Bu makale Temmuz 2016 tarih ve 3 sayılı Kamu İhale Dünyası dergisinde yayımlanmıştır.
HİZMET ALIMI YÖNTEMİYLE SÜRÜCÜLÜ VEYA SÜRÜCÜSÜZ TAŞIT KİRALANMASI(*)
Dr. Nazım YILMAZ(**)
1. Giriş
Kamu hizmetlerinin daha etkin ve ekonomik olarak yürütülmesi amacı ile kamu kurumlarının ihtiyacı olan ve 237 sayılı Kanuna tabi taşıtlar (araçlar), bu Kanuna tabi idarelerce hizmet alımı yolu ile kiralama yapılmak suretiyle karşılanması mümkündür.1
1.1 2006/10193 ve 2014/6814 sayılı Bakanlar Kurulu Kararlarına Göre Taşıt Kiralanması
Taşıt Kanunu’na tabi taşıtların kamu kurumlarınca kiralanmasının nasıl yapılması gerektiğine ilişkin esas ve usuller 17.03.2006 tarih ve 10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK)’nda yer almaktadır. 2006/10193 sayılı BKK 01.04.2006 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur2
Anılan BKK’nın 6’ncı maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde yer alan düzenleme3 ile idarelerin ihtiyacı olan söz konusu hizmetlerin temininde taşıtların sürücülü veya sürücüsüz, taşıtların bir kısmının sürücülü bir kısmının ise sürücüsüz, yine aynı hizmet kapsamında taşıtların yakıtlı veya yakıtsız yada araçların bir kısmının yakıtlı bir kısmının ise yakıtsız olarak kiralanması, 02.10.2014 tarihine kadar olan ihalelerde 2006/10193 sayılı BKK’nda yer alan esaslar çerçevesinde karşılanabilirken, bu nitelikteki taşıtların kiralanma
1 237 sayılı Taşıt Kanunun 1’‘inci maddesinde kapsamda bulunan kamu idareleri;
a)Genel bütçeye dahil dairelerle katma ve özel bütçeli idareler ve bunlara bağlı sabit ve döner sermayeli müesseseler, il özel idareleri, belediyeler ve bunların bağlı kuruluşları ile mahalli idare birlikleri
b) İktisadi Devlet Teşekkülleri ve özel kanun ve kararnamelerle kurulan her çeşit banka ve teşekküller,
c) Yukardaki (a) ve (b) fıkralarında yazılı daire, idare, banka, teşekkül ve müesseselerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları teşekkül ve müesseseler,
d) (Değişik: 7/2/1990 - 3612/46 md.) Kamuya yararlı derneklerden Başbakanlıkça lüzumlu görülenler” olarak tanımlanmıştır.
2 2006/10193 sayılı “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller”e ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı 01.04.2006 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur.
3 2006/10193 BKK’nın 6(ç) maddesi: “Taşıtlar şoförlü veya şoförsüz, yakıt dahil veya hariç, kısmen şoförlü veya şoförsüz veyahut kısmen yakıt dahil veya hariç olarak edinilebilecektir.”
. . (*) Bu makale, resmi görüş niteliğini haiz değildir.
(*) Makale, 01.05.2016 tarihinde yürürlükte bulunan mevzuat esas alınarak hazırlanmıştır.
(*) Makale, yazarın izni olmadan kullanılamaz (**) E. Kamu İhale Uzmanı
usul ve esasları 02.10.2014 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe konulan 2014/6814 sayılı BKK ile değiştirilmiştir.
2014/6814 sayılı BKK ile 17.03.2006 tarih ve 2006/10193 sayılı BKK’’nın 6’ncı maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde yer alan hüküm değiştirilerek taşıt kiralama hizmetinin ihale yolu ile karşılanmasının öngörülmesi halinde taşıtların yakıt hariç olmak üzere sürücülü veya sürücüsüz olarak ihale yolu ile temin edileceğine ilişkin yeni bir düzenleme yapılmıştır. 4
237 sayılı Kanun kapsamında bulunan ve ihale yolu ile taşıt ihtiyacını karşılayan kamu kurumları, anılan BKK’nda yer alan yeni düzenleme ile taşıtların yakıtsız olarak kiralanacağına ilişkin hüküm getirilmiş olup, yapılan yeni düzenleme ile bu taşıtların yakıtı yüklenici tarafından değil ihaleyi yapan idare tarafından karşılanacağı öngörülmüştür.
Getirilen bu değişiklik ile idarelerin hizmet alımı yolu ile gerçekleştireceği taşıt kiralamalarında, kiralanacak aracın yakıtının ihale konusu hizmetin maliyet bileşenleri arasından çıkarıldığı ve bu giderin taşıt kiralamalarında yaklaşık maliyete dahil edilmeyeceği belirtilmiştir. Dolayısı ile bu nitelikteki hizmet temininde ihtiyaç olacak taşıt yakıtının başka bir mal alımı ihalesi ile karşılanması gerektiği anlaşılmaktadır.
2014/6814 sayılı BKK ile yapılan diğer bir değişiklik ise 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesine eklen 2’nci fıkra düzenlemesi ile getirilmiştir.5 Anılan BKK kararı ile getirilen yeni düzenleme genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermayelerin (Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile TBMM Genel Sekreterliği hariç) hizmetleri için ihtiyaç duyulan ve 2014/6814 sayılı BKK’nda tanımlanan tip taşıtların (binek, station wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel pick-up) hizmet alımı yöntemi ile edinilmesinde; taşıtların aylık kira bedelinin KDV hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil olmak üzere güncel Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2’sini geçemeyeceği, (I) ve II) sayılı cetvellerde bulunan makamlar için ihtiyaç olan araçlar satın alma yolu karşılanacağı şeklindedir.
Bu düzenlemenin yürürlüğe konulması ile hizmet alım yolu ile kiralanacak taşıta/taşıtlara ilişkin gerek yaklaşık maliyetin hesabında ve gerekse teklif sunacak isteklilerin tekliflerine esas aylık taşıt maliyetinin hesabında öngörülecek birim fiyat, ilgili taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama
4 02.10.2014 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 2014/6814 sayılı BKK ile “Taşıtlar, yakıt hariç, şoförlü veya şoförsüz olarak edinilebilecektir.” şeklinde değiştirilmiştir.
5 02.10.2014 tarih ve 29317 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2014/6814 karar sayılı Bakanlar Kurulu Kararında “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerde Değişiklik Yapılması Hakkındaki Karar Madde 2/(a) Şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli (katma değer vergisi hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil), taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği yılın Ocak ayı itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin
%2’sini aşmayacaktır.
talimatının verildiği yılın Ocak ayı itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2’sini geçmez.
Ancak, 2014/6814 sayılı BKK’nda yer alan bu düzenleme ile kiralanacak taşıtların kullanılacağı hizmet karakteri net tanımlanmamıştır. İhale konusu hizmetin salt taşıt kiralaması olması durumunda söz konusu madde düzenlemesinden idarelerin nasıl hareket edeceklerine ilişkin herhangi bir tereddüt yoktur. Ana hizmet işinin taşıt kiralaması olmadığı fakat hizmetin niteliğine bağlı olarak işin yürütülmesi için bünyesinde kısmen de olsa taşıt kiralanmasını gerektiren hizmetler (sağlık hizmetleri, kent temizliği, sayaç okuma kapatma, park, bahçe ve çevrenin ilaçlanması gibi hizmetlerin yürütülmesinde kullanılması gereken ve 237 sayılı Kanunda tanımlanan taşıtlar) kapsamında temin edilebilecek taşıtlar açısından idarelerin nasıl hareket etmesi gerektiğine ilişkin mevcut düzenleme yeterince açık değildir.
Hizmet alımının ana edimi ve karakterinin taşıt kiralamasını oluşturduğu hizmet alımlarının bu kapsamda yapılması değerlendirilirken, ana karakteri taşıt edinmek dışındaki hizmet alımları içinde yer alan ve tali ihtiyaç niteliğine haiz hizmet alımına dönük kullanılacak taşıtlar işin önemli kısmını oluşturmadığı sürece, bu kapsamda değerlendirilmemelidir. 6
Nitekim uygulamada aktarılan konunun net anlaşılamaması üzerine, Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 19.01.2015 tarih ve 556 sayılı yazısı ile hizmet konusunun doğrudan taşıt kiralaması olmadığı hizmet ihalelerinin 2014/6814 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nda yer alan düzenlemenin kapsamında olmadığı, bu itibarla ana hizmet işinin taşıt kiralanması olmayan, ancak işin sağlıklı olarak yürütülmesi için ihtiyaç olan binek araç, pikap gibi taşıtların kiralanmasını kapsayan hizmet ihalelerinde yakıt yükleniciye ait olmak üzere taşıt kiralanmasının yapılabileceğine ilişkin görüş bildirilmiştir.7
6 Işık B. Tüm Yönleri ile Hizmet Alımı İhaleleri ve Sözleşme Uygulamaları KİM Akademi yayınları sf:30 2016 Ankara
7 T.C. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü’nün Kamu ihale Kurumuna gönderdiği 19.01.2015 tarih ve 556 sayılı yazıda; “Bilindiği üzere, 17.03.2006 tarihli ve 2006 10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki ‘Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’e, 02.10.2014 tarihli ve 29137 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2014/6814 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli (katma değer vergisi hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dâhil), taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği Ocak ayı itibariyle uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesi’nde yer alan kasko sigortası değerinin %2’sini aşmayacağı ve şoför giderleri dâhil yapılan taşıt kiralamalarında ise aylık kiralama bedeli, yukarıda belirtilen şekilde tespit edilecek tutara yürürlükteki brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanacak tutarı aşmayacağı hükümleri eklenmiş ve 6’ncı maddesinin (ç) bendinde yapılan değişiklikle de taşıtlar, yakıt hariç, şoförlü veya şoförsüz olarak edinilebileceği hüküm altına alınmıştır. Bu itibarla, kapsam dâhilindeki kamu idarelerinin hizmet alımı suretiyle taşıt ediniminde söz konusu düzenlemeye uymaları gerekmekle birlikte, doğrudan taşıt kiralama ihalesi kapsamında yer almayan ve diğer hizmet alımları bünyesinde işin yürütülmesi için gerekli olan ve taşıt kiralamasına ilişkin bedelin toplam ihale bedeli içerisinde önemli paya sahip olmadığı ihaleler kapsamında edinilecek olan taşıtların ise söz konusu düzenleme kapsamında yer almadığı mütalaa edilmektedir.” görüşlerine yer verilmiştir.
İhale konusu işin esas itibarı ile taşıt kiralaması olmadığı ancak, sayaç okuma kapatma, çevre ilaçlama hizmeti, çöp toplama veya benzer nitelikteki hizmetlerin teminine ilişkin olmak üzere ihale içerisinde yardımcı hizmetlerin yürütülmesi için gerekli olan binek araçların yakıt dahil taşıt edinmenin öngörülmesi, taşıt kiralanması olarak değerlendirilmez.
Bu anlamda Bakanlar Kurulunun ilgili kararında geçen araçların yakıt hariç edinilmesine ilişkin düzenleme bu tür ihaleleri kapsamaz. Bu konuya ilişkin olarak Kamu ihale Kurulu tarafından benzer nitelikte verilen çok sayıda uyuşmazlık kararı vardır.8
Bu duruma göre hizmet alımı yöntemi ile taşıt edinilmesine ilişkin hizmetin 237 sayılı Kanun ve 2014/6814 sayılı BKK kapsamına girip girmediğine yukarıda yer verilen tespitler bakımından değerlendirilerek karar verilmesi ve işin yaklaşık maliyetinin de bu çerçevede hesaplanması gerekir.
Taşıt kiralama hizmetinin ihale yolu ile karşılanmasına ilişkin 2006/10193 sayılı BKK’nda yer alan esaslarda, 2014/6814 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile iki temel değişiklik yapılmıştır. Bunlardan birincisi taşıtların aylık kiralama bedelinin yukarıda da açıklandığı üzere, Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin
%2’sini aşmayacağı ve taşıtların sürücülü veya sürücüsüz olarak kiralanmasına yöneliktir.
İkinci ise taşıtların sürücülü olarak kiralanmasının öngörülmesi halinde sürücü ücretinin yürürlükteki brüt asgari ücretin %50 artırımlı tutarını aşamayacağı değişikliğidir.
1.2. 2015/8204 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına Göre Taşıt Kiralanması
2014/6814 sayılı BKK ile getirilen bu değişiklik, 06.11.2015 tarih ve 29524 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konulan 2015/8204 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2006/10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendi9 ile taşıtların sürücülü olarak kiralanmasının öngörüldüğü ihalelerde sürücüye verilecek ücret tanımı değiştirilerek, sürücü ücreti içerisinde yer alan ve asgari ücretin %50’sini oluşturan maliyetin sadece asgari ücretin %50’si olmadığı, bunun içerisinde yemek yol ücreti gibi bileşenlere ilişkin maliyetler de dahil edilmiştir.
8 Kamu İhale Kurulunun 04.03.2015 tarih ve 2015/UH.III-697 sayılı, 01.04.2015 tarih ve 2015/UH.II-921 sayılı kararları
9 22.10.2015 tarih ve 2015/8204 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı; “17/3/2006 tarihli ve 2006/10193 sayılı Bakanlar Kumlu Kararı ile yürürlüğe konulan Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir.
"c) Şoför gideri dahil taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli hesabında yemek, yol, resmi tatil ücreti ve benzeri giderler de dahil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacak; işveren maliyeti kapsamında yer alan sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası işveren payı (%20,5) ve işsizlik sigortası işveren payı (%2) ile işçilik maliyeti üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler (%4) ise idarelerce ayrıca ödenecektir."
Getirilen bu düzenleme ile yürürlükteki brüt asgari ücretin %50’sinin hesabında;
yemek, yol, resmi tatil ücreti ve benzeri giderleri dahil edilerek yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacağı belirtilmiştir.
2015/8204 sayılı BKK’ında tanımlanan sürücü ücretinin % 50 fazlasına ilişkin kısmın tutarının içerisinde farklı maliyet kalemlerinin (yemek, yol ücreti, ulusal bayram ve resmi tatil gün ücreti, fazla çalışama ücreti) bulunması nedeniyle her ihalede %50’lik asgari ücret tutarını oluşturan maliyetlerinin ne kadarının anılan maliyet kalemlerinden oluştuğu veya ne kadarının asgari ücret fazlasından oluştuğu her ihale için farklı olacaktır. Yani asgari ücretin %50 fazlasına kadar olan tutardan, bu tutarın içerisinde yer alan diğer maliyetler çıkarılarak, bakiye tutar yürürlükteki brüt asgari ücrete oranlanarak hesaplanan oran, brüt asgari ücretin fazlası olarak öngörülmek suretiyle yaklaşık maliyet hesabı yapılır.
Brüt asgari ücretin % fazlası (AÜF3) diğer maliyet bileşenleri dikkate alınarak;
AÜF3={[((AÜF2 –AÜF1)-DMT)/AÜ]/[(1+SPO)*(1+SGGO)]} *100 formüle göre hesaplanır.
Formülde yer alan;
AÜF3 :Bu ihalede verilecek brüt asgari ücretin % fazlası AÜ :Yürürlükteki brüt asgari ücret
AÜF1 :Yürürlükteki brüt asgari ücretin yükleniciye maliyeti
AÜYY1 :Yemek yol dahil brüt asgari ücretin yükleniciye maliyeti AÜF2 :Brüt asgari ücretin %50 fazlasının yükleniciye maliyeti AÜYY2 : Brüt asgari ücretin %50 fazlası ve yemek yol dahil maliyet DMT :Diğer maliyetlerin tutarı (yemek ve yol gideri) (AÜYY1- AÜF1)
SPO :Sigorta prim oranları toplamı SGGO :Sözleşme genel giderler oranı
İfade eder.
2.Hizmet Alım Yöntemi ile Taşıt Kiralanacak Hizmetlerde Yaklaşık Maliyet 2014/6814 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 17/03/2006 tarihli ve 2006/10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan hizmet alımı sureti ile taşıt edinilmesine ilişkin esas ve usullerin 6’ncı maddesinin (ç) bendi değiştirilerek, taşıtların yakıt hariç olmak üzere sürücülü veya sürücüsüz olarak kiralanabileceği düzenlemesi yapılmıştır.
Diğer taraftan, aynı BKK’nın 6’ncı maddesine eklenen ikinci fıkranın (a) bendi ile sürücü giderleri hariç kiralanacak taşıtların aylık kiralama bedelinin (KDV hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil) taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayınlanan ve harcama talimatlarının verildiği yılın 1 Ocak itibarı ile uygulanacak motorlu kara taşıtları kasko değer listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2’sini aşmayacağı düzenlemesine yer verilmiştir.
Bu nedenle kiralama yolu ile edinilen araçların yer alacağı hizmet ihalelerinde öncelikle sürücü giderinin yaklaşık maliyete dahil edilip edilmeyeceğine karar verilmesi gerekir. Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına dayanak oluşturan maliyet bileşenlerinin net tanımlanması ve bu tür ihalelere teklif verebilecek isteklileri de doğru yönlendirmek üzere ihale dokümanında (idari şartname, birim fiyat teklif cetveli ve teknik şartname) temin edilmesi öngörülen araçlarının sayısı, model ve teknik özelliklerinin doğru belirtilmesi önemlidir.
Yapılan düzenlemeler ve 2014/6814 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile getirilen kısıtlamalar göz önüne alındığında, idarelerce ihale dokümanında yapılacak düzenleme ile isteklilerin teklif edecekleri araçlara ilişkin araç kodu, marka, araç tipi ve araç modeli bilgilerinin önerilen taşıt listesinde gösterilmesi tekliflerinin sağlıklı değerlendirilmesi açısından önem arz eder. İsteklilerce idareye teklif edilen taşıt birim fiyatlarının ilgili taşıtın, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan Kasko Değer Listesindeki fiyatı ile mukayese edilerek kasko sigortası değerinin %2’sini aşıp aşamadığına bakılır.
Taşıtlara ilişkin teklifler bu çerçevede değerlendirilirken kapsamında araç sürücüsünün bulunduğu ihalelerde sürücü gideri de ayrı bir iş kalemi olmak üzere asgari ücret esas alınarak değerlendirilir.
2.1 Sürücü Hariç Taşıt Kiralanacak Hizmetlerde Yaklaşık Maliyet
Sürücü hariç taşıt kiralamalarında; sadece yaklaşık maliyet bileşeni, kiralanması öngörülen taşıt/taşıtlar olacaktır. Ancak kiralanacak taşıtın/taşıtların yaklaşık maliyetinin hesaplanabilmesi için dokümanda araç modeli ve teknik özelliklerinin net olarak tanımlanması gerekir. Aksi halde sağlıklı bir yaklaşık maliyet hesaplanmayacağı gibi isteklilerce idareye sunulacak teklifler de sağlıklı olarak hesaplanmaz.
Örnek Uygulama:1 Hizmet alım yöntemiyle kiralanacak taşıtlar (Sürücüsüz taşıt kiralama hizmeti)
1 adet 2015 model binek araç 1 adet 2015 model kaptı-kaçtı araç
Modeli belirtilen araçların yaklaşık maliyetinin hesaplanabilmesi için öncelikle bu araçların araç kodu araç tipi ve markasının tespiti gerekir. Burada belirtilecek marka, sadece yaklaşık maliyetin tespiti amacıyla kullanılır. İhale dokümanında söz konusu markaya/marka koduna yer verilemez. Ancak teklif verecek istekliler teklif edilecek aracın markasını, araç kodunu, modelini ve araç tipini belirterek sunacağı liste üzerinden fiyatlarını oluşturacaklar.
Bu aşmadan sonra kiralanacak araçların, birim fiyatlarının tespiti için bu araçların Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği yılın Ocak ayı itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerleri bulunur. Bu değerin %2’si esas alınarak ilgili aracın birim fiyatı oluşturur. İhale süresinin kaç ay olduğu göz önünde bulundurularak her araç için yaklaşık maliyete esas tutar hesaplanarak yaklaşık maliyete dahil edilir.
Tablo:1 Kiralanacak araçların yaklaşık maliyeti
Araç
Tanımı KoduAraç Marka Tip Model DeğeriKasko Birim Miktar Birim Fiyat
(TL) Tutar (TL)
(A) (B) (C=A*%2) (D=B*C)
Sedan
Binek Araç 1441066 Toyota Corolla1.6 Actıv
Mult.S 2015 74.350,00 Ay 36 1.487,00 53.532,00
Kaptı kaçtı 341018 Cıtroen
Berlıngo Com.1.6DI
115 Selectıon
2015 65.333,00 Ay 36 1.306,66 47.039,76
Toplam 100.571,60
Örnek uygulamaya göre Tablo 1’de görüldüğü üzere kiralanması öngörülen 2 adet aracın maliyeti; binek araç için Toyota marka, hafif ticari araç olan kaptı kaçtı araç için ise Citroen marka araçlar tercih edilerek bunların kasko değerleri üzerinden yaklaşık maliyet 100.571,60 TL olarak hesaplanır. Hizmet alımı yöntemi ile taşıt kiralanmasına ilişkin BKK’larında yapılan düzenlemelere göre hesaplanacak yaklaşık maliyete ayrıca yüklenici karı dahil edilmesine ilişkin bir düzenleme yer almadığından, hesaplanan tutarların içerisinde yüklenici karının var olduğu kabul edilir. Bu nedenle taşıt kiralanması yaklaşık maliyet cetveline yüklenici karının gösterilmesine gerek bulunmadığı gibi istekliler tarafından teklif edilecek fiyata ayrıca kar dahil edilmemesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Aksi halde istekliler tarafından her araca ilişkin önerilen aylık kiralama bedeline yüklenici karı dahil edilerek öngörülecek birim fiyat ilgili aracın, kasko değerinin %2’sini aşabilir, dolayısı ile bu oranı geçen birim fiyatlar ilgili BKK’nda yer alan düzenlemeye aykırı olması nedeniyle bu isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılmasına neden olacaktır.
İhale sürecinin sağlıklı olarak yürütülmesi açısından yaklaşık maliyetin hesaplanmasında ve tekliflerin hazırlanmasında bu husus göz önünde bulundurulmalıdır.
İdarelerce yaklaşık maliyetin hesabında dikkate alınması gereken önemli bir kriter de, isteklilerce sunulacak tekliflerin yaklaşık maliyetin üzerinde gelmemesi için yaklaşık maliyet hesaplanmasına dayanak gösterilen araç segmentidir. Aynı segment grubunda birden çok marka araç bulunmaktadır. İdarelerce yaklaşık maliyet tespitinde kullanılacak araç segmentinin en düşük kasko değerine sahip araç olması durumunda hesaplanacak yaklaşık maliyet de ilgili aracın kasko değerine bağlı olarak aynı oranda düşük hesaplanır. Bu nitelikte hesaplanan bir yaklaşık maliyet ile hizmet alım yöntemiyle yapılan taşıt kiralaması ihalesi sonucunda, isteklilerce sunulacak tekliflerin yaklaşık maliyetin üzerinde gelme ihtimalinin
son derece yüksek olacağı ve söz konusu ihaleye sunulan tekliflerin yaklaşık maliyetin üzerinde olması nedeniyle de ihale iptal edilebilir.
Bu nedenle idarelerce gerçekleştirilebilecek bu tür ihalelerin sağlıklı olarak sonuçlandırılabilmesi, ihtiyacın uygun şartlarda ve zamanda temini bakımından yaklaşık maliyet hesaplanmasına dayanak gösterilecek aracın aynı segment grubundan kasko değeri en düşük olan araçlar esas alınarak yaklaşık maliyetin hesaplanmasından kaçınılması önerilir.
2.2 Sürücü Dahil Taşıt Kiralanacak Hizmetlerde Yaklaşık Maliyet
Sürücü dahil taşıt kiralamalarında yaklaşık maliyet bileşenleri; kiralanması öngörülen taşıt ile araç sürücüsünden oluşur. Dolayısı ile yaklaşık maliyet; taşıt gideri ve sürücü giderinin toplamından oluşacaktır. Yemek, yol, ulusal bayram ve genel tatil günleri ile fazla çalışmanın yer aldığı sürücülü taşıt kiralamalarına ilişkin yaklaşık maliyet ile bu giderlerin yer almadığı ihalelerde yaklaşık maliyet farklı hesaplanır. Ancak her iki durumda da sürücüye verilecek toplam ücret, yürürlükteki brüt asgari ücretin % 50 artırımlı tutarını geçemeyeceği, bu konuda yapılan düzenlemeler ile hüküm altına alınmıştır.
2.2.1 Yemek, yol ve benzeri ücretlerin yer almadığı ihalelerde yaklaşık maliyet Yemek, yol, ulusal bayram ve genel tatil günleri ile fazla çalışmanın öngörülmediği sürücülü taşıt kiralamalarında, yaklaşık maliyet, 2014/6814 ve 2015/8204 sayılı BKK’larında tanımlanan esaslar çerçevesinde hesaplanır. Anılan her iki BKK’nda da sürücüye verilecek ücret, brüt asgari ücretin %50 artırımlı tutarını geçemeyeceği yönündedir. Bu nedenle sürücü dahil taşıt kiralanmasında yaklaşık maliyet, kiralanacak araç gideri ile sürücü giderinin toplamından meydana gelir.
Örnek Uygulama:2 Sürücü dahil taşıt kiralama hizmeti Sürücü dahil 1 adet 2015 model binek araç
Sürücü dahil 1 adet 2015 model kaptı-kaçtı araç
Örnek uygulamaya göre; 2 adet taşıt ve 2 araç sürücüsünün gideri esas alınarak yaklaşık maliyet hesaplanır. Yaklaşık maliyete esas araç gideri Tablo:1’de hesaplanan 100.571,60 TL’dir. Ancak söz konusu hizmet işinde çalıştırılması öngörülen iki araç sürücüsünün gideri, 2015/8204 sayılı BKK esasları göz önünde bulundurularak İşçilik Modülü üzerinden hesaplanır.
2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı Bakanlar Kumlu Kararında yer alan Esas ve Usullerin 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendi ile aylık taşıt kiralama bedeli hesabında sürücü gideri yemek, yol, resmi tatil ücreti ve benzeri giderler de dahil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınması gerektiği, ancak işin ifası ile yükleniciye yapılacak hakediş ödemelerinde; işverene maliyet oluşturan sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası işveren payı (%20,5) ve işsizlik sigortası işveren payı (%2) ile işçilik maliyeti üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler (%4) de dahil edilmek suretiyle ödenir. Ancak söz konusu uygulamaya göre çalıştırılması öngörülen sürücüye yemek
yol vb. ücretler ödenmeyeceğine göre sürücü ücreti yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin % 50 artırımlı tutarı üzerinden hesaplanabilir.
2014/6814 ve 2015/8204 sayılı BKK’larının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yapılacak taşıt kiralanması hizmet alımlarında sürücü gideri işçilik hesaplama modülü üzerinden hesaplanarak yaklaşık maliyete dahil edilir.10
Tablo:2 İşin süresine göre hesaplanan sürücü gideri
Çalıştırılacak
Personel Miktar (Kişi) İşin Süresi
(Ay) Brüt Asgari Ücret
%50 Artırımlı
Tutar
Asgari İşçilik Ücreti (AİÜ)
Söz. Gen.
Gid. Dahil (AİÜ) (Brm Fiyat)
Toplam Sürücü Gideri (TL)
(A) (B) (C ) (D=C*1,5) ( E) (F) (G=A*B*F) Araç sürücüsü 2 36 1.647,00 2.470,50 3.026,37 3.147,42 226.614,24
İşçilik hesaplama modülü üzerinden 2016 yılı için belirlenen brüt asgari ücretin %50 artırımlı tutarı esas alınarak, anılan ihalede çalıştırılması öngörülen sürücü maliyeti 226.614,24 TL olarak hesaplanır. (Tablo:2)
Söz konusu ihalenin yaklaşık maliyet bileşenlerinin kiralanacak araç ve araç sürücüsünden oluştuğu, dolayısı ile yaklaşık maliyet bu iki maliyet bileşeni gideri esas alınarak hesaplanır. Örnek uygulamaya göre yaklaşık maliyet Tablo:1’de yer alan taşıt gideri ve Tablo :2’de yer alan personel giderinin toplamından meydana gelir.
Tablo:3 Sürücülü taşıt kiralanması hizmeti yaklaşık maliyeti
Sıra No Yaklaşık maliyet bileşenleri Yaklaşık maliyete esas giderler (TL)
1 2 adet taşıt ( binek ve hafif ticari araç) 100.571,60
2 2 adet araç sürücüsü 226.614,24
Toplam Yaklaşık Maliyet 327.185,84
Örnek uygulamaya göre yemek ve yol vb. giderlerin yer almadığı sürücüye brüt asgari ücretin %50 fazlası ödeneceği öngörülen söz konusu ihalede yaklaşık maliyet Tablo:3’te de görüldüğü üzere 327.185,84 TL olarak hesaplanır.
2.2.2 Yemek, yol ve benzeri ücretlerin yer aldığı ihalelerde yaklaşık maliyet
10 http://www.ihale.gov.tr/IscilikHesaplamaWizard.aspx
Hizmet alımı yöntemiyle taşıt kiralanmasına ilişkin yapılacak ihalelerde; ihalenin kiralanacak araçların sürücülü olarak gerçekleştirilmesi durumunda sürücüye yemek ve yol ücreti verileceği, aynı zamanda sürücünün ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılacağı ve sözleşme sürecinde fazla çalışma da yaptırılabileceği öngörülmüş ise yaklaşık maliyet daha önce hesaplanan yöntemden farklı ve karışık bir seyir takip ederek hesaplanır.
Yaklaşık maliyetin sağlıklı olarak hesaplanabilmesi için, öncelikle yaklaşık maliyet bileşeni kalemlerinin neler olduğu, hangi kalem giderlerinin personel (sürücü) birim fiyatının içerisinde yer alması gerektiği ve hangi kalem giderlerinin ise personel birim fiyatının dışında tutulması gerektiğine karar verilmesi gerekir. Diğer taraftan personel gider tavanına asgari ücretin %50 artırımlı tutarına hangi maliyetlerin dahil edileceği veya hangi maliyet kalemlerinin dahil edilemeyeceğinin (hatta dahil edilmesinin mümkün olmadığı) tespit edilerek netleştirilmesi gerekir.
Asgari İşçilik Maliyeti: Brüt asgari ücret, brüt asgari ücretin yüzde (%) fazlası (ulusal bayram ve genel tatil günleri ile fazla çalışma saatlerine ilişkin ücretler dahil), nakdi yemek ve yol bedeli işçiliğe bağlı diğer ödemeler ile işveren sigorta primleri toplamından oluşur. 11
Yıllara yaygın hizmet alımlarına ilişkin ihalelerde yemek ve yol ücreti dokümanda farklı tanımlanmadıkça sözleşme süresince sabit kalacağı ve asgari ücretin (%) fazlasından etkilenmeyeceği (yemek istinasından kaynaklı değişim hariç) bilinir. Ancak ulusal bayram ve resmi tatil gün ücreti ile fazla çalışma ücreti İş Kanunu hükümleri göz önünde bulundurularak asgari ücretin (%) fazlasına bağlı olarak değişmekte olup, bu tür hizmet sözleşmelerinde ifa edilen iş karşılığında yapılacak ödemler fiili çalışma durumu ile bu çalışma için belirlenen birim fiyat (öngörülen asgari ücretin % fazlası) üzerinden hesaplanır. Resmi tatil çalışması veya fazla mesai çalışmasının yaptırılabilmesi için çalıştırılacak personelin (sürücünün) rızasının bulunması gerekir.
Bu nitelikte gerçekleştirilecek bir ihalede yaklaşık maliyetin; 22.10.2015 tarih ve 2015/8204 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2006/10193 sayılı Bakanlar Kumlu Kararının Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendinde sayılan maliyet bileşenlerine göre hesaplanacağı öngörülmekle birlikte, ulusal bayram ve resmi tatil çalışması ile fazla çalışma ücreti ödemesi, çalışanın takdirine ve uygulama sürecine bağlı olarak gerçekleşir. Dolayısı ile anılan BKK’ında belirtilen “ … ücretler dahil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacak” düzenlemesi çerçevesinde ulusal bayram ve resmi tatil ücreti ile fazla çalışma ücretinin yer aldığı ve anılan madde düzenlemesi nedeniyle ödeme birim “ay” olan ihalelerde sağlıklı bir yaklaşık maliyetin hesaplanması beklenmemelidir.
11 Kamu İhale Genel Tebliği Madde: 78.30. “(Ek: 07/06/2014-29023 R.G./48. md.) Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde isteklilerin teklif bedelleri varsa yüklenici karı ile aşağıdaki bileşenlerden oluşur:
a) Asgari İşçilik Maliyeti: İhale tarihinde yürürlükte bulunan brüt asgari ücret veya idari şartnamede brüt asgari ücretin yüzde (%) fazlası olarak belirlenen ücret (ulusal bayram ve genel tatil günleri ile fazla çalışma saatlerine ilişkin ücretler dahil), nakdi yemek ve yol bedeli gibi prime esas kazancın hesabında esas alınan işçiliğe bağlı diğer ödemeler ve işveren sigorta primlerinin toplam tutarı asgari işçilik maliyetini oluşturur.”
Yaptırılacak fazla çalışma süresi ile ulusal bayram ve resmi tatil gün sayısı her aya eşit dağılmadığından bu sürelere karşılık gelen ücretlerin 2015/8204 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesine eklenen (c) bendi düzenlemesine göre aylık olarak araç sürücüsüne nasıl ödeneceği konusu tam anlaşılamamaktadır.
Ulusal bayram ve resmi tatil ile fazla çalışma dışında asgari ücretin diğer bileşenleri açısından sürücünün nasıl çalıştırılacağı ve yapılacak çalışma karşılığında ne kadar ücret hesaplanması gerektiği net olarak bilindiğinden bu giderin, asgari ücretin %50’si karşılığı olan tutarın hangi oranına tekabül ettiği bilinir.
Ancak ulusal bayram ve resmi tatil gün çalışması ile fazla çalışma giderleri, sözleşmenin uygulanması aşamasında tatil günlerinin bulunduğu ay/aylar ve bu ayda/aylarda yapılacak fazla çalışma giderlerinden oluşacağı, dolayısı fiili duruma göre her ayın gideri/hakeişi de ilgili ayda yapılan çalışmaya bağlı olarak farklı hesaplanır. Ulusal bayram ve resmi tatil gün çalışması her aya eşit dağılmadığı için aylar bazında mütecanis bir yaklaşık maliyetin, dolayısı ile sözleşme sürecinde hakedişlerin anılan BKK’larına uygun hesaplanamayacağı düşüncesindeyiz.
Aylık olarak gerçekleşen fazla çalışma ücreti ile ilgili ayda bulunan tatil günlerinin ücreti, uygulama ayındaki asgari işçiliğin diğer maliyet bileşenlerinin (yemek ve yol gideri) tutarı ve öngörülen asgari ücret fazlası ile toplandığında ulaşılan ücret tutarı, yapılan söz konusu düzenleme nedeniyle asgari ücretin %50 artırımlı tutarı olan ücret tavanını geçemez.
Bu husus hem yaklaşık maliyetin hesabında hem de sözleşmenin uygulanması aşamasında aylık hakedişlerin hesabında karışıklığa neden olabilir.
Zira, ulusal bayram ve resmi tatil günlerinde yapılacak çalışma ile ihtiyaç duyulması halinde gün içerisinde fazla mesai yaptırılması, çalışacak personel rızasına bağlı olması nedeniyle, sürücünün istemesi halinde bu ek çalışmalar yapılabilir. Dolayısı ile bu tür giderler fiili duruma göre hakedişlere yansıtılacağı için ulusal bayram ve resmi tatil gün ücreti ile fazla mesai ücreti anılan BKK’ları ile getirilen yeni düzenlemenin dışında tutulması halinde süreç sağlıklı olarak yürütülebilir.
Bu nedenle resmi tatil ücreti ve benzeri giderler içerisinde tanımlanan mesai ücretinin ön görüldüğü ihalelerin sözleşme sürecinde hakedişlerin sağlıklı olarak hesaplanabilmesi için 2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendinde belirtilen gider bileşenleri arasında yer alabilecek olan “…resmi tatil ücreti ve benzeri giderler” ibaresinin madde metninden çıkarılması en uygun yöntemdir.
Aksi halde yaklaşık maliyet sağlıklı olarak hesaplanamayacağı gibi sözleşme sürecinde gerçekleştirilen hizmet karşılığında yapılacak ödemler de açıklanan azami ücret tavanının aşabilir.
2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendi düzenlenmesine göre, yemek ve yol giderinin bulunduğu, ancak resmi tatil ücreti ve fazla çalışma ücretinin yer almadığı sürücülü taşıt edinilmesine ilişkin ihalelerde yaklaşık maliyet ve isteklilerce sunulacak teklifler sağlıklı olarak hazırlanabilir.
Örnek Uygulama:3 Sözleşme süresince her bir sürücüye asgari ücret ve asgari ücretin
% fazlası dışında ayda 26 gün üzerinden yapılacak ödemeler;
Yemek bedeli :12,00 TL/gün
Yol bedeli :10,00 TL/gün
Bu düzenleme kapsamında yaklaşık maliyetin hesaplanabilmesi için öncelikle işçilik hesaplama modülü üzerinden asgari ücretin %50 fazlasının karşılığı olan tutarın bulunması gerekir.
01.01.2016-31.12.2016 tarihleri arasında yürürlükte bulunan brüt asgari ücret 1.647,00 TL’dir. İşçilik hesaplama modülü kullanılarak, brüt ücret asgari üzerinden; sigorta primleri ile
%4 sözleşme ve genel giderler dâhil hesaplanan toplam maliyet 2.098,28 TL’dir. Brüt asgari ücretin %50 fazlası ise 2.470,50 TL olup, bu ücret üzerinden hesaplanan sigorta primleri ve
%4 sözleşme ve genel giderler dahil toplam maliyet 3.147,42 TL olarak bulunur. Anılan BKK’nın 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendinde tanımlanan “ … ücretler dahil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacak”
düzenlemesi gereğince, bir personelin (sürücünün) idareye maliyeti; yemek, yol ücreti ve benzeri giderlerin bulunup bulunmadığına bakılmaksızın yürürlükteki brüt asgari ücretin azami %50 fazlası kadar olduğu anlaşılmaktadır. Bu bakımdan sürücünün idareye aylık maliyetinden yine işçilik hesaplama modülü üzerinden hesaplanan yemek ve yol gideri tutarı çıkarıldıktan sonra kalan bakiye esas alınarak bu tutarın brüt asgari ücretin ne kadar fazlasına tekabül ettiği bulunarak, hesaplanan bu oran asgari ücretin fazlası olarak kabul edilerek yaklaşık maliyetin hesaplanması gerekir.
Örnek uygulamada yer alan yemek yol gideri dahil işçilik hesaplama modülü üzerinden yapılan hesaplama ile brüt asgari ücret, sigorta primleri ve %4 sözleşme ve genel giderler dahil toplam maliyet 2.806,99 TL dir. Yemek yol gideri dahil asgari ücretin %50 fazlası ile hesaplanan toplam maliyet ise 3.856,13 TL’dir. Yemek ve yol giderleri hariç toplam işçilik maliyeti 2.098,28 TL olup, brüt asgari ücretin %50 fazlası uygulandığında ise bu maliyet 3.147,42 TL olarak hesaplanır.
Asgari ücretin %50 fazlası ödenen/ödenmeyen ihalelerde yemek ve yol maliyeti (DMT) Brüt asgari ücretin %50 fazlası hariç
Yemek ve yol gideri Brüt asgari ücretin %50 fazlası dahil Yemek ve yol gideri
AÜYY1- AÜF1 = AÜYY2- AÜF2
2.806,99 - 2.098,28 =708,71 TL 3.856,13 – 3.147,42 =708,71 TL
Her iki maliyet arasındaki farkı; 708,71 TL olarak hesaplanır ki, bu tutar işçilik modülü üzerinden hesaplanan yemek ve yol maliyetinin karşılığıdır. Bu maliyet kompozisyonu ile anılan BKK düzenlemesi gereğince ihalede öngörülmesi gereken brüt asgari ücretin % fazlası aşağıda tanımlanan formül ile hesaplanabilir.
AÜF3={[((AÜF2 –AÜF1)-DMT)/AÜ]/[(1+SPO)*(1+SGGO)]} *100 AÜF3 :Bu ihalede verilecek brüt asgari ücretin % fazlası = ? AÜ :Yürürlükteki brüt asgari ücret =1.647,00
AÜF1 :Yürürlükteki brüt asgari ücretin yükleniciye maliyeti =2.098,28
AÜYY1 :Yemek yol dahil brüt asgari ücretin yükleniciye maliyeti =2.806,99 AÜF2 :Brüt asgari ücretin %50 fazlasının yükleniciye maliyeti =3.147,42
AÜYY2 : Brüt asgari ücretin %50 fazlası ve yemek yol dahil maliyet =3.856,13 DMT :Diğer maliyetlerin tutarı (yemek ve yol gideri) AÜYY1- AÜF1 = 708,71 SPO :Sigorta prim oranları toplamı = 0,225 SGGO :Sözleşme genel giderler oranı = 0,040
Örnek uygulamaya göre yapılacak hesaplama ile söz konusu ihalede verilebilecek brüt asgari ücretin % fazlası (AÜF3) azami = %16,224 olarak hesaplanır.
AÜF3= {[((3.147,42 –2.098,28)-708,71)/1.647]/[(1+0,225)*(1+0,04)]} *100=%16,224 Ulusal bayram ve resmi tatil gün çalışması ile fazla çalışmanın yer almadığı ancak yemek ve yol ücreti ile brüt asgari ücretin % fazlasının verileceği öngörülen örnek ihaleye göre; 2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendi düzenlenmesi dikkate alınarak yapılan hesaplama ile bir personelin sözleşme ve genel giderler dahil maliyeti 3.147,42 TL’dir.
Bu tutarın ayrıştırılmış maliyet bileşenleri şunlardır.
a) Personele (taşıt sürücüsüne) verilen asgari ücret, b) Asgari ücretin % fazlası,
c) Yemek ve yol giderleri,
d) Bu ücret üzerinden hesaplanan sigorta primleri tutarı e) Sözleşme ve genel giderler
Yukarıda yer verilen formülde ilgili değerler yerine yazılmak suretiyle yapılan hesaplama sonucunda, ayda 26 gün üzerinden 12 TL/gün yemek bedeli ve 10 TL/gün yol bedeli öngörülen ihalede, 2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendi düzenlenmesine göre bir araç sürücüsüne yürürlükteki brüt asgari ücretin azami %16,224 fazlası verilebilir. Ancak yemek ve yol ücretinin, örnek uygulamada yer alan bedellerden farklı öngörülmesi halinde bu giderlere bağlı olarak sürücülere verilecek asgari ücretin % fazlası da doğal olarak hesaplanan bu orandan farklı olacaktır.
Başka bir örnekte ayda 26 gün üzerinden yemek bedeli 8,64 TL/gün, yol bedeli 7,08 TL/gün olmak üzere sürücü çalıştırılacak bir taşıt kiralanması ihalesinde sürücüye verilecek brüt asgari ücretin % fazlası, işçilik hesaplama modülü üzerinden yapılan hesaplama ile tespit edilen değerler yukarıdaki formülde yerlerine konulması ile azami %29,81 olarak hesaplanır.
Çalışmamıza esas örnek uygulamaya göre; ayda 26 gün üzerinden 12 TL/gün yemek bedeli ve 10 TL/gün yol bedeli ile asgari ücretin %16,224 fazlası öngörülerek, işçilik hesaplama modülü kullanılarak (işçilik hesaplama modülü virgülden sonra iki rakamın girilmesine müsaade ettiği için hesaplarda 16.22 rakamı kullanılmıştır.) yapılan hesaplama ile bir personelin idareye maliyeti 3.147,33 TL ≈ 3.147,42 TL (9 kuruşluk fark, asgari ücretin % fazlası olarak 16,224 yerine 16,22 rakamının kullanılmasında kaynaklanmıştır.) olarak hesaplanır ki, bu tutar brüt asgari ücretin %50 fazlasının da tam karşılığıdır.
Sözleşmenin uygulaması aşamasında, dokümanda belirlenen yemek ve yol ücreti sabit kalmak koşulu ile bu orandan (%16,22) yüksek asgari ücret fazlasının verilmesi halinde anılan BKK’nın uygulanmadığı anlamına gelir ki, hesaplanan orandan fazla ödenen asgari ücret fazlasının karşılığı olan ödeme kamu zararı olarak değerlendirilebilir.
Tablo:4 Hizmet alım yöntemiyle sürücülü araç edinilmesine ilişkin yaklaşık maliyet;
Maliyet kalemleri Maliyet kalemlerinin Tutarları
2 adet araç gideri 100.571,60 TL
2 adet sürücü gideri (2*36*3.147,42) 226.614,24 TL
Toplam maliyet 327.185,84 TL
Tablo 4’de görüldüğü üzere ihale konusu hizmetin yaklaşık maliyeti 327.185,84 TL olarak hesaplanır ki, bu tutar 2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendi düzenlenmesi gereğince yemek ve yol ücreti verilmeyen örnek uygulama:2’de hesaplanan ve tablo:3’te gösterilen asgari ücretin %50 fazlası olarak öngörülen sürücülü taşıt kiralanması hizmetinin yaklaşık maliyeti ile aynıdır.
Yani yemek ve yol ücretinin öngörülmediği durumlarda sürücüye brüt asgari ücretin
% 50 artırımlı tutarının ödenmesi mümkün iken, yemek ve yol giderinin öngörüldüğü ihalelerde ise sürücüye verilecek brüt asgari ücretin % fazlası yemek ve yol giderine bağlı olarak brüt asgari ücretin %50’sinin altında olacaktır.
2.2.3 Yemek, yol, ulusal bayram ve resmi tatil çalışması ile fazla çalışma giderinin bulunduğu ihalelerde yaklaşık maliyet
Diğer ihalelerde olduğu gibi hizmet alım yöntemiyle taşıt edinilmesine ilişkin ihalelerde idarelerce düzenlenecek idari şartnamede yapılacak düzenleme ile sürücülere verilecek ücretlerin tanımına yer verilir. Ulusal bayram ve resmi tatil gün sayısı ile fazla çalışma süresi, asgari ücretin diğer maliyet bileşenleri gibi idari şartnamede tanımlanır ve birim fiyat cetvelinde ayrı bir satır olarak açılır. Sürücüler 4857 sayılı İş Kanunu’nda bulunan hükümler çerçevesinde günlük (11 saat/gün) ve yıllık (270 saat/yıl) azami çalışma sürelerini aşmamak koşulu ile çalıştırılabilir.12
22.10.2015 tarih ve 2015/8204 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2006/10193 sayılı Bakanlar Kumlu Kararının Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendinde yer alan “(c) Şoför gideri dahil taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli hesabında yemek, yol, resmi tatil ücreti ve
12 4857 sayılı İş Kanunu madde:41 “… Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz”
Madde 63: “… Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz”
benzeri giderler de dahil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacak” düzenlemesi ile;
a) Aylık kiralama maliyeti baz alınarak yaklaşık maliyetin hesaplanması gerektiği, b) Brüt asgari ücretin %50 artırımlı tutarının; yemek, yol, ulusal bayram ve resmi tatil gün ücreti ile benzer giderler içerisinde tanımlanabilecek fazla çalışma ücreti dahil sürücü giderinin karşılığı olduğu anlaşılmaktadır.
Ancak resmi tatil günlerinin aylara mütecanis dağılmadığı ve yapılacak fazla çalışma süresinin ise her ay açısından eşit olması beklenemeyeceğinden sürücü için hesaplanacak aylık maliyetlerin de eşit olması beklenmez. Aylık sürücü maliyetinin eşitliğini bozan parametre resmi tatil ve fazla mesai süresinin ilgili uygulama ayındaki değişkenliğinden kaynaklanır. Bu nedenle taşıt kirası hariç sürücü maliyeti, resmi tatil gün sayısının fazla olduğu ve bu aylarda yapılan fazla çalışma giderleri nedeniyle yapılacak ödeme tutarı, brüt asgari ücretin %50 fazlası olan ücret tavanını aşabileceği gibi bu ücretlerin yer almadığı diğer aylarda ise bu limitin altında kalması da muhtemeldir.
Ulusal bayram ve resmi tatil gün ücreti ile benzer giderler içerisinde tanımlanan fazla çalışma ücreti, 2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendi düzenlenmesinden bağımsız hesaplanarak yaklaşık maliyete dahil edilmesi ve ihalenin bu çerçevede teklif edilen istekli üzerinde bırakılması halinde sözleşmenin uygulanması aşamasında ifa edilen iş karşılığında uyuşmazlık olmaksızın ödeme gerçekleşebilir ki, bunun yapılabilmesi için anılan BBK’ının revizesine ihtiyaç vardır.
Bu madde düzenlemesine göre yemek ve yol gideri, çalıştırılacak personelin birim fiyatı içerisinde değerlendirilerek, birim fiyat teklif cetvelinde gösterilebilir. Ancak resmi tatil ücreti ve fazla çalışma ücreti her biri ayrı bir iş kalemi olması nedeniyle bu maliyet bileşenleri sürücü birim fiyatı içerisinde değil, birim fiyat cetvelinde ayrı satılarda gösterilmelidir.
Söz konusu aylık giderlerin (ulusal bayram ve resmi tatil gün ücreti, öngörülen fazla çalışma ücreti gibi işçilik giderleri) tamamı toplanarak tek bir iş kaleminde birleştirilerek birim fiyat teklif cetvelinde bunun tek iş kalemi satırı olarak gösterilmesi ve ihalenin, bu çerçevede hazırlanan birim fiyat teklif cetveli dikkate alınarak teklifini sunan istekli üzerinde bırakılması halinde işin yürütülmesi aşamasında ifa edilen iş karşılığında sürücü için yükleniciye yapılacak ödeme asgari ücretin %50 fazlası olan ücret limitini aşabilir.
Ulusal bayram ve resmi tatil günleri ile fazla çalışmanın yer aldığı sürücülü taşıt kiralanmasına ilişkin ihalelerde; birim fiyat teklif cetvelinde; sürücü, kiralanacak taşıt, ulusal bayram ve resmi tatil günleri ile fazla çalışmanın araç türleri de dikkate alınarak ayrı satırlar halinde gösterilmesi gerekir. Aksi durumda sözleşmenin yürütülmesi sürecinde iş artışı veya iş eksilişine gidilemeyeceği gibi bu süreçte yapılacak ödemlerin de asgari ücretin %50 fazlası olan ücret limitini aşabilir.
Diğer taraftan, idarelerce gerçekleştirilen taşıt kiralanması ihalelerinin, sürücü gideri dahil olsun veya olmasın birimi km olan ve tek iş kalemi esas alınarak yapıldığı sıkça görülmektedir. Anılan BKK’larında yer alan düzenlemeler dikkate alındığında, taşıt kira bedeli ile sürücü maliyeti birleştirilerek birim fiyat cetvelinde birimi km alınarak açılan tek maliyet kalemi üzerinden ihale yapılamayacağı düşüncesindeyiz. Bu nitelikte hazırlanan doküman ile ihalenin sonuçlandırılması halinde sözleşme sürecinin sağlıklı olarak yürütülmesi beklenmez. Çünkü uygulamada aylık yapılan toplam km ücreti, brüt asgari ücretin % 50
fazlası olan ücret tavanının aşabilir. Dolayısı ile birim fiyat teklif cetvelinde her iş kaleminin ayrı ayrı gösterilmediği ihalelerde, sözleşmenin yürütülmesi sürecinde yapılacak hakediş ödemelerinde 2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendi düzenlenmesine aykırı ödeme yapılmış olur.
İhale ve sözleşme birbirini takip farklı süreçler olmakla birlikte, her iki süreç te idarece hazırlanan aynı doküman ile yürütülmektedir. Yani sözleşme süreci ihale sürecinden bağımsız düşünülemez. Bu bakımdan ihale sürecinde idareye sunulan tekliflere ilişkin tesis edilecek işlemler, sözleşme sürecinin yürütülmesine engel olmaması ve idarece hazırlanan dokümana uygun olması idari sorumluluk çerçevesinde önem arz eder. Taşıt kiralanmasına ilişkin ihaleler anılan BKK’larında yer alan hükümler gereğince birim fiyat teklif alınarak ihale edilmesinin zorunlu olduğu ortaya konulmaktadır. Birim fiyat teklif cetvelinde bulunan iş kalemlerine isteklilerce verilecek birim fiyatlar, bu isteklilerin tekliflerinin değerlendirmeye alınabilmesi için anılan BKK’larında yer alan hükümlere uygun olması gerekir.
İdarelerce farklı araçların kiralanacağı öngörülen ihalelerde, hazırlanan birim fiyat teklif cetvelinde her aracın ayrı satırda gösterilmesi ve ayrı bir iş kalemi olarak değerlendirilmesi gerekir. İstekliler tarafından birim fiyat teklif cetvelinde yer alan her aracın kasko sigorta değerinin farklı olması nedeniyle araçlara verilecek birim fiyatlar, ilgili aracın
Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesi’nde yer alan kasko sigortası değerinin %2’sini
geçemez. Bu çerçevede hazırlanarak sunulan teklifler de teklif edilen birim fiyatların ilgili aracın kasko değerinin %2’ini geçip geçmediğine bakılarak değerlendirme her araç için münferiden yapılmalıdır.
Bu tür ihalelerde araçlara teklif edilen aylık kiralama bedeli toplamı, toplam kasko sigortası değerinin %2’sini aşmasa dahi bu nitelikte sunulan teklifler anılan BKK’na uygun olmadığını düşünüyoruz. Aksi halde sunulan teklifin anılan BKK’na uygun olduğu yönünde yapılacak değerlendirme ve bu kapsamda tesis edilecek işlemler şeklen ihale sürecini tamamlar nitelikte olduğunu gösterse de bu durum sözleşme sürecinde anlaşmazlıklara neden olacağı aşikardır. Sözleşme sürecinde aylık kasko sigortası değerinin %2’sini aşan iş kalemlerinin ödemelerinde veya idarece ihtiyaç olması halinde bu iş kalemine ilişkin yapılacak iş artışlarına bağlı olarak düzenlenecek hakedişlerde ilgili iş kalemlerinde fazla ödeme yapıldığı gerekçesi ile kamu zararından söz edilebilir ki, yapılacak denetimlerde tespit edilebilecek limit aşımı tutarı, ödeme sürecinde sorumluluğu bulunan kamu görevlilerinden tazmin edilmesinin mümkün olduğunu düşünüyoruz. Bu itibarla gerek idare ile yüklenici arasında ve gerekse bu süreçte görev alan kamu personelinin sorumluluk alanlarına ilişkin belirtilen hukuki anlaşmazlıkların yaşanmaması bakımında ihale süreci sözleşme süreci ile ilişkilendirilerek değerlendirme yapılarak işlem tesis edilmelidir.
3. Sonuç ve Değerlendirme
a) Ulusal bayram ve resmi tatil gün çalışması ile fazla çalışmanın ön görülmediği sürücülü taşıt kiralanmasına ilişkin ihalelerde; yaklaşık maliyet ve bu nitelikte hazırlanan dokümana göre isteklilerce sunulan teklifler sağlıklı olarak hazırlanabilir.
b) Yemek ve yol giderinin bulunmadığı ihalelerde, 2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendi düzenlenmesi gereğince sürücüye asgari ücretin %50 fazlası verilebilir. Ancak yemek ve yol ücretinin verildiği ihalelerde ise asgari ücretin %50 fazlası olan ücret limitinin aşılmaması için sürücünün idareye aylık maliyetinden yine işçilik hesaplama modülü
üzerinden hesaplanan yemek ve yol gideri tutarı çıkarıldıktan sonra kalan bakiye esas alınarak bu tutarın brüt asgari ücretin ne kadar fazlasına tekabül ettiği bulunarak, hesaplanan bu oran brüt asgari ücretin % fazlası kabul edilerek yaklaşık maliyet hesaplanmalı.
c) Taşıt kiralanması, BKK’larındaki düzenlemeler dikkate alındığında km üzerinden değil, maliyet bileşenleri ayrıştırılarak birim fiyat teklif cetvelinde her iş kalemi için ayrı satırlar açılarak teklifler her iş kalemi esas alınarak alınmalı.
d) Sürücü ücretinin yer alamadığı veya sürücü giderinden bağımsız olarak değerlendirilen taşıt kiralanmasında isteklilerce sunulan teklifler; araçlara teklif edilen aylık kiralama bedeli toplamı, toplam kasko sigortası değerinin %2’sini aşıp aşmadığına bakılmaksızın, her araca teklif edilen birim fiyatın ilgili aracın aylık kasko değerinin
%2’ini geçip geçmediğine bakılarak değerlendirme her araç için münferiden yapılmalı.
e) Ulusal bayram ve resmi tatil gün çalışması ile fazla çalışma öngörülen ihalelerde, resmi tatil günlerin aylara mütecanis dağılmadığı ve yapılacak fazla çalışmanın süresi ise her ay için eşit olması beklenemeyeceğinden, yaklaşık maliyet içerisinde yer alacak sürücü maliyeti de anılan BKK’ları bakımından sağlıklı olarak hesaplanmayabilir. Bu nedenle taşıt kirası hariç sürücü maliyeti, resmi tatil gün sayısının fazla olduğu ve bu aylarda yapılan fazla çalışma giderleri nedeniyle yapılacak ödeme tutarı, asgari ücretin %50 fazlası olan ücret tavanını aşabilir ki, bu durumda, 2015/8204 sayılı BKK esaslarına uygun hareket edilmediği gerekçesi ile sürücü ücret tavanını aşan ödeme tutarı kamu zararı olarak değerlendirilebilir.
f) Ulusal bayram ve resmi tatil ücreti ile benzeri giderler içerisinde tanımlanan mesai ücretinin öngörüldüğü ihalelerde, 2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen (c) bendinde belirtilen sürücü gideri bileşenleri arasında yer alabilecek olan “…resmi tatil ücreti ve benzeri giderler” ibaresinin madde metninden çıkarılması ile bu konuya ilişkin ihale ve sözleşme süreci daha sağlıklı olarak yürütülebilir.
g) 2015/8204 sayılı BKK ile 2006/10193 sayılı BKK’nın 6’ncı maddesine eklenen (c) bendi ile araç sürücüsüne verilmesi gereken ücrete ilişkin getirilen yeni düzenleme göz önünde bulundurulduğunda, sözleşmenin yürütülmesi ile uygulama ayında, ulusal bayram ve resmi tatil gün ücreti ile fazla çalışma ücretinin, sürücüye verilmesi gereken diğer ücretler ile toplandığında ulaşılan matrah öngörülen ücret tavanını aşması halinde nasıl hareket edilmesi gerektiği ile ilgili belirsizlik, yapılacak yeni bir düzenleme ile aşılabileceği gibi, 22.10.2015 tarih ve 2015/8204 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2006/10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin 10’ncu maddesine eklenen ikinci fıkra hükmüne göre13 Maliye Bakanlığı’ndan görüş alınmak suretiyle de anılan belirsizciliğin önüne geçilebilecek ve
13 22.10.2015 tarih ve 2015/8204 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı; “17/3/2006 tarihli ve 2006/10193 sayılı Bakanlar Kumlu Kararı ile yürürlüğe konulan Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerin 10 uncu maddesine eklenen ikinci fıkra: “(2) Bu esas ve usullerin uygulanması ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Maliye Bakanlığı Yetkilidir.”
sözleşme sürecinde ifa edilen hizmet karşılığında yükleniciye yapılacak ödemelere de açıklık getirilmiş olacaktır.
3.Kaynakça
1. 237 Sayılı Taşıt Kanunu 2. 4857 sayılı İş Kanunu
3. 2006/10193 Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Karar 01.04.2006 tarih ve 26126 sayılı Resmi Gazete
4. 2014/6814 Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerde Değişiklik Yapılması Hakkında Karar 02.10.2014 tarih ve 29137 sayılı Resmi Gazete
5. 2015/8204 Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Karar 11.06.2015 tarih ve 29524 sayılı Resmi Gazete
6. Işık B. Tüm Yönleri ile Hizmet Alımı İhaleleri ve Sözleşme Uygulamaları KİM Akademi yayınları sf:30 2016 Ankara
7. İşçilik Hesaplama Modülü http://www.ihale.gov.tr/IscilikHesaplamaWizard.aspx 8. Kamu İhale Genel Tebliği
9. Kamu İhale Kurulunun 04.03.2015 tarih ve 2015/UH.III-697 sayılı, 01.04.2015 tarih ve 2015/UH.II-921 sayılı kararları
10. T.C. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 19.01.2015 tarih ve 556 sayılı Görüş Yazısı
