20 bin firmayı 2006’dan beri takip altına alan Çevre Bakanlığı, hâlâ tehlikeli atıklarını şeffaf bir biçimde ortaya koymayan firmalar için 25 Ocak’ta düğmeye bastı. Söz konusu firmalara kayıt altına girmedikleri için 8 bin 500 lira ceza kesilecek.
Firmalar atıklarını yine kayıt altına aldırmazsa cezalar katlanarak artacak. 1 milyon liraya ulaşacak cezalar bakanlar kurulu kararıyla 10 katına kadar arttırılabilecek. Türkiye tehlikeli atıklar konusunda çok geri bir noktadan daha ileri bir noktaya doğru ama ağır adımlarla ‘ilerliyor’.
20 bin şirket belirlendi
Atıklar konusunda tam bir başıbozukluğun yaşandığı Türkiye’de, 2006’da Tuzla’da kanserojen malzemeyle dolu atık varillerinin bulunmasının ardından ‘Çevre Bilgi Sistemi’ kuruldu. Çevre ve Orman Bakanlığı, TOBB ile Maliye Bakanlığı işbirliğiyle tehlikeli atık üretme potansiyeli olan yaklaşık 20 bin şirketi belirledi.
İlk yıllar hızlıydı....
Bu şirketlerden Tehlikeli Atık Beyan Sistemi’ne katılmaları ve işletmelerinde ortaya çıkan tehlikeli atık miktarını kayıt altına aldırmaları istendi.
Sisteme 2006’da 600 firma kaydoldu. 2007’de rakam patladı, 6 bin 500 oldu. 2008’de rakam 11 bin 450’e yükseldi. 2010 itibariyle ise 15 bin 664 adet şirket kayıt altına alındı.
Sisteme kayıt olan şirketler, ‘www.atikyonetimi.gov.tr’de de yayımlanan son envantere göre 629 bin 29 ton tehlikeli atık çıkardıklarını beyan etti.
Bildirilen atıklar il çevre müdürlükleri tarafından kalem kalem izlendi. Buna göre yüzde 69’u (431 bin 581 ton) geri kazanıldı. 139 bin 228 tonu tesiste kontrol altına alındı. 35 bin 63 tonu bertaraf edildi. 21 bin 288 tonu stoklandı. 2 bin 773 tonu da ihraç edildi. Ancak çevre Bilgi Sistemi’nde adı olan şirketlerden yaklaşık yüzde 25’i (4 bin 472 şirket) geçen süre içinde Tehlikeli Atık Beyan Sistemi’ne kayıt olmadı. Tehlikeli atık üretmesi muhtemel şirketlerin yüzde 25’inin bu atıklarını ne yaptığı ‘meçhul’ kaldı.
Ceza yağmuru başlıyor
Çevre Bakanlığı bunun üzerine 25 Ocak’ta il çevre müdürlüklerine talimat göndererek bu şirketlere ‘bilgi vermedikleri için’ 2872 sayılı çevre Kanunu’na göre ceza kesilmesini istedi. Cezanın bedeli 8 bin 544 lira. Firma yine beyanda bulunmazsa ceza katlanarak artacak. Bu aşamada tesislerde denetimlerin de devreye girmesi öngörülüyor. Tesiste ortaya tehlikeli atık çıktığı belirlenirse bu kez Çevre Kanunu’nun 20. maddesine göre işlem yapılacak. 100 bin liradan 1 milyon liraya kadar yükselen cezalar, bakanlar kurulu kararıyla 10 katına kadar arttırılabilecek. Kapanan ya da 2009 da kriz nedeniyle ‘çalışmadım’ diyen şirketler, bunu belgeledikleri takdirde ceza almayacak. Ancak yine de 2010 verileri için sisteme girmek zorunda olacaklar.
Türkiye’nin tehlikeli atıklarla başa çıkma kapasitesi yetersiz
2011 itibariyle 4 firma tehlikeli atıkları yakarak bertaraf ediyor. Yıllık kapasiteleri 89 bin 950 ton. En büyüğü Kocaeli’ndeki İZAYDAŞ’ın yılda 35 bin tonluk kapasitesi yüzde 50 arttırıldı.
29 çimento tesisine atıkları ek yakıt olarak kullanma yetkisi verildi. Tehlikeli atıkları düzenli olarak depolayan tesis sayısı 4.
Türkiye’de tehlikeli atıkların geri kazanımı ve bertarafı konusunda toplam 209 firma çalışıyor. Toplam kapasiteleri yılda 4 milyon 402 bin 34 ton.
Serkan OCAK Radikal 20.2.2011
