TOPLUMSAL EĞİTİM KURUMU
Toplumsal Eğitim Kurumu
• Toplumsal eğitim kurumu, toplumun üyeleri arasında oluşan eğitsel ilişkiler dokusudur.
• Bu eğitsel dokunun topluma hizmet edebilmesi için:
1)Eğitsel ilişki, ilişki kuranların eğitim ihtiyaçlarını karşılayabilmelidir.
2)Eğitsel ilişki, düzenli ve belirli bir yerde olmalıdır.
3)Eğitsel ilişki yasal ve kamu yararına olmalıdır.
4)Eğitsel ilişki, eğitilmek isteyenlere açık olmalı;
ayrıcalıklı kişilere yönelik olmamalıdır.
Toplumsal Eğitim Kurumunun Görevleri
• Kültürel değerlerin ve toplumsal kuralların toplumun üyelerince özümsenmesini sağlayarak ulusal birliğin sürdürülmesine yardım eder.
• Ulusun sorunlarını çözmeye katkıda bulunur.
• Üyeler arasında ilişkileri geliştirmeyi sağlar.
• Toplumun üyelerinin eğitim düzeyi yükseldikçe daha iyi yaşama ihtiyaçları artar.
• Toplumun üyelerinin eğitim düzeyi yükseldikçe üyelerin üretmeye karşı açlıklarını artar; bu, üyeleri araştırmaya, ürün üretmeye güdüler.
Eğitme Hakkı
• Bizi eğitme hakkı, doğal olarak anne ve babamızındır.
• Devleti yönetenler, devleti büyütme ve
yaşatma amaçlarını gerçekleştirmek için kendi erklerine silahlı güçlerin, hazinenin, dinsel
değerlerin ve halkın duygusal güçlerini
eklerken, eğitimin gücünü de eklemişlerdir.
Eğitme Hakkı
• Dolayısıyla devlet, yönetme hakkına dayanarak,
anne ve babanın, çocuklarını eğitme hakkının önemli bir kesimini elde etmiştir.
• Devlet, kendine sadık yurttaşlar yetiştirmek için, toplumsal kuruma ait olan eğitsel örgütleri, kendi yönetimi altına almaya, bunları çoğaltarak ülke düzeyinde eğitim sistemine dönüştürmeye
başlamıştır. Eğitim sistemi, siyasal erkin kendi
ideolojisini yayma ve gerçekleştirme araçlarından biri olmuştur.
Zorunlu Öğrenim
• Zorunlu öğrenim, devletin , her yurttaşı belli bir süre devlet okullarında eğitme yetkisidir.
• Devlet bu yetkisini, şimdilik ilköğretim ve ortaöğretim basamağı ile sınırlamaktadır.
• 1789 Fransız Devrimi’nden sonra 1791’de
kabul edilen Fransız Anayasası’nda, zorunlu ve parasız eğitim ifadesini bulmuştur.
Zorunlu Öğrenim
• 1824’teki eğitim fermanında, II. Mahmut, İstanbul’daki işyerlerine çırak olarak girecek çocukların, sübyan mektebinde din bilgilerini öğrenmeden girmelerini yasaklamıştır.
• 1869 tarihli Genel Eğitim Tüzüğüne (Maarif-i Umumiye Nizamnamesi) göre kızların 6-10, erkeklerin 7-11 yaşları arasında sübyan
mekteplerine devamı zorunluydu.
Zorunlu Öğrenim
• 1924, 1961 ve 1982 anayasaları, ilköğretim
öğrenimini kız ve erkek tüm yurttaşlar için zorunlu kılmıştır.
• İlköğretimin zorunlu ve parasız olması, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (10 Aralık 1948) ile ilk kez evrenselleşmiştir.
• 1959 Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesinde, 1989 Çocuk Haklarına Dair Sözleşmede ilköğretimin zorunlu olması gerektiği yinelenmiştir.
Parasız Öğrenim
• Devletin yurttaşlara parasız öğrenim olanaklarını açması, doğrudan sosyal devlet ilkesiyle ilgilidir.
• Sosyal devlet düşüncesinin tohumları, 1775
Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi ve 1789 Fransız Devrimi ile atılmıştır.
• 1961 Anayasası, Türkiye Cumhuriyetini sosyal hukuk devleti olarak ilan etmiş, “.. Eğitim ve
öğretimi, devletin başta gelen ödevi” saymıştır.
Parasız Öğrenim
• 1982 Anayasasında “Devlet, maddî imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin, en yüksek eğitim
derecelerine kadar çıkmalarını sağlamak amacıyla burslar ve başka yollarla gerekli yardımı yapar.”
• Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği
sözleşmelerinde, parasız öğrenimin süresi ve
içeriği üzerinde netlik yoktur. Eğitim, sosyal devlet bakış açısından bir sosyal hak olarak ele alınmıştır.
Eğitim Hakkı
• Eğitim hakkı 2 anlam taşır:
1)Eğitilme (öğrenim) hakkı: Yurttaşın kendini eğitme yetkisini yasal olarak taşıyanlardan eğitilmesini isteme hakkı
Yurttaşın “Beni eğitin.” hakkı
2)Eğitme hakkı: Belirlenmiş kişilere eğitme yetkisini verme
Devletin “Seni eğiteceğim.” hakkı
Eğitim Hakkı
• Eğitim hakkı ilk kez Birleşmiş Milletlerce 10 Aralık 1948’de kabul edilen İnsan Hakları
Evrensel Bildirgesinde, insan haklarıyla birlikte ilan edilmiştir.
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel
Bildirgesi’nin 26. maddesinde yer alan “Her bireyin eğitilme hakkı vardır.” anlatımı ile eğitim hakkı evrenselleşmiştir.
Eğitim Hakkı
• Avrupa Konseyi de 4 Kasım 1950’de
yayımladığı İnsan Hakları ve Temel Özgürlükleri Koruma Sözleşmesinde eğitim hakkını
tanımıştır.
• 1961 Anayasası 50. maddesi Devletin eğitim ödevine ağırlık vermiştir: “Halkın öğrenim ve eğitim ihtiyaçlarını sağlama Devletin başta gelen ödevlerindendir.”
Eğitim Hakkı
• 1982 Anayasasının 42. maddesi doğrudan
yurttaşların eğitim hakkından söz etmektedir:
“Kimse eğitim ve öğretim hakkından yoksun bırakılamaz.”
Eğitimde Fırsat ve Olanak Eşitliği
• Eğitimde fırsat eşitliği, toplumun tüm bireylerinin ayrım
yapılmaksızın, yeteneklerini en uygun biçimde geliştirmede eğitim hizmetlerinden eşit ölçüde yararlanma şansına sahip olmalarıdır.
• Hiçbir hukuksal engel bulunmamasına karşın, insanların
"olanak'ları eşit olmadığından dolayı eğitimden eşit ölçüde yararlanamadıkları görülmektedir. Eğitimde fırsat eşitliği"nin gerçekleştirilebilmesi için, insanların hukuk önünde eşit eğitim alma hakkına sahip olmaları yetmez. Bu hakkı kullanabilme
"olanak'larına da sahip olmaları gerekir. Bu da ekonomik işleyişin toplumun tüm kesimlerine eşit yarar sağlamasıyla olanaklıdır (Zoraloğlu, 1998 akt. Kandemir ve Kaya, 2010).
Eğitimde Fırsat ve Olanak Eşitliği
• Fransız Devrimi’nden sonra 1793 Bildirgesinde de “.. Devlete ..tüm yurttaşlara eşit şans
sağlamak için eğitim sağlama ..”görevi verilmiştir.
• 1839 Tanzimat Fermanı ile sultan, halka Müslüman olanlarla olmayanlara eşit davranacağını duyurmuştur.
Eğitimde Fırsat ve Olanak Eşitliği
• 1856 Islahat Fermanı ile sultan, sivil ve askerî okullara ayrım yapılmaksızın her çocuğun eşit koşullarla alınacağını bildirmiştir.
• 1973 tarihli Millî Eğitim Temel Kanunu 8. madde:
“Eğitimde kadın erkek herkese fırsat ve imkân eşitliği sağlanır.”
Eğitimde Fırsat ve Olanak Eşitliği
• 4. madde: “Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din ayrımı gözetilmeksizin herkese açıktır.
Eğitimde hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınmaz.”
• 1981 tarihli Yükseköğretim Kanunu 5. madde:
“Yükseköğretimde imkân ve fırsat eşitliğini sağlayacak önlemler alınır.”
Eğitimde Fırsat ve Olanak Eşitliği
Eğitimde Fırsat Eşitliğinin Ölçütleri
• Eğitim sisteminin en uzak köylere, yerleşim yerlerine kadar yayılmasını sağlamak,
• Yurttaşlar eğitim etkinliklerine alınırken hiçbir ayrım gözetmemek,
• Verilecek eğitimin niteliğinde eşitlik sağlamak.
Eğitimde Fırsat ve Olanak Eşitliği
Eğitimde Olanak Eşitliğinin Ölçütleri
• Yurttaşların ekonomik, toplumsal ve kültürel engellerini ortadan kaldırarak onların eğitim olanaklarından faydalanmalarını sağlamak
• Aynı öğretim basamağındaki okulların eğitim ortamının ve eğitim harcamalarının eşitliğini bozacak engelleri ortadan kaldırmak
Eğitim İhtiyaçlarının Karşılanması
• Kendini gerçekleştirme ihtiyacı
• Anlatım ve iletişim ihtiyacı
• İlişki, işbirliği ve birlikte yaşama ihtiyacı
• Sağlıklı yaşama ihtiyacı
• Üretim ve tutumluluk ihtiyacı
• Araştırma, öğrenme ve sorun çözme ihtiyacı
• Özgürlük ihtiyacı (düşünce, vicdan, irade, eylem özgürlüğü)
Yararlanılan Kaynak
• Başaran, İ. E. ve Çınkır, Ş. (2013). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. (4. Baskı). Ankara:
Siyasal Kitabevi.
• Kandemir, O. ve Kaya, F. (2010). Gelir
dağılımının yüksek öğrenimde fırsat eşitliğine etkisi: Türkiye’de özel üniversite gerçeği.
Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 557-566.
