1 ocak 2007 itibariyle 7 nükleer reaktör kapatildi: Nükleerin önlenemez düsüsü hiz kazaniyor. Dungeness ve Sizewell (Ingiltere)'de ikiser, Kozlodoui (Bulgaristan)'da iki ve Bohunice (Slovakya) 'de bir olmak üzere 7 nükleer reaktör tamamen kapatildi.
Bu gelismeler, yokolma tehdidi altinda olmasina karsin, zaman zaman bir « muhtesem geri dönüs » safsatasiyla taçlandirilmaya çalisilan nükleer sanayiinin dünya genelindeki önlenemez düsüsünün en iyi göstergeleri.
10 Kasim 2006'da, Uluslararasi Enerji Ajansi (IEA) yönetici baskani Claude Mandil: « nükleer sanayinin gelecek yillardaki birincil görevi, devredeki ve isletim sürelerinin sonuna yaklasan santralleri yenilemek olacak. Bu da demek oluyor ki ihtiyaç duyacagimiz pek çok sayida santral, nükleerin elektrik üretimindeki payini artirmaya
yönelik degil. » seklinde konustu. Oysaki, kesin olan tek sey, su anda dünyada faaliyet halinde olan 435 nükleer reaktörden 250'sinin 2025 yilina kadar kapatilacagidir. Ve, geri kalanlarin kapatilmasi da ondan sonraki iki on yila tekabül edecek. Yapilacagi duyurulan yeni reaktörlerin çogunun durumu ise su an için belirsiz.
Bu konuyu birkaç örnekle ele almak gerekirse:
- Britanya
Su anda faaliyette olan 23 reaktörün 22'si 2023 yilinda kapatilmis olacak. Blair yeni santral projelerinden bahsediyor ama nükleere hiç de sicak bakmayan bir kamuoyunun karsisinda Blair bu görüsü savunan az sayidaki birkaç kisiden biri. Ayrica Blair, yeni santrallerin özel sirketler tarafindan insa edilmesi gerektigini bildirdi....devlet sübvansiyonu olmadan. Oysaki simdiye dek nükleer gelisebildiyse, bu ancak, devletlerin bu sanayiye vatandaslarin görüslerine hiçbir sekilde danismaksizin, ki bu ayri bir tartisma konusu çok yüksek miktarlarda kamu fonu akitmasiyla mümkün
olabilmistir. Muhtemelen, 2020'ye dogru nükleer, Britanya'nin enerji tüketiminin %1'den az bir bölümüne karsilik geliyor olacak.
- Rusya
Vladimir Putin, pek çok yeni nükleer reaktörün yapilacagini bildiriyor ama yakin zamanda kapatilacak olan 31 nükleer reaktör konusunda agzini pek biçak açmiyor. Amerika'ya ziyarette bulunan Kremlin heyetinden bir temsilci ise « Devredeki bütün reaktörlerimiz on yil içinde kapanacak. Sivil nükleer sektörünün 'askiya alinisi'ni engellemenin yolu, ancak, uzun zamandan bu yana yilda 1,5 reaktör insa etmemiz olabilirdi » yorumunda bulundu (bkz. RIA Novosti ajansinin 7 aralik 2006 tarihli haberi).
- Orta Avrupa
Orta Avrupa ülkelerinin sahip oldugu, genelde Sovyet teknolojisiyle yapilmis ve artik yaslanmis durumda olan 20 civarindaki nükleer reaktörün yakin zamanda kapatilmasi bekleniyor. Baltik ülkeleri ve Polonya, yeni bir nükleer reaktör insa etmek için isbirligi içine girdiler. Ama bu, nükleerin « muhtesem dönüsü » demek degil, çünkü söz konusu projenin amaci yalnizca, Ignalina (Litvanya)'da ilki daha önce kapatilan ve ikincisi de 2009'dan önce kapatilacak olan nükleer reaktörün devre disi birakilisini bir nebze telafi etmek.
- ABD
Three Mile Island (1979) kazasindan bu yana ABD'de hiçbir reaktör siparisinde bulunulmadi. O zamandan beri, devredeki 103 reaktörün isletim süreleri (bazi vakalarda 60 yila varacak sekilde) önemli oranlarda uzatildi ve böylece kaza riski de önemli ölçüde artirilmis oldu. Baskan Bush, 2005 haziraninda özel sirketlere nükleer reaktör insa etmeleri için yüksek rakamli kamu fonu tahsis edecegine dair anlasmalar imzaladi ama henüz hiçbir proje somutlasmadigi gibi, su an söz konusu olan süreç, Demokratlarla dönüsümlü iktidar kosullari yüzünden yakinda yara da alabilir. Bu
projelerden bazilari hayati geçirilse bile, Amerikan nükleer sanayini, eski reaktörlerin bir bir kapatilmasiyla birlikte içine düsecegi çikmazdan kurtarmak çok zor olacak (Umuyoruz ki bu, yeni bir nükleer felaketin ertesinde
gerçeklesecek bir durum olmasin).
- Asya
Nükleer projelerin en ciddi sekilde yürütüldügü kita Asya kitasi gibi görünüyor (ne yazik ki). çin, 30, hatta belki de 40 yeni reaktör kurmayi planladigi için, zaman zaman nükleerin « yeni cenneti » olarak tanimlaniyor. Bu reaktörlerin hepsinin yapilacagi (gerekli mali yatirimlarin ne kadar yüksek oldugu düsünülürse) khiçbir sekilde kesin degil ama, durum böyle bile olsa, çin bu kosullarda elektriginin « yalnizca » %4'ünü, yani toplam enerji tüketiminin 0,7%'sini, nükleerden sagliyor olacak. Ayni sekilde, Hindistan'daki yirmiye yakin reaktörü kapsayan projeler, bu ülkenin elektrik üretiminin ortalama %5'ini (ve toplam enerji tüketiminin %1'ini) ancak karsilayabilecek.
ABD ve Fransa'dan sonra dünyanin üçüncü büyük nükleer parkina sahip olan Japonya'da ise ciddi güvenlik sorunlari yasaniyor: 2003'te endise verici güvenlik raporlarinin isletmeciler tarafindan yalanlanmasi üzerine 17 reaktör (birkaç ayligina) aniden kapatildi. Kamuoyu bu skandalla ve de 1999'da üç çalisanin ölümüne ve yüzlerce insanin radyasyona maruz kalmasina yol açan Tokaï-Mura kazasiyla çalkalandi.
- Güney Amerika
Sadece iki reaktörün faaliyette oldugu Brezilya 5 yeni reaktör planladigini bildiriyor ancak bu ülkenin, özellikle, yaklasik 20 yildir parçalari bir araya getirilemeyen Angra3 reaktörünün yarattigi sorunlarla basi dertte. Yine iki reaktörün faaliyette oldugu ve 2006'da temel hedefi 1981'de insasina baslanan Atucha 2 reaktörünün yapim çalismalarinin tamamlanmasi olan nükleer programini kamuoyuna duyuran Arjantin'de de durum ayni.
- Diktatörlükler
Dünyanin her bir yaninda diktatörler, nükleer reaktörlerin yapimini baslattiklarini açiklayarak prestij kazanmaya çalisiyorlar. Kaddafi Libya'sinda, Lukaçenko Belarus'unda (hala Cernobil felaketi yüzünden radyoaktif kirliligi süren ülke ) ve Mübarek'in oglunun reaktör yapimi için ABD'den destek aldigi Misir'da durum böyle. Kuzey Kore ve Iran'da ise, elektrik üretimi hedefi sözde kalan, asil hedefi atom silahlari üretmek olan nükleer programlar mevcut.
- Almanya/Isveç
Almanya'nin nükleerden çikma kararinin tekrar masaya yatirildigi yolunda farkli kaynaklardan duyumlar gelebilir. Su an için durum hiç de böyle degil. Her halükarda, Almanya için en kötü senaryo nükleer reaktörlerin planlandigi sekilde kapatilmamasi olabilir. Hiçbir durumda yeni reaktör yapimi öngörülmüyor: Almanya'da nükleer yok olmaya mahkum görünüyor. Su anda faaliyette olan 10 reaktörünün kapatilmasina 1980'de karar veren Isveç'te de durum ayni. Bu planin zaman baglaminda biraz uzadigi bir gerçek ama Isveç'te de hiçbir yeni reaktör yapimi öngörülmüyor ve nükleer er ya da geç tarih olacak. Gectigimiz 25 temmuz'da Forsmark santralinde içerik itibariyle çok ciddi bir kazanin meydana geldigini de hatirlatalim.
- Finlandiya / Fransa
Avrupa'da nükleere umut baglayan iki ülke Finalndiya ve Fransa: ikisi de Fransiz grubu Areva'nin gelistirdigi EPR (Avrupa basinçli reaktörü)'i insa etmek istiyor. Bir kez daha belirtelim ki, bu durumun nükleerin « muhtesem dönüsüyle » hiçbir ilgisi yok. Su anda yapimi baslatilan tek reaktör olan Finlandiya'daki santiyenin tam anlamiyla sikintida oldugunu söylemek yeterli: bu reaktör simdiden, resmi açiklamalara göre 18 aylik, gerçekçi bir yaklasimla üç yillik bir gecikmeye maruz kaldi. Yapim çalismalarini üstlenen Areva sirketinin bu iste yaklasik bir milyar Avro'luk zarara ugramis oldugu tahmin ediliyor. Ayrica, geçen 16 aralik'ta « asrin kontrati » olarak sunulan ve 4 reaktör yapimini kapsayan EPR projesini Cinliler reddetti. Bu baglamda, Fransa'ya Flamanville (Mans Denizi)'de yapimi planlanan EPR'den vazgeçip, halihazirdaki bütçeyi enerji tasarrufu ve yenilenebilir enerjiler lehine projelere harcamasini önermek yetersiz kaliyor.
Sonuç :
Fransiz hükümetine geçtigimiz ekim ayinda sunulan « Faktör 4 » raporuna göre [1] küresel isinmayla mücadele kapsaminda "nükleer enerji dünyada kullanilabilir durumdaki enerjinin ancak %2'sine karsilik geliyor ». Nükleer
enerjinin, en büyük tehlike potansiyeline sahip olmasina karsin, gerçekte dünya enerji üretiminde çok zayif bir paya sahip oldugu gerçegi herhalde daha iyi izah edilemez. Ve de, belirttigimiz gibi, bu pay önlenemez bir düsüs içerisinde.
Kisacasi, 1 ocak 2007 itibariyle yedi reaktörün kapatilmasi, nükleer enerjinin yok olma yolundaki önüne geçilemez devinimin baslangici. Sunun da altini çizmek gerekir ki, yeni Cernobiller'in meydana gelmesini önleyebilmek için, ayrica faaliyet halindeki her reaktör milyonlarca yil varligini koruyacak atiklar ürettigi için, ve de nükleer silahlarin yayilmasi gezegeni tehdit eden en büyük tehlikelerden biri oldugu için, nükleerin yok olus sürecini mümkün oldugunca hizlandirmak gerekmektedir.
[1] [Cvr. notu] « Faktör 4 » raporu resmi uzmanlar tarafindan Fransa'nin sera gazi salinimini 2050 yilina kadar dört kat azaltmaya yönelik senaryolar sunmak amaciyla hazirlandi.
Réseau "Sortir du nucléaire" (Fransa "Nükleere Hayir" Federasyonu) - 1 ocak 2007 Fransizca'dan çeviren: Sezin Topçu
