

rl

i

miktarl

arda

ve dengeli bir şe!..ilde

b

u

-lunması

zorun

ludur.

Söz

konusu

ge

liş

im

faktörleri bilyüJ..

ölçüde k

o

ntr

ol

edilebilnıekte, bitkinin

is

teğ

ine uygun dü

zenlemeler

)apılabilıneı..tedir

.

An-cak,

buıı

la~ın

yeterli düzey

l

e

r

e getirilmeler

i

.

ya

rarlılıJ..Iarının

snğlanması

\e

denge

halınde tutulına

l

arı ı

sra

rl

a

y

apıla

ca" ça

lı

ş

ınalara.

araş

tırm

alara

'e

b

unların ı

ş

ı

ğ

ında

yap

ıl

acak

u

ygulamalar

l

a

sail

lanabilir.

Bu !..onuda

bir

\'Ön·

d.en

~itk

inin

ge

rek

s

inim

du

y

du

ğ

u

bir besin

n

~ad

d

esi

nin

cinsi

ve

mi!..tar;

be·

lırlenırke

n

~

ir yan

dan

da

b

esl

enme

or

t

a

nıın

da

bu

besin maddelerinin

bulun-malar

ı

ve

b

ı

tki

tar

af

ın

da

n

a

lınını

ko

ş

ul

l

arın

ın

c

iddi

bir

şekilde

incelenme

s

i

zorun

_..

_.

l

u

o

lmaktadır (Ço

l

ak

_og

-

ı

_u

_.

1 983)

_.

_Bu

_{durumda topra!,}

_{verımlılıı.!lnın}

.

... .

oneını

o

rtaya

çıkmaktad

.

o·-

b

'

-·

. .

.

-k.

..

.

11· ıger ır deoışle

t

opra

k

yapısı.., la ılgılı fızıksel

w

ınıyasal ozellıkleri

bT

·

0

• "

ı

11

_ı

_nnıes

_ı

zorun

ludu

r.

Bu

konuda bir

çoı... çalı

ş

ma

va·

pı mıştır.

· Zabunoğlu ve

ark

( 1

978)

B

.

..

.

\onlarınııı

btl d

-

b ·

•

uısa \Orcsıııdc ıntensıf 7C)tın

planta

s

-•

ı

un

uou

ö

l

ged

1

• mada

toprakla

0

en a

ınan

toprak

örneJ..

Ierinde

vaptıkları çalı

ş

-rın yarayışlı

de · k

• kapsanıının

2,30-

₅₈

₀

ın

ınır

apsa_mın

ın

3.0-33.0

ppm. )'3r3)ışlı

manga

n

y

ı

ş

lı bakır kapsa

ınıı~ınp~

₃

6Y

₃

ara

y

ı

ş

lı

ç

ınk

o

kap

samının

0.30-6.52 ppm.

yar

a

-tam

ı

ş

l

ardır Araştı

ı

'

-

'

15 _ppm

_ara

_s

_ı

_{nda değişim}

_{<TÖSterdil..lerini}

_sa

p-.

rınacı

ar

top

k

i

.

o

Mn

ve

Zn

kap

sa

ınının

a

I

d

_

r

a

rın

kıreç kapsamı artıı...ça

biı!..ilcrin

Fe.

ının

ı

n

aza

l

dı

ğ

ını belirtın

~a

l

dı

~

ını

.

t

op

r

ak pH'

ı artıkça

bitJ..ilerin

çink

o

kapsa·

ış

e

r

ır.

(3)

Güzel ve ark

.

(

1

991 ),

Harran

ovas

ı

t

o

pr

a

k

se

ril

er

i

nde

yararlı

mikr

oe

lem

e

nt dü

zey

l

e

ri

ve

ç

in

ko

uygulamasına karşın

bitk

inin

yanıtını

i

n

-celemişlerdir.

Bi

tki

ye

yarayışlı

Z

n

,

Fe

,

C

u

ve

Mn

miktarları

yönünden

top-rakların %

80 '

ninin

yarayışlı

çi

nk

o,%

40'ının

i

se

yarayışlı

d

e

mir

yönü

nd

e

n

krit

ik düzey

i

n

altında, yarayışlı

Cu

ve Mn i

s

e

ye

t

e

rlilik

sınırlarının

üzerinde

olduğu saptanmıştır.

Özg

üven

ve

Kat

kat (1997)

,

U

luda

ğ

Ü

ni

vers

it

es

i

Z

iraat

fakü

l

tesi A

-raştırma

ve

Uyg

ulama

çiftliği topraklarının

verimlilik durumunun

be

l

irlen

-ınesi amacıyla yaptıkları araştırmada,

çift

l

ik

topraklarının

ge

n

e

ll

ikle

ağır

bünyel

i

,

o

rt

a a

l

ka

lin

pH'da,

tuz

lulu

k

p

r

ob

l

emi

o

lm

aya

n

, orga

nik

madd

e, azo

t

ve

çi

nko

yön

ünde

n yo

k

su

l

,

fo

sfo

r

,

potasyum,

ka

l

siy

um

.

m

agnezyum. demir,

bakır

ve

mangan yönün

den oldukça

ze

n

g

i

n

olduğunu

b

e

lirl

em

işlerdir.

Özgümüş

ve ark

.

(

199 7), Tür

ki

ye

t

oprak

l

arının

potasyum d uru

nı ları

ve

potasyumla

gübreleme

konu

s

und

a

yaptıkları araştırmada,

Türkiye

top-raklarının

toplam pota

sy

um i

çe

rikl

eri

nin

genell

i

kle

y

ük

se

k

olduğunu,

a

n

cak

yoğun tarım yapılan

a

l

a

nl

a

rd

a

toprakların

bü

y

ü

k bir

kısmında yarayışlı

p

o-tasy

umun

düşük

miktard

a

olduğunu belirtmişlerdir.

Bu

araştırmanın amacı,

Bur

sa

i

lind

e 32464

hektarlık alanı

kapla

ya

n

Kırmızı

Kahv

e

r

e

n

g

i

Akdeniz

büyük

toprak

g

rubu

tarım topraklarının

t

o

pr

ak

a

na

l

iz

ler

i

nd

e

n

ya

rarlan

a

rak

verim

l

i

li

k

durumlarını aıtaya koymaktır.

MATERYAL

ve

YÖNTEM

Araştırma Alanının Coğrafik

Konumu

ve

Fizyografyası

Ara

ş

tırm

a alanı

ola

n

Bur

sa

i

li

,

Ma

rm

ara Bö

l

ges

inin

G

ün

ey

ind

e

Su~

s

urluk

Ha

v

z

as

ı

i

ç

eri

s

ind

e ye

r

almakta o

lu

p

,

39°35

'

-40

°

40 ' ku

zey

e

nl

em

l

erı

ile 28

°

10 '

- 30

°

00'

doğu

boy

l

aml

a

rı

aras

ınd

a bulunm

aktadır.

Ku

zey

d~ l

~

tan

~

bu

l ve

Kocaeli

,

doğuda

Bi

le

cik,

gü

n

ey

de

Küta

h

ya ve

batıda

Balık

es

ır ıllerı

i

l

e çevr

ili

o

l

a

n Bur

sa

ili

1.104.30 I ha

y

ü

zölçümüne

sa

hiptir

(A

n

o

nim 1

995).

İl t

op

r

ak

l

a

rı

ç

u

k

ur

ala

nl

ar

l

a

birb

irinden

ay

rı

l

m

ı

ş

o

lu

p

,

il

t

o

prakl

a

rın

ı

n

ya

k

l

a

ş

ık

%

35'

ni k

a

pl

ayan

d

ağ

l

ar

gene

lli

kle

d

oğ

u-

bat

ı

yö

nünd

e

u

z~

nın

akta

d

ı

r.

Do

ğ

uda

in

egö

l

ve

Yen

iş

ehir

ova

l

a

rı

,

orta

d

a

Bur

sa

ovas

ı

.

b

a

tı

da

ıse

Ka~a

ca

b

ey

ve Mustafa

Kema

lpaşa

ova

ları

bulunmakta

dı

r.

(E

r

ku

ş,

1

9

8 2,

Ananını

1995).

Bölgenin

İklimi

. .

.

-

d

.

ı

B

sa

il'i

n

de

ge

n

el

li

kle

Ak-Marm

a

ra

denızı kıyı şerıdın

e

yeı

a

an

ur

_

d

eni

z

iklim

t

ipi h

akim o

lu

p

yazlar

kurak

ve

s

ı

ca

k

,

kı

ş

l

a

r ıl

ı

~

v~

ya~ı~!ı

geç-mekted

ir.

Deni

zden

uz

ak

l

a

;

tıkça

iç

kıs

ı

mlard

a ya

rı

kara

sa

l

ık

l

ı

m

gor

ulm

ek-te

dir (Ko

ruk

ç

u

ve Arıc

ı

1986).

(4)

Akd

·z

ikli

m

inin

oc

n

e

l

öı;el

li

klerini gösterse

de

bölge-Bu

rs

a

ovası enı o . .. ı·d·

y

ll k

1 kı

-

d ..

..

k

yağış dengesı

da

ha

d

uze

n

ı ır. ı ı

orta

ama

nin

o

rt

a

lam

a

_o

s

_c

ıc

a

ı

g

ı

u

ş

u

'

• ·

K

k

1989)

11 k rt

a

lam

a

yaaış

71 O

m

dır

(

oru

çu

ve

ar

.

sıcaklık

1 4,4

,

yı ı 0 _o

Arazi

Kullanım

Durumu

K

_ırnıızı

K

_a

hver

e

n

.,.

o

i

A

k

dc

n i

z b

üyük

top

r

a

ı...

grubu

.

tan m arazilerinde

• · ·ı·ı

1 ı

.

b . k'l

· o

lar

a

k

zey

tin

ve

b

a

o

i

b

i

çok

yıllık yctıştırıcı ııo.. yapı ması

k

U tür

ıt'ı erı o o . .

b

-

da

y

a

y

çi

çeg'Y

i

ınısır soaaıı

kar

puz

ve

pamuı... gıbı

tek

yıllık yanı sıra

ug

,

o '

b

i

t

kil

e

r

ye

ti

ş

tirilmektedir

.

B

u to

pr

ak

l

a

rd

a

yer

nadaslı ı...uru tar~m.

ya~ıl

ııı

a

kla birlikte t

o

prakların bir b

ö

lümü

m

e

r

a.

o

rm

an ve

fundalık gıb

ı

dogal

b

i

t

k

i

ö

rtü

s

ü

tarafından işgal edilmiştir.

Toprak

Örneklerinin

Alınması, Analiı.c Hazırlanma ı

ve

Yapalan Analiı.ler

Araştırma ınetaryalini,

Bursa

il

i ve

ci\'arındaki Kırınıtı

Kahverengi

A

k

deni

z

bü

y

ük toprak

g

rubuna ait

tarım

a

r

az

il

eri

n

den

alınan

toprak örnekleri

oluşturmaktadır.

Top

ra

k ö

rne

kl

e

ri

alınmadan

önce

lll 00

.

000

ölçe~li

toprak

haritası

ü

ze

rind

e

çalışılarak

Bursa

ili

ve

civarındaki Kırmızı

Kahverengi

Ak

deni

z

büyük topr

a

k

g

rubunun

dağılım alanı belirlenmiştir.

Toprak

örnek-l

e

rinin

a

lın

ac

a

ğ

ı

ye

rlerin

b

e

lirl

e

nın

es

in

de gerek

l

i

özen

gös

t

erilmiş

ve

ildeki

bü

y

ük topr

a

k grubunu t

e

m

s

i 1

ed

ece

k

şek

i l

de

25 ayrı yerden

ve 0-25 cm top

-ra

k

d

e

rinli

ğ

ind

e

n

Ja

c

k

so

n

(

1 962)

t

a

r

af

ın

da

n

bi

l

di

ril

en esaslara uygun

olarak

t

o

prak örn

e

kleri alınmı

ş v

e anali

ze

h

az

ırl

anm

ı

şt

ı

r

.

T

o

prak örnekl

e

rind

e

kum

, si

lt

ve k

il h

idrome

t

re

\Öntenıivle

(

B

o

u

yo

uc

os,

196 2),

pH 1:

2,5

o

r

a

n

ın

d

aki

toprak

:

0.01 M

CaCl

~

;Ospansiyo-n~ında

,

E

Cı

s

ı

:

2 :

5 o

r

a

n

ınd

a

k i t

o

pr

a

k: s

u

süspansiyonunda

)

apılmıştır

.

O

rga-n~

k

m

a

dd

e

.

m

o

dıfı

y

e

dilmi

ş

W

a

lkl

ey

Bl

ack

yön

temiyle (Jaclson.

196~)

.

~r

e~ S

clı

e

ı?l

e

~ k~l

s

im

e

tr

es

i

y

l

e (

Hı

za

l

a

n

c Ün

al, 1966}, toplam azot

o

dıfı

ye

~dılmı

ş

Kjeld

a

hl

yö

nt

e

mi

y

l

e (Kaca

r,

1972}

,

yam,ışlı

fosfor

0.5 M

sodyum

bı karb

o

nat

(

ı-ı 8

S) ·

₁

k

.

• ı

₉₅

₄

)

_.

. .

P

'

• ı

e e

'

S

tra

ks

ı

yon yön

t

emiyle

(Olsen ve ark

..

,

d

ea

ışebılır

N

a K

C

M

·ı

k

.

b , •

a

ve

g

1 amonyum

aset

at

(pH

7 O)

ı

e

e st

r

a

sıyon

yöntemi

1 (

P

1

9 ,

e

k

s

tr

aks

i

..

_Ye

ratt

,

65).

yaray

ı

şlı

Fe. Mn.

Cu

\C

Zn

DTPA

ile

yo

n

yo

ntemı

y

l

e

(

Lind

say ve

o

r

vcl,

1 978)

bel

ir

lenmiştir

.

ARAŞTIRMA

SONU

Ç

LARI

v

e

T ARTI

l\l

Bur

s

a ili

Kırmı

z

ı K

₁

.

nın

a

r

a

zil

e

rind

1 aıveıe

n

g

ı

Akdenız

bü)ük

toprak

grubuna

aıt

ta-e

n

a

ınan

t

o

pr

a

k ..

k

i

.

bazı

fi

z

ik

se

l

ve

ki

..

'

.

or

n

e

erının alındığı

ilçeler

ilc

toprakların

m

yasa

l

o

ze

llı

k

l

er

i

Çize

lge

l

'de

unulmuştur

.

(5)

Ç

izel

ge

I

.

Toprak

örn

ek

l

e

rinin

alındığı

ilçeler ile

toprakların bazı

fiziks

e

l

ve

kim

yasa

l

özellikleı·i.

Ornek örneğin Kum Silt Kil Tekstür pH (1: 2. 5 top. EC2s Organik CaC03 Toplam Yarayışlı Değişebilir iy_onlar, me/1 00 g top. Yaravışlı mikroelementler, ppm No alındığı il@ % % % Sınıfı O, OlM CaCI2 mmhos/cm madde,% % N,% P,ppm Na K Ca Mg Fe Mn Cu Zn 1 Karacabey 32,6 32,0 35,0 CL 7,59 0,33 1, 65 2,29 0,08 8,84 O, 22 0,80 44,22 4,23 6,78 15,00 1, 91

o.

58 2 Karacabey 29,3 32,0 39,0 CL 7,59 0,33 1, 53 0,29 0,08 21,69 0,21 0,43 45, 16 4,94 6,82 13,46 1, 43 O, 48 3 Karacabey 36,6 34,0 29,

o

CL 7,60 0,60 1, 74 2, 17 O, 10 12,46 O, 19 O, 63 42, 19 3,76 7,88 12,65 1, 45

o

c

7, 37 O, 69 2,00 O, 53 0,08 5,84 O, 16 0,42 31,29 4, 58 8, 12 18,30 O, 81 O, SB 19 Karacabey 38,4 20,0 42,

o

54,

o

c

7, 36

o

,

42 1, 79 O, 02 O, 14 19,93 O, 23 O, 70 43,34 5, 88 6, 25 10,56 1, 52 O, 60 24 Karacabey 43,3 22,

o

86 0,42

(6)

Çize

l

ge

!

'de görüldüğü

üzere

top

r

ak

l

arda kum

miktarı %

21,

8-5

3 ,3.

s

ilt

miktarı

%

16 ,

4 -

36 ,

0, k

il

miktarı

i

se

o/o

26 ,2

-

55,8

arasında değişmekte

o

lup hakim tek

s

tür

sınıfı

k

ill

i

tın

ve

kil'

dir.

Şekil

1 'de

d

e

görüldüğü

gib

i

toprakların

bünye

sınıflarında farklılıklar

o

lm

akla beraber toprak

örnekleri-nin

%

84'i.i ki

lli

tın

ve

kil tek

s

türlüdür.

Bu durum

araştırma topraklarının

büyük

çoğunluğunun

o

rta

ve ince tekstürlü

olduğunu

o

rt

aya

koymaktadır.

Kırmızı

Kahve

r

engi Akde

niz

büyük toprak

grubu

topraklarının pH"sı

5,90-7,80

arasında değişmektedir. Şekil 2'de görüldüğü ü

ze

re

toprak

ö

rn

ek

-Ierini

n

%

92 's

inin nötr ve

h

afif a

l

kal

in

pH

'da

olduğu belirlenmiştir

(Kellog.

19 52).

70 ₅₆

::e

o ₆₀_, 1

-c

_so

~ o 40 E -28 >Öı 30

o

<O 20 12

o

10

EJ

4

o

E3

SCL CL _L

_c

Seki/I

Topraklann

teks

t

ür

dağ

1 trmlan.

80

~ o

60 c

~ o

.§

40 ,c;, 28

"'

D

o

₂₀

o

e

Orta asit _Halil_asit

Nötr _~ıf_alkalın

Şekil

2 Topraklarm pH

durumu.

Araş

tırm

a topraklarının

e

l

ek

.k

.

mmhos

/

c

m

a

r

as

ında

de<riş

ti

g-

,·

b

ı·

1 trı

~el

ı

l

etken

li

k de

ğe

rlerinin

O

33-1

34

mının

t

0

_e

_ır_enmı_ş_ti

_B

_-

_·

uzsu

z

s

ın

ı

fına

g

ird

i

ü-

in

i

ö

t

r..

u

degerlcr

t

o

prakl

arın

tama-toprak

l

a

rın

tuz

l

u

lu

k

yö

n··

d

o

1 g

s

ermektedır

(Tüzüner 1990) D 1

·

1 un

e

n l

erha

n

a

i b

·

· .

o

ayısıy

a

Kırmızı

Ka

h

vereno-i Akd

.

o

ır

sorunu

b

ul

unmamaktadır.

ga

nik

m

adde

k

0 enız

_büyük

_t

_o

_k

apsamlarının

%

0 ₈₆

_

3

1

6 pra

gr

ubu

topral,.larının

or

-'

'

aras

ınd

a

d

eğ

i

ş

ti

ği

sa

ptanmı

ş

t

ır.

(7)

Şekil

3'de

görüldüğü üzere toprakların%

72 's

i az humu

s

lu

,% 2

8 '

i ise orta

humus

l

udu

r

(Üna

l

ve

Başkaya

,

1981). Bu

değerler

,

t

oprak

ların

y

akla

ş

ık

3 /

4'ünün organ

i

k

m

ad

d

e

kapsamının düşük olduğunu

göstermektedir

.

Dola-yısıyla, Kırmızı

K

a

h

vere

n

gi Akdeniz büyük toprak g

rubu

topraklarının

orga-nik madde

kapsamları

yönü

nd

en

ye

tersiz

olduğu

söy

lenebilir.

Araştırma alanından alınan

toprak

ö

rn

eklerinin kireç

kapsamlarının

%

0,02

-

16,04

arasında değiştiği belirlenmiştir. Şekil

4 '

de

görüleceği

g

ibi

t

o

prak

l

a

r

çok

az

ki

r

eç

l

i

ile

çok kireç

l

i

arasında değişmektedir (Gedikoğlu.

1990).

Ancak

araştırma topraklarının %

92'si gib

i

çok bi.iyi.ik bir bölümü çok

az

ile az

kireç

li

olduğu belirlenmiştir.

72

80

·

~ o

E60

~ o

₂₈

.§40

LJ

>Öı co 020

o

Az. tun.ıslu Ota tun.ıslu Şeki/3

Toprakların

organ

ik

madde durumu

.

60

52

# 50 40

~40

o

E 30· .gı 20·

o

10

o

Çokaz 4

E3

Az Orta Şeki/4

Topraklarm kireç kapsam/an.

A

nali

ze

a

lın

a

n

toprak

ö

rn

ek

l

e

rin

i

n

top

l

am azot

kapsamları

%

0 ,

08~

.

·ı s'd ·· ··ıd··-··

üzer

e

Kırmızı Kahverengı

O 16

arasında değişmektedır. Şekı

e go

ru

ugu

.. ..

d

Ak

den

i

z

büyük

toprak

o-

ru

bu

t

o

pr

ak

ları

,

top

l

am azot

ka~

s

~~ları

__ yo

n un

ke

l

n

0

· ·

19 68)

da deg>ışıklık

gosterıne

e

azotç

a

dü

şük

il

e azotça çok

ıy

ı

(

L

o

u

e,

aras

ın

..

.. ..

d

· ' · o/

40'

i

s

e azotça

du

ş

uktur.

Bu

u-bırlikte toprakların

%

20

sı

azotça ort

a

, '

0 ı

(8)

rum

u

z

un

yıllar tarım yapılan

bu toprak

l

a

rd

a

organ

i

k

g

übreleme

ye

gere

ken

ö

n

e

min

verilmemiş olmasına dayandırılmaktadır.

Nitekim

toprakların

o

r

ga

-nik

madde

kapsamları incelendiğinde toprakların

%

72's

inin

az

huınus

içer

-diği

gö

rülmektedir.

Araştırma topraklarının yarayışlı

fo

s

fo

r

kapsamları

3 ,

3 1-

95,72

ppm

arasında değişmektedir. Şekil

6'da

görüldüğü

ü

ze

re

toprak

l

ar

fosfor

kap-sanıları

yö

nünd

en fos

for

ca

ço

k

düşük

i

le

fosfo

r

ca

yüksek

arasında değiş

ınektedir

(Ol

se

n

and

Dean

,

1 965).

Ancak

toprakların

%

84 '

ü

orta

ve

y

ük

sek

dü

zey

de fo

s

for

kapsamaktadır. Dolayısıyla

topraklar

bitkiye

yarayışlı

fosfor

yö

nünden

o

l

dukça

i

y

i

durumdadır.

50

~40

c

~~

E ~20 >Ol (1)

o

₁₀

O

·

60 ;/!.

50 c

"'

40 o

E

30

>Ol

"'

20 o

1

0 O·

40 20

24 []

61

16

D

düşük _orta _iyi çokiyi

Seki!

5 Topraklann

top

lam azot

kap

sam

/an.

48 36

EJ

16

__

L]

çok düşük _orta yüksek Şeki/6

Topr

aklar

ın

ya

r

_ay_l_{ş 1}

·

1 fi

_O!ıjo

,

.

.r, _r

_kapsaml

_a

_n

Araştı

r

ma

alanı topraklarının

d

-

.

~

.'

1 _

1-1

,

o~

.

m

e

:

1 OOg

toprak

a

r

asında

de

'i

~

-ı

şe

bı_lır

so?y_u

m

kap

sam

l

a

rın

ın

ı ının

degışeb

ılir

so

d

y

um

y

ü

d

1 .

h

g

ş

tı

g

ı

be

lırl

e

nm

ışt

ır.

Toprak

örnekle

-ş

lik

o

lduğu belirlenıniştir

B

zl

e

rı

es~~lanmı

ş

ve

de

ğe

rl

e

rin

%

ıs·

d

en

dü·

..

k

·

ı

so

nuca

ao

r

e

K

.

K

y

u

top

r

a

k

g

rubu

topraklarının

d __

o

b

'.

ıımızı ahverengi Akdeni

z

bü-h

_e_{ı 1}-ı _ang_ı

·b.

_ır_so_{rumı buluıım}_a_ınakt

_d

egışe ılır

so

d

y

_um

k

_·_apsa_m_ları

_yö

_nünd

_en

a

ır.

(9)

Kırmızı

Kahverengi Akden

i

z

büyük toprak grubu

topraklarının deği

şebilir

potasyum

kapsamları

0,32-

ı

,54

me

/

1 OOg toprak

arasında olduğu

b

e

-lirlenmiştir. Şekil

7'de

görüldüğü

üzere topraklar

değişebilir

pota

sy

um

kap-samları

yö

n

ünde

n

potas

y

umca

düşük

ile

potas

y

umca

çok

y

ük

se

k

arasında

değişiklik

göstermektedir (Pizer,

ı

967). Ancak

araştırma topraklarının

%84'

i.i iyi

,

yüksek ve çok

yüksek

değişebilir

pota

sy

um

kapsamaktadır.

Dola-yısıyla

topraklar

değişebilir

potas

y

um

kapsamı bakımından

i

y

i

durumdadır.

Gerçekten

Türkiye

topraklarının yapısı itibarıyla

içerdikleri potas

y

umlu

mi-nera

ll

e

r n

edeniy

l

e

topraklar p

o

ta

syumca

oldukça

zengindir.

Araştırma alanı topraklarının değişebilir

kal

s

i

yum

kapsamlarının

8 ,

03 -

48, 84

me/ıOOg

top

r

ak

arasında değiştiği belirlenmiştir. Şekil

8"de görü

l

-düğü üzere değişebilir

kalsiyum

kapsamları

yönü

nd

en

toprakların

%

4 '

ünün

orta

,

%

96'sının

ise

iy

i

durumda

olduğu belirlenmiştir

(Loue,

1 968).

Bu

du-ru

m

toprakların değişebilir

Ca

'

ca

zengin

olduğunu

göste

rmektedir.

35· ' _-_~ 32 if'. ~ı 1 _ _ - 24

--

₂₅_·

c

"'

o

20•

.§

15· oÖı

"'

-8- - ·ır -D 10· 5" 0

-cf.ışU< orta

i'ti

~ çd< ~

Seki/

7 Topraklarm

değişebilir

K

kapsamlan

,---

-

·

-'

100

· i

_

~ ı o g} c ~ o _€0_,

E

.=

40 j

>O') ~

o

zıl

!

0•-

-orta

iy1

Seki/B

Toprakların

değişebilir Ca

kapsamlan

(10)

.

b

.

... k

t

oprak grubu

topraklannın deği

Kırmızı

Kahverengi

Akdenıoz

94 u

:;~

92 me

/

1 OOg

toprak

a

rasında

de-•

m

kapsanılannın

• '

·ı·

· yum

şeb

ilir

magnezyu_ .

.

'

d

ö

rüldü

öü

üzere

değişebı

ır

magnez

g

·iş

ti

ğ

i

beli

rl

enm

ı

ştır. Şekıl

9 a

g_

0

a

dü

ş

ük

ile

nıağnezyumca

çok

.. ..

d

t

aklar

ma

u

n

ezyu

m

c

1 kap

sa

mları

yo

nun

en

opr

o

d

"

(L e

ı

968) Ancak,

toprak

arın

d

- ·

"k

!" k

aöste

rmekt

e

ır Oll • . ·

y

ük

se

k

arasında egışı

1

o ..

d d

_. ebi

_{1 ir}

nıag

· nezyum

içermektedır.

,. ..ks

k

yu··ksek duzey e

egış

· %

88 ı

y

u e

ve

ço

d

<7"

b

"

lir ma

<>

n

ezyum

bakımından

zengın

Bu

durum

araştırma

t

op

raklarının

eoışe ı

o

lduğunu

gös

termektedir.

c

~ o E 60 •Ol

c3

40

20 ~---

---düşük Şekil

9 Topraklarm

d

eğ

iş

e

bilir

Mg kapsamlan

l

A

ra

ş

tırm

a a

lanı t

o

praklarının bitki

ye

y

a

r

ay

ı

ş

lı

demir

kap

s

a

_

nıı

_

an

3.37-25

,

6 ı ppm arası

nd

a

de

ğ

i

ş

mektedir.

Şekil 1 O' da

gö

rüldü

ğü ü

z

e

r

e

bıtkıye

yaray

ı

ş

lı

demir

kap

s

amları

yö

nünden

topr

ak

l

a

r

demirce

di.i

şüt...

ile demir

c

e

yü

k

sek

a

ra

s

ınd

a

değişiklik

göstermekle

berab

e

r

toprakların

%

8

4 '

ii

yar

ay

ı

ş

lı

d

e

mir

ce

yetersiz

düzeydedir (Follet

a

nd

Lind

say

,

1 970).

Bu durum

Kırmızı

Kah

ve

r

e

n

g

i

Akdeniz

bü

y

ük t

o

pr

ak

grubu

topraklarında

tarımı

yap

ıl

an

bitki-lerd

e

ge

li

ş

me

y

i

ve

bitki

se

l

üretim potan

s

i

ye

lini

s

ınırl

a

ndır

abi

lir.

Bu nedenle

bu

t

op

r

ak

l

a

rd

a

yapılan tarımsal

üretimde

d

em

ir i

çe

ren

kimya

s

a

l

gübrelerin

kullanılması yararlı olacaktır.

Toprak örnek

lerinin

bitki

ye

yarayışlı

mangan

kapsamlarının

5. 85-75,68

ppm

arasında değiştiği belirlenmiştir. Şekil ı ı

'de

görüldüğü

ü

z

ere

bitkiye

yarayışlı

mangan

kapsamları

yön

ünd

en

t

o

prakl

a

r

m

a

n

ganca

düşük

ile

man

ga

nc

a çok y

ük

sek

arasında değişiklik

göstermektedir

(F

o

ll

et and

Lind

say

,

19 70).

Ancak

,

toprakların

%

76'sı

iyi,

yüksek

ve çok yük

s

ek dü

-zeyde

yarayışlı

mangan i

çe

rm

ekte

dir.

Dolayısıyla araştırma topraklarının

man

ga

n

kapsamları

gene

llikle

ye

terli bir dü

zeyde

dir.

Araştırma alanı topraklarının

bitkiye

yarayışlı bakır kapsamları

0 ,

71-18

,

06 ppm

arasında değişmektedir. Şekil

1 2'de aöri.ildü<>ü

üzere

bitkive

ya

-"" e;

-rayışlı bakır kapsaını

yönünden topraklar

bakırca düşük

ile

bakırca

y

ük

se

k

(11)

arasında değişiklik

gö

s

termekle birlikt

e,

toprakların

%

88 '

i

iyi ve

yüksek

düzey

de bitk

i

y

e

yarayışlı bakır kapsamaktadır

(Fo

ll

e

t

a

n

d Li

nd

say,

1 970)

.

Dolayısıyla araştırma toprakları bakır kapsamları

yö

nün

den

gene

ll

ik

l

e yete

rl

i

bir

dü

zey

d

e

dir.

1

100

·

1---,

84

~ _o

00 c

~

_oo

_l

o

r-E

40

1 l

>Ol !O

o

~

L

60

cf-

50

2

40ı düşük iyi yüksek Şeki/lO

Topr

a

klarm

yarayışlı

F

e

kap

sa

ml

a

n

ı:

1 rrr

--~

1~

~-l

-=

-'

L__J

~=-

-~--

-

--

a

-Wşük . iyi yüksek çokyüksek

Şekilli

Toprak

l

a

rm

y

arayışlı

Mn

kap

s

aml

a

rı.

60 /

5

2

~

50

o c

40

~ o

E

30 /

/

3L

ı-/

-

ı->Ol

₂₀

!O

o

10 o

/

₁₂

ı-~

y

1

1----7

• ..

..

_..

_k

_sek

duşuk

·~

y

u

Şeki/12

Topraklarm

yarayışlı

C

u kap

s

am

l

a

n

(12)

.

..

.. k to rak

grubu

topraklarının

bit-Kırmızı Kahverengı Akdenız

...

~iu ~rasında değişmektedir

.

Şekil

kiye

yaray

ışlı

çinko

kaps~m_ları

0•42--'•

1 ~pı: kapsamları

yö

nünd

en

toprak-13

'

de

görüldüğü

üzere

bıtkıye ya~~yışkı

,

çın ında değişiklik

göstermektedir

d

...

.

k

·ıe

ç

inkoc

a y

uk

s

e

aras

.

k

d

..

lar

çinkoca

_.

uşu ı

ki

n

o..-

92'si

i

y

i

ve yu se

uze

y

-ı

970) Ancak

topra

arı

"

0

(Follet

and

Lındsay

,

.

· am~ktadır.

Bu durum

araştırma topraklarının

de bitkiye

yarayışlı

__

çı~ko

kaps

ll"kl

eterli bir düzeyde

o

ldu

ğunu

göster

-ç

inko

kapsamları

yonunden gene

ı

e y

mektedir

.

60 ~ ₅₍₎_ı ₃₆ o

c

401

[)

~ o

.g

30

•

...->Cl ₂₀_ı

-

s

-ro

o

a

10

-

~

o

'

-

..--

----düşük iyi yüksek Şeki/13

Topraklann

yarayışii

Zn

kapsamları.

Sonuç ola

rak

Bursa ili

Kırmızı

Kahverengi

Akdeniz

bü

y

ük

toprak

g

rubun

a

ait

tarım topraklarının

verimlilik

durumlarını

belirlemek

amacıyla

alınan

toprak

ö

rneklerinin

bazı

fiziksel

ve kimyasal özellikleri

belirlenmi

ş

t

ir.

Toprakların

geneBikle orta ve

ince bünyeli;

pH

bakımından

nötr

ve

hafif

alkalin

;

tuzluluk yönünden sorunsuz;

o

rganik

madde ile kireç

kapsamları

bakımından

ise

düşük

düzeyde

olduğu belirlenmiştir.

Toprakların

toplam azot

kapsamları çoğunlukla

o

rta

ve

düşük

dü-zeyde

dir.

Bu durum

yıllardır tarım yapılan

bu topraklarda

o

rganik

gübrele-meye

yete

rince

önemin

verilmediğini

göstermektedir

.

Bu nedenle bu t

o

p-raklarda azotlu gübre ve organik gübre kullanma

zorunluluğu bulunmaktadır.

Toprakların

fosfor

,

potasyum

,

kalsiyum

,

ma

g

nezyum. mangan

,

bakır

ve çin

ko

kapsamları

oldukça

iyi durumda

olmasına karşın

demir

kapsamları

düşük

düzeydedir. Bu nedenle demir içeren kimya

sa

l

gübrelerin

kullanılması

yararlı olacaktır.

KAYNAKLAR

ANONiM

,

1~95

.

Bursa

İli

Arazi

Varlığı.

Köy

Hizmetleri

Genel

Müdürlü

~il

Yayın·

ları,

ll Rapor No:

16 ,

Ankara.

(13)

BOU

YOUCOS

,

G. ,

1962.

Hidrometre Method fmprov

e

d

for

Makin

n

Particle

S

i

ze

Analysi

s

of Soil.

Agronomy Journal

,

54: 464-465.

"'

ÇOL

AKOGLU

,

H. ,

1

983. Türkiye

Topraklarının P

o

t

asyu

m

Durumu

ve

Pota

s

lı

Güb-relerin

Etkinliği

Üzerinde

Araştırmalar.

Bilgehan

Basımevi,

Bornova-

İz

mir.

ERKUŞ,

A. ,

1982

.

Bursa

İli'nin Tarımsal Yapısı.

U.

U. Ziraat Fakültesi D

e

rgisi,

(1)

:

1-13

.

FOL

LET

,

R. F.

and

W

.

L.

LİNDSA

Y 1970

.

Profıle

Di

s

tribution

of

Z

n

,

Fe

,

Mn and

Cu

in

Colarado Soils

,

10. GE

DIKOGLU

,

i.

,

1990

.

Laboratuvar

Analizlerinin

GUbre Önerilerinde

Kullanılması

ve

Halen

Kullanılan

Kriterler.

Tarım

Orman

ve

Köyişleri Bakanlığı,

Köy

Hizmetleri

Genel

MUdüriUğU, Şanlıurfa Araştırma

E

n

st

it

Us

ü

Mildürlüğü

Yayınları,

Gene

l

Yayın

No: 57

,

Tekni

k

Yayın

No

:

1 3,

Şanlıurfa.

GÜ

ZEL, N.,

İ.

ORTAÇ ve

H

.

İBRİKÇİ

1

991. Harran

Ovası

Toprak

Se

ril

er

ind

e

Yararlı

Mikro-Element Düzeyleri ve

Çinko

Uygulamasına Karşı

Bitkinin

Yanıtı.

Ç. Ü.

Z. F. D

e

rgisi,

6( 1) : 15-

3

0. HIZALAN,

E

.

ve

H. ÜNAL

,

1966.

Topraklarda

Önemli Kimya

s

al

Anali

z

ler.

A

.

Ü

.

Ziraat Fakülte

s

i

Yayınları,

No: 278, Ankara

.

JAC

KSON

,

M

.

L

.,

1962.

Soil

Chem

ical

Anal

ys

i

s.

Pr

e

ntice H

a

ll

In

e. Eng. C

li

ffs. N.

1. ,

USA.

KACAR

,

B

.,

1972

.

Bitki

ve

Toprağın

Kimya

sa

l

Analizleri.

ll.

Bitki Analizleri

,

A

.

Ü.

Ziraat

Fakültesi

Yayınları

453,

Uygulama Klavuzu

1 55, A

.

Ü

.

Basımevi,

s

f

:

646 ,

Ankara.

KELLOG,

C. E

.

1952. Our Garden Soils

.

Th

e

Macınillan

Company

,

New

York

.

KO

RUKCU

,

A

.

ve

i.

ARICI., 1986

.

Bur

sa

Yöre

s

inin

KUltürteknik

Sorunlarının

Çözümüne

İlişkin Yapılan Çalışmalar

ve

Sonuçları.

II

.

U

l

us

a

l KültUrt

ek

nik

Ko

n

gresi Bildirileri,

29. 4-2.

5. 1986

,

1 ,

Adana

.

LiNDSAY,

W. L. and W.

A. NORWELL

1978.

Development

of a

DTPA

So

il

Test

for

Zn,

Fe

,

Mn

and Cd.

Soil S

c

i

.

Soc.

Amer

.

Pr

oc.

42:

4

2 1-428

.

LOU

E

,

A. 1968.

Diagnostic

Petiolarie de Pro

s

pection

.

Etudes

sur

la

N

utr

ition et

l

e

Fertilisation Potasique

s

de la Vigne Socie

'

te

Coınmerciale

de

s

Potasse

s

d

'

alsaee

Services Agronomiques

,

3

1 -41.

OL

SEN

,

S. R

.,

C. V

.

COLE

,

F.

S. WATANABLE

and

L.

~

· D~AN

1 ~54.

Estiınation

of

Available Pho

s

phoru

s

in

Soil

s

b

y

Ex

tractı

o

n

w

ıth

Sod

ıum

Bicarbonate.

U. S

.

Dept. of

Agric. Cir.

939,

Wa

s

hin

gton

D

.

C. OL

SEN

,

S

.

R

.

and

L. A

.

DEAN

1965.

Pho

s

phoru

s.

Editor

C

.

A. Bl

ack.

Metho~s

of

Soil

Analy

s

i

s.

Part

2. American

Soc

ie

ty of

Agronom

y.

Ine

.

Pubh

s

her

Madison

,

Wilconsin

,

U. S.

A. 1035-1049.

ÖZGÜMÜŞ,

A

.,

i.

z.

ATALAY, ve M

.

E

.

iRGET 19

97. The

Potassiuıı:'

Status of

the Soils and

Potassium

Fertilization in Turk

ey. T

h

e

lnt

emat

ı

on

P

otash

Institute,

Regional K Workshop for

the

WANA R

eg

ion

.

Ma

y

26-30

,

1

997 ,

İzmir-

Turkey.

(14)

ÖZGÜVEN

,

Ç

.

N

.

ve V

.

KATKAT

199

7.

Uludağ

Üniversitesi

Araştırma

ve

U

yg

u.

lama

Çiftliği Topraklarının

Verimlilik

Durumunun Belirlenm

esi.

Ulud

.

Ü

niv.

Zir.

Fak. Der

g.,

1 3:43

-

54.

PİZER,

N

.

H

.

1967

.

Some Advi

s

ory

Aspect.

Soil Pot

ass

ium

a

nd

Magne

s

iu

m

.

Tech

.

Bul!.

No. 14:

184. PRA TT

,

P

.

F

.,

1965

.

Method

s

of

So il

Ana

l

ysis.

Part 2 .

Chem

ical

and

Microbiological Propertie

s.

Ed.

C. A

.

Black.

Amer. Soc. Agr

.

Ine

.

Pu

b.

Agron

.

Serie

s

No:

9 ,

Madi

so

n

,

Wisc

o

n

s

in

,

USA.

TÜZÜNER,

A

.

1990

.

Toprak

ve

Su Ana

li

z

Laboratuvarı

El

Kitabı. Tarım

Orm

an

ve

Köyişleri Bakanlığı,

Köy Hizme

t

leri

Genel

Müdürlüğü,

s

f

:

375 ,

Ankara.

ÜNAL

,

H

.

ve H.

S.

BAŞKAYA

1981.

Toprak

Kimyası.

Ankara Ün

i

ver

si

t

esi Zira

at

Fak

.

Yayınları.

No:

759., 269 s. Ankara.

ZA

BUNOGLU

, S.,

A

.

R. BROHİ v

e

F. HATİPOGLU 1978. A Stud

y

of

th

e Major

and

T

r

ace

El

e

m

e

nt

s

in

So il

ProfılesUs

in

g

Neubar Seed

l

ing Meth

ods

.

Anka-ra

Ünive

r

sites

i

Zir.

Fak.

Yillığı,

28,

3-4

:

755-779

,

Ankara

.