ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE UYGULAMALAR

(1)

Ünite 14

ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE UYGULAMALAR

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ASLAN

Bu ünitede ölçme-değerlendirme kavramları ile okullarda yapılan ölçme ve değerlendirme çalışmaları tartışılacaktır.

ÖLÇME NEDİR?

Ölçülmek istenilen özelliğin gözlenerek, gözlem sonucunun sayı ya da daha farklı sembollerle eşleştirilmesi sürecidir. Bir betimleme (tanımlama) işlemidir

Bireylerin ya da nesnelerin belirli özelliklere sahip olup olmadığının, sahiplerse sahip oluş derecesinin belirlenerek sonuçların sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir.

Örneğin;

• Sıcaklık

DEĞERLENDİRME

Ölçme sonuçlarını bir ölçütle kıyaslayarak, ölçülen nitelik hakkında bir karara varma sürecidir.

Değerlendirme subjektif bir süreçtir.

(2)

ÖLÇME DEĞERLENDİRME Ölçme,

bir betimleme (tanımlama) işlemidir. Ölçme, objelere ya da bireylere belirli bir özelliğe sahip oluş derecelerini belirtmek için, belirli kurallara uyarak sembolik değerler verme işlemidir.

Değerlendirme ise,

bir yargılama işlemidir ve ölçme sonucunun bir ölçütle karşılaştırılmasına dayanır.

Ölçme Değerlendirme

A öğrencisinin 65 B öğrencisinin 40

Niteliğin miktarı belirlenir.

A geçti ya da başarılı B kaldı ya da başarısız Miktarın yeterli olup olmadığına karar verilir.

Geleneksel ve Yeni Değerlendirme Yaklaşımları Geleneksel Yaklaşım:

• Tek doğru cevap

• Örtülü ya da belirsiz ölçütler

• Öğretimin sonunda

• Çok az geribildirim

• Yazılı sınavlar

• Tek yöntemle ölçüm

• Zaman zaman yapılan ölçümler

• Birbirinden ayrılmış- kopukbecerilerin ölçümü

Yeni Yaklaşım:

• Birden fazla doğru cevap

• Açık ve belirgin ölçütler

• Öğretim sırasında

• Yeterli ve zamanında

• geribildirim

• Performansa dayalı ölçümler

• Çoklu yöntemlerle ölçüm

• Sürekli ölçüm

• Birbirini tamamlayan becerilerin ölçümü

SONUÇ? SÜREÇ?

Sonuç Değerlendirmesi:

• Öğretim sonunda amaçlanan hedeflere ulaşıldı mı?

• Öğrenci kazanımları ne düzeyde gerçekleşti?

• Öğrenmeyi değerlendirme

• Öğretimin bitiminde

• Not verme

Süreç Değerlendirmesi:

• Öğrenmeyi (ya da programı ya da ürünü) nasıl geliştirebiliriz, artırabiliriz?

• Öğrenme için değerlendirme

• Öğretim sürerken

• Geribildirim verme/alma

(3)

NEDEN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME?

• Öğretim elemanının öğrenciyi tanımasını sağlar.

• Öğrenciye güçlü ve zayıf olduğu alanlar konusunda geri bildirimde bulunur.

• Öğrenciye, davranışını nasıl değiştireceği veya geliştireceği konusunda bilgi verir.

• Öğrencinin hangi dersleri almaya hazır olduğu, hangi tamamlayıcı çalışmaları yapması gerektiği ile ilgili bilgi edinmemizi sağlar.

• Eğitim ve öğretim hizmetinin daha nitelikli yapılmasına katkıda bulunur.

• Öğretim elemanının daha iyi bir şekilde rehberlik yapmasına yardımcı olur.

• Öğretim elemanına kendini tanıması ve öğretim yöntemlerinin ne derece yeterli olduğu

konusunda geri bildirim sunar.

ÖLÇEK

Ölçme işleminde kullanılan araçtır.

Nesnelere verilen sayıların anlamlarını ya da nesnelere sayı vermede ve nesnelere verilen sayıların kullanılmasında uyulması gereken kurallar ve kısaltmaları belirtmek için kullanılır.

ÖLÇEK

Varlıkları belli bir yönden birbirine benzeyip benzemediğine göre gruplara ayırmaktır.

Bu ölçeklerin belli bir başlangıç noktası ve birimi yoktur.

Ayrıca sınıflamada kullanılan sayı-sembol ve işaretlerin sayısal anlamı bulunmaz. Yani matematiksel işlemler yapılmaz.

Örneğin:

Sınıflama Ölçekleri

ÖLÇEK

Nesneleri belli bir özelliğe sahip oluş derecesine göre sıralayan ölçek türüdür. Bu ölçekle nesneler en büyükten en küçüğe, en ağırdan en hafife veya tersi işlemleri yapılır.

Bu ölçekte verilen rakamların matematiksel anlamı yoktur. Sadece özelliğin azlık-çokluk ya da büyüklük- küçüklük sırasını verir.

Sıralama (Dereceleme) Ölçekleri

(4)

ÖLÇEK

Sıralama ölçeklerinde sıfır (0) değerinin bir anlamı yoktur.

Örneğin;

Öğrenci sıfırıncı sırada diyemeyiz.

Örneğin:

• ÖSS’yi ikinci tercihle kazanmak,

• Rakamları 1, 2, 3, 4, 5 gibi sıralamak,

• Nesneleri A, B, C, gibi sıralamak,

• Öğrencileri kısadan-uzuna doğru sıralamak, Sıralama (Dereceleme) Ölçekleri

ÖLÇEK

Eğer birçok nesnenin, belli bir başlangıç noktasına göre ve belli bir özelliğe sahip oluş derecesi bakımından eşit aralıkla sıralandığı ya da sıralar arasındaki farkların eşit olduğu düşünülürse sıralama ölçeğinden eşit aralıklı ölçeğe geçilmiş olur.

Eşit Aralıklı Ölçekler

ÖLÇEK

Özellikleri:

1) Eşit aralıklı ölçeklerde başlangıç noktası keyfi olarak saptanır. Bu başlangıç noktası gerçek yoğunluğu ifade etmez.

2) Başlangıç noktasının ileri/geri/sağa/sola kaydırılması sonucu değiştirmez.

3) Bu ölçekle tanımlanmış değişmez bir birim vardır. Ölçek başlangıç noktası itibariyle her iki yana doğru bu birimle eşit olarak bölümlenmiştir. Birimler arası aralıklar eşittir.

ÖLÇEK

Özellikleri:

4) Aritmetik ortalama-standart kayma- korelasyon katsayısı gibi hesaplamalar yapılabilir. Zekâ puanı 130 olan birinin zekâ puanı 65 olan birinden 65 puan daha fazla aldığı söylenebildiği halde iki kat daha zeki olduğu söylenemez.

(5)

ÖLÇEK

Örneğin:

Termometre, takvimler eşit aralıklı ölçek esasına göre geliştirilmiştir. Çünkü; suyun donma noktası 0 °C kaynama noktası 100 °C olarak

belirlenmiştir.

İki nokta arası 100 eşit parçaya bölünerek her bir bölmeye 1°C denilmiştir. Miladi takvimde Hz.

İsa’nın doğumu 0 gibi Eşit Aralıklı Ölçekler

ÖLÇEK

Ölçülen özelliğin başlangıç noktası gerçek sıfırsa ve birimleri arasında eşitlik söz konusu ise bu tür ölçeklere oranlı ölçek denir.

Özellikleri:

1) Eşit aralıklı ölçekten en önemli farkı gerçek sıfır noktasına sahip olmasıdır.

2) En gelişmiş ölçek türüdür.

3) Bu ölçekle her türlü matematiksel ve istatistiksel işlemler yapılabilir. (Toplama, çıkarma, çarpma bölme)

Oranlı Ölçek

ÖLÇEK

Örneğin:

1 km’ye 500 m’nin 2 katı veya 500 m’ye 1 km’nin yarısı deriz.

Oranlı Ölçek Örnekleri

• Uzunluk ölçüleri - metre-kilometre,

• Ağırlık ölçüleri - gram-kilo-ton Oranlı Ölçek

ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER Ölçme sonuçlarının tesadüfi hatalardan arınık olma derecesidir. Ölçme sonuçlarının tutarlılığının derecesidir. Ölçmede herhangi bir hata olmayacak!

Araç ve ölçmeci güvenilir olacak.

Bir sınıfın Matematik ders değerlendirmesini iki öğretmen farklı çıkarmayacak. Bir sınavda 100 alan bir öğrenci, ikinci sınavda 10 alıyorsa güvenirlik

(tutarlılık) yoktur. Testlerin güvenirliği ölçülebilir (güvenirlik katsayısı)

Güvenirlik

(6)

ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER Ölçme sonuçlarının tesadüfi hatalardan arınık olma derecesidir. Ölçme sonuçlarının tutarlılığının derecesidir.

Güvenirliği Arttırmanın Yolları

• Soru sayısını arttırmak,

• Soruları açık, öz ve net ifadelerle hazırlamak,

• Öğrencilerin sınava olan motivasyonunu arttırmak,

• Sınav süresini ne az ne de çok fazla olmayacak şekilde ayarlamak,

• Tesadüfi hata kaynaklarını olabildiğince azaltmak

Güvenirlik

ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER

• Ölçme aracının amacına hizmet etme derecesidir.

• Ölçme aracının ölçmesi istenilen özelliği başka özellikleri karıştırmadan ölçebilmesinin derecesidir.

• Sadece derste ulaşmak istediğimiz hedef davranışlar ölçülmeli; ölçmeye başka şeyler karıştırılmamalıdır.

• Öğrencileri bazı gruplara ayırma, derste anlatılmayan şeyler sorma, kopya çektirme vs.

geçerliği zayıflatır.

• Testlerin geçerliği, bir geçerlik katsayısı ile hesaplanabilir.

Geçerlik

Geçerliği Arttırmanın Yolları

• Her soru bir kazanımı ölçmelidir

• Soruların güçlük düzeyleri öğrencilerin düzeylerine ve sınavın amacına uygun olarak hazırlanmalıdır.

• Her yıl aynı sorular kullanılmamalıdır.

• Sınavdan önce sorular açıklanmamalı, sınavda ipucu verilmemelidir.

• Sorular belirli bir kaynaktan aynen alınmamalıdır.

• Sınav, güvenilir olmalıdır. Güvenirlik yoksa geçerlik de yoktur.

Geçerlik

Ölçme ekonomik olmalı

• Ölçme aracının;

• hazırlanmasının,

• uygulanmasının,

• puanlanmasının,

• ekonomik ve pratik olmasının derecesidir.

Kullanışlık

(7)

Hazırlama ve değerlendirme süresi normal olmalıdır.

• Ölçme aracının ekonomik olması,

• Hazırlama süresi,

• Uygulama süresi,

• puanlanmasının,

• Hazırlayıcı, uygulayıcı ve cevaplayıcıların nitelikleri

• Kısaca ekonomik ve pratik olmasının derecesidir.

Kullanışlık

ÖLÇME HATALARI

Bir ölçmeden diğerine miktarı değişmeyen hatalardır.

Cetvelde 0 yerine 1’den başlayarak 1 cm kısa ölçme, bir sınavda 20 puanlık bir sorunun hiç bir öğrenci tarafından cevaplanamaması yüzünden 100 yerine 80 puan üzerinden ölçme vs.

Sabit hatalar

Ölçülen büyüklüğe, ölçmeye veya ölçme koşullarına bağlı olarak sistematik olarak değişen hata türüne denir.

Kızlara erkeklerden fazla puan verme veya tersi, güzel yazıya, dilbilgisine, kağıt düzenine puan verme gibi.

Sistematik (yanlı) hata

Hata kaynağı belli değildir. Hata düzeltilemez. Ölçme sonuçlarına nereden , hangi miktarda, nasıl karıştığı bilinmeyen hatalar tesadüfi hatalardır.

Sınav kağıdını dikkatsiz okuma, ölçme âletini dikkatsiz kullanma vs.

Tesadüfi hata

(8)

1) Ölçmeciden kaynaklanan hatalar 2) Ölçülen özellikten kaynaklanan hatalar 3) Ölçme aracı ya da yöntemden kaynaklanan

hatalar

4) Ölçme ortamından kaynaklanan hatalar Ölçmede Hata Kaynakları

EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI Öğrencilere 3, 5 gibi az sayıda soru yazdırılıp belirli bir sürede cevap istenen bir sınav türüdür.

Özellikle öğretmenler arasında en çok tanınan ve sıkça kullanılan hazırlanması kolay bir test türüdür.

Kısa cevaplı ya da seçmeli testle ile ölçülemeyecek özellikleri yoklamamız gerektiğinde kullanılır. ( İfade etkinliği, yorum yeteneği, dilbilgisi kurallarını yazılı metinlerde uygulayabilme gücü, noktalama işaretlerini kullanabilme yeterliliğinin ölçülmesi vb.) Yazılı Yoklamalar

EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI Sınava girecek öğrenci sayısının az olduğu durumlarda uygulanır. Değerlendirmesi sübjektif olabilir.

Verilen cevaplara kesin yanlış ya da kesin doğru dememiz mümkün değildir.

Objektif test maddesi geliştirme konusunda yeterli bilgi ve deneyime sahip değil isek yazılı yoklamalara başvurmalıyız.

Yazılı Yoklamalar

EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI

Kısa cevaplı testler, öğrencinin bir sözcük, bir rakam, bir tarih ya da en çok bir cümle ile

cevaplandırabileceği sorulardan oluşturulmuş ölçme aracına denir.

Örneğin;

1982 Anayasasına göre Cumhurbaşkanının kim seçer? Yada

1982 Anayasasına göre Cumhurbaşkanının

……seçer gibi. Bu sorular kesin bilgi ister.

Kısa Cevaplı Testler

(9)

Objektif testler grubunda düşünülebilir.

Kısa cevap maddesi, cevabı öğrenci tarafından hatırlanıp yazılan tek objektif madde tipidir.

Kısa cevap testlerinin özellikleri

1) Verilecek cevaplar kısa olduğu için bu tür sınavlarda çok sayıda soru yer alır. Bu şekilde geçerlik ve güvenirlik artar.

2) Kısa cevap maddelerinin hazırlanması oldukça kolaydır.

3) Her eğitim düzeyindeki bireylere uygulanır. Daha çok ilköğretimin ilk sınıflarında etkili biçimde kullanılır.

Kısa Cevaplı Testler

Çoktan seçmeli maddelerden oluşan testlerdir.

Çoktan seçmeli madde, bir problem durumu içeren madde kökünü izleyen üç ya da daha çok sayıda seçimlik cevaplardan oluşur.

Çoktan seçmeli testlerin özellikleri

1) Cevaplama süresi kısadır. Soru sayısının artması geçerlik ve güvenirliği arttırır.

2) Eğer iyi ve uygun yazılırsa, bilişsel alanın hemen her düzeyindeki davranışları ölçmek mümkündür. (Bilgi – kavrama – uygulama – analiz - sentez - değerlendirme)

3) Geliştirilmesi oldukça zaman alıcıdır.

Çoktan Seçmeli Testler

BLOOM’UN BİLİŞSEL TAKSONOMİSİ Taksonomi:

Canlıların sınıflandırılması ve bu sınıflandırmada kullanılan kural ve prensiplerdir.

Bu taksonomi çeşidi bilgi ve zihinsel becerilerin gelişimini içerir. Bloom’a göre öğrencilerin düşünme seviyeleri en basitten en karışığa doğru altı seviyeden oluşmaktadır.

BLOOM’UN BİLİŞSEL TAKSONOMİSİ Bilgi :

Önceden edinilen bilginin hatırlanması ve tanımlanması yani geri çağırınım olarak adlandırılabilir.

Kavrama :

Yorumlama,başka sözcüklerle tanımlama,diğer biçimdeki malzeme ve materyallere dönüştürme, problem yorumu olarak özetlenebilir.

Uygulama :

Önceden edinilen bir bilgiyi yeni koşullarda

(10)

BLOOM’UN BİLİŞSEL TAKSONOMİSİ Analiz :

Elde olan verilerden mantıklı çıkarımlar yaparak çözmek,sonuç odaklı inceleme işlemi yapmak olarak özetlenebilir.

Sentez :

Parçaları birleştirerek bütüne ulaşmak olarak adlandırılabilir.

Değerlendirme :

Sorgulama diyebiliriz kısaca,bir bilgiyi doğru kriterleri seçerek sorgulamak

BLOOM’UN BİLİŞSEL TAKSONOMİSİ

Ölçme yaparken öncelikle, ölçme araçlarının ve bu araçların özelliklerinin ve her ölçme aracına ilişkin hazırlanan soruların, Bloom Bilişsel Alan

Taksonomisine göre seviyelerinin bilinmesi gerekmektedir.

Yapılan ölçme işleminin, bilimsel bir ölçme olabilmesi, öğretmenlerin bu konudaki yeterliliğine bağlıdır.

Ölçme araçları; doğru yanlış sorular, eşleştirmeli sorular, bütünleştirmeli ve kısa cevaplı sorular, çoktan seçmeli sorular ve kompozisyon soruları olabilir

OKULLARDA UYGULANAN ÖLÇME DEĞERLENDİRMELER İlkokul ve Ortaokullarda ölçme değerlendirme çalışmaları bu yönetmeliğe göre yapılmaktadır.

Ders yılı, ölçme ve değerlendirme bakımından birbirini tamamlayan iki dönemden oluşur. Başarının ölçülmesi ve değerlendirilmesinde öğretim

programlarında belirtilen amaçlar ile kazanımlar esas alınır.

Ölçülecek kazanımın özelliğine göre ilgili dersin öğretim programında yer alan ölçme ve değerlendirme esaslarına uyulur.

MEB Okul Öncesi Eğitim Ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği

OKULLARDA UYGULANAN ÖLÇME DEĞERLENDİRMELER İlkokul 1, 2 ve 3 üncü sınıflarda öğrencilerin başarısı;

gelişim düzeyleri dikkate alınarak öğretmen rehberliğinde gerçekleştirilen ders etkinliklerine katılımları ile öğretim programlarında belirtilen ölçme ve değerlendirme ilkelerine göre tespit edilir.

Karnede “çok iyi”, “iyi” ve “geliştirilmeli” şeklinde gösterilir. İlkokul 4 üncü sınıfta öğrenci başarısı;

sınavlar ile ders etkinliklerine katılım

çalışmalarından alınan puanlara göre değerlendirilir.

(11)

OKULLARDA UYGULANAN ÖLÇME DEĞERLENDİRMELER Ortaokul ve imam-hatip ortaokullarında öğrencilerin başarısı; sınavlar, ders etkinliklerine katılım ve varsa proje çalışmalarından alınan puanlara göre değerlendirilir.

İlkokullarda öğrencilere sınıf tekrarı yaptırılmaması esastır.

OKULLARDA UYGULANAN ÖLÇME DEĞERLENDİRMELER

Ortaokullarda;

Öğrenci kendi yaş grubu içinde yetiştirilir ve bir bütün olarak değerlendirilir.

Bu eğitim kademesi, öğrencilerin derslerdeki başarısızlığına bakılarak elenecekleri bir dönem değil, öğretim programlarında öngörülen derslerin ve sosyal etkinlik çalışmalarının ortak katkısıyla ilgi ve yeteneği ölçüsünde

yetiştirilecekleri bir dönem olarak değerlendirilir.

OKULLARDA UYGULANAN ÖLÇME DEĞERLENDİRMELER

Ölçme araçları:

Öğrencilerin bilgi, beceri ve kazanımlarının ölçülmesinde başvurulacak yazılı ve uygulamalı sınavlar, performans çalışması ve projeyi kapsar.

Öğrencilerin başarısı;

öğretim programı öğrenme kazanımları esas alınarak dersin özelliğine göre yazılı sınavlar, uygulamalı sınavlar, performans çalışmaları ve projeler ile işletmelerde beceri eğitiminde alınan puanlara göre tespit edilir.

Orta Öğretim Kurumları Yönetmeliği

OKULLARDA UYGULANAN ÖLÇME DEĞERLENDİRMELER Sınav soruları, öğretim programlarında belirtilen genel ve özel amaçlarıyla öğrenme kazanımları esas alınarak hazırlanır.

Öğretmen, ölçme ve değerlendirme yöntem ve araçlarıyla öğrencinin programlarda amaçlanan bilgi ve becerileri kazanıp kazanmadığını sürekli izler ve değerlendirir.

Öğrencilerin başarısının belirlenmesinde, eleştirel ve yaratıcı düşünme, araştırma, sorgulama, problem Orta Öğretim Kurumları Yönetmeliği

(12)

OKULLARDA UYGULANAN ÖLÇME DEĞERLENDİRMELER Öğrencilerin başarısının ölçülmesinde, geçerlilik, güvenirlilik ve kullanışlılık özellikleri açısından uygun ölçme araçları kullanılır.

Ölçme aracının özelliğine göre cevap anahtarı, dereceli puanlama anahtarı ya da kontrol listeleri hazırlanır ve kullanılır.

Yazılı sınavların klasik/yoruma dayalı olarak yapılması esastır. Ancak her dönemde her dersin sınavlarından biri test usulüyle de yapılabilir.

Orta Öğretim Kurumları Yönetmeliği

ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Çoktan seçmeli sorular, iyi hazırlandığında tüm düzeylerdeki öğrenmeleri ölçebilir.

Ancak, yapılan araştırmalarda, çoktan seçmeli soruların da büyük bir kısmını bilgi düzeyini ölçen soruların oluştuğu görülmektedir.

ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Bu soruların oranının diğer sorulardan fazla oluşunda, öğretmenlerin, öğrencilerin ileride girecekleri bütün sınavlarının çoktan seçmeli olduğunu bilmelerinin ve buna bir alt yapı oluşturması yönündeki istekliliklerinin, yine okullarda oluşturulan soru bankalarındaki hazır soruların kullanılmasının kolaylığının, ayrıca, dershane ve dergilerin çok sayıda soru örneklerini okullara göndermesi ve bu soruların da sınav sorusu olarak kullanılmasının etkili olduğu düşünülebilir.

ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Kompozisyon soruları, çoktan seçmeli sorulardan sonra en çok sorulan soru türüdür. Tercih nedenleri arasında, hazırlanmasının kolay oluşu ve kısa sürede çok sayıda sorunun hazırlaması sayılabilir.

Çoktan seçmeli ve kompozisyon türü sorulardan sonra, %24.12 gibi büyük bir yüzdelikle çok kullanıldığında öğrencileri ezberciliğe iten, bütünleştirmeli ve kısa cevaplı soruların sorulduğu dikkati çekmektedir.

(13)

ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Yine çok kullanıldığında öğrencileri ezberciliğe iten eşleştirmeli sorular, mevcut sorular içerisinde

%2.23’ lük bir yer tutmuştur.

Bloom’un Bilişsel Alan Taksonomisine göre, soruların %92.19’u alt düzey düşünme becerilerini;

%7.79’u üst düzey düşünme becerilerini ölçmeye yönelik hazırlandığı görülmektedir.

ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Bilgi düzeyindeki soruların hazırlanmasının, basit ve zahmetsiz olması, değerlendirmenin verdiği kolaylık, bu yöndeki soruların sayılarının artmasında belirleyici olmuştur denebilir.

Örneğin:

“Bilimsel yöntemin özelliklerini maddeler halinde yanız” sorusu alt düzey (bilgiyi) öğrenmeyi ölçen bir sorudur.

ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Bilgiyi veya alt düzey öğrenmeleri ölçen sorular, daha çok hazır bilgiyi istemesi özelliği ile öğrencileri ezbere yöneltmekte ve başarı durumu da bu sonuca göre belirlenmektedir.

Düşük seviyedeki sorular, öğrencilerin zihinsel becerilerini geliştirmeden çok onları ezbere yöneltmektedir.

Buradan, öğretmenlerin, öğrencilerin ne kadar öğrendiklerinden ziyade ne kadar ezberlediklerini ölçmeye çalıştıkları söylenebilir.

Merkezi sınavlarda sorulan soruların çözümü ezber bilgiden ziyade, öğrencinin algılama ve problem çözme yeteneğini kullanmasını gerektirir.

Eğer merkezi sınavlarda sorulan yüksek seviyedeki soruların çok sayıda öğrenci tarafından çözülmesi isteniyorsa, öğrencilerin bu tür sorularla yüz yüze getirilmeleri gerekmektedir.

(14)

ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Bilgiye dayalı sorularla, hazır bilgi olduğu gibi istendiğinden, birçok öğrenci bu bilgileri öğrenmek yerine, kopyayı tercih edebilir.

Ders kitaplarındaki soruların olduğu gibi kullanılması da öğrencileri ezberciliğe yöneltmektedir. Bu nedenle üst düzey düşünmeleri geliştirecek sorular sorulmalıdır.

ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Sorular öğrencilerin üst düzey düşünmeleri için önemli bir araçtır. Bilgi düzeyinde öğrenilenlerin

%90’ının unutulduğu, buna rağmen, üst düzey düşünmeyi gerektiren öğrenmelerin %80–85’inin hatırda tutulduğu bilinmektedir.

Akdeniz bölgesinin göllerini yazınız bilgi düzeyini ölçen bir sorudur.

ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Bu gerçekten hareketle, gerek içerik sunumu, gerekse sınavlar üst düzey öğrenme becerilerini geliştirecek nitelikte olmalıdır.

Analiz, sentez ve değerlendirme basamaklarına bakıldığında ise, bu basamakları ölçmeye yönelik çok az (%7.79) sorunun hazırlandığı görülmektedir.

Örneğin:

“Eşeyli üreyen protistlerin değişen ortam koşullarına uyma şansı, eşeysiz üreyenlerden daha fazladır. Bu gelişmeyi aşağıdakilerden hangisi kanıtlar?” sorusu üst düzey öğrenmeyi ölçen bir sorudur.

Üst düzey öğrenmeleri ölçen soruların sınavlarda az sorulması, öğrencilerin bu yönlerinin

geliştirilmesinde engelleyici rol oynayabilir.

Engelin giderilmesi için bilişsel alanın en alt basamağını oluşturan ve sadece ezberi gerektiren bilgi basamağından kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme basamaklarına doğru giden bir yol izlenmelidir

(15)

ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Gelişmiş ülkelerde bir öğretmenin, her gün için, öğretmenlik mesleğine harcadığı zamanın yaklaşık

%30’nu ölçme ve değerlendirme uygulamalarına ayırdığı düşünüldüğünde, öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme konusunda daha fazla çalışma yapmaları gerekmektedir.

PISA OKUMA BECERİSİ SORU ÖRNEKLERİ ÇAD GÖLÜ HAYVANLARI - METİN

Şekil 1’de, Sahra Güney Afrika’da yer alan Çad Gölü’nün değişen seviyeleri gösterilmektedir. Çad Gölü M.Ö. yaklaşık 20.000 yılında yok olmuştur.

M.Ö. 11.000 civarında yeniden ortaya çıkmıştır.

Günümüzde, bu gölün seviyesi M.S. 1000 yılındaki seviye ile hemen hemen aynıdır. Aşağıdaki soruları yanıtlamak için karşı sayfada yer alan Çad Gölü metninden yararlanınız.

(16)

PISA OKUMA BECERİSİ SORU ÖRNEKLERİ Soru 1.1: çad hayvanları

Günümüzde çad gölü’nün derinliği ne kadardır?

a) yaklaşık iki metre b) yaklaşık on beş metre c) yaklaşık elli metre d) tamamen kurumuştur.

e) bu bilgi metinde yer almamaktadır.

Şekil 1’deki grafiğin başlangıç tarihi nedir?

Soru 1.3: çad hayvanları

Grafiğin başlangıç tarihi olarak neden bu tarih seçilmiştir?

Şekil 2 şu varsayıma dayanmaktadır:

a) kaya sanatında yer alan hayvanlar, bu sanatın yapıldığı çağda vardı.

b) bu hayvanları çizen sanatçılar oldukça becerikli insanlardı.

c) bu hayvanları çizen sanatçılar her tarafa seyahat edebiliyorlardı.

d) kaya sanatında resmedilen hayvanları evcilleştirmek için hiçbir girişimde bulunulmadı.

Bu soru için şekil 1 ve şekil 2’de verilen bilgileri birleştirmeniz gerekmektedir. Gergedanların, su aygırlarının ve yaban öküzlerinin sahra kaya sanatından kaybolması aşağıdaki zaman dilimlerinden hangisinde meydana gelmiştir?

a) en son buzul çağının başlarında

b) çad gölü’nün seviyesinin en yüksek olduğu dönemin ortalarında

c) çad gölü’nün seviyesinin bin yıldan fazla bir süre boyunca düşmesinden sonra

d) hiçbir kesintiye uğramayan bir kuraklık döneminin başlarında

(17)

PISA FEN SORU ÖRNEKLERİ TÜTÜN İÇME

Tütün, sigara, puro ve pipo aracılığıyla içilmektedir. Araştırmalar; tütüne bağlı hastalıkların her gün dünya çapında yaklaşık 13500 kişiyi öldürdüğünü göstermektedir. 2020 yılına doğru tütüne bağlı hastalıkların dünya çapındaki ölümlerin %12'sine sebep olacağı tahmin edilmektedir. Tütün dumanı birçok zararlı maddeler içermektedir. En zararlı maddeler, katran, nikotin ve karbon monoksittir.

PISA FEN SORU ÖRNEKLERİ Soru 16.1: tütün içme.

Tütün dumanı ciğerlere çekilmektedir. Tütündeki katran ciğerlerde depo edilir ve bu da ciğerlerin düzenli çalışmasını önler. Aşağıdakilerin hangisi ciğerlerin bir işlevidir?

a) oksijen karışmış kanı vücudun tüm bölümlerine pompalamak

b) havadan soluduğunuz oksijeni kanınıza transfer etmek

c) karbon dioksit içeriğini sıfıra indirerek kanınızı temizlemek

d) karbon dioksit moleküllerini oksijen moleküllerine dönüştürmek

Tütün içme akciğer kanseri ve diğer hastalıklara yakalanma riskini arttırır. Aşağıdaki hastalıklara yakalanma riski tütün içmeyle artar mı? Her durum için "evet" ya da "hayır’ı daire içerisine alınız.

Bu hastalığa yakalanma riski tütün içmeyle artar mı?

Bronşit Evet/Hayır

HIV/AIDS Evet/Hayır

Kalp hastalığı Evet/Hayır

(18)

PISA FEN SORU ÖRNEKLERİ Soru 16.3:

Bazı insanlar sigara içmeyi bırakmalarına yardımcı olması için nikotin plasterleri kullanırlar. Bunlar deriye yapıştırılır ve nikotini kana doğru bırakır. Bu ise, insanlar sigarayı bıraktığında aşırı isteği yatıştırılması ve memeden kesilme semptomlarına yardımcı olur.

Nikotin plasterlerinin etkinliğini çalışmak için, sigarayı bırakmak isteyen 100 kişilik bir grup tiryaki tesadüfî olarak seçilir.

Grupla altı ay boyunca çalışılır. Nikotin

plasterlerinin etkinliği; grupta kaç kişinin çalışma sonunda sigaraya tekrar başlamadığını tespit ederek ölçülmelidir.

Aşağıdakilerden hangisi en iyi deney planıdır?

a) gruptaki herkes plasterleri kullanır.

b) plasterler olmaksızın içmeyi bırakmaya çalışan bir kişi dışında herkes plasterleri kullanır.

c) insanlar sigarayı bırakmak için plasterleri kullanıp kullanmayacaklarını kendileri seçerler.

d) bir yarısı plaster kullanmak üzere tesadüfi olarak seçilir diğer yarısı da bunları kullanmaz.

İnsanları sigarayı bırakmaya teşvik etmek için değişik metotlar kullanılmaktadır. Aşağıdakiler teknolojide probleme dayalı olarak ele alış yolları mıdır? Her durumda "Evet" ya da "Hayır"ı daire içerisine alınız.

Bu sigara içmeyi azaltma metodu teknolojiye mi dayanmaktadır?

Sigaranın maliyetini arttırma Evet/Hayır

İnsanların sigaradan vazgeçmesine yardımcı olmak için nikotin plasterleri üretme

Evet/Hayır

Kamuya açık alanlarda sigara içimini yasaklama Evet/Hayır

Bırakmaya çalışan insanlara danışmanlık önerme. Evet/Hayır

İnsanların sigarayı bırakmasına yardımcı olabilecek Nikotini olmayan haplar icat etme

Evet/Hayır

(19)

Ünite 14 Teşekkürler

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ASLAN