As. Veteriner Akademisi iç hastalıklar kHniği Şef: Doç. Dr. Fethi AKTAN
KÜMES HAYVANLARı !NEMATODLARININ
TOPLU TEDAVisiNDE PIPERAZIN
etkiAKTAN Hulusi
ÇELİK-Genel kısım,:
Kanatlıla'rın yaşama şartları, bu hayvanların diğer ev hayvanların-dan daha fazla parazit invazyonlarına maruz kalmalarını mucib olmak-tadır. De nilelbilirki, haz~m cihazında parazit bulunmayan hiçbir kanatlıya
rastgeMnemez. ' ,
Karada ve suda yaşayan kanatlılarda en fazla rastlanan ve ehem-miy~tli olan vermesIer, Nematoda, Cestoda ve Trematoda sınıflarındandır.
Kanatlılarda Trematod ve Cestod türlerinin Nematod türlerine na-zaran daha nadir oluşu ve bunların konakçılarına yaptıkları zararların da nisbeten daha az oluşu dolayısiyle, klinik ve parazitoloji yönünden Nema-todalar kanatlılarda hirinci de~recede önemlidirler.
Kanatlıla •.da ,en fada ıinvazyon yapan Nematodlar: a) Ascaridae, Heterakidae ve ,Subuluridae familyalarının,
Ascaridia galli (tavuk ve ördeklerde en fazla rastlanan, boyları vasati 6-8 sm.),
Ascaridia Columba (gülvercil1lerin en tehlikeli ve' en fazla rastlanan paraziti, vasati uzunlulkları 4-7 sm,),
Heterakiıs ,gallinae fhemen bütün kanatlılardabulunur, kekum ve kolonlarda yaşar, vasati hoy 0,5-1,5 sm.),
SUıbulura differeris, Bubulura bmmpti (tavuk ve hindilerde ke-kum da yaşar boy 0,5-18 mm.) gihi iba'zı türleri,
:b) Capillaridae familyasından 4-5 zararlı Capillaria türü (ince bar-saklar ve kekum 'l1lu'kozasına nÜlfuz etmiş halde yaşayan kılcal Nematod-, lardırNematod-, vasati uızunlukları 5-40 mm.),
c) Acuaridae ve Stronglydae familyalarından bazıWrler (Oesepha-, gU's(Oesepha-, inıgluıvis(Oesepha-, adali mide ve ba'rşaklarda yaşarlar, boyları vasati 0,5-1.8 mm.), kanatlılarda en fazla rastlanan Nematod neıvileridir. Bu türlerden Ascaridia "galli kanatlıların 'harsaklarında yaşayan en uzun ve kalın nema-, todlardır. Neş'V'Ü1lema safhalarında bir ara konak~ıya ihtiyaç
göstermez-AKTAN - ÇELİK
ler, kalın ka'buklu ve oval' .olan yumurtaları feçesle mulıiti 'hariciye çıkın-ca burada embriyonlanrr ve. kanatlı tarafından 'bu yumurta alınınca mi-dede yumurtadan sürfe çıkar, fakat memelilerd~ .olduğu giıbi U'zviyette bir siflkülasyon yapmadan d~rudan doğruya barsak, m!lkmasını delip mu-koza altına yerleşir, burada 4-6 haftalık ,bir olgunlaşma devri geçirdikten ronra kahil hale gelerek barsak lumen!ne avdet eder (18), gerek barsak
mukozasını ta!hriş .ve gerekse yaralama ve mikI"apların girişine sebebiyet vermeleri dolayrsiyle zararlı olurlar. Heterakisler da!ha ziyade kekum'lar-da ya:şarlar, yumurtaları askaritlerinkine 'benzer, çift cidarlı, küt uçlu avaldır. CapHlarialar ise kıl gibi ince alan ön k:ıs~mlariyle mulrozaya nüfuz ederek ve üstleri mukazla Örtül'Ü halde yaşarlar, yumurtalan limon biçi-minde, iki ku1Jbu muıkoz tıkaçlıdır, bilhassa genç hayvanlarda çok zararlı '.olurlar.
Yurdumuzda illk .defa Ankara civarı tavuklarında sistematik Ne-matod araştırmaları yapan Tc.lgay Nermin (23), araştırma yaptığı 1000 tavuktan 865 inde Nematod tesbit ettiğini (% 86,'5), buna mukabil an-cak % 19,8 nisibetinde Destoda teıSadiüf ettiğini bildirmekte ve Nematod İnvazyıonuna musab bu 865 tarvuktan % 62,42 sinde Heterakis galIinea, % 27,50 sinde Subulura brum;pti ve % 9,97 sinde Ascaridİa galli. buldu-ğunu isaret etmektedir.
Barsak NematecUarının 'kanatlılarda yaptıkları za'ra,rlar ve klinik 'belirtiIEl'rt :
Genel alarak, ne:matod invazyonu haff derecede isebelirli bir semptcrm görülımez, ağır invazyonlarda. bilhassa genç hay;vanlarda neşvü-nema duraklaması, iştiihasrzlık, tü'Ylerin kabarık hali, zafiyel, anemi. ibik solukluğu, is'hal, 'deri ödemleri, yumurta veriminin azalıması, tüy değiş-tirmede gecikme ve lJCIzuklu~lar, nadiren nervöz tezaihÜirat ve fe,lçler gibi ağır ,hastalık talbloları ve ölüm görülür..
Ağır capillaria ve a~'caridia in'Vazyonları bazan bir enfeksiyondan şüphe ettin~n şiddetli enteritiS'İ! ve piliçlerde kütlevi öl'Ülmleri mudb
ola-bilirler. i
invazyonun te~hisi:
SÜTÜ'de, ıbilihassa genç hayıvanlarda neş'V'Ü1ncmagerilemesi, tüylerin mat ve kabarık oluşu, neşesizlik ve iştiihasızlık, iyi beslenımeye rağmen ıbesi durumu bo,rulkluğu ve ara sıra ölüm va'k'alan invarzyondan şüphe
et-i
tirir. Bu gibi hallerde ya münferiden hayvanlardan kluakeden feçeıs alı .. l'lilrak veya toplu muayene için,bir gün ,eıvvelden e'saslı surette süpürtü--LÜlptemjzleHirilen gezinti yerlerinden taze feçes toplatmak suretiyle v{ı
ölen hayıvanlardan da barsak muhte'Viyatı ve mukaza kazıntısının mak-roıSilropik ve mikroskoıpik muayeneleriyle teşhis yapılır.
KÜMES HAYVANLARİNDA PİPEZOL
Feçesin mi1kroskolbik muayenesinde, seri UiSulde, lam üzerine a~ ir miktar feçes konup biraz su ile !karıştınlmak suretiyle iroti yapılmak eya flotasyon usulü ile teksif metodu kullanrlarak, bir ımilktar feçes me
ş-sod'iurm chlorure maihlülü veya % 50 şelkerli su ile iyice ezilip emülsi-on yapıldıktan sonra ya bir dakika santrifüde edi!lerek veya dihi dar bir am kadeıhte yarım saat çöik'meye terkedJdikten sonra, yumurtaların top-andığı mayi s'athından bir öze veya cam çulbukla ıbir iki daımlanın lam .. erine konması ve, lamel kapatılarak e'ViVeliiufak ve sonra büyüJk büyüt-me ile bakılarak yumurta şekil ve ıhadımle,rine ,göre parazit nevileri
tef-iık edilrir veya ölen ve kesilen tavuıldann hazım kanallarından ayrılan ahil parazitler incelenerek nevileri tayin e,dilir.
Kanatlıların nematod ıinvazyonla,rmdahijiyenik mücadele~
Hemen her kanadlıda. tek tüık de olsa hazırrıcinazı nematodlarına rastlanması, kanatlıların beslenme ve bakım şar1larının bo.zukluğup.dan ileri geLmektedir. n'ar ve gayrisınhi kümesIer, gayri kafi dalaşına ve ge-zinti yeri, daima feçesle' kirletilen ve parazit YUlmurtalarını havi olan bu dolaşıma yerinin aynı zamanda yemIerne yeri olarak kullanıLması
kanat-ılarda büyük ölçüde si.iıperinvazyona sebebiyet vermektedir. Binaenaleyh kanatlılarda nematod invazyonları ile mücadelede en ba'şta sı'hhi kümes ve gezinti yerlerinin tanzimi, gerek buraların ve gerekıse yemlik, suluk, tünek v.s. müştemiliitın muntazaman ve sık sıik temizlenmesi, % 3 sodalı sııcak 00 ile yıkanması, feçesin tÜ!plamp yalkılması veya ,gömülmesi, kü-mes ve 'gezinti yerlerinin kireçlenmesi veya flambaj yapılması ve daima kuru bir halde ,bulundurulmasının temini, yemlemenin ayrı yem kapları ile yapılması, iyi besi ve ihakıım, ilk ve sonlbaiharda sistematik feçes' mua-yenesiyle gerekli tedavinin yapılması gelir.
Kanatlıların 'ba;rsak ,nema:todla,rına Ikarşı ,şimdiye kadar Ikul!amlmak-ta olan vel"imifü!lar:
Bilhassa genç ve zan 'kanatlılarda toksiik veI'mifuj maddel€rle ya-pılan parazit kikIeri daima tehEike arzettiğinden, bu maddelerle münfe-rit teda'Vi 'yrupmak mecibu'riyeti vardH"ki, buda kalalbalık süIiilerde büyük
emek ve zorluğu muciib olur. i
Vmurrniyet1e ,nematod tÜTlerine karşı en müessir madde olarak tet-radhlorure de canoon veya tetraClhl:oretJıylen'in kapsül halin,de veya para-fin liq'llid ile (birlikte 'lastik sonda ve şirmga ile ingluvis içine (1-3 cm. tetraohlorure de carbon, 3-4 ccm.parafin liquid) verilmesi veya tavuk başına 0,20 gr. Essence de chenopod'un huile de r1cin'le 'birlikte verilJme-si, 0.5-2 gr. Thyımol veyakamala, capHlaria ve asıkarit tedaviısinde 0,10-1,0 pheno1Jhiazine, mÜl'iavi miktarda essence de treben1Jhine ve huüe d'olive "
AKTAN - ÇELİK
karışımından bir iki çay kaşığı içirmek, askarit ve heterakislmn topl tedavisinde saıbah yemlerinden evvel % 2 tütün tmu ilave edilmiş yemi 3-4 hafta müddetle yedirilmesi tavsiye edilmektedir (13, 18, 2.8, 29).
Yukarıda arzedilen münferit tedavilerin güçlüğü, zayıf ve gen hayvanlarda toksik tesirler görülmesi, toplu tedavide tavsiye .edilen tü tün toounun daima emniyetli ve kafi tesirli olmayıışı, bizi, yeni bir ne matod ila~ı olan ve insan he,kimliğinde çocuklarda dahi tOksisitesind: OOrkuLmadan kullanılabilen Piperazin'i kÜlmes hayvanları nematodlarım toplu tedavisinde deneme ve kullanmaya se;ykettirir.
Özel kısım:
Piperazin'in kimyası : (Diğer isimleri Artricine, Ethylendiamin, Dis permine, Diethylendiamine olan piıperazin, aynı zamanda pyrilzine is.' verilen paradiazin gurubuna mensuptur. Fransız kodeksinde ,biri anhid ve diğeri !lidrat olmak üzere iki nevi piperazin vardır (19).
Anhidr piperazin' renksiz, lrokusuz ve le~etsizdir, suda ve alkold! erir, etlherde eriımez, suya çok harisür, su çekip kolayca mayileşir. B maddenin suya fazla haris oluşu ;ye kullanış zorluğtu dolayısiyle 1920 se-nesinde Fran:sız faııma1kolpenisine giren altı zerre suyu havi Hydrate de piperazin veya pi.perazin hexaihdrate yapı.1rmştır, bunun da hassaları ve kullanlŞı qirindnin aynıdır, yalnız birinci gihi hygroSlkıopik değildir.
İnsan ve hayvan hekimliğinde, bilhassa böbrek ve mesane Urat taşlarında ve kanatlıların Gtlt hastalığında, acid e ürique ile birleşerek, suda çok eriyen üratlar teşkil etmeS'i dolayı:siyle oralolarak insanda gün de 1-1,5, köpeklerde 0,3-.1, kanatlılarda 0,50-1 grama kadar verilmekte-dir. Piperazinin, piperazin citrate, piperazin quinate (Sidonal), p:perazin salicylate v.S. birleşiikleri de aynı maksatlarla tedavide kullanllmakta-dır (19).
Piperazin'in antlıelmentik hassasının ıkeşfi ile, askarit ve oksiyiiI tedavisinde büyük' bir ilerleme meydana gelmiş ve bu maksatla pipera-zin hydrate, piperazin citrate, piperazin diphenylacetate, caricide (l-Diet-hylcarbamyl -4 methyl~pipera7/n dihidrogen citrate), V.S. muhtelif deri-veleri kullanılmaya başlanmıştır.
Literaltür bilgi:
İlk defa 1949 senesinde Fayard (7), as~aritli 2000 hastada, günde 1,5 gramlık iki doz piperazin ile % 70-95 nishetinde müsIJJet netice .aldı-ğını neşretmiş, 1954 senesinde Brown (7) piperazin hexahydrate'li bir şu-rupla 51 askaridiasis vakasını 2-5 günde tedavi ~tiğini, <bunlardan 5 gün müddetle tedavi edilenlerde % 100, 4 gün mü~detle tedavi edilerılerde
alan-KÜMES HAYVANLARıNDA PİPEZOL
larda % 87 v~ iki gün il'aç alanlarda % 85 nisıbetind~ müsbet netice aL-dığını bildirmiştir,
ıMüteakiben Brown ve Sterman (3) piperazin citrat~ il~, Savaton ve Pillet (16) p.perazin diph~nylacetate ile, Dave et AI piperazin adipate isimli bir müstahzarla çocukların a'S!karidiQz ve Oksiyürozlarını muva~fakiyyetle tedavi ettiklerini yazmıışlardır.
White (25,26) aksiyürlü. çocuklarda, muhtelif ver:mifıiijlerle yapdığı mukayeseli çalışmada, yaş başında günde 50-75 miligram piıperazin hexa-hydrate tedavisinden % 97 nisbetinde mÜıSibetnetice alarak, p:perazinin ok-siyürlere en müessir deva olduğunu İ5batetmiş, yine aynı müellif (27), ufak çocuklarda bir hafta on gün müıddetl~, günde iki defa 0,50 gr. plperazin hexadrat (şurup içinde) vermekle, .perhiz ve mü~ıhile ihtiyaç olmadan .kolay-lık ve eımniyetle askarit teda'vis:ne muıvaffak olduğunu 'bildirmiştir.
Mm.Deschiens ve arkadaşları' (5),O'Brien (14), Basnuevo (1), Bu~ balo (4) ve daıhabir çok yazarlar, çocukların a-ksaridia'sis ve oksiyür teda~ visinde piperazini, asgari roksisitesi, kullanış kolaylığı, kat'i tesiri ve ucuz-luğu Ibakımlarmdan ideal Ibir oksiyür ve askarit Hacı olarak vasıflandır-maktadırlar.
Yurdumuzda da, Gülhane Askeri Tıp Akederrıisinde Tezok Fethi (22). intaniye klini'ginde Pipeool şurwbunu (% 10 piperazin liexahydrate ihtiva etmektedir), 6 sı askarit, 5 i oks:yıiir ve 4ütriClhosephal invazyonuna musab 15 hastada kullandığını ve ,bütün vak'alarda kat'i şifa elde ettiğini, pipezol şurubunun santoninden daha mü~sir olduğu kanaatine vardığını bildir:
mektedir. .
Hayvan tedavisinde piperazin, ilk defa caricide {1-diethıylcar'bamyl-4 methyl-ıpiperazjn diihidrogen dtrate) İS!\ffili lı:r müstaıhzarla Howard Jay MHks (8) tarafından 'denenmi.ş, ~anlı ağırlığın !belher 'kilosuna vasatı 50 rni~ ligram piperazin kullanıLmışdır.
Kedi ve köpeklerde yapılan denemede Caricide'in geniş ölcüd~ em-o niyetli bir madde ölUlp, nis\bl olarak toıksik o}madığı ve köpeklerin.ikiay müddetl~ gıiinde üç defa kilo başına 50 miligramlık apIikasyonuna hiç bir tokstk bUirti 'göste.rmedentahammül ettikleri, oral ve intraperitoneal 100 mg./Kg doza ve intraveneuse 20 mg./Kg. doza ciddi bir reaksiyon göster-medikleri teslbit edilmiştir. Kediler 25-50 mg./Kg. Iık dozun intra,peritoneal tatbikine iyi tahammül etrrrlşle,rdir.
50 mg./Kig. lık dozun kedi ve köpeklerde % 98,7 nislbetinde a~karit-leri tard ettiği, 25 mg./Kg. lık dO'.lUnda kedilerde askaritleri yok etmeye, tam doz kadar yeter derecede müesısir olduğu tesbit edilmj'ştir. Mide boş olduğu takdirde bazen kedi ve köpeklerde ilacın alınmasını müteakip kus-ma görüldüğü kaydedilmeiktedir. İlacın tatbikinden evvel bir açlık
devresi-.
AKTAN - ÇELİK
ne lüzum ol:ımtdığı ,gibi müteakiben bir laxativ :verilmeye de ihtiyaç yok-tur. hac m intraperitoneal ilmllanılmasında da anti askarit tesir göstermesi şayanı dikkattir.
Caricide'in çenegelli kurtlara, tenyalara, domuzların askaritlerine ve köpeklerin flaryozuna müessir olmadığı ilave edilmektedir.
Sloan ve arkadaşları da (20) 1954 senesinde piperazin Adipate'ı kö. pekIerde 200 mg./Kg., domuzlarda 400 .mg./Kg., beygirde 400 mg./Kg., ke. dilerde 100 mg./Kg. ve kanatlılarda 400 mg./Kg. dozlarda askaritlere fevka-Iade tesirli bulduklarını, ilacın aynı zamandabeygirlerin oksiyür ve Strang" lydlerine ve domuzlann noduler ikurtlarına, köpeı1derin uncinaria stenocep .. halalarına da müessir olduğunu, kullamşı kolay, toleransı geniş ,bir vermifüj olduğuna kanaat getirdiklerini işaret ediyorlar.
Vianello ve aı1kadaşı (24) 1955 yılında bir beygir ve bir katırda, can-lı vücut ağırlığmın btr kilosu na 300 miligraım hesabile yalnız 'bir defa oL" Illak üzere oral yolla verilen pipera:zin Adipate'm askarit ve oksiYÜfleri tamamen tard . ettiğini ve feçeste parazitlere ait yumurtakalmadığım, stronglid yumurtalan 'Sayısının da tedaviyi mütealkip yarı yar~a azaldı-ğım Ya1Jlllaktadır.
Poynter (15) de 14 ıbeyıgirde 100 Kg. canlı ağırlığa 20-25 gr. pipera-:zİn. Adipate tedavisiyle Ascaris equorum ve stronglidlerin ufaknevilerine , karşı kati tesir elde ettiğim, stronıgylus yuLgaris'e ikıdmen mÜessir olduğu.
nu, buna mukabil strıongylus edentatus'a ve Gastrofilus larvlanna tesir
görülmediğini obiIdirmelktedir. .
Mann ve arkadaşlan da (ll) -riperazin citrate'ı kedi ve köpeklerde kilogram canlı ağırlığa 100 mg. dan olımalk üzere on gün müddetle kul. lanmakIa bilhassa askaritlere çok müessir bulduklarını ya~akta ve bu tedavimn Taema taenİfmmis ve Ancylost<lmacaninumlarada kısmen mü'" essir olup, DipIydium canİnum ve Trichiuris vulpis'e hiç müessir
olmadığı-m ilave etolmadığı-mektedir. .
Gordon (6), 12 baş Ikoyunda rurnen içine enjekte edilen 4 gr. piper-azİn hydrate veya p~perazin diacetate, yahut piperazin-I-earbo-dithioic be-taine'in ı~unlaırın Oesophagıosıboımrumcoluımbianum ve Oseoıplhagıostoımum venilo.sum'larına % 100 m'Ü'e:ss1Tolduğunu, buna mukabil Hacımonchus contortus ve Triclwstrongylus spp. lara müessir olmadığını biIdirmekte ve piperazin hydrate ahomazu~a enjekte edildiği takdirde Ohalıertia Ovi-mi'ya ne Trichostrongyluslara ve nede Hemoncıhu:s contortus'a müessir 01-unamadığını ilave etmektedir . .Müellif, .piperazin Ihydrate ve tetra ohIorure decaroon lkarıışl1mmın hem contortuıs, hem oe:sophagosltomıwm oolumıbia-num Üzerine çok yü.Ik~k derecede tesirli bulunduğunu, piperazin hydrate' 34
KÜMES HAYVANLARıNDA PİPEZOL
ın
nicotin sulphate ve cuivre sulphate ile kombine ediLmesinin de aynı de-recede tesir gösterdiğini, fekat hayvanlar tarafından bu karı:şllIDa iyi ta-'hammül edilmediğini yanmaktadır.Kenneth ve Binkley (9) piperazini (Caricide-Lederle) hayvaiıat bah-çelerinde vafrışi !hayvanlarda kullanmışlar; Kg. Canlı ağırlığa 50-60 mg. caricide'in et içine karışdınlıp yedirilmesile .bir tek tedavi ile iki arslan-da, 14 gün ara ile aynı dozda iki de1falık tedavi ile iki kutup ayısında ve kilo başına 75 mg. lık tek bir dorzla .bir kaplanda bütün as'karitlerin bir kaç gün zarfında tamamen atıldığını ve feççeslerinin asakrit yumurtasından ta-mamen ari olduğunu, bu tedavilerin hiç birinde tahammülsüzlük ve toksik belirti görülımediğini, tedavi tatbi.ki içün petruz ve askaritlerin atılması iÇ'Ün ayrıca !bir müsrule ihtiyac ıbulunmadığını ibildirmektedi~ler ..
Lee (10) piperazin Adipate'ı zebu yavrulanndan kullandığım, Kg. canlı ağırlığa 0,25-0,7'5 granıın hiç ibir toksik reaksiyon göstermediğini ve tedaviden beş gün sonra feçeste hiç bir ascaris vitUlorum yumurtası kal-madığınn, ilacın ascaris vitularum'un :genç ve kahil eşkali ürlerine % 100 müessir bulunduğunu, Ikilo başına 0,25 ,gr. lık dozun yeter doz olarak tes-bit edildiğini bildiıımektedir.
'Bradley (2) piperazin citrate'ı iki ,büyülk piliç süııüsünde kulanmış ve içme sularının beher galonuna 8 ,graım piperazin citrate ilavs.ile asca-ris gal1i tedavisi yapmış ve müsbet' netice almıştır.
Shumard (21) da bir tavuk sürüsünde 1-4 gün müddetle içme sula-rının beher galonuna 8 ve 16 gram Pı'Perazin citrate ilavesile Ascaridia galli'ye % 100 tes'jr elde ettiğini, fakat bu tedavinin Heterakis gallinae'le. re da!ha az müessir olduğunu ve beiher galona 10 gr. piperazin ila'vesi ve
üç Wünlük tedavi ile de aynı neticeleri aldl'ğını ya:mnaktadır. Şahsitlenemeleri'miz :
Kanatlmarda p:peraz:inin :barsak nematodıarı üaıerıine telSirlerinin denenmesinde, TEK laibaratuvarının, insan askarit ve 'oksiyür teqavisı için hazırladığı PIPEZOL isimli mustahzarı krullandık (*)
Pi.pezoL bener santimetreküpünde 100 mg. Piperazin hexaıhydrate İhtiva eden, kıokUısuve lezzeti ,güzelıbir şuruptur. 100 c.c. lük 'şişeler
halin-de orijinal ambalajlı olarak piyasaya çıkarılmıştır.
----_.-- - -- ._ .. __.__
.---(*) Piıpezo1'ü.nha')'ıvan neınıatodlarının teda'Vileri'nde tecI1Übe:ediılelbiLmesiiçin
bize ,biiıytüıkmiktarda' e.şantitytOngöndermek lutfull'de bulun.an Telk 'la,boratuvarına
ve kıymetli yardımılanm esirgemeyen Güıl!h.aneTıp A1kademi.sifarmasotlk .kinnya ve farnı.ak()tekni ~uJbesi~efi sayın DoçeIlJt Dr. Enver İ:lJooıü'~e burada şüıkranlal1'ımızısu-narız.
AKTAN -çELiK
Kedi, köpek, dana, tay. koyun,. keçi ve kümes hayvanlarında Kg canlı ağırlığa/50-150 mg. üzeTinden yapdiğımız hazırlık' denemelerinde, kullamlma~ıkolay, tali ve toksik tesirlerden azade bulunmu~tur, bu hay vanlar üz~rindeki çalIÇmalar tamamlaP1nca ayrıca neşredilecektir.
Pipezolün :kümes .'hayvanlannda 'fiatbikatında~ ıalın~n neticeler: . Pipezolün !kanatlı nematodları üzerine tesirleri tecrüibe edi~meden evvel zararlı ve toksik tesirler bakımından kontrolu yapılmıış, bU maksat-I. la İabo'ratuvarda muhafaza edilen dört tavukta Kg. canlı ağırlığa 100 ve 150-~g. piperazin isabet edecek miktarda pipe~l şutu!bu on gün müddetle ingluvis içıne, ucUna lastik sonda takılmış enjektörle verilımek suretile içi-rilmiş, bu duzların on gün ~evamlı kulamlmasında tavuklarda hiç bir tali ve toksik belirti görülmemiş, hayvanlar iştahlarım ve. neşelerini muhafaza etmişlerdir.
Mutea'kihen ağır ve orta derecede nematod invazyonunamüsabÜ'ç ayn sürüde. pipezol kullanılarak, ilacın .antinematod tesiri incelenmiştir.
1 inci sürü:
Bay Kemal İntepeye ait, 15T Legorn v~ 8,i ROda'yland, altısı iki mütebakisi bir yaşında 23hayvanlık tavuk sürüsümden 18.5.1956 tarihin de ölen bir tavuğun As.Vet.Ak.patoloji şubesince ya'pılan seksiyonunda fazla miktarda barsak nematodlanna rastlanması (AScaridia galli ve Hete-rakis ,gallinae) :üzerine ihasta sahibi SiÜrıiisünün . tedavisi iÇ'Ün kliniğimize niüracaat 'etmiştir.
Sürüıiün 'besi, bakım ve iskan durumuyerinde incelenere'k, hayvan-ların muntazam kümes ve kapalı gezinti yerlerinde bakıldıklan, bes~ durumlarının iyi, yemlik ıye sulı:ı,klarının muntazanı olduğu görülm,üş;kü. mes ve 'gezinti yerleri temizletti.rildikten. ve kireçlettirild:kten 24 saat
sonra taze rfeçes toplattınlarak taksif usulü ile mükerreren muayene
yapı1mış ve fazla miktarda Heterak:s gallin?e ve Capillaria ve tek tük ascaridiagalli 'Yumurtaları <her muayenede tesbit edilmiştir. '
21.5.1956 dan 28.5.1956 tarihine kadar, tavu'kların içme sularının heher litresin,e 20 c.~. pipezol (2 gr..piperazin hexahydrate) ilave edilerek~ sekiz gıiin müddetle Yalmz bu sudan içineleri temin edilmiş ve 1.6.1956 dan iUbaren on beş güün müddetle ve üçer gün ara ile muntazaman toplu feçes ,muayenelerile sistematik yumurta aranması yapılmıştır. tık muayene-den itirbaren bütün 'preparatlarpa as'Caridia galli ve Heterak;s gallinae yu-murtasına rastlanmamış, ilk muayenelerde capillarili yumurtalan eV\'elce rastlandığı ,kesrette mevcut bulunmuş, müteakip muayenelerde bunlarda da bariz nisibette azalm'a teshit edilmiştir. 15.6.1956 tarihinde yapılan son muayenede Qe yalnız az rriiktarda capillaria yumurtası /bulunmuştur.
. i
KÜMES HAYVANLARINDA PİPEZOL
2 ,inci sürü:
Etlikte bay Feyzi Gökçene ait 1yaşında üç hind'i, 2-3 yaşlarda 25 adet Legom, rot ve. yerli kaqşı'ffil tavuk, altı adet iki ay1ı!k piliç ve yedi qdet mndi palazı olmak üzere ,cem'an 41 baş küme s hayvanınin 18.6.1956 tarihinde yapılan toplu feçes muayenelerinde, fazla miktarda Heteralds ve ascaridia giüli ve az miktarda ca'pilllaria yumurtasıbulunmuştur (1'0.
r."feçes 60 cem. dOyuIulmuş sodium ahlorure mahlulü ile sıUspansiyon ya-pıhp, yarım 's,aat dar kaideli birkadeMe beklett!iı:ild~'kten sonra'mayi sat-hı üzeI'ine kapatılan her lamelde vasati 23 adet Heterakis ve ascaridia galli ve
3-4
capiııa:ria yumurtası bulunmakta idi.).Busüııüde pipezolün' yemle ,beraJber yedirilmesi denenerek, hay-van :başına günde 60 mg. vasati piperol hesalbile ,bütün kümes mevcudu için her gün 25 cem. p;pezol yeter miktarda kep~kle. karıştırılıp, su da ilave edil~rek kepek !hamuru haline getirilmiş olarak dört ,gün müddet sabah yemlerinden evvel yedirilmiş ve 25:6.1956 tarimnde yapılan müte-addid feçes muayenelerinde ne ascarit, ne hetera'kis ve ne de capihiria yumıurtalarına tesadili edilme1m:ştir. Müteakip hafta zarfında yapılan dört feçes muayenesi de tamamen menfi çıkmış ve façes nematod yumurta-, ları bakımından tamaımen steril bulunmuştur.
3 üncü sürü:
, As. Vet.Ak.Hijiyen şıuJbesi ait 9 ıbaş, ilki yaşında Ne\Wlem'sire beslenme teerubesi tavuklarının 2.6.1956' ,günügezinti yerlerinin :tenıiz-lettirilmesini i müteakip toplanan taze feçesten teksif usulü' ile yapılaiı
mikroskobik muayenede orta derecede Heterakis gallinae ve fazla mktar-da capillaria yumurtası tesbit edilmiş, bu sürüde deibirinıci sürrtide, olduğu gibi pipezolÜll içme sularile birlikte, fakat daha yüksek dozda ve daha kı-sa süreli olarak verilmesi denenmiştir. Bu maksatla hayvanların içme sularına belher litreye 30 ccm.pipezol (3. Gr. P~pera~ine hexahdrate') ilave-sile, yalnız dört gün müddetle pipezollü su içmeleri temin edilrİıiştir.
10.6.1956 dan itilbaren üçergün ara ile on gün müddetle yapılan feçes muaryenelerinde hiÇbir heteraıps yumurtasına rastlaI1lma.mış ve ca-pillaria yumlUTtaları da .melbde muayenesindelkine nazaran ~emen 2/3 nibetinde azaLmıştır.
, Netice ',:ve münakaş'a:
Üç sürü de 'mevcut 72 kümes hayvanında, .hayvan başına vesatı gün-lük doz 50-7'5 mg. Piıperazin. (0,50-0,7'5 c<:m. pipezol) hesahiyle g~rek içme ~uları ve gerekse yemle birlikte verilmek ~uretile yapilan ipiperazin (pipe-zol) teda;visin'de ge~~k kalıil tavuk ve hindiler ve gerekse ,piliç ve hindi pa--,
AKTAN - çELİK
ıazları, pipezol ilave edilen içme sularını veya 'pipezolla hazırlanan kepek karmasını normal su ve ,gıdadan daha büyük ıbir istek ve iştiha ile almh'j-l lardır. Binaenalyh yedirme ve içirme kolaylığı bakımından pipetazin CPipe-1 zol) toplu tedavi için fevlkalade uygundur.
İlaç, 'gerek bu tedavi dozlarında ve gerekse toksisite denemelerin-, de kulanılan, kilogram canlı ağırlığa 100-150 mg. lık yükseik dozlardal dört tavukta kulanı1masında, hayvanlarda hiç bir toksik belirti, iştihasız1ık veya diğer görülebilir zararlı tesir meydana getirmenriştir, Ye bu toler-; ans genişliği dolayısile, bir hayvanın İlacı tedavi dozundan fazla miktar-da (bir kaç milSli) alması ve zarar görunesi gibi bir endişe de mevzuunahis.ı
değildir, bu suretle kümes hayvanlannın, şimdiye kadar olduğu üzere tek tek tedavisi külfeti olmadan, rahathk ve !kolaylıkla toplu tedavileri sağ-lanmıştır.
Her, üç sürüde tedaviden sonra mükerreren yapılan feçes muaye.ı nelerinde ascaridia galli ve Heterakis gallinae yumurtalannın tamamen yok olması, !buna mukabil capillaria yumurtalannın, çok azalmış bulun-, ması (ikinci süıiide h:ç kalmamıştır), piperazinin, bilıhassa ince ve kalın' barsak lumeninde yaşayan ascaris ve heteraki.slere çok iyi ve kat'i tesir-li olduğu, ibuna mukaibil mükozaya ,gömülmüş ve mülrozle örtüluntesir-liş halde yaşayan capillerialara ancak kısmen tesir edebildi,ğini göstermektedir. ,
Kümes hayvanları nematıO'dlanna karşı eskiden iberi 'kulanılagel-mekte olan klasik tedavi maddelerinin fazla tdksik 'Oluşları ve dolayısiyle toplu tedaviye uygu~ 'Olmayışıarından İleri gelen fazla küJ.fet ve zahmetli münferit tedavi usulü yerine, piperazin (pipezol) tedavisinin toplu tedavi-de kullanılabilmesi, toksik ve tali tesirlerden azade denecek kadar zarar-sız oluşu ve bilhassa ,askarit ve heterakis'ler üzerine kat'i tesirli oluşu, kanatlıların ıbu in'Vazyıonlannda ideal denebilecek bir tedavi maddesi oldu-ğu kanaatini 'Vermiştir.
/ÖZET
% 10 piperazin' hexahydrate'ı havi pipezol şu ru'bu , kümes hayvan-larının nematod tedavisinde denendi.
1 ~ 'haca tahammül derecesinin tecrübe edilmesi maksadıle, 10 gün müddetle, inıglu'Vis ıçine lastik sonda ve şırmga ile, Kg. canlı ağırlığa günde 100-150 mg. piperol 'Verilen dört tavuk piperazine çok iyi tahammül göstermişler, tali ve toksik hiç bir ibelirtigöstermemişlerdir.
2 - Ascaridia galli, Heterakis gallinae ve capillaria ya musalb 23 tavukluk ibir sürünün içme sularının beher litresine 20 cem. pi.pezol ila.: vesi ve .8 gün müddetle bu suyun içirilmesile, son tedavi gününden ili-barenüçer gün ara İle beş defa yapılan feçes muayenelerinde hiç bir 38
KÜMES HAYVANLARıNDA PİPEZOL
ascaridia ve hetera.kis galli yumurtası. kalmamış olduğu ve capillaria yıl-murta'1annın azaldığı tesibit edilmiştir.
3 - Aynı nematod invazyonlarına musa:b diğer ,bir sürüde, 4 gün müddetle içme sularının heher litresine 30 gr. pipezol katılması askarit ve heteraltis (yumurtalarının) lerin yok olmalanna kafi geimiştir.
4 - 42 baş hindi, tavuk., piliç ve hindi palazından müteşekkil olan ve feçeslerlnde yine aynı nematod yulmurtalannı çok fa~la mikdar-da hamil olan üçünC1Übir sürü de pipezol yemle birlikte verilmiş, bu maksatla hayvanlar dört gün müddetle her gün sabah yeminden evvel; içine.25 gr. pipe7JOoIilave edilmiş kepek hamuru ile beslenmiştir.
Teda¥iden sonra ımüke.rreren yapılan feçes mua~enelerinde ne as-karlt, ne heteralkis ve nede capillarla yumurtası kalmadığL gömLmüştür.
5 - Kanatlılann barsak nematodlarının ~edaVİS'inde piperazinin çok müesısir, zararsız ve ideal bir madde olduğuna tamamen kanaat ge-tirmiş :b~und'llğumuzu sÖY'leyelbiliriz.
ZUSAMMENfASSUNG
Über die Veirwendharkeitvon 'Pipezol ~Piperazin fıeiXahydrate) als Spulwurmabtreiben des r1ifttel beim Geflügel
Pipezel, ein 10 % piJperazin ihexaihydrate en1Jhaltener Sirup,
WUT-de gegen WUT-den Spulwurınlbefall WUT-der RUhller und Puten geprüıft.
1 - Vler RUhner erhalten 10 Teğelanıg durch Sdhlauoh und Sprit-ze inden KrOlpftÜlglic'h100-150 mg./Kg.K.G. von Piıperazin (1-1,5 cem. Sirup P:pezol) zur Prüıfung der .Ertröglickeit des Medaikaments. Alle vier Rüh-ner vertragen das Pipera.rin ahne Neıben-und Toxische-ersdheinungen und falgen gut.
2 - İn einem Hoonerstall, indem sich 23 Hühner beiand, die von Ascaridia .'galli, Heterakis ,gal1inae und Capillaria befallen waren, wurde ins Trinkwasser 20 cem. Piperol pro liter bei;gemiseht und die Hühner wurden nur' mit .diesem wasser getrankt. Die Kotuntersuchıungen, die naCh der letzten IBehandlungstaıg regclmasstg drei taglkhe interwall fün-fmal durchgefü:hrt wurde, hat keine Eier von Ascaridia galli und Hete-rakis gallinae erwiesen, wahrend die Eiem von Caıpıllaria betrachtlich veıımindert waren.
3 - tn einem zweiten Hüıhnerstall, dessen Hmner' auch mit gleic-hen Nematoden hefallen waren, geriıüıgte sOOoıı vier taghche Behandlung von 30 cem. piıpezol pro liter Trinkwasser zur Abtreibung von Asearidien und Hetera~s gallinae.
4 _. tn einem anderen Hühnerstall, indem sic1ı 42 Stück von Bü!h-ner, Puten, kücken und junge Puten befand, die alle mit Ascaridia und Hetera!1ds galli lbefallen waren, W'llrde das Pipezol mit dem Futter gemis-39
AKTAN - çELİK
obt gegeben. ZU diesem Zwecıke wurden diese Tiere 4 Tagelang vor der Morgenfütterung mit dem Kleienteig indem talioh 25 cem. Pipezol hinzu-gefügt wurde, gemtteTt. Bei der Kotuntersuchungen, die naclı der BehaIid-. lung -~iederho.ıt durchgeführt \Vurde, 'Wurde weder Ascaridia und Hete-rakis Eiern noch Eiern ronCapillaria geselhen. '
.c ."' ~ •
. 5 - Wir könnenaus unserer, vollster Uıberzeugungsagen, dass das P'pE)raiin ein w:iİ-ksamste, unschaedliche, İdeale wurıııiınittel gegen den Spul~ürmer des Geflügels ist.
L i ter a tür
. 1 - Basnuevo, J.G., Fonteo, J.A.: Aıs.kariasis and Dietıhylood~am'İne (Pi.peraziıı) Reıvista Cwbana de Laiboratoİ're Olionioo CııJba, 8:'19-21, Janıuııry-Mareh 1954 2 - Bradı ey. R.' E.: ObseııvalliQJ1:son the.' antha:ım ':ntic eriret
Of.
ıPj:ı>erzine ci.tr.a'İe in . ehiokenlS. Vet.med. 50, 444-446 Albistracvs: 'Ilhe Veternoory Bulletin 330-671,Fabnıarıy, 1956 Vo1.26 NO.2. PP. 53-110.
3 - Brown, H.W. Sterman, Mm.: A'Scaris Lu/brocoides infeıklsİyQnılınun piperazin citrate iJe tedavisi. American journaı1 di tropica1 meddcİnle HıYgine. 3: 750-753, Ju'l,y 1954
4 - Rl1mbalo, T.5, Gustina. F. i., OIe4c:siaık R.E.: Enteı:ehasi~e. ü1.: Oksiy.üı!". Hacı-nın mulıyıese1İ bir tetkikıi. Jooma:} <lIf'Pedi3ltric~,U.S'.A .. 44: ~391, ,Apnt 1954, ThrouJgjlı: The journaı1 oif t1he American AsoociatiO'Il 155: 940 July 3, 1954.
5 - Descttiens, R. Mm. Poirier,M. Lamy,L.: Askarios, Oriuros ve Filarlos tedavi-si'ltd.e p1pıerazilI1.. La pm<ıs Meıdielde 13,269, 1954
6 - Gordon, H.McI.: Antttelmintic e:ff~ts of piperazine on helminths of sheep. {Correspıonde-nce,) Aust. Vet.J. 31.52.2881 The ¥eterl,nary BulletilI1 voL 25. NO.9. 0.493 Sent. 1955
7 - Hanna M.D. Shetıat.a,A.H.: Treatment of Ascarrasiısi'll chlJ<lıren w:ith Piperazine AdİJpate. British Medical Journa'! NO.4936 P.417 AUJ,gulst 1955
8 - Howard Jay Milks,D. VNı.: ,Dtie1ftııylcaııbaı1ruızi,ne(ca.Iic.idie~ Plrarcıtica1 Veteri.-, n.ary phlU"II1aCOlog:y, Ma,terira Medica and Thea-apeurtics.
9 -Kenneth, L., ~inkley,B.S.: Treartment <LIfAscari3Jsiıs in 2JO() Anirmrals w:itlh 1 _ Diethylca,tbamyol-4 me!Jlıylpi:perazine hydroclıloriıdoe Journaı1 of the American rveterın3I1Y Medical Association P.408 vol.125 NllJIIIJbre 932 No~emJber 1954. 10 - LH, R. P. : The antID.elmintiıe effieieney oıf 9i~erazine adi!l'a.te aıgairust
Neoa~ar-~Sv,i,twll()rm,((}()ere 1782) ve;!. R-ec. 67 : 146-149. The Voetermıary Bulletin vol. 25 Nu..6 P.294 Jtme 1955
11 '- Mann,P.H. Harfeni~st, M.De Beer, E.J.: The effectiıvenesS of pipe~azine
cit-Ta.te aıgainst intestinal ıwlmıentihs of tıhe cat alnd doig. J.Parasit. 41, 575-578. The veteııin.aııy Bulleletin vıol.26, N'll.5 P.279 iMay 1956
12 - Nicolas, E., Brion, A.: Vadecwm de veterinaire. V'İıg;otfreres Ed. Paris 1952 ~3 - Oy,tun, H.ş.: Genel. pa rarz::itoloji ve He1minto!oji Y.Z.E. Basım evi Ankaıra 1955 14, - O Brien, D.P.: Piperaziın in dıe TreMment of l'OUnolWOT1Il5.BritiSh Medical
Journal 4881,246. Jultv 1954 40
...•...'..
KÜMES HAYVANLARıNDA PİPEZOL
5 _ Poynter, D.: Piperazine adiJpa,teais an equine antlıe1mintic. Vet.Rec. 67,156)-163.
, The Veterinary Bulletin Vol.25 NU.6. P.294 J'Ilne 1955 . ,
6 _ Pi.JIet-Savaton: Çocuklarda ()lksiyıiriasİ",ve Askariasis':in piperazi.ne
müştaik-. lan ile tedarvisimüştaik-. ,Jmüştaik-. Nouıvemı'ıtes Medica1es, France 3: 283-200 June 1954
7 - Pipezol: Thik Laboratuıvarı ~l proepaktüsü.
8 _' Reinha.:et, R.; Lelhnibuch der GeCügeıkranklhe'iıten8.100:192 VerlaıgM.H.
Se-. ,lhaıper H;ıSe-.nSe-.nover1950 . , .
9 _ Sınel, t.N.: Veteriner tııp IlIJÜıfredıatı2.inci ci'lt S. 1270-73 Saıkaryabllı&lffi evi
, ıAnbra 1947
_ Sloan, J.E.N. King&bury, P.A., Jolly, D.W.: Prelianıinary tri.aıl:swith piperazine adıi.pate.a'Sa veterimıry antlhe'lmintıic..l. Pha:'m. Lond. 6, 718.724. The
Veteri-nary Bulletin' Vol. 26 No.ı. P. 23 Januıary 1956
_ Shuma,ry, R.F. Eveleth, D.F.: A preliminary report ()ln 'llhe ant1ıelmirtic
ac-tion .00:piperarzıineci't'rate on AJsıceri(liagalli an;cLHeıterakis gaJ.'linae in heI1LS.
'YetMed. 50: 203..2Q5The Yeterinıary Bu!ll€'l.iruVol. 25, NU.9:P.495 Septeınber
1955
22 _ Tnok, F.: Vermeslerlın :pipev>He,tedaıvisİ. Gülihane As.Tıp.Akıedemisi
iutanıi-ıyekliniii tebliği.
23 _ Tolgay, N.: Ankara civan tavuklarında tesaıdıüf edilen ıbarsak. Nematod1arı
'ÜZerinılee sistematik araşduımaılar 1955 A.Ü.Vet. Faık.PaıraııiJtolojiEns.
Dok.-'tora mesaisi ~aSkıda)
24 _ Viianello, G., Viceı:oni, V.: Med of piperazinıe addipate on _~arid:s, stl'(}ngyles
and o~rids in lıonse,. elin. Vel.Mi'lan.o. 78: 263-266 1955. The Veterinary
iBuUetin Vol.26. NU.5. P.279 May 1956
25 _ White, R.H.R., 5tanden,' 0.0.: Piıperazinj,İı tlhe ~ırea-ımentof 1ıhreadwarms in
dhi1dren. Brit.Med.J. 4838~7'55.Oct<Jfbre3, 1953
26 _ Whi'te, R.H.R.: Oxiyur İ'I1Jvasyonutedıwisi. Bri't. Med. J. 1: 1322.1323 Jane 6,
1954
27 _ White, R.H.R. : Piıperarzin hydra1te ile 'tedaıvi edilen askariaı&İls.Larıcet Great (8r€'l.a:in2: 31'5-316 AuıgulSt14. 1954
28 _ Wıirth, D., Diernhofer, K.: Le>hr!budhdıer inaıeren Klra,nıkıheitender Ha'IJStiere..
'Ferdinand Enlke stutbgant 1950
29 .;- Wirth, D. : Lexi,k'Onder pra1küs€Ülentheraıpie urn:dppııop!ıylaxe i'i1r Tieraertzte.
ıBan'dn. Urba:n~wamenlbeııg Wien 1949
