1
KRONOLOJİ: UKRAYNA-RUSYA GERİLİMİ
Tarih Gelişme
24 Ağustos 1991 Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Parlamentosu, Ukrayna’nın bağımsızlığını ilan eden belgeyi onayladı.
5 Aralık 1994 Dünyanın en büyük üçüncü nükleer silah stokuna sahip Ukrayna’ya, SSCB’den kalan nükleer silahları Rusya’ya devretmesi karşılığında toprak bütünlüğü ve egemenliğinin korunacağına dair güvence veren Budapeşte Memorandumu imzalandı.
21 Kasım 2004 Rusya yanlısı Yanukoviç ile Batı yanlısı Yuşçenko’nun karşı karşıya geldiği Ukrayna devlet başkanlığı seçiminde, Yuşçenko’nun zehirlenmesi ve Yanukoviç’in tartışmalı şekilde galip gelmesi üzerine “Turuncu Devrim” olarak adlandırılan protestolar başladı.
3 Nisan 2008 NATO Bükreş Zirvesi’nde, Ukrayna’nın NATO’dan Üyelik Eylem Planı (MAP) talebi karşısında, ülkenin ittifaka bir süre sonra katılabileceği telaffuz edilirken katılımına dair bir plan sunulmadı.
Kasım 2013-
Şubat 2014 Ukrayna, Devlet Başkanı Yanukoviç’in AB ile imzalanacak Ortaklık Anlaşması’nı askıya aldığını açıklaması üzerine “Maydan Devrimi” olarak adlandırılan büyük çaplı protestolara sahne oldu.
16 Mart 2014 Kırım Özerk Cumhuriyeti Parlamentosu’nun düzenlediği referandumdan %97’lik bir oranla Kırım’ın Ukrayna’dan ayrılıp Rusya’ya bağlanması kararı çıktı.
18 Mart 2014 Rusya, Kırım’ı ilhak etti.
Nisan 2014 Ukrayna’nın doğusundaki Donbas bölgesinde karışıklıklar yaşanmaya başlandı.
27 Haziran 2014 AB-Ukrayna Ortaklık Anlaşması imzalandı.
9 Eylül 2014 Donbas’taki karışıklıkların sona ermesi amacıyla Rusya, Ukrayna, Fransa ve Almanya (Normandiya Dörtlüsü) arasında Minsk Anlaşması imzalandı.
Şubat 2015 Ateşkesin bozulması ve çatışmaların devam etmesi üzerine Normandiya Dörtlüsü yeniden toplanarak ikinci Minsk Anlaşması’nı imzaladı.
11 Mayıs 2017 Ukrayna vatandaşları, AB’ye kısa süreli seyahatlerinde vize serbestliğinden yararlanma hakkı elde etti.
Nisan 2021 Rusya, askeri tatbikat için Ukrayna sınırına 100 bin asker gönderdi.
10 Kasım 2021 ABD kaynakları, Ukrayna sınırında olağandışı Rus askeri hareketliliği olduğunu açıkladı.
Kasım 2021 Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna arasında arabuluculuk yapabileceğini ifade etti.
7 Aralık 2021 ABD Başkanı Biden, Rusya Devlet Başkanı Putin’e Ukrayna’nın işgalinin ciddi sonuçları olacağı uyarısında bulundu.
17 Aralık 2021 Rusya, NATO’dan doğuya doğru genişlemeyeceği taahhüdünü içeren hukuken bağlayıcı bir dizi güvenlik güvencesi talep etti.
12 Ocak Rusya ve ABD Dışişleri Bakanları arasında Cenevre’de gerçekleşen görüşmede, taraflar arasında belirgin farklılıkların sürdüğü belirtildi.
17 Ocak Rus birlikleri ortak askeri tatbikat için Belarus’a geldi.
20 Ocak Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna arasında arabuluculuk yapma teklifini yineledi.
26 Ocak ABD ve NATO, Rusya’nın güvenlik güvencesi taleplerine yazılı şekilde cevap verdi.
2
Putin, Batı’nın Rusya’nın NATO genişlemesi konusundaki temel endişelerini görmezden geldiğini belirtti.
3 Şubat Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Ukrayna ziyareti sırasında, Ukrayna ile pek çok alanda iş birliği anlaşması ve Serbest Ticaret Anlaşması imzalandı.
7 Şubat Fransa Devlet Başkanı Emmanuel Macron, Putin ile görüştü.
11 Şubat ABD ve Birleşik Krallık, vatandaşlarına Ukrayna’yı terk etme çağrısında bulundu.
15 Şubat Almanya Şansölyesi Scholz, Putin ile bir araya geldi.
15 Şubat Rusya, bazı birliklerinin üslerine çekildiğini açıklarken NATO buna dair bir işaret olmadığını belirtti.
15 Şubat Rusya yanlısı ayrılıkçılar ile Ukrayna ordusu arasındaki çatışmaların alevlenmesi üzerine Putin, Donbas’ta yaşananların soykırım olduğu iddiasında bulundu.
18 Şubat ABD AGİT Daimî Temsilcisi, Rusya’nın Ukrayna sınırındaki askeri yığınağının 169 bin ila 190 bin civarında olduğunu duyurdu.
21 Şubat Macron, Biden ve Putin’in bir araya gelme konusunda anlaştıklarını duyurdu.
21 Şubat Rusya, Donetsk ve Luhansk ayrılıkçı yönetimlerinin bağımsızlığını tanıma ve bölgeye “barış gücü” adı altında asker sevk etme kararı aldı.
22 Şubat Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Rusya’nın ayrılıkçı yönetimlerin tanınma kararını reddeden bir açıklama yayımladı ve Ukrayna’nın siyasi birliği, egemenliği ve toprak bütünlüğüne desteğini ifade etti.
22 Şubat Almanya, Kuzey Akım 2 Boru Hattı’nın ruhsatlandırma sürecini durdurma kararı aldı.
22 Şubat AB ve ABD, Rusya’nın ayrılıkçı yönetimleri tanıma kararına bir dizi yaptırımla cevap verdi.
23 Şubat Ayrılıkçı yönetimler, Ukrayna ordusuna karşı Rusya’dan askeri yardım talebinde bulundu.
24 Şubat Putin, Ukrayna’ya özel askerî harekât başlattıklarını duyurdu.
24 Şubat Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya’nın harekâtının uluslararası hukuka aykırı ve kabul edilemez olduğunu belirterek, bunu bölgenin barış ve huzuruna vurulmuş bir darbe olarak nitelendirdi.
24 Şubat AB liderleri ve G7 liderleri acil toplanma kararı aldılar. Olağanüstü zirve toplantısında bir araya gelen AB liderleri finans, enerji ve ulaştırma sektörlerinin yanında çift kullanımlı mallar, ihracat kontrolleri ve finansmanı ile vize politikasını hedef alan ve yaptırım listesine yeni isimlerin eklenmesini kapsayan kısıtlayıcı tedbirler paketini kabul ettiler.
24 Şubat THY, Ukrayna uçak seferlerini iptal ettiğini açıkladı.
24 Şubat Rusya borsasında kayıp %50'ye ulaştı, Merkez Bankası 2014'ten bu yana ilk kez piyasaya müdahalede bulunacağını açıkladı.
24 Şubat NATO, “Vaşington Antlaşması'nın 4’üncü maddesi uyarınca müttefiklerle istişarede bulunarak, caydırıcılığı ve savunmayı güçlendirmek için ek adım kararı aldık” açıklaması yaptı.
24 Şubat T.C. Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada “Rusya Federasyonu’nu (Ukrayna’ya yönelik) haksız ve hukuksuz eylemi bir an önce durdurmaya çağırıyoruz” dendi.
24 Şubat Kremlin, “operasyonun ne kadar süreceğine Putin karar verecek” şeklinde bir açıklama yaptı.
24 Şubat Ukrayna sınır birlikleri, Rus güçlerinin Kiev bölgesine girdiğini söyledi.
24 Şubat Kiev’de sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
3
24 Şubat Ukrayna'nın Herson kenti resmi idaresinden yapılan açıklamada, bölgenin artık Ukrayna'nın kontrolü altında olmadığı belirtildi.
24 Şubat Ukrayna lideri Zelenskiy, Rusya’nın Kiev yakınlarındaki havaalanını ele geçirdiğini duyurdu.
24 Şubat Biden, “G7 yıkıcı yaptırımlarda anlaştı” açıklamasında bulundu.
24 Şubat Ukrayna, Çernobil Nükleer Santrali’nin kontrolünü kaybettiğini açıkladı.
24 Şubat Ukrayna, Hostomel Havalimanı’nı Rusya’dan geri aldı.
24 Şubat Ukrayna'da genel seferberlik ilan edildi.
25 Şubat AB, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’u yaptırım listesine aldı.
25 Şubat Rusya, Ukrayna’ya saldırısını kınayan BMGK tasarısını veto etti.
25 Şubat Putin, Ukrayna ordusuna “Gücü kendi elinize alın. Ukrayna ordusu iktidarı indirirse, uzlaşmamız kolay olur” çağrısında bulundu.
25 Şubat NATO liderlerinin gerçekleştirdiği acil sanal toplantıda, ittifak tarihinde ilk kez Mukabele Kuvvetlerinin harekete geçirilmesi kararı alındı.
25 Şubat Rusya’nın, Avrupa Konseyi’ndeki temsil hakkı askıya alındı.
25 Şubat Zelenskiy, “Ülkemizi tek başımıza savunuyoruz. Dünyanın en kudretli güçleri uzaktan izliyor” açıklaması yaptı.
25 Şubat Rusya, hava sahasını İngiltere'ye kapattı.
25 Şubat UEFA, Şampiyonlar Ligi finalini Rusya’dan aldı.
25 Şubat Formula 1, Rusya GP’sinin iptal edildiğini açıkladı.
25 Şubat Ukrayna Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, 1000’den fazla Rus askerinin öldürüldüğü belirtildi.
25 Şubat Kanada, Rusya’ya yönelik yeni yaptırımlar açıkladı.
25 Şubat Ukrayna'nın batısındaki Lviv kentinde sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
25 Şubat Pentagon yetkilisi, Rusya’nın, Ukrayna'da hava üstünlüğü elde edemediğini açıkladı.
25 Şubat Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü “Finlandiya ve İsveç'in NATO'ya katılması halinde misilleme yaparız” şeklinde açıklama yaptı.
25 Şubat Eurovision, “Rusya bu yıl yarışmada olmayacak” açıklamasında bulundu.
26 Şubat Almanya, tarihi bir kararla Ukrayna’ya bin tanksavar ve 500 Stinger füzesi gönderme kararı aldı.
26 Şubat AB, ABD, Birleşik Krallık ve Kanada, bazı Rus bankalarının SWIFT sisteminden çıkarılması konusunda anlaştı.
26 Şubat S&P, Rusya ve Ukrayna’nın kredi notunu düşürdü.
26 Şubat Ukrayna haber ajansı Interfax, Kiev sokaklarında çatışmaların başladığını duyurdu.
26 Şubat Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Ofisi, 3500’den fazla Rus askeri öldürüldüğünü açıkladı.
26 Şubat Rus ordusu Melitopol’ün kontrolünü ele geçirdi.
26 Şubat Ukrayna Dışişleri Bakanı Kuleba, Rusya petrolüne ambargo uygulanmasını istedi.
26 Şubat Hollanda, Ukrayna’ya 200 uçaksavar füzesi göndermeye karar verdi.
26 Şubat Zelenskiy, Kiev’in çevresindeki önemli noktaların kontrol altında olduğunu söyledi.
26 Şubat Ukrayna Dışişleri Bakanı, Fransa’nın Ukrayna’ya silah sağlamaya hazır olduğunu söyledi.
4
26 Şubat Letonya, Estonya ve Litvanya ulaştırma bakanları, hava sahalarını Rus havayollarına kapatma konusunda anlaştı.
26 Şubat Kremlin’den yapılan yeni açıklamada, Putin’in geçtiğimiz gün askerlere dur dediğini ancak bugün ilerlemeye devam ettikleri bildirildi.
26 Şubat ABD Dışişleri Bakanı Blinken, Ukrayna’ya 350 milyon dolarlık askeri yardım yapmak için savunma bakanlığını yetkilendirdiğini duyurdu.
26 Şubat Zelenskiy, Twitter hesabından yaptığı açıklamayla Erdoğan ve Türk milletine teşekkür ettiğini ifade etti.
26 Şubat Zelenskiy, “Türkiye’nin Boğazları Rusya’ya kapatması önemli” dedi, Türkiye böyle bir karar verilmediğini açıkladı.
26 Şubat Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy, “Erdoğan ve Aliyev, Rusya ile müzakere organize etmeyi önerdi” açıklamasını yaptı.
26 Şubat Romanya, hava sahasını Rus uçaklarına kapattı.
26 Şubat Finlandiya’da, NATO üyeliği tasarısı meclise sunuldu.
27 Şubat Rusya, Baltık ülkelerine hava sahasını kapattı.
27 Şubat Hacker gruplarından Anonymous, Rus devlet televizyonunu hackledi.
27 Şubat Rus askerleri Harkov’a girdi.
27 Şubat Zelenskiy, yurtdışından gelen gönüllüler için yabancı birlik kuracaklarını açıkladı.
27 Şubat Ukrayna, “Rusya işgal başlangıcından beri 4 bin 300 asker kaybetti” açıklamasını yaptı.
27 Şubat Ukrayna, Rusya’ya karşı Uluslararası Adalet Divanı’na başvurdu.
27 Şubat Harkov, Ukrayna’nın kontrolüne geçti.
27 Şubat Fransa ve Norveç, hava sahalarını Rus uçaklarına kapattı.
27 Şubat Putin, Savunma Bakanlığı’na NATO ülkelerinin saldırı açıklamalarından sonra nükleer caydırıcı güçlerini yüksek alarma geçirme emri verdi.
27 Şubat AB dışişleri bakanları, Rusya Merkez Bankası’na işlem yasağı getirerek varlıklarını dondurma ve AB hava sahasını Rus uçaklarına kapatma kararı aldılar. Ukrayna’ya, 500 milyon avro değerinde silah ve teçhizat yardımı yapılmasına onay vererek bir ilke imza attılar.
27 Şubat Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi’nden yapılan açıklamada, "Rusya ve Ukrayna müzakereleri Ukrayna-Belarus sınırında gerçekleşecek" ifadeleri kullanıldı.
27 Şubat Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Ukrayna topraklarındaki durumun "savaş"a dönüştüğünü ve Montrö Sözleşmesi’nin "bütün hükümlerini şeffaf bir şekilde uygulayacaklarını" söyledi.
27 Şubat FIFA, Rusya yaptırımlarını açıkladı. Buna göre; Rusya Milli Takımı'nın adı "Rus Futbol Birliği" olarak değiştirilecek ve Rusya resmi adını kullanamayacak.
28 Şubat Ukrayna, AB’ye üyelik başvurusunda bulundu. Zelenskiy, Ukrayna’nın “yeni bir özel prosedürle” AB üyesi yapılması talebinde bulundu.
28 Şubat Bulgaristan, Çekya, Estonya, Letonya, Litvanya, Polonya, Slovakya ve Slovenya liderleri AB’nin Ukrayna’ya aday ülke statüsü vermek üzere gerekli adımları atmaya çağıran bir ortak açıklama yayımladı.
28 Şubat Tarafsızlık politikası izleyen Finlandiya, tarihi bir adımla Ukrayna’ya silah göndereceğini açıkladı.
28 Şubat 420 bini aşkın Ukraynalı mültecinin Polonya, Slovakya, Macaristan, Moldova ve Romanya’ya sığındığı ifade edildi.
5
28 Şubat Ukrayna ve Rusya heyetleri, Ukrayna-Belarus sınırında bir araya geldi. Ateşkesin sağlanması için ikinci tur müzakerelerin Belarus-Polonya sınırında yapılacağı duyuruldu.
28 Şubat Birleşik Krallık, limanlarını Rus gemilerine kapatma kararı aldı.
28 Şubat Rus havayolu şirketi Aeroflot, Avrupa’nın tüm ülkelerine uçuşların iptal edildiğini açıkladı.
28 Şubat FedEx ve UPS, Rusya sevkiyatlarını askıya aldı
28 Şubat Rusya Merkez Bankası, yabancıların Rus menkul kıymetlerini satmalarını yasakladı.
28 Şubat Rusya Merkez Bankası, politika faizini %9,5'ten %20’ye çıkardı.
28 Şubat Rusya, Ukrayna’nın hava sahasının tamamının kontrol altına alındığını açıkladı.
28 Şubat Çin Dışişleri Bakanlığınca, "Çin, sorunların çözümü için yaptırımların kullanılmasını onaylamıyor" denildi.
1 Mart Ukrayna İçişleri Bakanlığı, Rusya'nın saldırısı sonucu Kiev’deki televizyon kulesinin vurulduğunu bildirdi.
1 Mart BMMYK, 660 bin Ukraynalının ülkeyi terk ederek komşu ülkelere sığındığını duyurdu.
1 Mart Avrupa Komisyonu Başkanı von der Leyen, Ukrayna’ya 500 milyon avro insani yardım sağlanacağını duyurdu.
1 Mart Ukrayna’ya AB üyeliğine destek amacıyla 500’e yakın kişi, AP’nin önünde toplandı.
2 Mart ABD, hava sahasını Rusya’ya kapattı.
AB, Russia Today ve Sputnik’e yayın yasağı getirdi.
2 Mart BM Genel Kurulu, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri saldırısını kınayan karar tasarısını 35 çekimser ve 5 "hayır" oyuna karşı 141 oyla kabul etti.
2 Mart Gürcistan Hükümeti, AB’ye üyelik başvurusunda bulunacağını açıkladı.
3 Mart BMMYK, Ukrayna’yı terk ederek Polonya başta olmak üzere komşu ülkelere sığınanların sayısının 1 milyonu aştığını açıkladı.
3 Mart Rusya, Ukrayna’nın güneyindeki Herson şehrini ele geçirdi.
3 Mart Ukrayna ve Gürcistan’ın ardından Moldova da AB’ye üyelik başvurusunda bulundu.
4 Mart Zaporijya Nükleer Santrali’nde Rus saldırısı sonrası yangın çıktı 4 Mart Rusya'nın Zaporijya Nükleer Santrali’ni ele geçirdiği açıklandı.
4 Mart Rusya, Facebook ve Twitter’a erişim yasağı getirdi.
7 Mart Rusya, Kiev, Mariupol, Harkiv ve Sumi şehirlerinden sivillerin tahliyesi için Moskova saatiyle 10.00 itibarıyla ateşkes ilan ettiğini duyurdu.
7 Mart Rusya Hükümeti, dost olmayan ülkeler listesini onayladı.
8 Mart McDonalds, Starbucks gibi ünlü firmalar Rusya’daki şubelerini kapatma kararı aldı.
9 Mart IMF, Ukrayna’ya yönelik 1,4 milyar dolarlık acil yardım paketini onayladı.
9 Mart Rusya Merkez Bankası, yabancı para cinsinden satışları 9 Eylül’e kadar askıya aldı.
10 Mart Rusya, artık Avrupa Konseyi’nde yer almayacağını açıkladı.
10 Mart Rusya ve Ukrayna Dışişleri Bakanları Türkiye’nin arabuluculuğunda Antalya’da bir araya geldi.
11 Mart Putin, Orta Doğu’dan gelmek isteyen gönüllü savaşçıları kabul edeceklerini açıkladı.
10-11 Mart AB liderleri, Rusya-Ukrayna savaşı gündemiyle Versay Zirvesi’nde bir araya geldi.
6
11 Mart G7 liderleri, Rusya’yı en çok gözetilen ulus (MFN) statüsünden çıkaracaklarını duyurdu.
11 Mart Yüksek Temsilci Borrell, AB’nin Ukrayna’ya 500 milyon avro daha mühimmat yardımı sağlayacağını açıkladı.
11 Mart BM Güvenlik Konseyi, Ukrayna’da ABD desteğiyle biyolojik silah geliştirildiği iddialarını görüşmek üzere Rusya’nın talebiyle toplandı.
11 Mart BMMYK, Ukrayna’yı terk eden mültecilerin sayısının 2,5 milyonu aştığını duyurdu.
14 Mart ABD yetkilileri Rusya’nın Çin’den mühimmat istediğini belirtti.
14 Mart Rusya, Polonya-Ukrayna sınırında yer alan NATO eğitim merkezini vurdu.
14 Mart Rusya ve Ukrayna heyetleri dördüncü kez bir araya geldi.
15 Mart AB, Rusya’ya yönelik lüks mal ihracatı ve demir-çelik ithalatını yasaklanmasını içeren 4’üncü yaptırım paketini onayladı.
15 Mart Çekya, Polonya ve Slovenya Başbakanları Kiev’i ziyaret etti.
15 Mart Rusya, Avrupa Konseyi üyeliğinden ayrılma prosedürünü başlattığını açıkladı.
16 Mart Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Rusya’nın Konsey Statüsü’nün 8’inci Maddesi uyarınca 26 yıldır üye olduğu Avrupa Konseyi’nden çıkarıldığını açıkladı.
16 Mart Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Moskova’da Rus mevkidaşı Lavrov ile bir araya geldi.
16 Mart NATO savunma bakanları, Ukrayna gündemiyle Brüksel’de olağanüstü bir toplantı gerçekleştirdi.
16 Mart Putin’i “savaş suçlusu” olarak nitelendiren Biden, Ukrayna’ya tanksavar ve İHA içeren 800 milyon dolar değerinde askeri yardım yapacaklarını açıkladı.
16 Mart Uluslararası Adalet Divanı, Rusya’nın Ukrayna’daki askerî harekâtını derhal durdurması gerektiğine hükmetti.
16 Mart Rusya ile Ukrayna’nın, Ukrayna’nın tarafsızlık ilanı ve silahlı kuvvetler sınırlamaları ve Türkiye, ABD ve Birleşik Krallık’ın garantörlüğünü içeren 15 maddelik bir barış planı üzerinde anlaşmaya yakın oldukları iddia edildi. Söz konusu iddia, Ukrayna Dışişleri Bakanı tarafından yalanlandı.
17 Mart Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Ukraynalı mevkidaşı Kuleba ile Lviv’de bir araya geldi.
17 Mart Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırılarındaki aktif rolünden dolayı Belarus’un, Avrupa Konseyi ile tüm ilişkilerinin askıya alındığını duyurdu.
17 Mart DSÖ, Rusya’nın Ukrayna’daki 43 sağlık merkezine saldırı gerçekleştirdiğini açıkladı.
17 Mart BM, Ukrayna’da 780 sivilin hayatını kaybettiğini, 1252 sivilin yaralandığını, saldırıların ardından 3 milyon 169 bin 897 mültecinin komşu ülkelere geçtiğini açıkladı.
17 Mart Avrupa Uzay Ajansı, Rusya ile ortak Mars görevi ExoMars programının askıya alındığını açıkladı.
