9. konu
Max Weber ve
Toplumsal Aktör
9. hafta
• Akrabalık ve Sosyal Organizasyon dersinin 8. ve 9.
haftaları ile Weberyen paradigmaya odaklanacağız.
Weber’in kavramlarını ve kuramsal formülasyonunu mercek altına alıp açtığı paradigmatik çığırın
kuramsal ve araştırma temelli köşetaşlarını aydınlatacağız. Bu doğrultuda, Durkheimcı
paradigma ile ayrımını keskin hatlarla çizeceğiz.
• Sosyal antropolojinin 1960lı yıllarla birlikte Weberyen bir paradigmada yürüdüğünü ve
etnografilerin bugün bu tarihten öncekilerden farklı bir topluluk ve toplumsal aktör anlayışına
yaslandıkları unutulmamalı.
9. hafta
• Weber, Durkheimcı paradigmanın toplumu her şeyin ötesinde konumlandıran paradigmasında kaybolan toplumsal aktörü ön plana taşır. Çevresini gören ve çevresi tarafından görüldüğünü bilen toplumsal aktör, burada, kendisini toplumsal bir sahadaki varlığı
içerisinde anlamlandırır, konumlandırır, değiştirir.
• Bu toplumsal saha, sonradan Bourdieu’nun toplumsal alan kavramına kaynaklık edecektir.
• Anlam, anlamak ve anlam üretmek bir önceki paradigmanın dikkate almadığı mefhumlarken
toplumsal anlam Weberyen paradigma ile merkezi bir yer kaplamaya başlar.
9. hafta
• Weberyen toplumsal aktörü, psikolojik birey veya kişi ile karıştırmamak lazım. Burada kendi toplumsal aidiyetleri, bu aidiyetlere dönük geçmişe, bugüne ve geleceğe
dönük anlatıları olan bir failden veya tam manasıyla
aktörden bahsetmek doğru olur. Belli toplumsal örüntüler bu toplumsal aktörü, ister bağlamsal olarak oluşturulan küçük ister daha katı ve dayanıklı olan büyük
kategorilerin içerisinde yüzdürür.
• Weber, bu örüntüleri analiz etmek için, yine her biri ideal tip olarak ele alınabilecek dört farklı rasyonalite tanımlar.
• Pratik rasyonalite, toplumsal aktörün keskin sonuç
odaklılık veya hesaplılık içerisinde oluşuna göndermede bulunur.
9. hafta
• Değer rasyonalitesi ise toplumsal ve ahlaki değerlerin arayışına karşılık gelir.
• Kuramsal rasyonalite, bir biçimde bağlamın dışına çıkabilmeye ve gözlenenleri kuramsal neden-
sonuç dizgeleri içerisinde okuyabilmeye vurgu yapar.
• Resmi rasyonalite, toplumsal kuralların
gözetilmesine dönük bir temayülü işaretler.
• Bunların birisine aitlikleri ile değil genellikle bunların karmaşasında bir bileşke yaratmaları içerisinde değerlendirilebilir toplumsal aktörler.
9. hafta
• Zorunlu okuma:
• Max Weber. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. Ankara: Bilgesu Yayınları (2. Bölüm: Sofu Protestanlığın Meslek Ahlakı (tamamı)).
