AYM’ye Bireysel Başvuru
AYM’ye bireysel başvuru,
temel hak ve özgürlükleri kamu gücünün işlem, eylem ya da ihmali nedeniyle ihlal edilen bireylerin;
diğer başvuru yollarını tükettikten sonra başvurdukları;
istisnai ve ikincil nitelikte bir hak arama yoludur.
12 Eylül 2010 tarihinde yapılan halkoylaması ile 1982 Anayasası’na dahil olmuştur (7/5/2010-5982 sK).
Bireysel başvurunun hukuki dayanakları
Anayasa, m. 148/3-4-5:
«Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.
Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.
Bireysel başvuruya ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.»
Bireysel başvurunun hukuki dayanakları
6216 Sayılı «Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun» (m.
45-51)
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü (12/7/2012 tarihli RG)
59-84. maddeler bireysel başvuruya ilişkindir.
AYM’ye Bireysel başvurunun temel nitelikleri
Anayasada ve yasada belirtilen temel hak ve özgürlüklerin korunması amacıyla getirilmiştir (AİHM ve Ek Protokollerinde yer alan anayasal haklarla sınırlıdır).
İstisnai bir hukuk yoludur.
İç hukuktaki tüm diğer yollar denendikten sonra başvurulabilir.
İkincil niteliktedir (subsidiarite ilkesi).
Olağanüstü bir başvuru yoludur; ancak olağanüstü kanun yolu değildir.
AİHM’ye başvurmadan önce mutlaka tüketilmesi gereken bir yoldur.
AYM’ye Bireysel Başvurunun Kapsamı
Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden, AİHS ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki hakların ihlal edildiği iddiasıyla yapılabilir (6216 sK, m.
45/1).
Anayasada yer alan diğer haklar ise konu bakımından yetkisizlik gerekçesiyle kabul edilemez bulunur ve reddedilir.
Kamu gücünün icrai ya da ihmali nitelikteki işlem ya da eylemlerine karşı da BB yolu mümkündür.
AYM’ye bireysel başvurunun kapsamı dışındaki işlemler (6216 sK, m. 45/3)
Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamaz;
AYM kararlarına karşı bireysel başvuru yapılamaz.
Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemlere karşı bireysel başvuru yapılamaz.
Genel düzenleyici işlemlere karşı doğrudan başvuru yapılamasa da, bunlar kişiye uygulanıp bir ihlale neden olmuşsa bireysel başvuru yapılmasına engel yoktur.
Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır
Doğrudan AYM’ye yapılabileceği gibi ülke çapındaki tüm mahkemeler ya da yurtdışı temsilcilikler aracılığıyla yapılabilir.
Yasada (6216 sK) ve İçtüzükte belirtilen bilgi ve belgeler başvuru formuna eklenerek başvuru yapılır.
Başvuru harcı alınır.
Adli yardım mümkündür.
Avukat aracılığıyla başvuru zorunlu değildir.
Bireysel Başvurunun Süreçleri:
Başvuru yapılır.
Başvuruda hangi bilgi ve belgelere gereksinim olduğu İçtüzük m. 59’da düzenlenmiştir.
Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir.
(İçtüzük, m. 64/1)
Bireysel Başvuru Bürosu ön inceleme yapar.
Eksiklik varsa bildirir, süresi içinde (15 gün) giderilmezse idari ret kararı verilebilir.
İdari ret kararına karşı Komisyona 7 gün içinde itiraz edilebilir. Komisyonun vereceği karar kesindir.
Bireysel Başvurunun Süreçleri:
İdari ret kararı verilmezse kabul edilebilirlik incelemesi için Komisyonlara gider.
Kabul edilebilir bulunursa ya da oybirliği ile kabul edilemezlik kararı verilmez ise Bölümlere gider.
Esas incelemesi Bölümlerde yapılır ve nihai karar verilebilir.
Bölümler bazen kabul edilebilirlik ve esas hakkında birlikte karar da verebilir.
