Hatay bšlgesinde etkin gerilme durumlarÝ The stress states acting in the Hatay region

(1)

Hatay bšlgesinde etkin gerilme durumlarÝ The stress states acting in the Hatay region

Semir …VER

Cumhuriyet †niversitesi, MŸhendislik FakŸltesi, Jeoloji MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, 58140, SÜVAS

Ulvi Can †NL†GEN‚

‚ukurova †niversitesi, MŸhendislik-MimarlÝk FakŸltesi, Jeoloji MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, 01106, ADANA

SŸha …ZDEN

Cumhuriyet †niversitesi, MŸhendislik FakŸltesi, Jeoloji MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, 58140, SÜVAS

…Z

Bu •alÝßmada, DoÛu Akdeniz bšlgesinin kuzeydoÛu ucunda yer alan Hatay bšlgesinde Pliyo-KuvaternerÕden gŸ- nŸmŸze kadar etkin olan gerilme durumlarÝ saptanmÝßtÝr. GŸnŸmŸzde etkin olan gerilme durumu, bšlgede meyda- na gelen sÝÛ odaklÝ depremlerin odak mekanizmalarÝnÝn ters •šzŸm ißlemi sonucunda elde edilmißtir. Ters •šzŸm ißlemi, KD-GB gidißli σ₃ekseni ile temsil edilen bir a•Ýlma rejiminin Hatay bšlgesinde etkin olduÛunu gšstermekte- dir. Diri fay dŸzlemleri Ÿzerinde šl•Ÿlen kayma vektšrlerinin ters •šzŸm ißlemi de, gŸncel a•Ýlma rejiminin etkin du- rumda olduÛunu doÛrulamaktadÝr. Gerek faylarÝn kinematik analizi, gerekse kayma vektšrleri arasÝndaki kronolojik ilißkiler Hatay bšlgesindeki gerilme durumunda bir deÛißimin varlÝÛÝnÝ gšstermektedir. Bu deÛißim, doÛrultu atÝm- lÝ rejimden a•Ýlma rejimine doÛrudur. Her iki gerilme rejimi KD-GB gidißli σ₃ekseni ile temsil edilmektedir. DoÛrul- tu atÝm ile a•Ýlma rejimi arasÝndaki deÛißim olasÝlÝkla ge• KuvaternerÕde ger•ekleßmißtir. KB-GD yšnlŸ a•Ýlma ek- senine (σ₃) sahip her iki rejim, DoÛu Anadolu ile …lŸ Deniz Fay ZonlarÝ Ÿzerinde sol yšnlŸ bir hareketi saÛlamak- tadÝr. Hatay bšlgesinde olußan etkin gerilme durumlarÝ, bu bšlgenin gŸneybatÝsÝnda yer alan yitim zonu (KÝbrÝs ya- yÝ) ile kuzeydoÛusunda uzanan bindirme zonu (Bitlis kenet zonu) boyunca gelißen levha kenarÝ kuvvetlerin etkile- ßiminden kaynaklanmÝß olabilir. Bununla birlikte, yazarlar, yitim sŸrecinin Hatay bšlgesindeki KD-GB yšnlŸ a•Ýlma rejiminin olußumunda daha •ok etkili olduÛu kanÝsÝndadÝr.

Anahtar kelimeler : DoÛrultu atÝm/a•Ýlma rejimi, gerilme durumu, kayma vektšrŸ, kinematik, ters •šzŸm.

ABSTRACT

In this study, the Plio-Quaternary to present-day stress regimes, acting in the Hatay region, which is located at the northeastern corner of East Mediterranean region, were determined. The modern stress state is obtained from in- version of focal mechanism solutions of shallow earthquakes. The inversion provides that the present-day stress field is dominantly extensional stress regime with NE-trending σ₃axis. The stress regime determined by inversion of slip-vectors measured on active fault planes confirms that the present-day stress regime is extensional in the study area. Both the fault kinematic analysis and the chronology between slip-vectors show that the stress state changed from old strike-slip to younger extensional stress regime consistent with NE-trending σ₃axis. The chan- ge between strike-slip and extensional stress regime probably occurred during Quaternary time. The both stress regimes, consistent with NE-trending extensional axis (σ₃), induce left lateral displacement on East Anatolian Fa- ult and Dead Sea Fault directions. The stress regimes prevailing in the Hatay region, result probably from the co- eval influence of the boundary forces due to subduction i.e., Cyprus arc, in the southwest and to the thrust zone (Bitlis suture zone) in the northeast. However, we assume that subduction prosess played a dominant role to oc- currence of NE-SW extensional stress regime in the Hatay region.

Key words : Strike-slip/extensional regimes, stress state, slip-vector, kinematics, inversion.

(2)

GÜRÜÞ

Antakya ile Kahramanmaraß illeri arasÝndaki kesimi kapsayan Hatay bšlgesi, DoÛu Akdeniz bšl- gesinin en doÛu ucunda yer almaktadÝr. Tekto- nik a•Ýdan bu bšlge, sol yanal …lŸ Deniz fay zonunun en kuzey segmenti ile yine sol yanal Do- Ûu Anadolu Fay Zonunun en gŸney segmenti arasÝnda yer almaktadÝr (Þekil 1). Bu deformas- yon zonlarÝ Arap-Afrika levhalarÝ ile Anadolu blo- Ûunun birbirleriyle olan gšreceli hareketlerine baÛlÝ olarak gelißmißtir (Mc Kenzie, 1972, 1978;

Þengšr, 1979; Le Pichon ve Angelier, 1979;

Jackson ve Mc Kenzie, 1988; Dewey vd., 1986).

DoÛu Anadolu Fay Zonu, daha •ok sismolojik gšzlemlerle tanÝmlanmÝß olup (Mc Kenzie, 1972, 1978; Jackson ve Mc Kenzie, 1984, ÞaroÛlu vd., 1992) yaklaßÝk olarak 500 km uzunluÛa sahiptir.

Bu fay zonunun uzantÝsÝ, gŸneybatÝ kesiminde yer alan Kahramanmaraß ilinden itibaren deÛißik araßtÝrmacÝlara gšre farklÝlÝklar sunmaktadÝr.

Jackson ve Mc Kenzie (1984) bu fay zonunu Üs- kenderun Kšrfezine doÛru, Perin•ek ve ‚emen (1990) ile ÞaroÛlu vd. (1992) DoÛu Anadolu Fay ZonuÕnu AntakyaÕya doÛru uzatÝrken, son olarak

Westaway ve Arger (1996) ile Ko•yiÛit ve Bey- han (1998) ise, Adana havzasÝnÝn doÛusundan KÝbrÝsÕa doÛru devam ettiÛini belirtmektedirler.

Kahramanmaraß ile Antakya arasÝnda yer alan ve Karasu rifti (Ko•yiÛit ve Beyhan, 1998) olarak tanÝmlanan •škŸntŸ bšlgesinin batÝ kesimi Ama- nos yŸkselimi ile sÝnÝrlanmÝßtÝr (LybŽris vd., 1992). KKD-GGB yšnlŸ olan Amanos fayÝ Kah- ramanmaraß ile Antakya arasÝnda DoÛu Anado- lu FayÝnÝn en gŸney segmentine karßÝlÝk gelmektedir (Perin•ek ve ‚emen, 1990). …lŸ Deniz Fay Zonu ise, yaklaßÝk 1000 km uzunluÛunda olup, gŸneyde …lŸ Denizden kuzeyde AntakyaÕ ya kadar uzanan bir tektonik kußaÛÝ olußturur- ken, Afrika ve Arap levhalarÝ arasÝnda kuzeye doÛru gelißen gšreceli hareketi saÛlamaktadÝr (Mc Kenzie, 1972, 1978; Jackson ve McKenzie, 1988; LybŽris vd., 1992). ArabistanÕa ayrÝ bir levha šzelliÛi kazandÝran bu fay zonu, genelde doÛrultu atÝmlÝ bir fay olarak kabul edilmektedir (Nur ve Ben-Avraham, 1978; Lovelock, 1984;

Hempton, 1987; Ambraseys ve Barazangi, 1989). Hatay bšlgesinin gŸney kesiminde her iki tektonik kußaÛÝn etkileri de gšrŸlmektedir.

Þekil 1. TŸrkiye ve •evresinin ana tektonik yapÝlarÝ gšsteren basitleßtirilmiß harita (Þengšr 1979; Ko•yiÛit ve Bey- han, 1998Õden deÛißtirilmißtir).

Figure 1. Simplified map showing the major structures and tectonic framework in Turkey and adjecent areas (mo- dified after Þengšr, 1979; Ko•yiÛit and Beyhan, 1998).

(3)

Bu iki tektonik kußak arasÝnda yer alan Amik HavzasÝ, yaklaßÝk 30 km genißliÛe sahip olup, Pliyo-Kuvaterner yaßlÝ (LybŽris vd., 1992) veya daha gen• •škellerle temsil edilmektedir (Perin-

•ek ve Eren, 1990). atÝmlÝ fay segmenti arasÝn- da gelißen bir •ekayÝr tipi havza modelini savun- maktadÝrlar (GŸlen vd., 1987; LybŽris vd., 1992). Bu gšrŸße karßÝt olarak, Muehlberger (1981) ile Perin•ek ve ‚emen (1990) ise, havza- nÝn bir •škŸntŸ sistemi i•erisinde gelißtiÛini vur- gulamaktadÝrlar. Amik havzasÝ boyunca elde edilen sismik yansÝma profillerinde izlenen ve havzayÝ sÝnÝrlayan normal faylarÝn varlÝÛÝ da, havzanÝn gŸney-gŸney batÝya doÛru bir a•Ýl- mayla olußtuÛunu gšstermektedir (Perin•ek ve

‚emen, 1990). HavzanÝn gŸney kesiminden elde edilen fay topluluklarÝnÝn kinematiÛi, havza- nÝn gŸney kesiminde KD-GB doÛrultusunda bir a•Ýlma rejiminin varlÝÛÝnÝ ortaya koymaktadÝr (LybŽris vd., 1992). Bu bšlgede yazarlar tarafÝn- dan ger•ekleßtirilen fay kinematiÛi analiz •alÝß- malarÝ sonucunda, havzanÝn KD-GB yšnelimli bir a•Ýlma rejimiyle olußtuÛu gšrŸßŸne varÝlmÝß- tÝr.

Akdeniz bšlgesi, dŸnya šl•eÛinde bŸyŸk ve šnemli aktiviteye sahip kußaklardan biri olmasÝ- na ve bir yŸzyÝla yakÝn sŸre i•erisinde Anadolu ile yakÝn civarÝnÝ da kapsayan gŸncel •alÝßmala- rÝn (Ambraseys, 1965, 1970; Mc Kenzie, 1972, 1978; Ben-Meneham vd., 1976; Jackson ve McKenzie, 1984, 1988; Ko•yiÛit, 1990; Westa- way, 1994; Westaway ve Arger, 1996; Ko•yiÛit ve Beyhan, 1998) bulunmasÝna karßÝn, fay kine- matiÛi ve gerilme durumlarÝnÝ ele alan •alÝßma- lar bakÝmÝndan hala yetersizdir. Ge• Senozoyik yaßlÝ gerilme rejimleriyle ilgili šnemli veriler ise, BatÝ Anadolu (Angelier vd., 1981; Hancock ve Barka, 1987; Mercier vd., 1989; Zanchi ve An- gelier, 1993), Kuzey Anadolu FayÕÝnÝn orta kesimi (…ver vd., 1993, 1999; Bellier vd., 1997) ve Hatay bšlgesi (LybŽris, vd., 1992) ile sÝnÝrlÝdÝr.

Bu •alÝßmada, Hatay bšlgesinde, šzellikle An- takya ili ve civarÝnÝ kapsayan kesimde Pliyo-Ku- vaternerÕden gŸnŸmŸze kadar etkin olan gerilme durumlarÝnÝ belirlemek i•in, kayma vektšrle- rinin ters •šzŸm (inversion) ißlemi ile paleogeril- me tensšrŸnŸn saptanmasÝnÝ temel alan fayla- rÝn kinematik analizi Carey (1979) tarafÝndan ger•ekleßtirilen sayÝsal analiz yšntemi kullanÝla- rak incelenmißtir. AyrÝca, Antakya ile Kahraman- maraß illeri arasÝndaki bšlgede kaydedilen dep-

remlerin (M>4.8) odak •šzŸm mekanizmalarÝnÝn ters •šzŸm ißlemi ile gŸnŸmŸzdeki gerilme ten- sšrŸnŸn saptanmasÝnÝ temel alan kinematik analiz •alÝßmalarÝ, Carey-Gailhardis ve Mercier, (1987) tarafÝndan gelißtirilen sayÝsal analiz yšn- temi uygulanarak incelenmißtir.

B…LGENÜN DEPREMSELLÜÚÜ

‚alÝßmanÝn bu bšlŸmŸnde, Hatay bšlgesi ve ya- kÝn civarÝnÝn depremselliÛi, aktif tektonik kußak- larla birleßtirilerek deÛerlendirilmißtir. DoÛu Ak- deniz, Anadolu ve Levan bšlgelerindeki sismik aktivitenin durumu bir •ok araßtÝrmacÝ tarafÝn- dan ele alÝnmÝßtÝr (Barazangi ve Dorman, 1969;

McKenzie, 1972; Nowroozi, 1972; Comniniakis ve Papazachos, 1972; Rotstein ve Kafka, 1982).

‚alÝßma bšlgesinde, 13 AÛustos 1822 ve 3 Ni- san 1872Õde AntakyaÕyÝ yerle bir eden ve bŸyŸk- lŸÛŸ 7.0Õden fazla iki tarihsel deprem bilinmekte- dir (Ambraseys ve Barazangi, 1989). Bu depremlerin dÝß merkezleri yÝldÝz sembolŸ ile Þekil 2aÕ da gšsterilmißtir. Hatay bšlgesinde 1900 ve 1997 yÝllarÝ arasÝnda olußan, bŸyŸk lŸÛŸ 4Õden fazla olan depremler, Þekil 2aÕ da yer almakta- dÝr. 1990-1993 yÝllarÝ arasÝnda kaydedilen deprem verileri; USGS, ISC ve Kandilli Rasathane- si gibi farklÝ organizasyonlara ait deprem kata- loglarÝndan elde edilirken (Demirtaß ve YÝlmaz, 1996), 1994-1997 yÝllarÝ arasÝnÝ kapsayan dšne- me ait verilerin tamamÝ ise Kandilli Rasathanesi kataloglarÝndan taranmÝßtÝr. Bu depremlerin •o- Ûu, Anadolu bloÛuyla ilißkili olarak, Arap-Afrika levhalarÝnÝn kuzeye doÛru gelißen gšreceli hareketlerine baÛlÝdÝr ve aktif fay hatlarÝ boyunca da- ÛÝlÝm gšstermektedir. ‚alÝßma alanÝnda gelißen sismik aktivitenin daÛÝlÝmÝ, sšz konusu tektonik kußaklar tarafÝndan denetlenmektedir.

DEPREM ODAK ‚…Z†MLERÜNÜN KÜNEMATÜK ANALÜZÜ

Bir bšlgede kaydedilmiß depremlerin odak •š- zŸm mekanizmalarÝndan yararlanÝlarak, gŸncel deformasyonlardan sorumlu olan bšlgesel gerilme tensšrŸ ve gerilme oranÝ saptanabilmektedir (Carey-Gailhardis ve Mercier, 1987; Mercier vd., 1991; Bellier vd., 1997). Deprem odak •šzŸm mekanizmasÝ, fay dŸzlemi ve yardÝmcÝ dŸzlem olmak Ÿzere, birbirine dik iki dŸzlem i•ermektedir. Sismolojide bu dŸzlemlerin birbirinden ayÝrt edilmesi olduk•a gŸ•tŸr. Bununla birlikte, yŸzey kÝrÝÛÝ veya art•Ý depremlerin konumsal daÛÝlÝm-

(4)

larÝndan, ger•ek fay dŸzlemi yardÝmcÝ dŸzlem- den ayÝrt edilebilir. AyrÝca nodal dŸzlemlerden hangisinin fay dŸzlemi olduÛunu belirlemek i•in, bilgisayar destekli sayÝsal yšntemler de gelißtiril- mißtir (Angelier ve Mechler, 1977; Carey-Gail- hardis ve Mercier, 1987). AslÝnda deprem odak

•šzŸmlemesinde tanÝmlanan iki nodal dŸzlem- den birisi, kayma vektšrŸnŸ taßÝyan ve ana gerilme doÛrultularÝ ile uyumlu olan ger•ek fay dŸzlemi olup, Bott (1959)Õun šnerdiÛi modele gšre belirlenebilmektedir. Sismik kayma vektš- rŸ, gerilme tensšrŸ ile uyumlu ve hesaplanan gerilme oranÝ [R=(σ₂-σ₁)/(σ₃-σ₁)], 0 ile 1 arasÝn- da olmalÝdÝr (Carey-Gailhardis ve Mercier, 1987). EÛer, her iki dŸzlem bir ana gerilme doÛ- rultusu boyunca birbirlerini kesmiyorlarsa, nodal dŸzlemlerden sismik olanÝ bu koßulu saÛlarken, yardÝmcÝ dŸzlem saÛlamamaktadÝr. 1951-1997 yÝllarÝ arasÝnda ve bŸyŸklŸkleri 4.7 ile 5.5 arasÝn- da deÛißen ve bu •alÝßmada ele alÝnan depremler, ‚izelge 1 ve Þekil 2 aÕ da verilmißtir. 22 Ocak 1997 Hatay depremi hari•, bu •alÝßmada kullanÝlan deprem odak •šzŸmleri P-dalgalarÝ- nÝn polaritesinden yararlanÝlarak elde edilmißtir (BŸyŸkaßÝkoÛlu, 1980; Osmanßahin vd.,1986).

Ancak Hatay depremi i•in karmaßÝk telesismik cisim dalgalarÝnÝn ters •šzŸmŸ kullanÝlarak odak

•šzŸm mekanizmalarÝ belirlenmißtir (Erdik vd., 1997). Ters •šzŸm ißlemi ile se•ilmiß sismik-fay kayma vektšrŸ topluluklarÝnÝn kinematik analiz sonu•larÝ, Hatay bšlgesinde K 51^°D doÛrultu- sunda en kŸ•Ÿk yatay gerilme (σ₃) ekseni ile temsil edilen bir a•Ýlma rejiminin etkin olduÛunu gšstermektedir. Hesaplanan gerilme oranÝ

R=0.21 olup, Ÿ• eksenli bir gerilme tensšrŸnŸ gšstermektedir. Burada hesaplanan orta• ana gerilme (σ₂), sÝkÝßma karakterinde olup, dŸßey olan en bŸyŸk ana gerilmeden (σ₁=σ_v) farklÝdÝr (Þekil 2 b).

FAYLARIN KÜNEMATÜK ANALÜZÜ

Fay topluluklarÝnÝn kinematiÛi, aktif fay dŸzlem- leri Ÿzerinde šl•Ÿlen kayma vektšrlerinin deÛer- lendirilmesi sonucunda elde edilmektedir. Her bir fay dŸzlemi Ÿzerindeki kayma vektšrŸ (kayma vektšrŸ : fay dŸzlemi boyunca olußan mak- simum atÝm vektšrŸ) etkin •šzŸmlenmiß makaslama gerilmesinin yšnŸnde ise (Bott, 1959), šl-

•Ÿlen kayma vektšrlerinin ters •šzŸm ißlemi (inversion) ile en uygun gerilme tensšrŸ hesapla- nabilir (Carey, 1979; Angelier, 1984). Bu yšn- temde, rijid bloklar arasÝnda yer alan hareket ba- ÛÝmsÝz olduÛu gibi, fay dŸzlemi Ÿzerinde šl•Ÿlen kayma vektšrŸnŸn (s), her bir fay dŸzlemi i•in

•šzŸmlenen etkin makaslama gerilmesine (τ) paralel ve onunla aynÝ yšnde olduÛu šngšrŸl- mektedir. Bšylece šl•Ÿlen kayma vektšrŸ (s) ve šngšrŸlen makaslama vektšrŸ (τ) arasÝndaki (τ, s) a•ÝsÝ (Þekil 3) minimize edilerek en uygun gerilme tensšrŸ hesaplanÝr (Carey ve Brunier, 1974; Carey, 1979). Ters •šzŸm ißlemi sonucunda, gerilme tensšrŸnŸn ana gerilme eksen- lerinin (σ₁, σ₂ve σ₃; sÝrasÝyla sÝkÝßma, orta• ve genißleme gerilmeleri) doÛrultularÝ (azimut ve dalÝm) ve gerilme oranÝ, R=(σ₂-σ₁) / (σ₃-σ₁) be- lirlenir.

‚izelge 1. Hatay bšlgesinde kaydedilen sÝÛ odaklÝ depremlerin odak mekanizmalarÝna ait sayÝsal deÛerler.

Table 1. Parameters of focal mechanisms of shallow earthquakes occurred along the Hatay region.

Lokasyon Tarih Enlem Boylam DŸzlem 1 DŸzlem 2 T-ekseni ManyitŸd Derinlik Kaynak

No DoÛ.¡/eÛim¡ DoÛ.¡/eÛim¡ Az/dalÝm M_b (km)

1 7 / 04 / 1967 37.43 36.17 192 / 54 301 / 70 63 / 7 5.0 (Ms) 38 1

2 7 / 04 / 1967 37.36 36.27 312 / 64 174 / 37 352 / 21 4.9 (Ms) 32 1

3 11/ 07 / 1971 37.17 36.71 191 / 52 304 / 68 64 / 9 5.2 9 2

4 11 / 07 /1971 36.12 36.80 189 / 58 294 / 70 59 / 7 5.2 19 1

5 1 / 01 / 1975 36.67 36.49 300 / 65 198 / 44 58 / 14 4.8 35 2

6 24 / 06 / 1989 36.28 36.13 203 / 28 27 / 62 115 / 17 5.1(Mw) 15 3

7 22 / 01 / 1997 36.23 35.85 208 / 38 331 / 68 80 / 17 5.5 33 4

8 22 / 01 / 1997 36.21 35.65 228 / 42NW 358 / 62 108 / 10 5.2 33 4

9 22 / 01 / 1997 39.21 35.92 225 / 43 355 / 64 108 / 10 5.3 33 4

(Az: Azimut, Kaynak 1: BŸyŸkaßÝkoÛlu, 1980; 2: Osmanßahin vd., 1986; 3:Harward •šzŸm kataloÛu; 4: Erdik vd., 1997).

(5)

Þekil 2. (a) Hatay bšlgesi ve •evresinin sismotektoniÛi. (sayÝ ile belirtilenler bu •alÝßmada kullanÝlan deprem odak

•šzŸm mekanizmalarÝ) ve (b) deprem odak •šzŸm mekanizmalarÝndan yararlanÝlarak ger•ekleßtirilen ki- nematik analiz sonu•larÝnÝn eßit a•ÝlÝ alt yarÝmkŸre (Wulf) Ÿzerine izdŸßŸmŸ.

Figure 2. (a) Seismotectonic features of Hatay region and surroundings. (numbers outside the balloons refer to the focal mechanism labels using in this study), and (b) results of kinematic analysis, from the focal mecha- nisms of earthquakes, demonstrated on the Lower hemisphere stereoplot (Wulf).

Þekil 3. Bir faya ait blok diyagram Ÿzerinde šngšrŸlen kayma vektšrŸ (τ) ile šl•Ÿlen kayma vektšrŸ (s) arasÝndaki a•Ý ( σ1, σ2ve σ3sÝrasÝyla sÝkÝßma, orta• ve genißleme ana gerilme yšnleri. ν, dŸzlemin normalidir).

Figure 3. Block diagram of a fault plane. (τ, s): deviation angles between predicted slip (τ) and computed slip (s) (σ1, σ2ve σ3 are compressional, intermediate and extensional stress axes. ν: normal vector, respectively).

(6)

Uygulamada genel olarak terslenme ißlemi sonucunda (τ, s) a•ÝlarÝnÝn % 80Õi 20^oden kŸ•Ÿk ise, sonu• gŸvenilir olarak kabul edilmektedir.

AynÝ fay dŸzlemi Ÿzerinde birbirini kesen iki kayma vektšrŸ mevcut ise, gerilme tensšrŸnŸn de- ÛißtiÛi anlamÝna gelmektedir (Mercier ve Ver-

gely, 1992). Burada, Ÿzerleyen vektšr daha gen• gerilme rejimini temsil ederek, farklÝ gerilme rejimleri arasÝndaki zamansal ilißkiyi (krono- loji) vermektedir. Bu •alÝßmada, Þekil 4Õde gšrŸ- len tŸm lokasyonlarda šl•ŸlmŸß faylarÝn kinematik analizi yapÝlmÝßtÝr.

Pliyo-KuvaternerÕden gŸnŸmŸze kadar etkin olan gerilme rejimlerinde bir deÛißimin olduÛu saptanmÝßtÝr. Bu deÛißim, doÛrultu atÝmlÝ rejimden a•Ýlma rejimine doÛrudur. Bir •ok šl•Ÿm noktasÝnda doÛrultu atÝm vektšrŸnŸn, normal faylanmayÝ temsil eden kayma vektšrŸ tarafÝn- dan kesildiÛi gšzlenmißtir. Þekil 5, •alÝßma bšl- gesinde gšzlemlenen kayma vektšrleri arasÝn- daki zamansal ilißkiyi gšstermektedir. 4, 6 ve 12 numaralÝ lokasyonlar doÛrultu atÝmlÝ rejimi temsil eden kayma vektšrŸ (.1), daha gen• olan a•Ýlma rejimini karakterize eden kayma vektšrŸ (.2) tarafÝndan verev olarak kesilmißtir.

DoÛrultu AtÝmlÝ Gerilme Rejimi

DoÛrultu atÝmlÝ gerilme rejimine ait kayma vek- tšrleri, Miyosen ve Pliyo-Kuvaterner yaßlÝ •škel-

ler ile bunlarÝn yanÝsÝra, Eosen yaßlÝ kire•taßlarÝ- nÝ kesen fay dŸzlemleri Ÿzerindeki kayma vek- tšrlerinin ters •šzŸm ißlemi sonucunda elde edil- mißtir. DoÛrultu atÝmlÝ gerilme rejimine ait tŸm lokasyonlar i•in yapÝlan fay kinematik analizi sonu•larÝ Þekil 6 ve ‚izelge 2Õ de verilmißtir. Bu rejime ait lokasyonlarda ger•ekleßtirilen ters •š- zŸm ißlemi sonucunda elde edilen en bŸyŸk yatay gerilme ekseni, σ_Hmax(σ₃) KD-GB, en kŸ•Ÿk yatay gerilme σ_Hmin (σ₃) ise, KB-GD gidißlidir.

FaylarÝn kinematik analiz sonu•larÝ eßit a•ÝlÝ alt yarÝm kŸre (Wulf) Ÿzerinde gšsterilmißtir. …ngš- rŸlen kayma vektšrŸ (τ) ile šl•Ÿlen kayma vektš- rŸ (s) arasÝndaki sapma a•ÝlarÝ histogram ßeklin- de (bknz. Þekil 6), ana gerilmelerin (σ₁,σ₂ve σ₃) gidiß ve dalÝmlarÝ ise, ‚izelge 2Õ de verilmißtir.

DoÛrultu atÝmlÝ gerilme rejimine ait parametre- Þekil 4. Hatay bšlgesinin basitleßtirilmiß jeolojik haritasÝ ve kinematik analizlerin yapÝldÝÛÝ lokasyonlar.

Figure 4. Simplified geological map of Hatay region and the locations of fault-slip measurement sites.

(7)

lerin daha gŸvenilir bir ßekilde elde edilmesi i•in, Fisher istatistiÛi (Watson, 1960) uygulanmÝßtÝr.

Fisher istatistiÛinde sadece en bŸyŸk yatay gerilme (σ_Hmax=σ₁) ile en kŸ•Ÿk yatay gerilme (σ_Hmin=σ₃) i•in % 95 gŸvenilirlik elipsi hesaplan- mÝßtÝr. Buna gšre, σ₁ve σ₃ÕŸn doÛrultularÝ sÝra- sÝyla K326^°D±11^°ve K57^°D±11^°ve dalÝm a•ÝlarÝ ise sÝrasÝyla 1^° ve 2^° dir (‚izelge 2 deki SS.1):

11^°lik deÛer, Fisher istatistiÛinde % 95 gŸveni- lirlik elipsine karßÝlÝk gelen belirsizlik deÛeridir.

KD-GB σ₁ve KB-DG σ₃eksenleri ile temsil edilen doÛrultu atÝmlÝ gerilme rejimi, DoÛu Anadolu ve …lŸ Deniz FaylarÝ Ÿzerinde sol yšnlŸ doÛrul- tu atÝmlÝ bir hareketi saÛlamaktadÝr.

KD-GB Yšnelimli A•Ýlma Rejimi

KD-GB yšnelimli a•Ýlma rejimi ile uyumlu olarak elde edilen normal faylanmalara ait kayma vek- tšrleri ge• Kuvaterner, Pliyo-Kuvaterner ve Mi- yosen yaßlÝ •škellerin yanÝsÝra, Eosen •škelleri- Þekil 5. 4, 6 ve 12 numaralÝ lokasyonlarda belirlenen kayma vektšrleri arasÝndaki kronolojik ilißki (Her fay dŸzlemi

Ÿzerindeki yaßlÝ olan kayma vektšrŸ .1 ve gen• olan kayma vektšrŸ ise .2 ile gšsterilmißtir).

Figure 5. Chronology, e.g., cross-cutting relationship between different families of slip-vectors measured on fault planes at sites of 4, 6 and 12 (the older slip-vector on each fault plane is indicated by .1 and the younger by .2).

‚izelge 2. DoÛrultu atÝmlÝ rejime ait her bir lokasyonda ger•ekleßtirilen kinematik analiz sonu•larÝ.

Table 2. Results of stress tensor inversions for slip data representing strike-slip faulting stress regimes.

Lokasyon N σ₁ σ₂ σ₃

No Az/dalÝm Az/dalÝm Az/dalÝm R M.D. S. D.

1 17 169 / 0 14 / 90 259 / 0 0.41 11.3 15.8

2 11 157 / 1 338 / 89 247 / 0 0.04 10.1 12.8

3 10 136 / 0 272 / 90 36 / 0 0.81 7.9 12.6

4ve5 18 147 / 0 310 / 90 232 / 0 0.55 12.4 17.7

6 25 143 / 8 310 / 82 53 / 2 0.85 11.0 14.4

7 13 326 / 12 127 / 77 236 / 4 0.83 6.2 9.1

11ve12 16 123 / 9 242 / 73 30 / 15 0.94 10.7 13.8

13 12 173 / 6 289 / 77 81 / 12 0.47 11.3 12.8

14-17 21 328 / 16 165 / 73 59 / 5 0.13 13.5 15.6

18 15 353 / 10 177 / 80 83 / 1 0.33 9.9 12.4

19 10 135 / 7 309 / 83 45 / 1 0.32 9.5 11.3

20ve21 11 133 / 9 156 / 81 63 / 0 0.05 9.7 11.6

23ve24 30 330 / 6 193 / 82 60 / 6 0.91 13.9 16.3

25ve26 15 297 / 2 40 / 80 207 / 10 0.54 8.1 9.8

SS.1 σ1= 326 ±11¡ / 1¡ and σ₃= 57 ±11¡ / 2¡ R= 0.5

Az: Azimut, M.D: Ortalama sapma a•ÝsÝ, M.D=( Σ(τ, s)²) /N ve S.D: Standart sapma a•ÝsÝ, S.D={( Σ(τ, s)²) /N}^1/2) R: Gerilme oranÝ [R=(σ₂-σ₁)/(σ₃-σ₁)](Lokasyon kolonun- daki Ò&Ó: Üki lokasyonun birleßtirimesi. N : fay dŸzlemi sayÝsÝdÝr. SS.1: Fisher istatistik sonu•larÝ).

(8)

Þekil 6 a. ‚izelge 2Õde verilen doÛrultu atÝmlÝ gerilme rejimine ait lokasyonlarda ger•ekleßtirilen kinematik analiz sonu•larÝnÝn eßit a•ÝlÝ alt yarÝmkŸre (Wulf) Ÿzerinde (šngšrŸlen kayma vektšrŸ (τ) ile hesaplanan kayma vektšrŸ (s) arasÝndaki sapma a•ÝsÝnÝn daÛÝlÝmÝ histogramlarda verilmißtir) gšrŸlmektedir.

Figure 6 a. The results of kinematic analysis for the strike-slip stress regime given in Table 2 located to the lower hemisphere stereoplot (Wulf) (histograms show the distribution of deviation angles between predicted (τ) and the computed (s) slip-vectors).

(9)

Þekil 6 b. ‚izelge 2Õde verilen doÛrultu atÝmlÝ gerilme rejimine ait lokasyonlarda ger•ekleßtirilen kinematik analiz sonu•larÝnÝn eßit a•ÝlÝ alt yarÝmkŸre (Wulf) Ÿzerinde (šngšrŸlen kayma vektšrŸ (τ) ile hesaplanan kayma vektšrŸ (s) arasÝndaki sapma a•ÝsÝnÝn daÛÝlÝmÝ histogramlarda verilmißtir) gšrŸlmektedir. Stereonetlerin sol Ÿst tarafÝnda verilen numaralar Þekil 4Õde gšsterilen lokasyonlara karßÝlÝk gelmektedir. Sonu•lar, asal gerilme parametrelerini (σ1, σ2ve σ3asal gerilme eksenleri) i•ermektedir. Azimut ve dalÝm deÛerleri

‚izelge 2Õde verilmißtir.

Figure 6 b. The results of kinematic analysis for the strike-slip stress regime given in Table 2 located to the lower hemisphere stereoplot (Wulf) (histograms show the distribution of deviation angles between predicted (τ) and the computed (s) slip-vectors). Labels outside and to the left of stereonets refer to sides locat- ed in Figure 4. The results include deviatoric stress parameters, i.e., σ¹, σ²and σ³deviatoric stress axes. Their azimuth and plunge are reported in Table 2.

(10)

ni de etkilemißtir. Bu deformasyonun šnemli šr- neklerinden biri, Antakya-SamandaÛ yolu boyunca 3 numaralÝ gšzlem noktasÝnda gšzlen- mißtir. DoÛrultu atÝmlÝ faylanmayla deformasyo- na uÛramÝß Pliyo-Kuvaterner yaßlÝ kil, silt ve kumtaßÝ serileri, daha sonra normal faylanmaya maruz kalmÝßlar ve bunlarÝn Ÿzerinde yaklaßÝk 3.5 mÕlik bir dŸßey atÝm belirlenmißtir (Þekil 7).

Bu lokasyonda, sadece dšrt normal fay atÝmÝ šl-

•Ÿlebilmißtir. 3 numaralÝ šl•Ÿm noktasÝnda verilerin yetersizliÛinden dolayÝ gerilme tensšrŸnŸn hesaplamasÝ mŸmkŸn olamamÝßtÝr. Ancak a•Ýl-

ma yšnlerinin gšstergeleri, faylarÝn karakterleri ve diÛer saha gšzlemleri ile ortaya konmußtur (‚izelge 3Õdeki 3 numaralÝ lokasyon).

Normal faylanmaya ait kinematik analiz sonu•larÝ Þekil 8 ve ‚izelge 3Õde verilmißtir. Nor- mal faylanma rejiminin parametrelerinin daha da gŸvenilir bir ßekilde elde edilmesi i•in, Fisher is- tatistiÛinin % 95 gŸvenilirlik elipsi kullanÝlarak gerilme yšnleri saptanmÝßtÝr. Fisher istatistiÛin- de sadece en bŸyŸk yatay gerilme (σ₂) ile en kŸ-

•Ÿk yatay gerilme (σ₃) i•in % 95 gŸvenilirlik elip-

Þekil 7. 3 numaralÝ lokasyonda Pliyo-Kuvaterner yaßlÝ birimlerde batÝya doÛru bir gšrŸnŸm. 1: doÛrultu atÝmlÝ fay, 2: normal fay.

Figure 7. West facing photography view in Plio-Quaternary deposits at site 3. 1: strike-slip fault, 2: normal fault.

‚izelge 3. A•Ýlma rejime ait her bir lokasyonda ger•ekleßtirilen kinematik analiz sonu•larÝ.

Table 3. Results of stress tensor inversions for slip data representing extensional stress regimes.

Lokasyon N σ₁ σ₂ σ₃

No Az/dalÝm Az/dalÝm Az/dalÝm R M.D. S. D.

3 KD-GB

4 ve 6 11 129 / 80 325 / 10 234 / 3 0.84 8.9 9.8

8 ve 9a 13 201 / 88 306 / 1 36 / 1 0.67 12.9 15.1

10 11 127 / 90 298 / 0 28 / 0 0.51 14.4 18.3

11 ve 12 16 123 / 71 296 / 19 27 / 2 0.60 11.2 14.2

14-17 13 85 / 79 337 / 3 247 / 10 0.53 9.0 11.8

22 ve 23 10 128 / 90 294 / 0 24 / 0 0.66 8.3 13.9

SS.2 σ₂= 308 ±16¡ / 6¡ and σ₃= 218 ±19¡ / 2¡ Rm= 0.63 SS.fm σ₂= 327 /13¡ and σ₃= 51 / 1¡ R= 0.21

Az: Azimut, M.D: Ortalama sapma a•ÝsÝ, M.D=( Σ(τ, s)²) / N ve S.D: Standart sapma a•ÝsÝ, S.D={( Σ(τ, s)²) /N}^1/2) R: Gerilme oranÝ [R=(σ₂-σ₁)/(σ₃-σ₁)]SS.2: Fisher istatistik sonu•larÝ.

(11)

Þekil 8. ‚izelge 3Õde verilen a•Ýlma rejimine ait lokasyonlarda ger•ekleßtirilen kinematik analiz sonu•larÝnÝn eßit a•ÝlÝ alt yarÝmkŸre (Wulf) Ÿzerine izdŸßŸmŸ.

Figure 8. The results of kinematic analysis for the extensional stress regime given in Table 3 located to the Lower hemisphere stereoplot (Wulf).

(12)

si hesaplanmÝßtÝr. Buna gšre, σ₂veσ₃eksenle- rinin gidißleri sÝrasÝyla K308^°D±16^° ve K218^°D±19^°dalÝm a•ÝlarÝ ise 6^°ve 2^°dir. (‚izelge 3Õ deki SS.2): 16^°ve 19^°deÛerleri Fisher is- tatistiÛinde % 95 gŸvenilirlik elipsine karßÝlÝk gelen belirsizliktir.

Bu •alÝßmada elde edilen KD-GB yšnelimli a•Ýl- ma rejimi, Perin•ek ve ‚emen (1990)Õin sonu•- larÝ ile uyum gšstermektedir. Sismik yansÝma kesitlerinden, KD-GB yšnlŸ a•Ýlma ile uyumlu olarak havzayÝ sÝnÝrlayan bŸyŸk šl•ekli normal faylarÝn varlÝÛÝ ortaya konmaktadÝr. FaylarÝn kinematik analiz •alÝßmalarÝ sonucunda, LybŽris vd. (1992), Antakya gŸneyinde kŸ•Ÿk šl•ekli ve normal bileßen i•eren sol yanal doÛrultu atÝmla- rÝn yanÝsÝra, Amik havzasÝnÝn gŸneyinde KD-GB yšnlŸ bir a•ÝlmayÝ da gšzlemlemißlerdir.

YukarÝdaki bšlŸmlerde ifade edildiÛi gibi, deprem odak mekanizmalarÝnÝn ters •šzŸm ißlemi de KD-GB yšnelimli a•Ýlma rejiminin geniß bir bšlgeye (Kahramanmaraß ile Amik havzasÝnÝn gŸneyi arasÝndaki bšlge) yayÝldÝÛÝnÝ gšstermek- tedir. Bu sonu•lar, bir •ok araßtÝrmacÝnÝn (Perin-

•ek ve ‚emen, 1990; BŸyŸkaßÝkoÛlu, 1980; Þa- roÛlu vd., 1992) sonu•larÝyla da uyumluluk gšs- termektedir. Odak mekanizmasÝ analizlerinden BŸyŸkaßÝkoÛlu (1980), Hatay bšlgesinin normal faylanmalÝ bir zon olabileceÛini ifade etmektedir.

YapÝsal ilißkilere dayanarak, Hatay bšlgesi bir

•škŸntŸ alanÝ (Perin•ek ve ‚emen, 1990; Þa- roÛlu vd., 1992) olarak dŸßŸnŸlmektedir.

TARTIÞMA VE SONU‚LAR

Hatay bšlgesinde, depremlerin odak mekaniz- malarÝnÝn ters •šzŸmŸ sonucunda elde edilen gŸncel gerilme durumu, doÛrultu atÝm bileßenine sahip olan normal faylanma (σ_v= σ₁) rejimi ßek- lindedir. KD-GB yšnelimli bu rejim i•in hesaplanan σ_Hmin(σ₃) eksenin azimutu K51^°DÕ dir. An- takya ve •evresinde šl•Ÿlen faylarÝn kinematik analizi, •alÝßma alanÝnda etkin gerilme rejiminin normal faylanma rejimi olduÛunu doÛrulamakta- dÝr. A•Ýlma rejimi, •alÝßma alanÝndaki ana fay sistemleri (DoÛu Anadolu FayÝ ve …lŸ Deniz Fa- yÝ) Ÿzerinde sol yanal bileßenli hareketle uyum- ludur. Bunun yanÝsÝra, gŸnŸmŸzde etkin olan bu

rejimin, Pliyo-KuvaternerÕde aynÝ ßekilde devam etmemiß olduÛu da gšrŸlmektedir. Fay dŸzlem- leri Ÿzerinde šl•Ÿlen kayma vektšrlerinin ters •š- zŸm ißleminin yanÝsÝra, kayma vektšrlerinin birbirlerini kesmeleri sonucunda saptanan zamansal ilißki, Antakya ve civarÝnda etkin gerilme rejiminin doÛrultu atÝmlÝ rejimden, a•Ýlma rejimine doÛru deÛißtiÛini gšstermektedir. Eosen yaßlÝ kire•taßlarÝndan gŸncel •škellere kadar tŸm for- masyonlarÝ etkileyen bu rejimler, bir yandan es- ki fay sistemlerini yeniden harekete ge•irirken, diÛer taraftan yeni fay sistemlerini olußturmakta- dÝr. KD-GB yšnelimli σ_Hmax(σ₃) ve KB-GD σ_Hmin (σ₃) eksenleriyle temsil edilen doÛrultu atÝmlÝ gerilme rejimi, DoÛu Anadolu ile …lŸ Deniz FaylarÝ Ÿzerinde sol yšnlŸ doÛrultu atÝmlÝ hareketi saÛ- lamaktadÝr. KB-GD yšnlŸ sÝkÝßma gerilmesine (σ₁) sahip olan bu rejim olasÝlÝkla, bšlgede Ama- nos masifinden KahramanmaraßÕa kadar uzanan ve Arabistan levhasÝnÝn kuzeye doÛru hare- ketine baÛlÝ olarak gelißen sÝkÝßma yapÝlarÝnÝn (ters faylar, kÝvrÝmlar ve bindirmeler) (Gšk•en vd., 1986; LybŽris vd., 1992) olußumundan sorumludur.

Gerilme durumundaki deÛißimin zamanÝ Ÿzerin- de jeolojik bir kontrol ger•ekleßtirecek ve gerilme durumlarÝnÝn deÛißim yaßÝnÝ kesin olarak be- lirleyecek yeterince veri yoktur. Ancak, bšlgede- ki gen• volkanizma ve Kuvaterner yaßlÝ •škeller Hatay bšlgesinde gen• a•ÝlmayÝ ißaret etmektedir (‚apan vd., 1987; Perin•ek ve Eren, 1990).

KD-GB doÛrultulu a•Ýlma rejimi olasÝlÝkla, Amik havzasÝnda Perin•ek ve ‚emen (1990) tarafÝn- dan elde edilen sismik profillerde gšrŸlen ve havzanÝn olußumunda etkili olan normal faylan- malardan sorumludur. LybŽris vd., (1992) tara- fÝndan yapÝlan fay kinematiÛi analizleri, Amik havzasÝ civarÝnda KD-GB yšnlŸ a•Ýlma rejiminin varlÝÛÝnÝ ortaya koymaktadÝr. Hatay bšlgesinde etkin olan gerilme durumlarÝ, bšlgenin gŸneyba- tÝsÝndaki yitim zonu (KÝbrÝs yayÝ) ile kuzeydoÛu- sundaki bindirme zonu (Bitlis kenet zonu) boyunca gelißen levha kenarÝ kuvvetlerinin etkileßi- minden kaynaklanmÝß olabilir. Bununla birlikte, yazarlar, Hatay bšlgesindeki KD-GB yšnlŸ a•Ýl- manÝn olußumunda KÝbrÝs yayÝ boyunca uzanan yitim sŸrecinin daha etkili olduÛu kanÝsÝndadÝr.

(13)

KATKI BELÜRTME

Bu •alÝßma, Cumhuriyet †niversitesi AraßtÝrma FonuÕnun M 121 numaralÝ projesi tarafÝndan desteklenmißtir.

KAYNAKLAR

Ambraseys, N.N., 1965. The seismic history of Cyprus, Revue. Union international Seco- urs., 3, 25-48.

Ambraseys, N. N., 1970. Some characteristic features of the Anatolian fault zone. Tecto- nophysics, 9, 143-165.

Ambraseys, N.N., and Barazangi, M., 1989. The 1759 earthquake in the Bekaa Valley : Implicati- ons for earthquake hazard assessment in the eastern Mediter-ranean region. Journal Geophysics Research., 94, 4007-4013.

Angelier, J., 1984 . Tectonic analysis of the slip data sets. Journal Geophysics Research, 89, 5835-5848.

Angelier, J. et Mechler, P., 1977. Sur methode grap- hique de recherche des contraintes princi- pales Žgalement utilisable en tectonique et en sismologie: la methode diŽdre droit.

Bulletin de la SociŽtŽ Geologique de Fran- ce, 19, 1309-1318.

Angelier, J., Dumont, J.F., Karamenderesi, H., Pois- son, A., Þimßek, S., and Uysal, S., 1981.

Analyse of fault mechanisms and expansi- on of south-western Anatolia since the La- te Miocene. Tectonophysics, 75, T1-T9.

Barazangi, M., and Dorman, J., 1969. World seismicity maps compiled from ESSA, Coast and geodetic survey epicenter data 1961-1967.

Bulletin Seismology Society of America, 59, 369-380.

Bellier, O., Over, S., Poisson, A., and Andrieux, J., 1997. Recent temporal change in the stress state and modern stress field along North Anatolian Fault Zone (Turkey). Ge- ophysics Journal Interna-tional, 131, 61- 86.

Ben-Meneham, A., Nur., A., and Vered, M., 1976.

Tectonic seismicity and structure of the Af- ro-Eurasian junction, the breaking of an in- coherent plate. Physics Earth Planetary In- ternational, 12 (1), 1-50.

Bott, M.,H.,P., 1959. The mecanism of oblique slip faulting. Geological Magazine, 96, 109-117.

BŸyŸkaßÝkoÛlu, S., 1980. Sismolojik verilere gšre Do- Ûu Akdenizin kuzeyinde ve gŸneydoÛu AnadoluÕda Avrasya-Afrika leha sÝnÝrÝnÝn šzellikleri. Deprem AraßtÝrma BŸlteni, 29, 58-74.

Carey, E., 1979. Recherche des directions principa- les de contraintes associŽes au jeu dÕune

population de failles. Revue Geological Dynamic and GŽography physics, 21, 57- 66.

Carey, E., et Brunier, B., 1974. Analyse thŽorique et numŽrique dÕun mod•le mŽcanique ŽlŽ- mentaire appliquŽ ˆ lÕŽtude dÕune population de failles. Comptes Rendus Academia de la Science, Paris, 279, 891-894.

Carey-Gailhardis, E., and Mercier, J.L., 1987.- A nu- merical method for determining the state of stress using focal mechanisms of earthquake populations. Earth Planetary Sciences Letters, 82, 165-179.

Comninakis, P.E., and Papazachos, B.C., 1972. Se- simicity and some tectonic features of the Mediterranean ridge. Bulletin of the Ge- ology Society of America, 83, 1093-1102.

‚apan, U.Z., Vidal, P., and Cantagrel, J.M., 1987. K- Ar, Nd, Sr and Pb isotopis study of the Qu- aternary volcanism in Karasu valley (Ha- tay), N-end of the Dead sea rift zone in SE Turkey. Yerbilimleri, 14, 165-178.

Demirtaß, R., and YÝlmaz, R., 1996. TŸrkiyenin Sis- motektoniÛi. BayÝndÝrlÝk ve Üskan BakanlÝ- ÛÝ, Ankara, 91 sayfa.

Dewey, J. F., Hempton, M. R., Kidd, W. S. F., Þarog- lu, F., and Þengšr, A. M. C., 1986. Shorte- ning of continental lithosphere : the ne- otectonics of Eastern Anatolia - a young collision zone. In: M. P. Coward and A. C.

Ries, (eds.), Collision Tectonics, Geology Society of London, 19, 3-36.

Erdik, M., AydÝnoÛlu, N., PÝnar, A. ve Kalafat, D., 1997. Hatay Deprem Raporu. Kandilli Ra- sathanesi KayÝtlarÝ, Istanbul.

Gšk•en, S.L., Kelling, G., Gšk•en, N., and Floyd, P.A., 1986. Sedimentology of a Late Ceno- zoic collisional sequence: the Missis Complex, southern Turkey. Sedimentary Geology, 59, 205-223.

GŸlen, L., Barka, A.A., ve Toksšz, M.N., 1987. KÝtala- rÝn •arpÝßmasÝ ve ilgili komplex deformas- yon: Maraß Ÿ•lŸ eklemi ve •evre yapÝlarÝ.

Yerbilimleri, 14, 319-336.

Hancock, P., ve Barka, A.A., 1987. Kinematic indica- tors on active normal faults in western Tur- key. Journal of the Structural Geology, 9, 573-584.

Hempton, M. R., 1987. Constraints on Arabian plate motions; an extensional history of the Red sea. Tectonics, 6, 668-705.

Jackson, J., and Mc Kenzie, D. P., 1984. Active tectonics of the Alpine-Himalayan belt between western Turkey and Pakistan. Geophy- sical Journal Royal Astronomy Society, C 77, 185-264.

Jackson, J., and McKenzie, D.,P., 1988. The relationship between plate motion and seismic

(14)

moment tensors, and the rates of active deformation in the Mediterranean and Middle-East. Geo-physical Journal of Ro- yal Astronomy Society, 93, 45-73.

Ko•yiÛit, A., 1990. Tectonic stting of the GŸlova basin

; total offset of the North Anatolian Fault Zone, E. Pontide, Turkey. Annales Tecto- nicae, 4, 155-170.

Ko•yiÛit, A., ve Beyhan, A., 1998. a new intra continental transcurrent structure : the central Anatolian Fault Zone, Turkey. Tectonophy- sics, 284, 317-336.

Le Pichon, X., and Angelier, J., 1979. The Hellenic arc and trench system : a key to the ne- otectonic evolution of the eastern Mediter- ranean area. Tectonophysics, 60, 1-42.

Lovelock, P.E.R., 1984. A review of the tectonics of the northern Middle-East region. Geologi- cal Magazine, 121, 577-587.

LybŽris, N., Yurur, T., Chorowicz, J., KasapoÛlu, K.

E., and GŸndogdu, N., 1992. The East Anatolian Fault : an oblique collisional belt.

Tectonophysics, 204, 1-15.

Mc Kenzie, D. P., 1972. Active tectonics of the Me-diterranean Region. Geophysical Journal of Royal Astronomy Society 30, 109-185.

Mc Kenzie, D.P., 1978. Active tectonics of the Alpine- Himalayan belt : the Aegean sea and sur- rounding regions (tectonics of Aegean region). Geophysical Journal of Royal Astro- nomy Society, 55, 217-254.

Mercier J. L. et Vergely, P., 1992. Tectonique. Collec- tion GŽosciences, DUNOD, 214 pp.

Mercier J. L., Sorel, D., and Vergely, P., 1989. Exten- sional tectonic regimes in the Aegean ba- sins during the Cenozoic. Basin Research, 2, 49-71.

Mercier, J.L., Carey-Gailhardis, E., and SŽbrier, M.

1991. Paleostress determinations from fault kinematics: application to the neotecto- nics of the Himalayas-Tibet and the Cent- ral Andes. Philosophy Translation Royal Society of London A, 337, 41-52.

Muehlberger, W.B., 1981. The splintering of the Dead Sea fault zone in Turkey. Yerbilimleri, 8, 125-130.

Nowroozi, A. A., 1972. Focal mechanism of earthquakes in Persia, Turkey, West Pakistan and Afghanistan, and plate tectonics of the Middle East. Bulletin of Seismological So- ciety of America, 62, 823-850.

Nur A., and Ben-Avraham, Z., 1978. The eastern Me- diterranean and the Levant: Tectonics of

continental collision. Tectonics, 46, 297- 311.

Osmanßahin, Ü., Ekßi, F. ve Alptekin, …., 1986. DoÛu Anadolu ve Kafkasya bšlgesinin deprem- selliÛi ve aktif tektoniÛi. Deprem AraßtÝrma BŸlteni, 52, 5-41.

…ver, S., Bellier, O., Poisson, A., Andrieux, J., et Tut- kun, Z. 1993. Esquisse de lÕŽvolution nŽ- og•ne ˆ lÕactuelle de lÕetat de contrainte dans la partie centrale de la Faille Nord Anatolienne (Turquie). Comptes Rendus Academia de la Sciences, Paris, 317, 827- 833.

…ver, S., Bellier, O., Poisson, A., and Andrieux, J., 1997. Late Cenozoic stress state changes along the central North Anatolian Fault zone (Turkey). Annales Tectonicae, 11, 75- 101.

Perin•ek, D., and ‚emen, Ü., 1990. The structural relationship between the East Anatolian Fa- ult and Dead Sea Fault zones in southern Turkey. Tectonophysics, 172, 331-340.

Perin•ek, D., ve Eren, A.G., 1990. DoÛrultu atÝmlÝ Do- Ûu Anadolu FayÝ ve …lŸ Deniz Fay ZonlarÝ etki alanÝnda gelißen Amik havzasÝnÝn kš- keni. TŸrkiye 8. Petrol Kongresi Bildiri Kita- bÝ, 180-192.

Rotstein, Y., and Kafka, A.L., 1982. Seismotectonics of the southern boundary of Anatolia, eastern Medi-terranean region: subduction, collision and arc jumping. Journal Geophy- sics Research, 87(B9), 7694-7706.

ÞaroÛlu, F., Emre, …., and Kuß•u, Ü., 1992. The East Anatolian fault zone of Turkey. Anales Tectonicae, VI, 99-125.

Þengšr, A. M. C., 1979. The North Anatolian trans- form fault : its age, offset and tectonic significance. Journal Geology Society of Lon- don, 136, 269-282.

Watson, G.S., 1969. More significance tests on the sphere. Biomtrika, 47, 87-91.

Westaway, R., 1994. Present-day kinematics of the Middle East and eastern Mediterranean.

Journal Geophysics Research, 99, 12071- 12090.

Westaway, R., and Arger, J., 1996. the GšlbaßÝ basin, southern Turkey : a complex discontinuity in a major strike-slip fault zone. Journal of the Geological Society London, 153, 729- 744.

Zanchi, A., and Angelier, J., 1993. Seismotectonics of western Anatolia: regional stress orien- tation from geophysical and geological data. Tectonophysics, 222, 259-274.