Pediatri Klini¤ine Baflvuran Akut Gastroenterit Olgular› (*)
‹pek CEYHAN (***), Betül ÇAKIR (**), Erkan ÇAKIR (**), fiükran TAMKAN (***), Sevil ÖZÇAY (****)
ÖZET
Hastanemize son bir y›l içinde baflvuran 1164 akut gastroen- terit olgusu de¤erlendirildi. Toplam 485 (% 42) olguda etken tespit edildi ve bunlar›n 251(% 52)’inin rotavirus, 110 (%
22)’unun Giardia intestinalis, 91 (% 19)’inin bakteriyel, 31 (% 6)’inin Entamoeba histolitica kaynakl› oldu¤u görüldü.
Bakteriyel ajanlardan en s›k olarak shigella infeksiyonu tes- pit edildi ve buna karfl› en hassas antibiyotik olarak seftriak- son, en dirençli olarak ise ampisillin saptand›. Bu sonuçlarla önceki y›llarda en s›k bakteriyel ajan olarak bilinen E coli’- nin yerini shigella infeksiyonunun ald›¤› görüldü. Ülkemizde shigella sufllar› içinde en s›k S flexineri’nin etken oldu¤u bili- nirken bu çal›flmada S sonnei’nin daha ön plana geçti¤i göz- lendi.
Akut gastroenterit olgular›nda antibiyotik kullan›m› seçilmifl olgularla s›n›rland›r›lmal› ve böylelikle direnç oluflumunun önüne geçilmeye çal›fl›lmal›d›r. Her hasta için klini¤e, altta yatan veya efllik eden di¤er hastal›klara göre tedavi karar› ve- rilmesi ishal ile baflvuran hastalarda antimikrobiyal tedavinin planlanmas›nda temel özellikler olmal›d›r.
Anahtar kelimeler:Akut gastroenteritler, bakteriyel ajanlar
SUMMARY
Pediatric Acute Gastroenteritis Cases
1164 acute gastroenteritis cases who presented to our pedi- atry outpatient clinic throughout a year were evaluated. The pathogens were identified in 485 (% 42) cases. There were 251(% 52) rotavirus cases, 110 (% 22) Giardiasis, 91 (% 19) bacterial pathogens and 31 (% 16) amebiasis cases. Shigella infection was the most frequent isolated bacterial pathogen.
The most sensitive antimicrobial against Shigella species was Ceftriakson and the lowest was ampicillin. In this study E.
coli, once the most common bacterial pathogen before, came after Shigella infection. In the past years S flexineri was the most frequent species of them all. In this study S sonnei was found as the most frequent agent that was isolated. Appropri- ate uses of antibiotics in selected cases of diarrhea will pre- vent the emergence of resistant strains. The treatment should be personalized to every patient with diarrhea according to features of his own, clinical status and presence of another disease and to hospital conditions.
Key words: Acute gastroenteritis, bacterial agents
IV. Pediatrik Gastroenteroloji ve Beslenme Kongresinde poster olarak sunulmufltur.*; SSK Göztepe E¤itim Hastanesi Çocuk Klini¤i Asist. Dr**; Uz.
Dr.***; fief Dr.****
Geliflmekte olan ülkelerde akut gastroenteritler halen çocukluk ça¤› ölüm nedenlerinin bafl›nda gelmektedir.
Akut gastroenterite, baflta rotavirus olmak üzere viral ajanlar s›kl›kla neden olurken, geliflmekte olan ülkeler- de bakteriyel patojenler de önemli rol oynamaktad›r.
Antibiyotik kullan›m›n›n artmas›, hastalar›n sosyoeko- nomik durum ve sanitasyon koflullar›n›n de¤iflimine ba¤l› olarak her y›l patojenlerde de¤ifliklikler olmakta ve gereksiz yere antibiyotik kullan›m› sonucu bakteri- yel ajanlara karfl› antibiyotik direnç durumlar› ortaya ç›kmaktad›r. Çal›flmam›zda, son bir y›l içinde pediatri klini¤imize baflvuran 1164 akut gastroenterit olgusu in- celenerek etyolojik ajanlar ve mevsimlere göre da¤›l›m›
araflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.
MATERYAL ve METOD
Hastanemize son 1 y›l içinde baflvuran 1164 akut gastroenterit (AGE) olgusu de¤erlendirildi. Hepsinde d›flk› mikroskopisi, d›flk› kültürü, rotavirüs antijeni incelendi. D›flk› kültürlerinde bakteriyel ajan üreyen olgulara disk difüzyon yöntemiyle kül- tür antibiyogram uygulanarak antibiyotiklere karfl› hassasiyet durumlar› belirlendi. Olgular; etkenlerine, klinik özelliklerine, mevsim da¤›l›mlar›na göre gruplara ayr›ld›.
BULGULAR
1164 olgunun 634 (% 54)’ü erkek, 530 (% 46)’u k›zd›.
Ortalama yafl 3.42 (2 ay-13 yafl) olarak bulundu. Olgu- lar›n 806 (% 69)’s›n›n ilkbahar ve yaz, 358 (% 31)’si- nin sonbahar ve k›fl aylar›nda müracaat etti¤i gözlendi.
KL‹N‹K ARAfiTIRMA Pediatri
Göztepe T›p Dergisi 17: 11-12, 2002
11 ISSN 1300-526X
485 (% 42) olguda etken tespit edildi ve bunlar›n; 251 (% 52)’i rotavirus, 110 (% 22)’u Giardia intestinalis, 91 (%19)’i bakteri, 31 (% 6)’i Entamoeba histolitica, 2 (0.4)’sinin ise helmint infestasyonu kaynakl› oldu¤u gö- rüldü. Bakteriyel ishallerin 63 (% 69)’ünde shigella, 12 (% 13)’sinde salmonella, 10 (% 10)’unda E coli, 6’s›n- da ise di¤er bakteriler etken olarak tespit edildi. Shigel- la gastroenteritinde en s›k 30 olgu ile (% 48) S sonnei bulunurken 22 (% 34)’sinde S flexineri, 8 (% 12.5)’in- de S dizanteria, 3 (% 5)’ünde S boydii kültürde üretildi.
Etken saptanan olgular›n 170 (% 35)’inde kanl› mukus- lu ishal flikayeti vard› ve bunlar›n 46 (% 27)’s›n›n Giar- dia intestinalis, 66 (% 38)’s›n›n bakteri, 24 (% 11)’ünün Entamoeba histolitica ve 34 (% 25)’ünün rotavirus ol- du¤u görüldü. Bakteriyel ishallerin % 69’unu oluflturan shigella ve % 13’ünü oluflturan salmonella infeksiyon- lar›na karfl› kültür antibiyogramlar incelendi ve shi- gella infeksiyonlar›na karfl› en hassas antibiyotik seftri- akson, en dirençli antibiyotik ampisilin; salmonella infeksiyonlar›nda en hassas antibiyotik siprofloksasin, en dirençli yine ampisilin olarak bulundu.
TARTIfiMA
Her y›l dünyada % 80’i sütçocu¤u olmak üzere, 5 mil- yondan fazla kifli ishal nedeni ile hayat›n› kaybetmekte- dir (1,5). ‹shale yolaçan mikroorganizman›n bilinmesi, özellikle tedavi yaklafl›m› aç›s›ndan önemlidir. ‹shalde ana tedavi, s›v›-elektrolit dengesini sa¤lamak ve seçil- mifl olgularda antibiyotik kullanarak etkene karfl› etkili olabilmektir (6,7). Artan antibiyotik kullan›m›, sosyo- ekonomik ve temizlik koflullar›n›n de¤iflmesine ba¤l›
olarak y›llar içinde etkenlerde de¤ifliklikler olabilmekte ve yanl›fl antibiyotik kullan›m› sonucu bakteriyel ajan- larda antibiyotik direnci geliflmektedir.
Hem geliflmifl hem de geliflmekte olan ülkelerde akut gastroenteritlerin en s›k nedeni rotavirüs infeksiyonlar›- d›r (2,8). Rotavirüs epidemileri, ülkemiz gibi ›l›man ik- lim kufla¤›nda yer alan bölgelerde, genellikle sonbahar ve ilkbaharda ortaya ç›kmaktad›r. Yaz aylar›nda s›kl›k daha düflüktür. Rotavirüs haricinde; koronavirüs, aden- ovirüs ve norwalk virüs de ishale neden olabilen virüsler aras›ndad›r. Rotavirüs infeksiyonlar›ndan sonra geliflmekte olan ülkelerde 2. s›kl›kla bakteriyel ajanlar görülürken, çal›flmam›zda Giardia intestinalis’e ba¤l›
ishaller daha s›k görülmüfl, bakteriyel ajanlar 3. s›rada ishal etkeni olarak tespit edilmifltir (3). Dünya genelinde insanlarda bakteriyel ishale en çok neden olan bak-
terinin E coli oldu¤u bilinirken, bizde shigella yüksek oranda tespit edildi (3,10). Son y›llarda shigella infeksi- yonlar›nda art›fl oldu¤u bildirilmektedir. Telalbasic ve ark.’n›n (4)yapt›¤› bir çal›flmada, AGE nedeni ile has- taneye yat›r›lan olgularda en s›k ajan olarak shigella cinsinin etken oldu¤unu bildirilmifl ve shigella infeksi- yonlar› içinde de % 74.6 ile S sonnei ilk s›ray› alm›flt›r.
Ülkemizde shigella infeksiyonlar› içinde ilk s›rada S flexineri türü oldu¤u bilinmesine ra¤men, çal›flmam›zda da S sonnei % 48 ile ilk s›ray› alm›flt›r.
Shigellaya karfl› literatürde de giderek artan tarzda am- pisilin direnci oldu¤u belirtilmektedir (5-7). Bu yüzden, hassasiyetin bilinmedi¤i durumlarda shigella infeksi- yonlar›nda ilk tercih seftriakson olmal›d›r. Literatürde son y›llarda özellikle Salmonella typhimurium serotipi- nin yüksek oranda ampisilin direnci gösterdi¤ini bildi- ren yay›nlara rastlanmakta ve bu olgularda trimeto- prim/sulfametaksazol, kloramfenikol veya seftriakson önerilmektedir (5,7).
Akut ishallerin tedavisinde antimikrobiyallerin kullan›- m› s›n›rl›d›r. Gereksiz antibiyotik kullan›m›, hastal›¤›n süresini uzatmakta, bulaflma riskini art›rmakta ve di- renç geliflimine neden olmaktad›r. Her hasta için hasta- ya özel, klini¤e, alta yatan veya efllik eden di¤er hasta- l›klara göre tedavi karar› verilmesi, ishal ile baflvuran hastalarda antimikrobiyal tedavinin planlanmas›nda temel özellikler olmal›d›r.
KAYNAKLAR
1. Lolekha S: Consequences of treatment of gastrointestinal infec- tions. Scand J Infect Dis Suppl 49:154-159, 1986.
2. Krstic L, Parabucki S, Zivanuvic-Marinkovic V: Acute gas- troenteritis of viral etiology. Vojnosanit Pregl 47(4):286-288, 1990.
3. Guggenbichler J, Weithaler A, Dorner F: The relationship of Coli strains and hemolysis in diarrhea. Pediatr Padol 15(1):19-25, 1980.
4. Telalbasic S, Cardaklija Z, Pinjo F: Diarrheal disease in hospi- talized patients during the first year of the war. Med Arh 48(2):77- 78, 1994.
5. Hotez PJ, Strickland AD: Diarrhea. In Feigin RD, Cherry JD (eds). Textbook of Pediatric Infectious Disease. 4th Ed. Philadelphia WB Saunders Company 1998, pp.2389-2397.
6. Petri WA Jr, Singh U: Diagnosis and management of amebiasis.
Clin Infect Dis 29:1117-1125, 1999.
7. Roy CC, Silverman A, Alagille D: Diarrheal disorders. In Roy CC, Silverman A, Alagille D (eds) Pediatric Clinical Gastroenterolo- gy 4th ed St Louis Mosby 1995, pp216-227.
8. Blaclow NR, Greenberg HB: Viral gastroenteritis. N Engl J Med 325:252-264, 1991.
9. Keush GT: Recognition mechanisms in infectious disease. Hosp Pract 14:33-40, 1979.
10. Hart CA, Batt RM, Saunders JR: Diarrhoea caused by Escherichia coli. Ann Trop Paediatr 13:121-131, 1993.
Göztepe T›p Dergisi 17: 11-12, 2002
12
