1
B. Bibliyografyalar: Bir kişi / kurum tarafından yazılmış belirli konulardaki ve birbiriyle benzer özelliklere sahip (dil, konu, dönem, coğrafi bölge vb.) bilgi kaynakların konu ve alfabetik düzen içerisinde bibliyografik kimliklerini listeleyen ve söz konusu kaynaklara yönlendirme yapan danışma kaynağı türüdür. Kapsam bakımından seçmeli ve kapsayıcı olabilmektedir. Kapsam ve içerik yönünden üç türe ayrılmaktadır.
b.1. Ulusal Bibliyografyalar: Bir ülkenin bütün yayınlarını listeleyen türdür. Ülkemizde Milli Kütüphane tarafından yayınlanan ve aynı zamanda birer devlet yayını olan Türkiye Bibliyografyası ve Türkiye Makaleler Bibliyografyası bu türün en önemli örnekleridir.
b.2. Evrensel Bibliyografyalar: Dünyadaki tüm yayınları herhangi bir ayrım yapmadan listelemeyi amaçlayan türdür.
b.3. Bibliyografyaların bibliyografyası: Yayınlanmış bütün bibliyografik kaynakları bir ayrım yapmadan veren türdür.
Her üç türe girebilecek diğer alt tür bibliyografyalar ise şunlardır: Seçimli bibliyografya, açıklamalı bibliyografya, biyo-bibliyografya, güncel bibliyografya.
Bibliyografyalar konu ve kişi / kurum olmak üzere özel bibliyografyalar olarak düzenlenebilirler.
Kişi Bibliyografyaları: Bir kişi veya kurum tarafından ve o kişi ve kurum ile ilgili hazırlanmış kaynakları listeleyen türdür. Mevlana Bibliyografyası, Ziya Gökalp Bibliyografyası vb.
Konu Bibliyografyaları: Yalnızca belli konulardaki yayınları listeleyen türdür. Türk Hukuk Bibliyografyası, Arşivcilik Bibliyografyası
Bir kişi veya konu bibliyografyası aynı zamanda ulusal bibliyografya da sayılmaktadır.
Bibliyografik kimlik / künye: Bir bilgi kaynağına erişim ve onun bibliyografik nitelemesini gerçekleştirmek için kullanılan ve belirli bir düzen ve işaretler yardımıyla hazırlanan erişim ucudur. Bibliyografik kimlik aşağıdaki bölümlerden oluşur, ancak bunların bir kısmı erişim açısından diğerlerine göre öncelik gösterir.
2
1. Eser adı
2. Yazar adı (sorumlular, kişi / kurum)
3. Yayın bilgisi; yayın yeri, yayınlayan, yayın yeri.
4. Basım bilgisi; basan, basım sayısı.
5. Fiziksel özellikler; sayfa sayısı, cilt sayısı, bölüm sayısı, boyut bilgisi.
6. Ekler; eserin yanında verilen diğer kaynaklar.
Bibliyografik kimlikleri verilişi için bkz. EK-1 ve EK-2
Bibliyografyalar genellikle konu bazlı olarak hazırlanır ve bunu üst konuya bağlı alt konular sistematik olarak takip eder. Bu uygulamada genellikle Dewey Onlu Sınıflama Sistemi kullanılır. Kayıtlara 001’den başlayarak numaralara verilir. Verilen bu numaralar bibliyografya sonunda hazırlanan eser adı, yazar adı, makale adı ve konu (anahtar kelime) dizinlerinden göndermelerin yapılmasına ve kaç eserin listelendiğinin kontrol edilmesinde yardımcı olmaktadır.
000 – Bilgisayar Bilimleri, Bilgi ve Genel Konular
100 – Felsefe ve Psikoloji
200 – Din
300 – Sosyal Bilimler
400 – Dil
500 – Fen Bilimleri
600 – Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler
700 – Güzel Sanatlar, Eğlence ve Spor
800 – Edebiyat
900 – Tarih, Coğrafya ve Biyografi Örnek:
101 Felsefe Tarihi
3
1234
Kimlik: Topdemir, Hüseyin Gazi. Felsefe Tarihi, Ankara, DTCF, 2003.
Göndermeler:
Yazar adı dizini: Topdemir, Hüseyin Gazi 1234 Eser adı dizini: Felsefe Tarihi 349 bkz. EK-3 ve EK-4
Osmanlı dönemi önemli bibliyografik çalışmaları:
1. Taşköprü-zâde ‘İsâmüddîn Ahmed Efendi (1495-1561) a. Miftâhu’s-sa‘âde ve Misbâhu’s-siyâde (1557)
b. eş-Şekâ’iku’n-Nu‘mâniyye fî ‘Ulemâi’d-Devlet-i Osmâniyye (1558-1560)
Tercümeleri
1. Hadaiku’r-Reyhan - Muhtesibzade Mehmed Haki (Çeviri-1560) 2. ed-Dehvati’l-irfaniyye fi Ravzati’l-Osmaniyye - Derviş Ahmed
Efendi (Çeviri - 1561/62)
3. Aşık Çelebi Tercümesi (Çeviri - 1572)
4. Menakıbü’l-‘Ulemâ - Mehmed b. Sinaneddin Yusuf (Çeviri - 1581)
5. Hadaik’l-Beyâan fi Tercemeti Şeka’iku’n-Numân - Seyyid Mustafa (Çeviri – 1574?)
6. Hadaiku’ş-Şekaik - Edirneli Mecdi (Çeviri - 1580/85?) 7. el-Hadaik - İbrahim b. Amasi (Çeviri – 1589/90) 8. Çerkez Mehmed b. Yusuf Tercümesi (Çeviri - 1686) Zeylleri (Ekleri)
1. Tetimme-i Şaka’iku’n-Numaniyye - Aşık Çelebi - 1568
2. el-İkdâmu’l-Manzum fi Zikr-i Afazilu’r-Rum - Ali b. Bali - 1583?
3. Terâcim-i Kib’aru’l-‘Ulema ve’l-Vüzerâ - Abdülkerim b. Sinan Akhisari
4. Hadaiku’l-Haka’ik fi Tekmitâtu’ş-Şaka’ik - Nevizade Ata’i - 1632/34
2. Taşköprü-zâde Kemâluddîn Mehmed Efendi a. Mevzû‘âtu’l-‘Ulûm
4
3. Kâtip Çelebi (1609-1658)
a. Keşfu’z-Zünûn ‘an Esâmi’l-Kütüb ve’l Fünûn (1653-1658) 4. Gustav Leberecht Flügel (1802-1870)
a. Lexicon Bibliographicum et Encyclopaedicum a Mustafa bin Abdallah Katib Jelebi dicto et nomine Haji Khalfa Celebrato I-VII (1835-1858
5. Bursalı Mehmed Tahir Bey (1861-1925) a. Osmanlı Mü’ellifleri 3 cilt (1915-1924)
Ulusal Bibliyografyalarımız
a. Türkiye Bibliyografyası (TM) 2003’ten itibaren http://eyayinlar.mkutup.gov.tr/pdf.php?dir=T_Bibliyografyasi%2F adresinden erişilebilir.
1. 1928/1934-1954 BYRDM (2 toplu cilt ile birlikte) 2. 1954-2012 (Milli Kütüphane Bibl. Enst.)
3. 1989-2003 (Bilgisayara dayalı yayın) 4. 2003-2012 (Elektronik)
b. Türkiye Makaleler Bibliyografyası (TMB) 2003’ten itibaren http://eyayinlar.mkutup.gov.tr/pdf.php?dir=T_Makaleler_Bibliyografy asi%2F adresinden erişilebilir.
1. 1952-2003 (Milli Kütüphane Bibl. Enst.) 2. 1928-1999 (Web - Eski harfli eserlerde dahil) 3. 1995-2012 (Web)
4. 2003-2012 (Elektronik)
c. T.C. Devlet Yayınları Bibliyografyası
1. 1971-1989 (Milli Kütüphane Bibl. Enst.) d. Cumhuriyet Dönemi Makaleler Bibl.
1. b2 maddesi; Türkiye Makaleler Bibliyografyası’nın yayınlanmaya başladığı 1952 yılından önce yayınlanan makaleler ile 1952'den 1999 yılına kadar geçen sürede yayınlanmış, ancak bibliyografyada yer almamış makaleler.
5
2. CD
e. Seçilmiş Gazete Yazıları Bibliyografyası 1. Aylık
f. Cumhuriyet Döneminde Bibliyografyaların Bibliyografyası (1973) Kişi Bibliyografya(ları)sı
6
EK-1/1
Bibliyografik kimlik elemanları
7
EK-1/2
Bibliyografik kimlik elemanları
8
EK-2
Bibliyografik kimlik elemanları
9
EK-3 Yazar Adı Dizini
10
EK-4 Yazar Adı Dizini
11
KAYNAKLAR
Acaroğlu, M. Türker (1961). “Bibliyografya Nedir?”. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni 10 (3-4): 135-140.
Acaroğlu, M. Türker. (1997). Türkiye’de ve Dünyada “Derleme” Çalışmaları.
İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği.
Babuşoğlu, Filiz. (1972). “Milli Kütüphane Bibliyografya Enstitüsü”. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni 21 (1): 38-46.
Bayraktar, Nail. (1990). “Önemli Bir Müracaat kaynağı: Bibliyografya”. Milli Eğitim (98-100): 62-63.
Harrods Librarians Glossary and Reference Book. (1987). Prepared by Raymond John Prytherch. Aldershot: Gower.
Osmanlı Salnameleri ve Nevsalleri Bibliyografyası ve Toplu Kataloğu = A Bibliography and Union Catalogue of Ottoman Year-Books. (2000). Hazl.:
Hasan Duman, Çev.: Christopher Bailey. Ankara : Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı.
Reitz, Joan M. (2004). Dictionary for Library and Information Science. Wesrport, Connecticut: Libraries Unlimited.
Rukancı, Fatih. (2005). Türkiye’de Hukuk Kaynaklarının Bibliyografik Denetimi.
Ankara: Alter Yayınları.
