S S ı ı k Rastlanan Bili k Rastlanan Bili ş ş im im Sorunlar
Sorunlar ı ı ve Do ve Do ğ ğ ru ru Kay Kay ı ı t Algoritmalar t Algoritmalar ı ı
Dr. Hikmet F
Dr. Hikmet Fııratrat
SB DSB Dışışkapkapıı YıYıldldıırrıım Beyazım Beyazıt Et Eğğitim itim ve Ara
ve Araşşttıırma Hastanesirma Hastanesi
GGööğğüüs Hastals Hastalııklarklarıı Uyku BozukluklarUyku Bozukluklarıı Merkezi
Merkezi
S S ı ı k Rastlanan Bili k Rastlanan Bili ş ş im Sorunlar im Sorunlar ı ı
Uyku laboratuar
Uyku laboratuarıı kurmak ve ikurmak ve işşletmek;letmek;
¾ ¾
NasNasııl bir mekan? l bir mekan?¾ ¾
Hangi cihaz? Hangi cihaz?¾ ¾
Hangi kayHangi kayııt teknikleri? t teknikleri?¾ ¾
NasNasııl kayl kayııt art arşşivi yapivi yapıılmallmalıı? ?Do Do ğ ğ ru Kay ru Kay ı ı t Algoritmalar t Algoritmalar ı ı
FullFull PolisomnografiPolisomnografi
SplitSplit--nightnight kaykayııtt
EEG AktivasyonuEEG Aktivasyonu
MSLT MSLT -- MWTMWT
Nas Nas ı ı l Bir Mekan? l Bir Mekan?
İİzole bir mekan (zole bir mekan (<< 50 50 dBdB))
Duvarlarda izolasyon malzemesi (IsDuvarlarda izolasyon malzemesi (Isıı-- ses/camy
ses/camyüünnüü--tataşşyüyünnüü--stroforstrofor) () (alalççııpanpan uygun de
uygun değğil)il)
KapKapıı ççift olmalift olmalıı
>> 12m12m22 , tuvalet, tuvalet--banyobanyo
Isı ve ışık izolasyonu
AhAhşşap yatak (metal yataklar uygun ap yatak (metal yataklar uygun olmayabilir)
olmayabilir)
Nas Nas ı ı l Bir Mekan? l Bir Mekan?
(1)(1) InfraredInfrared öözellikli, 0 zellikli, 0 luxlux ışıışıkta kta ççekim ekim yapabilen kamera
yapabilen kamera –– digitaldigital zoomzoom
Cep telefonlarCep telefonlarıı mutlaka kapalmutlaka kapalıı olmalolmalıı
LaboratuvarLaboratuvar yakyakıınnıında kaynda kayııtlarıtların n kalitesini etkileyebilecek ba
kalitesini etkileyebilecek başşka kayka kayııt t cihazlar
cihazlarıı olmamalolmamalıı..
SarSarıı ışıışık (k (florasansflorasans uygun deuygun değğil) / il) / reostal
reostalıı
KadKadıın hastalar in hastalar iççin (oje / kopin (oje / kopçça / a / metal aksesuarlar)
metal aksesuarlar)
Nas Nas ı ı l Bir Mekan? l Bir Mekan?
(2)(2) KablolamaKablolama sistemi (izolasyon sistemi (izolasyon şşart) / art) / topraklama
topraklama şşartart
JackJack kutusu kutusu –– izolasyon izolasyon üünitesi nitesi –– bilgisayar aras
bilgisayar arasıı kablo kkablo kıısa olmalsa olmalıı (CAT5
(CAT5 –– CAT6 CAT6 eterneteternet kablolamakablolama tercih).
tercih).
Hastaya yapHastaya yapışışttıırrıılan kablolar mutlaka lan kablolar mutlaka tek par
tek parçça olmala olmalıı (uzatma yapmamak (uzatma yapmamak gerek).
gerek).
UPS (UPS (regregüülelileli))
Hangi Cihaz Tercih Edilmeli?
Hangi Cihaz Tercih Edilmeli?
1) 1) LaboratuvarLaboratuvar
Kablolu Kablolu
Kablosuz (online gKablosuz (online göörrüüntntüü verebilen / verebilen / kartkart üüzerine kayzerine kayııt yapan) t yapan) (Online kay
(Online kayııt gt göörrüüntntüüleme leme öönemli)nemli)
2) 2) PortablePortable ((laboratuvarlaboratuvar ddışıışı kullankullanıım)m) EEG yok ise=
EEG yok ise=PoligrafPoligraf (1 (1 –– 12 kanal)12 kanal)
AC / DC Kay
AC / DC Kay ı ı tlar tlar
Poisomnografi
Poisomnografi cihazlarcihazlarıında 2 nda 2 ççaaşşitit kaykayııt kanalt kanalıı bulunur;bulunur;
1) AC Kanallar (1) AC Kanallar (öörnerneğğin EEG, EMG in EEG, EMG gibi).
gibi).
2) DC Kanallar ;yava2) DC Kanallar ;yavaşş hhıızlzlıı veri tveri tüürleri rleri kaydedilir (
kaydedilir (ÖÖr: Solunum eforu, r: Solunum eforu, airflowairflow vs).vs).
Spektral Analiz Spektral Analiz
EEG okurken cihaz otomatik skorlamadaEEG okurken cihaz otomatik skorlamada spektral spektral analiz sistemi kullan
analiz sistemi kullanıır.r.
·· Beta Beta –– KKıırmrmıızzıı. > 16.0 Hz.. > 16.0 Hz.
·· SigmaSigma –– AAççıık Mavi. 12.0 k Mavi. 12.0 -- 16.0 Hz.16.0 Hz.
·· AlphaAlpha –– Siyah. 8.0 Siyah. 8.0 -- 12.0 Hz.12.0 Hz.
·· ThetaTheta A A –– Kahverengi. 5.0 Kahverengi. 5.0 -- 8.0 Hz.8.0 Hz.
·· ThetaTheta D –D – SarSarıı. 2.0 -. 2.0 - 5.0 Hz.5.0 Hz.
·· Delta L –Delta L – AAçıçık Yek Yeşşil. 0.5 -il. 0.5 - 2.0 Hz. < 40 2.0 Hz. < 40 mVmV..
·· Delta M –Delta M – Koyu YeKoyu Yeşşil. 0.5 -il. 0.5 - 2.0 Hz. 40 2.0 Hz. 40 toto 75 mV75 mV..
·· Delta H Delta H –– Koyu Mavi. 0.5 Koyu Mavi. 0.5 -- 2.0 Hz. > 75 2.0 Hz. > 75 mVmV..
·· ArtifactArtifact –– Koyu KKoyu Kıırmrmıızzıı. < 0.5 Hz, . < 0.5 Hz, penpen--blockingblocking, , flatflat lines, lines, veryvery sharpsharp slopesslopes..
Spektral Analiz
Spektral Analiz
(1)(1)Spektral Analiz Spektral Analiz
(2)(2) Her sinyalin belli aralHer sinyalin belli aralııklarda gelmesi klarda gelmesi gerekir. Bunun i
gerekir. Bunun iççin in defaultdefault olarak olarak (standart) belirlenmi
(standart) belirlenmişş alt alt –– üüst limit st limit dedeğğerleri varderleri vardıır. Bu limitler olmaz ise r. Bu limitler olmaz ise
gelen sinyaller hi
gelen sinyaller hiççbir elemeye tabi bir elemeye tabi olmadan kar
olmadan karşışımmııza za ççııkar ve bu da kar ve bu da
ggöörrüüntntüüsel anlamda parazitten basel anlamda parazitten başşka ka bir bir şşekil olamaz. ekil olamaz.
Kalibrasyon Kalibrasyon
AC kanallarAC kanallar: Genellikle 100 Hz : Genellikle 100 Hz üüzeri zeri sinyal al
sinyal alıınabilen kanallarda kullannabilen kanallarda kullanııllıır: r:
ÖÖr; EEG, EMG, EOG, EKG, horlama r; EEG, EMG, EOG, EKG, horlama kanallar
kanallarıında, nda,
DC KanallarDC Kanallar; Genellikle 20 Hz alt; Genellikle 20 Hz altıında nda sinyal olu
sinyal oluşşturan turan sinallerdesinallerde kullankullanııllıır r ÖÖr: r: PulsePulse oxymetreoxymetre, v, vüücut cut poziyonupoziyonu, , karkarıın n –– ggööğğüüs solunum bantlars solunum bantlarıı, nazal , nazal kankanüüll veya veya thermistorthermistor..
Kalibrasyon Kalibrasyon
(1)(1) CihazCihazıı ççalalışışttııran ran şşehir elektriehir elektriğği i üülkemiz lkemiz iiççin 220 volt / 50 Hertz in 220 volt / 50 Hertz dirdir ((regregüülelileli UPS)UPS)
NodgeNodge filtre (50 Hz uygulanfiltre (50 Hz uygulanıır)r)
Kanal En Düşük Filtre (Hz)
Zaman Sabiti (sn)
En Yüksek Filtre (Hz)
Sensitivite (μV/cm)
EEG 0.3 0.4 70 50
EOG 0.3 0.3 35 50
EMG 5 0.03 70 20
EKG 1 0.12 15 1
SOLUNUM 0.15 1 – 2 15 50
Verilerin Depolanmas Verilerin Depolanmas ı ı
(Data
(Data Storage Storage ) )
Kaydedilen her verinin deKaydedilen her verinin değğeri varderi vardıır r
AraAraşşttıırma/Kontrol/hukuksalrma/Kontrol/hukuksal
Uyku testinin raporu (Uyku testinin raporu (printprint outout) ) digitaldigital ortamda
ortamda ““wordword”” veya veya ““pdfpdf dosyasdosyasıı““ şşeklinde saklanabilir.eklinde saklanabilir.
Ham datalar ise gHam datalar ise güünnüümmüüzde daha kolay zde daha kolay saklanabilmektedir (daha az yer
saklanabilmektedir (daha az yer kaplamas
kaplamasıı aaççııssıından)ndan)
HAM DATA SAKLANMASI HAM DATA SAKLANMASI
1992 biyomedikal m1992 biyomedikal müühendisler ortak hendisler ortak dil konu
dil konuşşmak imak iççin giriin girişşimde bulundular imde bulundular
= EDF
= EDF
EDF: EDF: EuropeanEuropean Data Format (*.Data Format (*.edfedf veya *.
veya *.recrec uzantuzantııllıı dosyalar)dosyalar)
2003 y2003 yııllıında EDF+ gelinda EDF+ gelişştirildi (tirildi (manuelmanuel skorlama
skorlama, , eventevent lerileri ggöösterme, sterme, evokedevoked potentials
potentials, EMG, EKG, uyku , EMG, EKG, uyku evrelemeleri
evrelemeleri, yar, yarııda kesilmida kesilmişş kaykayııtlartlarıı vs )
vs )
HAM DATA SAKLANMASI HAM DATA SAKLANMASI
(1)(1) EDF formatEDF formatıında kaynda kayııt saklarken (t saklarken (exportexport) 2 ) 2 ttüürlrlüü seseççenek vardenek vardıırr
1) Verileri ham data (
1) Verileri ham data (rawraw data) olarak algdata) olarak algıılar, lar, o o şşekilde kaydeder.ekilde kaydeder.
2) Verileri
2) Verileri üüzerinde oynanmzerinde oynanmışış şşekilde ekilde (filtrelenmi
(filtrelenmişş, kalibre edilmi, kalibre edilmişş vs) kaydeder.vs) kaydeder.
GGüünnüümmüüzde kullanzde kullanıılan lan polisomnografilerinpolisomnografilerin hemen hepsinin software
hemen hepsinin software ‘‘inde bu formatta inde bu formatta kaydetme
kaydetme seseççeneeneğği i vardvardıır, ancak r, ancak defaultdefault dedeğğildir.ildir.
HAM DATA SAKLANMASI HAM DATA SAKLANMASI
(2)(2)AyrAyrııca;ca;
LORETA EEG/ERP files (*.lor) LORETA EEG/ERP files (*.lor)
MATLAB binary files (*.pra). MATLAB binary files (*.pra).
Raw binary int16 files (*.bin). Raw binary int16 files (*.bin).
Standard ASCII text files (*.txt). Standard ASCII text files (*.txt).
Bunlardan da en s
Bunlardan da en sıık kullank kullanıılanlanıı ASCII ASCII text dosyas
text dosyasıı formatformatııddıır.r.
Oksijen
Oksijen Saturasyon Saturasyon De De ğ ğ erlerinin erlerinin ASCII.
ASCII. txt txt Format Format ı ı nda D nda D ö ö k k ü ü m m ü ü
Video Kay
Video Kay ı ı tlar tlar ı ı
MPEGMPEG--4 format4 formatıı
SiyahSiyah--beyaz daha az yer kaplarbeyaz daha az yer kaplar
15 kare/sn resim yakalama h15 kare/sn resim yakalama hıızzıı yeterlidir./ 8 bit/mono ses kayd yeterlidir./ 8 bit/mono ses kaydıı
ZoomZoom yapabilmeliyapabilmeli
Software de Software de editedit öözellizelliğği olmali olmalıı
Saklamak Saklamak şşart deart değğil ama hastayil ama hastayıı inand
inandıırmak irmak iççin etkili.in etkili.
NETWORK NETWORK
Birden fazla yatak varsaBirden fazla yatak varsa
KayKayııt bilgisayart bilgisayarıı ayrayrıı / analiz bilgisayar/ analiz bilgisayarıı ayrayrıı
EternetEternet aracaracııllığıığı ile baile bağğllıı
Sisteme kesinlikle dSisteme kesinlikle dışışararııdan ydan yüüklemeler klemeler (CD, disket,
(CD, disket, flashflash discdisc vs ile) vs ile) yapyapıılmamallmamalııddıır.r.
Do Do ğ ğ ru Kay ru Kay ı ı t Algoritmalar t Algoritmalar ı ı
Full Polisomnografi
En az 16 kanal kay
En az 16 kanal kayııt yapt yapıılmallmalıdıdıır;r;
EEG (O1
EEG (O1--A2 A2 –– O2O2--A1 / A1 / C3C3--A2A2 -- C4C4--A1A1)) EOGEOG
EMG (
EMG (TibialisTibialis + + ÇÇene)ene) Trakeal
Trakeal mikrofonmikrofon Airflow
Airflow / Nazal / Nazal kankanüüll Solunum eforu (
Solunum eforu (thoraxthorax ––abdomen)abdomen) Body
Body positionposition Oksijen
Oksijen saturasyonusaturasyonu Topraklama kanal
Topraklama kanalıı
Split
Split - - Night Night
FullFull PSG olarak baPSG olarak başşlanlanıır, r,
Gerekli kriterler uyarsa, gecenin Gerekli kriterler uyarsa, gecenin ikinci yar
ikinci yarııssıı CPAP uygulamasCPAP uygulamasıına na gegeççilir (ilir (fullfull PSG+CPAP olarak).PSG+CPAP olarak).
EEG Aktivasyonu EEG Aktivasyonu
Solunum kaySolunum kayııtlartlarıına gerek yokturna gerek yoktur
EEG EEG lerler daha fazla saydaha fazla sayııdaddadıırr
MSLT/MWT MSLT/MWT
FullFull PSG den farkPSG den farkıı: Solunum parametrelerine : Solunum parametrelerine gerek yoktur.
gerek yoktur.
EEGEEG--EOGEOG--EMG yeterlidir.EMG yeterlidir.
PLM PLM
Solunum KaySolunum Kayııtlartlarıına gerek yoktur.na gerek yoktur.
ExtremitelereExtremitelere (bacaklar / kollar) ayr(bacaklar / kollar) ayrıı ayrayrıı ççift ift elektrodelektrod takmak gerekirtakmak gerekir
EEG / EMG (EEG / EMG (ÇÇene) / EOG gerekir ene) / EOG gerekir (uyku/uyan
(uyku/uyanııklklığıığı ayayıırdrd etmek ietmek iççin)in)
