RLİKLERİ / ORTAKLIKLARI PPP NEDİR?

www.oib.gov.tr

T.C.

T.C.

BA BAŞ ŞBAKANLIK BAKANLIK Ö

ÖZELLE ZELLEŞ ŞT Tİ İRME RME İ İDARES DARESİ İ BA BAŞ ŞKANLI KANLIĞ ĞI I

KAMU

KAMU - - Ö ÖZEL ZEL İŞ İŞB Bİ İRL RLİ İKLER KLERİ İ / ORTAKLIKLARI / ORTAKLIKLARI [

[PPP PPP] ]

&

&

TÜ T ÜRK RKİ İYE DENEY YE DENEYİ İM Mİ İ

ALALiiGGüüNER TEKNER TEKiiNN DADAİİRE BARE BAŞŞKANIKANI

MAYIS 2008

Özelleştirme:

„ Ekonomide liberalleşme akımının ilk aşaması

„ Mevcut Kamu İktisadi Teeşekküllerinin özel sektöre devri Kamu-Özel Sektör İşbirlikleri / Ortaklıkları

„ (Public Private Partnership, PPP, 3P)

„ Liberalleşme akımının ikinci aşaması

† Bugünkü anlamda PPP modellerinin uygulanmasına ilk olarak İngiltere’de

“Özel Sektör Finansman Girişimi” (PFI-Private Finance Initiative) adı altında 1992 yılında başlanmıştır.

† İngiltere’de modelin başarılı uygulamalarını müteakip bir çok ülke bu modeli uygulamak için harekete geçmişlerdir.

† 1999 yılında dünyada PPP uygulamaları konusunda çalışma yapan ülkelerin sayısı 10 civarında iken bugün bu sayı 100 ün üzerindedir.

† Bu da önümüzdeki [en az 10 yıllık] süreçte bu tür uygulamaların hızla artacağını göstermektedir

PPP NEDİR?

PPP NEDİR?

† ,

GSYİH’nın yüzdesi olarak PPP Etkinliği

2000-2005

GSYİH’nın yüzdesi olarak PPP Etkinliği

2000-2005

İngiltere’de İşletmede Bulunan PFI Tesisleri Sayısı

İngiltere’de İşletmede Bulunan PFI Tesisleri Sayısı

Source: SIGMA

†

Kesin bir tanımı yok

†

Kamu-Özel Sektör İşbirlikleri / Ortaklıkları

„

“kamu hizmetlerinin devletçe klasik yollardan temini ile, tüm hizmet temininin özel sektör aracılığı ile yapılması arasındaki yelpazede yer alan, devlet ve özel sektörün birlikte katılımını içeren tüm mal ve hizmet sağlama modellerini içeren bir “üst kavram” olarak

Veya

„

kamunun ihtiyacı olan mal ve hizmetlerin sağlanması amacıyla devletle bir özel hukuk tüzel kişisi arasında yapılan ve ortaya çıkabilecek risklerin paylaşıldığı bağlayıcı bir sözleşmeye dayanan işbirlikleri olarak tanımlanabilir.

†

PPP uygulamaları projelerin niteliğine, kamu ve özel sektörün projeye katılım dereceleri ve taraflar arasındaki farklı risk dağılımına bağlı olarak çok çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir.

PPP NEDİR?

PPP NEDİR?

PPP Yapıları PPP Yapıları

İmtiyaz Devri Yap İşlet Yap İşlet devret Yönetim Anlaşmaları Yap Kirala İşlet Devret Tasarla Yap Finanse Et İşlet

Ortak Girişimler Kısmi Özelleştirme

Tasarla Yap vb

Kamu Sektörü

Kamu Sektörü Özel Sektör Özel Sektör

Özel Sektör Ağırlığı Artıyor

Kamu Alımları Kamu Özel İşbirlikleri/Ortaklıkları Özelleştirme

Hisse Satış Hisse Satış Varlık

Satış Varlık

Satış

Kiralama

Kiralama İHD İHD Y-İ-D

+Türevleri

(8-12)

Y-İ-D

+Türevleri

(8-12)

Sözleşme

&

Yönetim Devri Sözleşme

&

Yönetim Devri İmtiyaz

İmtiyaz Klasik Özelleştirme Yöntemleri

PPP Yöntemleri

Kaynak: Hamdi Boyacı

Özelleştirme >PPP

Özelleştirme >PPP

† Sözleşme Bazlı PPP

„ Yalnızca kamu ile özel sektör arasındaki sözleşmeye dayanan PPP türü

† Kurumsallaştırılmış PPP (IPPP)

„ Kamu ile özel sektörün ortak sıfatıyla bir tüzel kişilik yaratmaları

PPP Türleri PPP Türleri

PPP Türleri PPP Türleri

Kamu İktisadi Teşebbüsleri v.s.

İmtiyaz Alanı

Sosyal –Kültürel Alan

P P P

ÖZELLEŞTİRME PSPP

† PPP genel olarak kamu hizmeti olan ve imtiyaz teşkil eden büyük altyapı projelerinde uygulanmakta ise de günümüzde daha küçük boyutlu uygulamaları da yaygınlaşmaktadır.

† En belirleyici özelliği finansmanın özel sektör tarafından temin edilmesidir.

† Tek başına bir dışarıdan hizmet alma uygulaması (outsoursing), bir finansman modeli, gayrimenkul geliştirme projesi veya imtiyaz sözleşmesi değildir. Genelde tasarım, finansman, yapım ve bakımı bütünleştiren uygulamalardır.

† Risk devlet ve özel sektörce paylaşılır. İlke olarak her risk onu en ekonomik yoldan çözebilecek tarafa verilir.

† PPP modelinin özünü Devletle yapılan hizmet veya imtiyaz sözleşmesi oluşturur. Özellikle sunulan hizmetin makul ücretlerle, kesintisiz olarak belirli bir nitelik ve nicelik düzeyinde sunulmasının güvence altına alınması hayati önem taşır.

† Genelde uzun vadelidir.

† Projelerin çıktısı olan mal ve hizmetin nitelik ve niceliği devlet tarafından belirlenir.

† Devletin ana görevi organizasyonu sağlamak ve denetlemek, devlet proje ömrü boyunca etkin rol alır.

Ana Özellikler Ana Özellikler

PPP modeli özellikle,

„ Klasik devletten başkasının yapamayacağı düşünülen,

„ Kamu hizmeti olarak nitelendirilen ve çoğu imtiyaz teşkil eden veya

„ Devletin tümüyle çekilmek istemediği veya

„ Devletin katılımı olmaksızın özel sektöre yeterince güven duyulmadığı alanlar

için geliştirilmiş ise de günümüzde kamunun finansmanını gerektiren çok daha geniş bir alanda uygulanmaktadır.

„ Böylece daha düne kadar devletin yapması beklenen enerji santralleri, otoyollar, tüneller, demiryolları, limanlar, içme suyu, kanalizasyon ve atık yönetimi, hastaneler gibi büyük altyapı projelerinin yapımı veya işletmeciliği de özel sektöre açılmıştır.

„ Okullar, cezaevleri, kamu hizmet binaları, tiyatro, stadyum, otopark, müze yapımı ve işletmeciliği gibi önceleri PPP modeli çerçevesinde düşünülmeyen uygulamalarda bu kapsamda uygulama alanı bulmuştur.

†Örnek: Berlin’de inşa edilen İngiliz Elçiliği binasının yapımı ve işletimi bir PPP modelidir.

PPP Modelinin Tipik Uygulama Alanları

PPP Modelinin Tipik Uygulama Alanları

„ Elektrik Üretimi ve Dağıtımı

„ Havaalanları / Limanlar

„ Otoyollar / Köprüler / Tüneller

„ Hastaneler

„ Okullar / Üniversiteler

„ Cezaevleri / mahkeme Binaları

„ Kütüphaneler / Müzeler

„ İçme Suyu / Kanalizasyon

„ Atık Yönetimi

„ Kamu Hizmet Binaları

„ Otoparklar

„ ...

PPP Modelinin Tipik Uygulama Alanları PPP Modelinin Tipik Uygulama Alanları

† Yüksek nitelikli kamu hizmetinin zamanında, etkin ve ucuz temini

„ Kamu tarafından yürütülen projelerdeki yapım süresi ve maliyet aşımları

„ Hizmetin makro ekonomik açıdan etkin bir şekilde yapılması

† Kamu finansmanı açısından yeni bir imkan oluşturması

„ Özellikle kaynak temininde daha büyük güçlükleri olan gelişmekte olan ülkelerin büyük altyapı yatırımlarını süratle gerçekleştirmelerine imkan sağlaması

„ Ülkedeki atıl sermayenin üretime yönlendirilmesi veya devletin borçlanması yerine uluslararası sermayenin doğrudan altyapı projelerine yönlendirilmesi

† Kamu hizmetinin belirlenen miktar ve nitelikte sunulmaya başlanmasından sonra ödeme

† Özel sektör sayesinde hizmet teminindeki risklerin daha duyarlı şekilde analiz edimesi

„ Tüm proje süresinin dikkate alınması (life cycle analysis)

† Bütçelemede belirginlik

Avantajlar

Avantajlar

Geleneksel Alım –PPP

Kamunun Ödeme Şekli

Geleneksel Alım –PPP

Kamunun Ödeme Şekli

Yıllar 5 10 15 20 Yapım Dönemi İşletme Dönemi

Maliyet Aşımları

Sermaye Maliyeti

İşletme maliyeti

Geleneksel Kamu Alımı

Yıllar 5 10 15 20 Yapım Dönemi İşletme Dönemi

Ödeme

Yok Emre Amadelik Ödemesi

PPP Alımı

Kullanım için ödeme Gecikme

PWCoopers’dan uyarlama

İngiltere Örneği:

Maliyet Aşımları;

Klasik Proje Finansmanı: %73

PPP Projeleri %23

Proje gecikmeleri;

Klasik Proje Finansmanı : %70

PPP Projeleri %20

Avantajları

Avantajları

Otoyol PPP Uygulaması

Yıllar İtibarıyla Ödeme ve Maliyetler Otoyol PPP Uygulaması

Yıllar İtibarıyla Ödeme ve Maliyetler

Source: PWCoopers

† Karmaşık sözleşme ve uzun ihale süreçleri

„ Sözleşme tasarımının ve yönetiminin profesyonellerce yapılması gerekir.

„ Özellikle yeni uygulamalarda kamu kesiminde yeterli birikim olmaması riski artıran unsurlardandır.

† Özel sektörce yapılan borçlanma nedeniyle yüksek kaynak maliyeti

† Önceleri devletçe yapılan işlerin özel sektöre devri ile devlette bu hizmeti veren kapasitenin kaybolması

„ Özel sektöre bağımlılığın artması, özel sektörün iflas etme riski

† Yabancı sermayenin ilgisinin yabancılaşma ve kapitülasyonları çağrıştırması -Kamuoyu tepkisi

† Kamunun uzun vadeli ödeme yükümlülüğünün genel bütçe esnekliğini azaltması, yatırım planlamasını daha karmaşık hale getirmesi

† PPP’ye ilişkin ödemelerin gider olarak yansıması nedeniyle bilançolarda görülemeyebilmesi

„ Bu da bilanço tekniği açısından dikkate alınması gerekir

† Sözleşme tasarımında yapılan, risklerin yanlış dağılımı, yetersiz veya eksik yaptırımlar gibi esaslı hataların uzun vadeli olan bu modelde ciddi sorunlara yol açabilmesi

† Politik ve ekonomik istikrara aşırı duyarlılık

Dezavantajları

Dezavantajları

İmtiyaz / Proje Anlaşması Kamu Kurum/Kuruluşu

Proje Şirketi [İmtiyaz Sahibi]

SPV Hissedarlar

Tasarım ve yapım Sözleşmesi İşletme Sözleşmesi

Alt Sözleşme -Tasarım-

Alt Sözleşme -İşletme & Bakım- Alt Sözleşme

-Yapım-

Mukrizler

Temettü

Geri ödeme Banka Kredisi

Devlet Garantisi

Tipik PPP Yapılanması Tipik PPP Yapılanması

Uzun vadeli Dış Finansman Özkaynak

Finansmanı

† 1910: “Menfaii Umumiyeye Müteallik İmtiyazat Hakkında Kanun” (1910) Osmanlı döneminden kalan kanun halen imtiyaz oluşturan hizmetlerin özel sektöre devrinin genel yasal dayanağı oluşturmaktadır.

† 1984: 3096 s. K. İle TEK tekelinde bulunan elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticareti için özel sektörün görevlendirilebilmesine imkanı getirilerek altyapı projelerinde kamu özel sektör işbirliğinin ilk yasal altyapısı oluşturulmuştur.

† 1988: 3465 s. K. ile Karayolları Gn. Md.nün uhdesinde bulunan otoyol yapım ve bakım ve hizmetlerinin özel sektörce yapılabilmesi imkanı getirilmiştir.

† 1994: 3996 s. K. ile Yap–İşlet–Devret modeli tanımlanmıştır. Uygulamada çıkan bazı anayasal sorunlara rağmen, bu kapsamda özellikle elektrik üretimi alanında projeler hayata geçirilmiştir.

† 1997: 4823 s. K. ile elektrik üretim tesislerinin Yap-İşlet Modeli ile kurulabilmesi sağlanmıştır. 2006 yılında 5539 s. K. bu kanunda yapılan değişiklikle TEAŞ la yapılacak anlaşmaların özel hukuk sözleşmeleri olması hükme bağlanmıştır.

† 1999: Anayasada yapılan değişikliklerle YİD sözleşmelerinin özel hukuk hükümlerine ve uluslararası tahkime tabi olma imkanı getirilerek uygulamada karşılaşılan temel sorunlar giderilmiştir.

† 2004: 5183 s. K. Danıştay Kanununda yapılan değişiklikle YİD ve Yİ konularında ihtisas dairesi oluşturularak yargısal alanda etkinlik artırılmıştır.

† 2005: 5302 s. İl Özel İdaresi Kanunu, 5355 s. Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ve 5393 s. Belediye Kanunu ile yerel yönetimlerin görev alanlarına giren yatırımların YİD veya Yİ ile yapılması imkanı getirilmiştir. 5335 sayılı Kanun ile uzun süreli kiralama uygulaması getirilmiştir.

† 2005: YİD ve Yİ modelleri dışında ilk somut PPP düzenlemesi 5396 s. K. ile Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’na eklenen bir madde ile yapılmıştır. Buna göre özel sektörce yapılacak sağlık tesisleri Bakanlıkça kiralanacaktır.

(Yap-Kirala-Devret)

† 2008: 5762 s. K. ile 3996 YİD kapsamı genişletilmiştir.

Mevzuat Gelişimi

Mevzuat Gelişimi

¾ İmtiyazlar Hakkında Genel Kanun (1910 sayılı Osmanlı Kanunu)

¾ Yap İşlet Devret (3996, 3465, 3096 sayılı kanunlar)

¾ Yap İşlet (4283 sayılı Kanun)

¾ İşletme Hakkı D (4046, 5335, 3465, 3096 sayılı kanunlar)

¾ Uzun Süreli Kiralama (5335, 4046 sayılı kanunlar)

¾ Yap Kirala Devret (5396 sayılı Kanun)

PPP Modeline İlişkin Kanunlar PPP Modeline İlişkin Kanunlar

Türkiye’de PPP Uygulama Alanları Türkiye’de PPP Uygulama Alanları

¾

¾

and trade

¾

¾

¾

Otoparklar, Otoyol Servis

¾

¾ Demiryolları

¾

/ Hava Alanları

¾

¾ Sulama

¾

¾ İçme Suyu & Kullanma Suyu

¾ Arıtma Tesisleri

¾ Kanalizasyon

¾

¾ Hastaneler

¾

¾

¾

¾ Sınır kapıları

¾

¾

¾

¾ Kirliliğe karşı yatırım

¾

¾ Fabrikalar

¾

Kaynak:DPT

DPTDPTDPT

PPPPPP

Türkiye’de PPP Paydaşları Türkiye’de PPP Paydaşları

Yerel idarelerYerel idarelerYerel idareler

Özelleştirme idaresiÖÖzellezelleşştirme idaresitirme idaresi

HazineHazineHazine [İcracı] Bakanlıklar[[İİcraccracıı] Bakanl] Bakanlııklarklar Maliye bakanlığıMaliye bakanlMaliye bakanlığıığı

Kamu İhale KurumuKamu İKamu İhale Kurumuhale Kurumu

DPTDPTDPT

PPPPPP

Türkiye’de PPP Paydaşları Türkiye’de PPP Paydaşları

HazineHazineHazine

Maliye bakanlığıMaliye bakanlMaliye bakanlığıığı

Kamu İhale KurumuKamu Kamu İİhale Kurumuhale Kurumu

Özelleştirme İdaresiÖÖzellezelleşştirme tirme İİdaresidaresi

BakanlıklarBakanlBakanlııklarklar

Yerel YönetimlerYerel YYerel Yöönetimlernetimler

Makroekonomik Planlama

Devlet Garantileri Bütçe Uygulamaları İhale Denetimi

Uygulama İHD

Uygulama – YİD, Yİ, YKD, [İHD]

Uygulama - YİD, Yİ

Yüksek Planlama Kurulu YPK

Özelleştirme Yüksek Kurulu ÖYK

Bakanlıklar Bakanlıklar

Devlet Planlama Teşkilatı Devlet Planlama Teşkilatı

Türkiye’de Mevcut PPP Uygulamaları Türkiye’de Mevcut PPP Uygulamaları

KİT& Kamu Kurumları KİT& Kamu Kurumları

İçişler iBakanlığı İçişler iBakanlığı

Yerel Yönetimler Yerel Yönetimler

Özelleştirme İdaresi Özelleştirme İdaresi YİD/ Yİ /YKD / [İHD]

YİD / Yİ İMTİYAZLAR

YİD / YİYİD / Yİ YİD / Yİ

İHD

TOR

KİT & kamu Kurumları KİT & kamu Kurumları Sağlık Bakanlığı

Sağlık Bakanlığı

YKD

Özelleştirme - PPP Özelleştirme - PPP

† Bir çok durumda PPP uygulamaları özelleştirmenin ayrılmaz bir parçası olarak ortaya çıkmaktadır.

† Geniş anlamda PPP uygulamaları gelecekteki yatırımların bugünden özelleştirilmesi anlamını

taşımaktadır.

Hisse Satış Hisse Satış Varlık

Satış Varlık

Satış

Kiralama

Kiralama İHD İHD Y-İ-D

+Türevleri

(8-12)

Y-İ-D

+Türevleri

(8-12)

Sözleşme

&

Yönetim Devri Sözleşme

&

Yönetim Devri İmtiyaz

İmtiyaz Klasik Özelleştirme Yöntemleri

PPP Yöntemleri

Kaynak: Hamdi Boyacı

Özelleştirme >PPP Özelleştirme >PPP

ÖZELLEŞTİRME > PPP

Özelleştirme Özelleştirme

PPP PPP

Kaynak: Hamdi Boyacı

Özelleştirme >PPP

Özelleştirme >PPP

† ADÜAŞ Ankara Doğal Elektrik Üretim A.Ş.

„ 6 HES, 1 jeotermal Santral, [1 gaz türbünü]

†

Maden Ruhsatları

„ Çinko (Celaldağ, Pozantı,Koyulhisar), Demir (Deveci, Hekimhan, Divriği), Fosfat (Mazıdağ), Bakır (Giresun, Sinop)

†

Limanlar

„ Gelir Paylaşımlı: Tekirdag, Hopa, Giresun, Ordu, Rize

„ Gelir paylaşımsız: Antalya, Alanya, Cesme, Kusadasi, Trabzon, Dikili Mersin, Izmir, Derince, Bandirma, Samsun

†

[Marinalar]

†

Tuzlalar

†

Araç Muayene İstasyonları

†

Diğer (

ÖİB Tarafından Yapılan PPP Uygulamaları - Tamamlanmış-

ÖİB Tarafından Yapılan PPP Uygulamaları - Tamamlanmış-

RİZEHOPA TRABZON GİRES

OR UN DU SİNOP

TEKİRDAĞ

ÇEŞME

MARMARİS ANTALYA ALANYA DİKİLİ

ÖİB Tarafından Özelleştirilen Limanlar ÖİB Tarafından Özelleştirilen Limanlar

KUŞADASI IZMIR

MERSIN DERINCE

BANDIRMA

SAMSUN

† Elelktrik Üretim Tesisleri

„

Halen 18 termik santral, 27 HES , 56 Akarsu santralı kapsamda .

† Elektrik Dağıtım Şirketleri

„

Toplam 20 Yerel şirket programda

„

4 bölge şirketi ihalede

† 6 Otoyol + 2 Boğaz Köprüsü

† Galataport

† Limanlar ( Bandirma, Samsun )

Halen Devam Eden ÖİB Uygulamaları Halen Devam Eden ÖİB Uygulamaları

Diğer PPP Uygulamaları Diğer PPP Uygulamaları

ENERJİ SEKTÖRÜ

Türkiye’nin elektrik üretim kapasitesinin yaklaşık dörtte biri PPP projeleri ile karşılanmaktadır. (8.500 MW):

† 4 Doğalgaz Santralı,18 HES, 2 Rüzgar (YİD)

† 4 Doğalgaz Santralı, 1 TermikSantral (Yİ)

† 1 Termik santral, 1 HES (İHD) GENEL İDARE

† Edirne İpsala, Iğdır Gürbulak , Şırnak Habur , Edirne Kapıkule, Artvin Sarp sınır kapıları (YİD)

† Diğer 13 proje hazırlık aşamasında İÇME SUYU

† Yuvacık Barajı (YİD)

Kaynak:DPT

Diğer PPP Uygulamaları Diğer PPP Uygulamaları

ULAŞIM

†

6 Uluslararası Havaalanı ve terminal Binaları (YİD)

†

4 Havaalanı (Uzun Süreli Kiralama)

†

Göcek Tüneli, Otoyol Servis İstasyonları (YİD)

†

3 Liman Tesisi, 9 Marina (YİD)

Hazırlık Aşamasında Olanlar

†

İzmit Körfez Geçişi ve Çanakkale Boğaz Köprüsü dahil toplam 2.000 km otoyol projesi (YİD)

†

Boğaz Tüneli (YİD)

†

Antalya-Alanya Demiryolu Projesi(YİD) (İhale yapıldı teklif alınamadı)

†

Kapıkule Sınırı Demiryolu İstasyonu (YİD)

†

3 Marina (YİD)

Kaynak:DPT

Ülkeler Bazında PPP Yapısal Gelişimi

Ülkeler Bazında PPP Yapısal Gelişimi

†

PPP’nin Tanımı

†

Sınırlı PPP Modeli

„ Mevcut mevzuata göre yalnızca YİD, Yİ, İHD, YKD ve Uzun Süreli Kiralama yöntemleri mevcut

†

Sınırlı PPP Uygulama Alanı

„ Adalet, Eğitim, Kültür

†

PPP Mevzuatları arasında Uyumun Sağlanması

„ Çok sayıda sektöre özgü mevzuat bulunması

†

PPP Projeleri İçin Merkezi Bir Birimin Olmaması

„ PPP uygulamalarında görevli kurumların çeşitliliği

„ Genel politika oluşturulması ve koordinasyon gerekliliği

†

AB Katılım Süreci

„ Kamu alımı aracı olarak PPP

Hükümet Programı gereğince “İkinci nesil PPP Uygulamaları”na ilişkin kanunun bu yıl içinde yürürlüğe konulması gerekiyor.

Yeni PPP Çerçeve Kanunu İhtiyacı Yeni PPP Çerçeve Kanunu İhtiyacı

www.oib.gov.tr

Ali Güner TEKİN Department Head

+90-312-435 07 68 agtekin@oib.gov.tr

PRIME MINISTRY OF TURKEY PRIVATIZATION ADMINISTRATION

THANK YOU