TURİZM EKONOMİSİ 12.HAFTA (TURİZM YATIRIMLARI)

(1)

TURİZM EKONOMİSİ 12.HAFTA

(TURİZM YATIRIMLARI)

(2)

TURİZM YATIRIMLARI

1. YATIRIM VE EKONOMİK ÖNEMİ

2. TURIZMDE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE (DYS) KAVRAMI

3. TEŞVİK KAVRAMI VE AMAÇLARI

(3)

1. YATIRIM VE EKONOMİK ÖNEMİ

Ekonomi bilimi açısından inşa edilen fabrikalar, mağazalar, bürolar, oteller, alışveriş merkezleri, makine ve teçhizat alımı, konut inşaatları vb. alanlara yapılan harcamalar

“yatırım” olarak nitelendirilebilir ve bütün bu harcamalar ileriki dönemde milli geliri, yani üretimi arttırıcı nitelikte fiziksel mallara yapılan harcamaları kapsamaktadır ya da yeni üretim araçları üretmek veya eskiyen araçları yenilemek için yapılan her tür harcama yatırımıdır.

Öğr. Gör. Yusuf ÇATALKAYA

(4)

1. YATIRIM VE EKONOMİK ÖNEMİ

Ülkenin tasarruf düzeyinin artması, yatırımlara gidecek olan payın yükselmesine ve yatırım miktarının ülke içi ya da dışında artması ise milli gelir ile kişi başına düşen gelirin artmasına yol açacaktır. Benzer şekilde, ülke içindeki kredi faiz oranlarının yükselmesi yatırımlara ayrılacak olan kaynağın azalmasına, bu da sonuç itibariyle milli gelirin düşmesine neden olacaktır.

(5)

1.1. Turizm Yatırımı Kavramı

Turizm yatırımı, “bir turizm işletmesinin amacı olan faaliyetlerin tatmin edici şartlar içinde yürütülmesi, geliştirilmesi, rekabet gücünün korunabilmesi vb. amaçlarla, bir yıldan uzun süre kullanılabilecek sermaye mallarının (sabit varlıklar) elde edilmesi ve faaliyetlerin aksamadan sürdürülebilmesi için gerekli işletme sermayesi varlıklarının satın alınması” olarak tanımlanmaktadır.

(6)

1.1. Turizm Yatırımı Kavramı

Turizm yatırımlarını;

• alt yapı,

• konaklama tesisleri ve

• diğer hizmet tesisleri yatırımları

olmak üzere üç gruba ayırmak mümkündür.

(7)

1.2. Turizm Yatırımlarının Özellikleri

Turizm yatırımlarının en belirgin ve öne çıkan özellikleri şunlardır:

• Turizm yatırımları, özellikle de konaklama işletmesi yatırımları, kuruluş ve işletme aşamasında büyük ölçekte sabit sermaye yatırımına gereksinim duymaktadır.

• Dünya genelindeki tüm ülkelerde ve turizmin de içinde yer aldığı bilinen birçok sektörde maliyetler çeşitli nedenlerle artmakta ancak elde edilen kârlar yatırımın değerine göre giderek tersi yönde azalmaktadır.

(8)

1.2. Turizm Yatırımlarının Özellikleri

• Turizm yatırımlarında birçok durumda katma değer yüzdesi üretim değerinin %70 ila %80’nine ulaşmakta ve turizm sektörünün çoğaltan/çarpan etkisinin yüksek olması da turizm yatırımlarının verimliliğini yükseltmektedir.

• Turizm yatırımları içerisinde belki de en önemlisi altyapıya ilişkin olanlardır.

(9)

1.2. Turizm Yatırımlarının Özellikleri

• Çevresel kalitenin bozulmadan turizm yatırımlarının gerçekleştirilmesi ve sürdürülebilir turizm anlayışı ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi için turizm yatırım projelerinin, bölgenin turizm anlamındaki taşıma kapasitesi ve diğer çevresel etkileri değerlendirilerek planlanması gerekmektedir.

• Turizm; başta terör ve savaş olayları ile doğal afetler olmak üzere siyasal, politik ve ekonomik istikrarsızlıklardan, hükümet bunalımlarından vb.

olumsuz olaylardan çok çabuk etkilenen bir sektördür.

(10)

1.2. Turizm Yatırımlarının Özellikleri

• Diğer sektörlerde faaliyet gösteren işletmeler, malın satış fiyatına eklenen bazı vergi, resim, harç vb. ürün arzını olumsuz yönde etkileyen ve maliyetlerin artmasına neden olan faktörleri doğrudan tüketiciye yansıtırken, turizm sektöründeki otel, tatil köyü vb.

işletmelerin bunu tüketiciye aktarabilmesi her zaman mümkün olmamaktadır.

• Turizm sektörünün özelliği gereği, ürün genellikle yılın belli dönemlerinde tüketiciye arz edilmektedir.

(11)

1.2. Turizm Yatırımlarının Özellikleri

Özet olarak, turizm ürününün istenilen standart ve miktarlarda ortaya çıkarılabilmesi için daha önceden gerekli yatırımların planlanması ve yapılması gerekmektedir. Bir ülke doğal, tarihi ya da kültürel açıdan çok zengin kaynaklara sahip olsa da bunları turistin faydasına sunacak yatırımları yapamamışsa, o ülkede turizmin gelişmesi pek mümkün değildir.

(12)

1.3. Turizm Yatırımlarının Bağlantı Etkileri

Ekonominin herhangi bir sektöründe meydana gelen ekonomik bir daralma, durgunluk ya da sorun veya bunun tam tersi olumlu bir gelişme canlılık, talep artışı vb. bir durum; girdi-çıktı ilişkisi nedeniyle sektörler arası bağlantıdan dolayı diğer sektörleri de etkileyerek onlar üzerinde olumsuz ya da olumlu yönde bir etkiye yol açabilecektir.

(13)

1.3. Turizm Yatırımlarının Bağlantı Etkileri

Turizm yatırımlarında ya da turist harcamalarındaki bir birimlik artış, sanayi, tarım, otomotiv, enerji, gıda, tekstil, kimya, inşaat vb. diğer sektörler üzerinde de dolaylı bir harcamanın ortaya çıkmasına neden olabilecektir. Bu bağlamda, turizm yatırımlarındaki ya da turist harcamasındaki bu artış diğer sektörlerde bir talep artışını da beraberinde getirmektedir.

(14)

1.3. Turizm Yatırımlarının Bağlantı Etkileri

Kalkınma stratejileri literatüründe önemli bir yeri olan bağlantılar kavramı iki ayrı anlamda kullanılmaktadır.

• Girdi sağlama, türetilmiş talep veya geriye doğru bağlantı etkileri,

• Dış yararlanma veya ileriye doğru bağlantı etkileri.

(15)

1.4. Turizm Yatırımlarının Üretim-Gelir Etkisi

Ekonomide milli gelir ve istihdam düzeyini belirleyen iki harcama kalemi bulunmaktadır. Bunlardan birisi tüketim harcamaları, diğeri de yatırım harcamalarıdır. Tüm ülkelerde yatırım harcamaları, tüketim harcamalarına göre milli gelirin oransal olarak daha küçük bir bölümünü meydana getirmesine karşın, makroekonomik çözümlemelerde daha fazla önem arz eden bir konudur.

(16)

1.4. Turizm Yatırımlarının Üretim-Gelir Etkisi

Turizm sektörüne yapılan bir yatırım harcaması, öncelikle yatırım malları üreten diğer sektörler üzerinde bir nihai talep artışı meydana getirecektir. Yani turizmi geliştirmek ve büyütmek amacıyla yapılan bir yatırım harcaması ve bunun sonucundaki para transferi diğer sektörler için bir gelir ve uyarılmış talep etkisi yaratarak milli gelirin artmasına neden olacaktır.

(17)

1.4. Turizm Yatırımlarının Üretim-Gelir Etkisi

Çarpan kısaca, “toplam talepteki gelirden bağımsız bir artışın, milli gelir düzeyinde kendi büyüklüğü oranında bir artışa yol açması” olarak tanımlanmaktadır.

Çarpan katsayısı ekonomide fazladan ne kadar gelir yaratıldığını ya da turizm gelirlerinin etkinliğini ölçmek için kullanılır. Turizm, ulusal ekonomide çarpan nedeniyle geniş kapsamlı bir gelir etkisi oluşturmaktadır. Çünkü, turistler gittikleri ülkede, konaklama, yeme-içme, ulaştırma, alış- veriş ve rekreasyon gibi gereksinimlerini karşılamak için bir takım tüketim harcamalarında bulunurlar.

(18)

1.5. Turizm Yatırımlarının Kapasite Arttırıcı Etkisi

Bir ülkede milli gelirin zamanla artış göstermesi, hiç kuşkusuz milli gelirden yeni yatırımlara gidecek olan oransal payın da artmasına neden olacaktır.

Turizm yatırımlarında, milli gelirdeki artışa bağlı olarak zaman içinde meydana gelen değişmeler ve sonuçta artışlar, sektörün daha da büyümesine yeni otel, tatil köyü vb. işletmelerin, tesislerin ve faaliyetlerin ortaya çıkmasına yol açacaktır.

(19)

1.6. Turizm Yatırımlarının Kârlılığı ve Sermayenin Marjinal Etkinliği

Piyasa ve fiyat mekanizmasının bir gereği olarak kâr elde etmek amacıyla faaliyette bulunan girişimciler, yatırım kararlarında bu amacı temel alacak ve hiç kuşkusuz kâr getireceğini düşündükleri alanlara yatırım yapmak isteyeceklerdir. İleride elde edilmesi olası kârı tahmin edebilmek için ise, gelecekle ilgili olarak yatırım maliyetlerinin ve gelirlerin öngörülmesi gerekmektedir.

(20)

1.6. Turizm Yatırımlarının Kârlılığı ve Sermayenin Marjinal Etkinliği

Sermayenin marjinal etkinliği kavramı, sermaye malından ömrü boyunca beklenen yıllık hasılat miktarlarının bugünkü değerini, söz konusu sermaye malının arz fiyatına eşitleyen bir iskonto oranı olarak tanımlanmaktadır. Kısaca belirtmek gerekirse, yatırımın kârlılık oranına sermayenin marjinal etkinliği denilmektedir. Dolayısıyla bu oranın faiz oranından büyük olması, yatırım yapmak suretiyle piyasadaki cari faiz oranından daha yüksek bir oranda gelir elde edilebileceğini göstermektedir.

(21)

2. TURİZMDE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE (DYS) KAVRAMI

Yabancı sermaye ülkeye iki farklı şekilde girebilir: İlk olarak hisse senedi, tahvil gibi sermaye piyasası enstrümanlarına yönelik portföy yatırımı şeklinde, ya da daha uzun vadeli ülkenin sermaye stokunu ve üretimini arttıracak fabrika, araç-gereç, teknoloji yatırımı ile bina ve arsa satın alımı vb.

yollarla ülkeye giriş yapmaktadır.

(22)

2. TURİZMDE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE (DYS) KAVRAMI

Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı (DYSY); yabancı sermaye yatırımlarının özel bir türü olup bir firmanın başka bir ülkedeki bir firmayı satın alması, yeni bir firma kurması ya da o ülkedeki mevcut bir firmanın sermayesini artırmak yoluyla ortaklık kurması veya mevcut firmalara lisans, teknoloji ve yönetim bilgisi gibi unsurları katması/getirmesi şeklinde yapılan yatırımları ifade etmektedir.

(23)

2. TURİZMDE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE (DYS) KAVRAMI

DYSY denildiği zaman genellikle bu kavramın Çok Uluslu Şirket’lerle ve onların üretim ve ticaret yapısıyla ilişkilendirildiği görülmektedir. Çok uluslu bir şirketin DYSY yapabilmesi için üç şartın bir arada gerçekleşmesi gerekmektedir.

• Mülkiyet avantajları

• Konum avantajları

• İçselleştirme avantajları

(24)

2. TURİZMDE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE (DYS) KAVRAMI

DYSY’nin nedenleri ekonomik, davranışsal ve stratejiktir.

Bunlar hammadde kaynakları, faaliyetlerin bütünleştirilmesi fikri, aktarılamayan bilgilerin dünya üzerinde dolaşımını sağlamak, unvandan-sıfattan yararlanmak ve onu korumak, ithalatçı ülkenin koyduğu tarife ve kotalardan kaçınma, yurtiçi kısıtlamalardan kurtulma, yatırımları uluslararası çeşitlendirme, ucuz yabancı faktör kullanımı, yabancı teknoloji kullanılması gibi nedenlerdir.

(25)

2.1. Turizmdeki DYSY’nin Ekonomik Büyümeye Etkisi

Yaşanan küresel ekonomik gelişmeler otel işetmelerini, yeni destinasyonlara yatırım yapmaya ve ürün çeşitlendirmeye teşvik etmektedir. ÇUŞ’ler çok farklı şekillerde ve değişik ülkelerde bunu gerçekleştirme imkânına sahiptir. Lisans anlaşmaları, franchising, yönetim kontratları, stratejik işbirliği ve ortak girişimcilik bunların en yaygınları arasındadır. Ayrıca ulaşım ve iletişim sistemlerindeki yeni teknolojilerin ortaya çıkması, sürdürülebilirlik ve küreselleşme gibi dışsal faktörler kadar; daha esnek yönetim biçimleri, yeni turistik talepler gibi içsel faktörler de uluslararası turizm çevresinin daha da genişlemesine neden olmaktadır.

(26)

2.1. Turizmdeki DYSY’nin Ekonomik Büyümeye Etkisi

DYSY ekonomik büyümeyi olumlu açıdan iki farklı şekilde etkileyebilmektedir. Birincisi, DYSY ekonomik büyümeyi doğrudan sermaye birikimine katkı sağlayarak ve yeni teknolojinin ev sahibi ülkeye aktarılmasına yol açarak etkilemektedir. İkinci olarak da, DYSY’nin emek eğitimi aracılığıyla ev sahibi ülkenin teknolojik bilgi stokunu transfer etmesi, işte beceri sağlama ve yeni yönetim düzeninin oturtulması ile dolaylı olarak büyümeyi etkilemektedir.

(27)

2.1. Turizmdeki DYSY’nin Ekonomik Büyümeye Etkisi

Turizm sektörünün yapısı gereği ekonominin diğer sektörlerinden farklı olarak, turizme gelen DYSY’sine ilişkin doğru ve gerçekçi verilere ulaşmak pek de mümkün değildir. Çünkü turizmin bir sektörler kesiti olduğu ve ileri- geri, destek ya da tedarikçi 41 ayrı sektörle bağlantılı olduğu göz önüne alınırsa, DYSY’nin uluslararası düzeyde kabul gören ve standardize edilmiş istatistiklerinin derlenmesi oldukça zordur.

(28)

2.1. Turizmdeki DYSY’nin Ekonomik Büyümeye Etkisi

Turizm sektöründeki DYSY’yi etkileyen faktörler diğer sektörlerden pek de farklı değildir. Bu faktörleri, kültürel- tarihi-coğrafi yakınlık, politik ya da ekonomik riskler, ekonomik gelişme düzeyi, sosyo-ekonomik çevre, sektörün özelleştirilmesi, doğrudan yabancı sermaye idaresinin liberalleştirilmesi, vergi sistemi, yatırım teşvikleri, altyapının ulaşılabilirliği, kalitesi ve işbirliği stratejileri ile şirketlere özel faktörleri kapsamaktadır. Ancak mülkiyetin ve denetimin çoğunlukla ayrılması, turizmdeki DYSY’yi kendine

(29)

2.2. Yabancı Sermaye Yatırımlarının Turizm Sektörü Üzerindeki Olumlu Etkisi

Yabancı özel sermaye ya da özel yabancı sermaye yatırımını,

“AGÜ’ye gelişmiş ülkelerden gelen özel sermaye yatırımları ve teknolojik olarak yapılan ortaklık ya da işbirliği” olarak tanımlamak mümkündür.

Bir başka tanıma göre de yabancı sermaye, “bir ülkenin, karşılığını değişik şekillerde ileride ödemek üzere, diğer ülkelerden temin ederek kısa sürede ekonomik gücüne ekleyebileceği malî ya da teknolojik kaynaklar” şeklinde tanımlanmaktadır.

(30)

2.2. Yabancı Sermaye Yatırımlarının Turizm Sektörü Üzerindeki Olumlu Etkisi

Yabancı sermayenin genel anlamdaki ekonomik yararları şunlardır:

• Sermaye birikimine katkı sağlar.

• Teknolojik gelişmeye katkı sağlar.

• Reel ücretlerin artmasına olanak sağlar.

• Ekonomik, siyasal, sosyal, toplumsal ve doğal olaylardan çok hızlı etkilenen bir sektör olarak, dış turizm talebinin belirtilen bu olumsuz koşullardan daha az etkilenmesine

(31)

2.2. Yabancı Sermaye Yatırımlarının Turizm Sektörü Üzerindeki Olumlu Etkisi

• Uygulanan teknoloji sonucunda, üretim ucuzlar, kalite yükselir ve piyasaya yeni malların girmesi sağlanarak modern anlamda turizm işletmecilik yöntem ve anlayışının da gelişmesi sağlanır.

• Devletin almış olduğu vergi gelirlerinde bir artış sağlanır.

• Yabancı sermaye, iş yönetimi ve teknik eleman kadrosunun gelişmesine yardımcı olur.

(32)

2.2. Yabancı Sermaye Yatırımlarının Turizm Sektörü Üzerindeki Olumlu Etkisi

• Rekabet yapısının ve sürecinin iyileşmesini ve piyasa ekonomisi bilincinin yaygınlaşmasını sağlayarak iç piyasaya bir dinamiklik getirir.

• Turizm sektörüne giren yabancı sermaye ile birlikte yeni iş ve istihdam olanaklarına kavuşulur, uluslararası turizm piyasasında tanıtım sağlanmış olur, yabancı firmaların gidilen ülkede yapmış olduğu yatırım ülkenin uluslararası turizm piyasasındaki imajını da olumlu etkiler ve son olarak da ülkedeki yüksek maliyet ile riskten

(33)

2.3. Yabancı Sermaye Yatırımlarının Turizm Sektörü Üzerindeki Olumsuz Etkisi

Yabancı sermayenin turizm sektörü üzerindeki olası ekonomik etkilerini aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:

• Yabancı firmaların kendi aralarında yapmış olduğu yatay ve dikey birleşmeler, piyasada tekelci bir güç oluşmasına yol açmakta ve sonuçta yerli firmalar bunlarla rekabet edemeyerek pazar payını ve rekabetçi gücünü kaybetmektedirler.

• Yabancı sermayedarların, gittikleri ülkede çalıştıracakları personeli kendi ülkelerinden getirmeleri, gidilen ülkedeki istihdam yapısı üzerinde olumsuz etkiler meydana getirebilecektir.

(34)

2.3. Yabancı Sermaye Yatırımlarının Turizm Sektörü Üzerindeki Olumsuz Etkisi

• Yabancı sermayenin ülkeye gelmesiyle birlikte, yatırım için gerekli olan gelişmiş makine ve teçhizatın dışarıdan ithal edilme yoluna gidilmesi, döviz kaybına neden olacaktır.

• Yabancı firmaların sermaye yapısı, bilgi birikimi ve teknolojik olanaklar açısından yerli firmaların çok ilerisinde olması, yerli firmaların zaman içinde bunlarla rekabet etmesini güçleştirmektedir.

(35)

2.3. Yabancı Sermaye Yatırımlarının Turizm Sektörü Üzerindeki Olumsuz Etkisi

• Yabancı sermaye yoluyla gelen firmaların turizm sektöründeki tüketim kalıplarını değiştirmeleri, ithal bağımlılığının artmasına yol açarak turizmin meydana getirdiği çarpan etkisinin azalmasına neden olur.

• Yabancı firmalar yatırım maliyetlerinin artmasına neden olmakta ve bunun sonucunda ise yerli firmalar yetersiz sermaye yapısından dolayı yüksek fiyatlarla gayrimenkul satın alamamakta ve böylece turizm sektörüne girmekten vazgeçmektedir.

(36)

2.3. Yabancı Sermaye Yatırımlarının Turizm Sektörü Üzerindeki Olumsuz Etkisi

• Yabancı firmaların, ülke içinden temin edebilecekleri bazı ara ve yatırım mallarını dışarıdan ithal etmeleri, yabancı özel sermayenin ülke ekonomisi ve turizm sektörü üzerinde oluşturduğu diğer bir olumsuz etkidir.

• Benzer şekilde, yabancı firmaların elde ettikleri gelirlerin büyük bir kısmını ülke içinde tam anlamıyla yatırıma dönüştürmeden kendi ülkesine transfer etmesi, söz konusu ülkenin ödemeler dengesinde bir açığa yol açmakta ve böylece ülke ekonomisi bundan olumsuz

(37)

3. TEŞVİK KAVRAMI VE AMAÇLARI

Ekonomi biliminde, “belirli ekonomik faaliyetlerin diğerlerine oranla daha fazla ve hızlı gelişmesini sağlamak amacıyla, kamu tarafından çeşitli yöntemlerle verilen maddi ya da gayri maddi destek, yardım ve özendirmelere” teşvik denilmektedir.

(38)

3. TEŞVİK KAVRAMI VE AMAÇLARI

GOÜ’de sektörlere verilen teşvikler ile birlikte ekonomik kalkınma, geri kalmış bölgelerin kalkındırılması, uluslararası rekabet gücünün elde edilmesi, verimlilik artışının sağlanması, istihdam olanaklarının arttırılması, teknoloji transferinin gerçekleştirilmesi ve araştırma-geliştirme (AR- GE) çalışmalarının özendirilmesi, ihracatın arttırılması, sanayileşme ve yabancı sermayenin çekilmesi, döviz/vergi gelirlerinin ve sonuçta milli gelirin arttırılması, kıt kaynakların rasyonel dağılımının ve kullanımının sağlanması

(39)

3.1. Turizm Yatırımları Açısından Sektöre Sağlanan Teşviklerin Rolü

İklimi, kültürü ve jeolojik yapısı turizme çok elverişli bir ülkede, dışa açılış ve kalkınma hamlesi hizmet sektörü yardımı ile olabilir. Böylece, turizm sektörü açısından zengin kaynaklara ve potansiyele sahip bir ülkede, turizmin teşvik edilmesi ve devlet tarafından desteklenmesi, ekonominin doğal dengesi içinde kabul edilebilir bir durumdur. Zaten bir ülkenin ekonomideki herhangi bir sektörünü teşvik edebilmesi için, bu sektörün kullandığı kaynaklar yönünden ekonominin zengin olması gerekmektedir.

(40)

3.1. Turizm Yatırımları Açısından Sektöre Sağlanan Teşviklerin Rolü

Turizm potansiyeline sahip gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülke için sektörün değişik teşvik sistemleri ile desteklenmesinin, ülkelerin ekonomik gelişimine büyük katkılar sağladığı ortadadır. Sektöre sağlanan teşviklerin ekonomik gelişmeye olan olumlu etkisi yanında, turizmin neden olduğu olumsuz çevresel etkilerin azaltılması ve sürdürülebilir turizm politikalarının uygulanmasına da yardımcı olduğu görülmektedir.

(41)

3.2. Türkiye’de Turizm Sektörüne Sağlanan Teşvikler

(42)

3.2. Türkiye’de Turizm Sektörüne Sağlanan Teşvikler

1982 yılında çıkarılan 2634 sayılı “Turizmi Teşvik Kanunu” ile Türkiye’de turizm sektörüne o zamana kadar uygulanmayan pek çok teşvik getirilmiştir. Kanunla, sektörün düzenlenmesi, geliştirilmesi, dinamik bir yapıya kavuşturulması, turizm yatırımlarının teşvik edilmesi ve denetlenmesi amaçlanmıştır. Bu kanun çerçevesinde getirilen teşviklerden bazılarını düşük faizli kredi, yatırım indirimi, finansman fonu istisnası, bina inşaat istisnası, vergi, resim ve harç istisnası, teşvik primi, döviz tahsisi, KDV

(43)

3.2. Türkiye’de Turizm Sektörüne Sağlanan Teşvikler

1992 yılı sonrasında turizm sektörüne verilen teşvikler kaldırılmış olmasına karşın, 1987 ve 1991 yılları arasında devletin turizm sektörüne verdiği her 1 Dolar nakdi teşvik, 25 Dolar olarak geri dönmüştür. Dolayısıyla, Türkiye’de özellikle 1983–1991 yılları arasında turizm sektörünün gösterdiği gelişmede teşviklerin çok büyük rolü olduğunu söylemek mümkündür.