• Sonuç bulunamadı

Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri"

Copied!
26
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)
(2)

Profesyonellik;

Öğretmenlik meslek etiğinden söz edebilmek için öncelikle, öğretmenin işinde profesyonel olması gerekir.

Öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği görevleri belirtilen standartlar içinde yapabilecek yeterlikte olmayan bir öğretmenin meslek etiği ilkelerinden söz etmek olanaksızdır.

Bu nedenle öğretmenlik mesleğinin birinci etik ilkesinin “yeterlik sahibi bir öğretmen olmak” anlamına gelebilecek profesyonellik ilkesi ile başlamasında yarar bulunmaktadır.

(3)

Profesyonellik;

Öğretmenin profesyonel davranışlarına aşağıdaki örnekler verilebilir:

a) Görevle ilgili bilgi, beceri ve tutumları eksiksiz kazanmış olmak b) Hizmeti zamanında ve kusursuz sunmak

c) Mesleği daha iyi yapabilmek için sürekli olarak özeleştiri ve değerlendirme yapmak d) Hizmette kaliteyi sağlamak

e) Görevini yerine getirirken kişisel yeteneklerini sonuna kadar kullanmak f) Görevi ile ilgili takdir yetkisini makul ölçüler içinde kullanabilmek

g) Mesleğinin yöntem ve tekniklerini sürekli olarak geliştirmek

h) Öğrencilere, fiziksel ve psikolojik anlamda öğrenebilecekleri bir sınıf ortamını sağlamak

(4)

Hizmette sorumluluk

En genel anlamda sorumluluk, belirli bir görevin istenilen nitelik ve nicelikte yerine getirilmesidir. Bu anlamda öğretmen bir kamu hizmeti olarak eğitimde üzerine düşen büyük sorumluluğun bilinci içinde olmalıdır.

Eğitim-öğretim hizmeti diğer mesleklerden farklı olarak bireylerin yaşamlarını ve dolayısı ile toplumun geleceğini doğrudan etkileyen bir meslek alanıdır. Bu nedenle öğretmenler, kamu görevlileri olarak eylem ve kararlarının doğuracağı sonuçlar

hakkında hesap vermek zorundadırlar. Bunun da ötesinde öğretmenler

davranışlarından ve bunların topluma maliyetinden kendileri ve toplum adına sorumluluk duymalıdırlar.

(5)

Adalet

Öğretmen, her türlü eyleminde adil olmak ve öğrenciler arasındaki ilişkilerde de adaleti sağlamak sorumluluğuna sahiptir.

Öğrencilere söz hakkının adil olarak paylaştırılmasından başlayıp, sınıf içi ve dışı

etkinliklere katılıma kadar uzayan her türlü etkinlikte adaletin sağlanması son derecede önemlidir.

(6)

Öğretmenin adaletine şu noktalarda gereksinim vardır

Öncelikle öğretmen sınıf içindeki öğrenme fırsat ve olanaklarından öğrencilere adil yararlanma hakkı tanımalıdır. Bunun anlamı öğrencilerin gereksinimlerine uygun

öğrenme fırsat ve olanakları yaratmasıdır. Bütün öğrencilerin aynı hız ve yöntemlerle öğrenemedikleri bilinen bir gerçektir. O halde adil bir öğretmen farklı öğrenme

yöntemlerini bir arada kullanarak fırsat ve olanakları çeşitlendirmelidir. Diğer yandan öğretmen değerlendiren ve öğrenci performansı hakkında yargılarda bulunan biri olarak, değerlendirmede adaleti sağlamalıdır. Öğrencilerin en çok adaletsizliğe

uğrayabildikleri konulardan biri de öğretmenin ilgi ve desteğini kazanmak konusudur.

Bazı öğrencilerle daha fazla ilgilenirken, bazılarına daha aza zaman ve kaynak ayıran bir öğretmen ne derece adil davranmış olacaktır ? Bu noktada adalet kavramının ayrılmaz bir parçası olan eşitlik kavramının da tartışılması gerekmektedir.

(7)

Eşitlik

Eşitlik, yararların, sıkıntıların, hizmetlerin dağıtılmasında uygulanacak sınırların belirlenmesini içerir. Eşitlik kavramı temel bireysel eşitlik, kısmi eşitlik ve blokların eşitliği açısından ele

alınabilir

a) Temel bireysel eşitlik: Bir okula kaydolan bütün öğrenciler eşittir. Burada eşitliğin belirleyicisi öğrenci olmaktır. Öğretmen sınıfındaki bütün öğrencilere eşit davranmalıdır.

b) Kısmi eşitlik: Kısmi eşitlik , farklı gruplara eşitlik sağlanması için farklı davranılmasını içerir. Bu tür eşitlik anlayışının varsayımı, gruplar arasında eşitlik sağlanabilmesinin, ancak gruplar

arasında farklı uygulamalar ve düzenlemeler yapılmasına bağlı olduğudur.

Buna göre sınıftaki bütün öğrenciler eşittir ancak eğer sınıfta bir engelli öğrenci varsa ona farklı davranarak onu diğer öğrencilerle eşit hale getirebilirsiniz. Örneğin işitme engelli bir öğrencinin ön sıralara oturtulması, görme engelli bir öğrenciye ayrı sınav yapılması gibi uygulamalar kısmi eşitliğe örnek verilebilir. Bu tür eşitlik yaklaşımı “sistematik eşitsizlik” olarak da adlandırılır.

(8)

Eşitlik

c) Blokların eşitliği: Toplumda doğal olarak ortaya çıkmış bloklar vardır. Örneğin, kadın- erkek, yaşlı-genç gibi. Bloklar arası eşitlik sağlanması için dezavantajlı blok için

diğerinden eşitlik istenir. Örneğin kız ve erkek öğrenciler arasında eşitliği sağlamak için yapılacak düzenlemeler buna örnek verilebilir.

Öğrencilerin velilerinin meslekleri eşitsiz davranış nedeni olabilir.

(9)

Sağlıklı ve güvenli bir ortamın sağlanması:

Öğrencinin en temel haklarından biri, sağlıklı ve güvenli bir okul-sınıf ortamında bulunmaktır.

Bu nedenle öğretmenlerin en temel etik sorumluluklarından biri de sınıf ortamında düzen ve disiplini sağlayarak, öğrenci sağlığını ve güvenliğini tehdit edecek her türlü unsurun ortadan kaldırılmasını sağlamaktır.

Okullarda öğrenci sağlığı ve güvenliğinin sağlanması üç temel açıdan önemlidir.

a) Yaşam her insanın en doğal hakkıdır. Öğrencilerin yaralanması ya da hastalanması, öğrencinin kendisini etkileyeceği gibi, ona bakmak zorunda kalan ailesinin de yaşamını olumsuz etkiler.

b) Kazalar ya da hastalıklar öğrencinin eğitiminin kesintiye uğramasına, öğrencinin yıl kaybetmesine ve buna bağlı olarak da çeşitli ekonomik kayıplara yol açar.

c) Okulda meydana gelebilecek kaza ve hastalıklarla ilgili önlemleri almayan kişiler yasalar önünde suçlu duruma düşeceklerdir.

(10)

Sağlıklı ve güvenli bir ortamın sağlanması:

Öğretmenler, öğrencilerin karşılaşabilecekleri her türlü olumsuz durumları saptamaya ve gerektiğinde durdurmaya en yakın olan kişilerdir. Örneğin okulda şiddet, çeşitli

kazalar, yangın, sel ya da başka felaketler, bulaşıcı hastalıklar, öğretmenlerin özenle

dikkat etmesini gerektiren sağlık ve güvenlik alanlarıdır. Bunun dışında okuldaki temizlik ve hijyen, okul gezileri, oyun alanlarındaki tehlikeler de öğretmenlere özel bir dikkat

gereği yüklemektedir. Bu anlamda öğretmenlerin, öğrencilerin sağlık ve güvenliklerini ilgilendiren konularda sorumluluk almaları meslek etiğinin de bir gereği olarak

karşımıza çıkmaktadır.

(11)

En genel anlamıyla yolsuzluk, bir çıkar karşılığında kamu yetkilerinin yasa dışı kullanımı olarak tanımlanabilir.

Burada sağlanması amaçlanan kazançlar maddi kazançlar olabileceği gibi parasal olmayan özel amaçlara yönelik de olabilir.

 Para ya da mal karşılığında, kamu görevlisinin ayrıcalıklı işlem yapması.

 Kamu görevlisinin parasal ya da diğer ödüller karşılığında, bu çıkarı sağlayanlar yararına işlem yapması.

 Kamu görevlilerinin yapılmaması gereken işlemleri yapmaları ya da yapmamaları gereken işlemleri çabuklaştırmaları karşılığı çıkar sağlamaları.

 Parasal olan ya da olmayan kişisel kazançlar için yetkinin kötüye kullanımı.

 Kişisel yada politik kazanç amacıyla devlet yetkisinin yasa dışı kullanımı.

 Kamu hizmeti gören kişinin özel amaçları ya da maddesel çıkarları için normal görev davranışlarından sapmaları.

 Kişisel amaçlar için, kamu görevlilerinin kurallara aykırı biçimde davranışları.

(12)

Dürüstlük- doğruluk ve güven:

Etik davranış, başkaları ile ilişkilerde dürüst olmayı ve içtenliği gerektirir. İçten ve dürüst davranmayan öğretmenler, ilişkilerde kendi sonlarını hazırlarlar ve güven ortamı

ortadan kalkar. Oysa güven ilişkilerin temel unsurudur Tarafsızlık

Tarafsızlık ya da nesnellik, insanın bireyleri ya da nesneleri oldukları gibi görebilmesi ve bu görüntüyü bireyin kendi istek ve korkuları ile oluşturduğu görüntüden

ayırabilmesidir. Nesnel olabilmek kişinin duygularını değil, aklını kullanmasını gerektirir.

Bireylerin nesnel olabilmeleri, karşılarındaki birey ya da nesne hakkında kendi ilgi, gereksinim ve korkularını işe karıştırmadan, bu görüntüleri çarpıtmadan , aradaki farklılığın görülmesini gerektirir.

(13)

Mesleki bağlılık ve sürekli gelişme :

Örgütsel bağlılık, işgörenlerin örgüt üyeliklerini sürdürmeleri ve örgütte kalmak istemeleri olarak tanımlanabilir. Örgüte bağlı işgörenler, örgütten etkilenirler ve kendileri de ortak amaçların gerçekleştirilmesi için ortaklaşa bir çaba gösterirler.

Mesleki bağlılığın bir gereği olarak sürekli gelişmeyi sağlamak için öğretmenlerin:

 Meslekleri ile ilgili yeniliklere açık olması,

 Mesleki performanslarını artırabilmek için kendilerine sağlanan eğitim olanaklarından en iyi şekilde yararlanması,

 Mesleki yayınları ve teknolojik gelişmeleri sürekli izlemesi ,

 Yeni gelen meslektaşlarının işe ve çevreye uyumlarına yardımcı olması gerekir.

(14)

Saygı:

İnsan, her şeyden önce insan olduğu için değerlidir. İnsanın değeri ve onuru, insan

ilişkilerinde köşe taşı niteliği taşır. İnsan canlı varlıklar içinde en gelişmiş olan, düşünen, akıl yürüten, iletişim kuran, gelecek için planlar yapan bir varlıktır ve bu yönleri ile

saygıdeğerdir.

Bu doğrultuda özetlenecek olursa öğretmenler:

 Herkesin değerine ve varlığına saygı göstermelidir,

 Herkesin özel yaşamına saygı göstermelidir,

 Herkesin özerkliğine ve kararlarına saygı göstermelidir

 İnsanlar arasındaki farklılıklara saygı göstermelidirler

(15)

Kaynakların etkili kullanımı:

Kurumsal ve kamusal kaynakların etkili kullanımı öğretmenlerden beklenen bir başka önemli etik davranıştır. “Öğretim zamanının” etkili kullanımı öğrencilerin yararını en üst düzeye çıkaracaktır. Derse hazırlıklı gelmek, kişisel işlerini eğitim-öğretim ortamında

yapmamak gibi bu konuda bir çok örnek verilebilir.

(16)

Öğretmenlik Mesleğinin Etik Kodları

Öğretmenlerin mesleki etkileşimleri dört temel değere uygun olmalıdır:

a) Özerklik: Bireylere sahip oldukları onur ve değere uygun biçimde davranılması hakkını gözemek

b) Adalet: Gücün paylaşılması ve gücün kötüye kullanımının önlenmesi

c) Sorumlu ilgi: Başkalarına verilebilecek zararın en aza indirilmesi ve yararın artırılması d) Gerçek : Kendine ve başkalarına dürüst davranmak

Bu çerçevede öğretmenin etik davranış ilkeleri:

(17)

Bu çerçevede öğretmenin etik davranış ilkeleri:

 Profesyonel sorumluluk

 Mesleki etik davranışlar

 Mesleki Uygulama ve Performans

 Meslektaşlara karşı etik davranışlar

 Öğrencilere karşı etik davranışlar

 Aile ve topluma Karşı Etik davranışlar

(18)

 Öğrencilerle uygun olmayan ilişkiler kurulması,

 Açıkça belirlenmiş okul kurallarının ve eğitim süreçlerine aykırı hareket edilmesi

 Öğretmenlik görevlerinde başarısız olmak (mesleğine karşı olumsuz tutum, öğretim görevini aksatma, sınıfta karışıklık yaratma, vb)

 Öğrencilere öğretim programında yer almayan politik konulardan bahsetmek, çatışmalı konularda aşırı görüşler ileri sürmek gibi, öğretim programı ile ilgisiz konularda kişisel görüşlerini empoze etmeye çalışmak

 Öğrencilerin değerlendirmesinde adil ve dürüst olmayan, tarafsızlığı bozacak şekilde davranmak

 Öğrencilere duygusal ya da psikolojik tacizde bulunmak

 Öğrenci gizliliğini ihlal etmek, kişisel ve ailevi sırları açıklamak

 Hediye ve rüşvet almak

 Öğrencileri ve ailelerini kişisel işlerine alet etmek

(19)

Öğretmenlik mesleğiyle ilgili “meslek etiği sorunları” ile ilgili birçok araştırmalar yapılmıştır.

Gözütok’a (1999) araştırmasında etik bulunmayan davranışları;

Okula ait parayı kişisel amaçla kullanma, öğrencisiyle cinsel yakınlık kurma, öğrencilerle ilişkilerinde ayrım yapma, öğrenciyi değerlendirmede yanlı davranma, veli olanaklarını kişisel amaçla kullanma, küfürlü konuşma, okula ait parayı kişisel amaçla kullanma, öğrencilerin sırlarını başkalarına anlatma, öğrencilerin önünde meslektaşlarını küçük düşürme, yönetmeliklere aykırı davranma, öğrencilere, velilere bir şeyler satma, kavga etme, yalan söyleme, okul malzemelerini kişisel amaçla kullanma ve küfürlü konuşma şeklinde açıklamıştır.

(20)

Pelit ve Güçer (2006) öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ilişkin araştırmasında derslerine girilen öğrencilere ders harici para

karşılığında özel ders verebileceğini belirtmişlerdir.

Obuz (2009) araştırmasında, öğrencilerle ilişkilerde “öğrencilerin bazı burs ve diğer kaynaklardan ya da avantajlardan yararlanmalarını ırk, din, cinsiyet, engellilik, ulusal köken ya da medeni durumu yüzünden engellemek”, meslektaşlarla ilişkilerde “okul yönetimine meslektaşı hakkında devamlı olarak olumsuz görüşlerde bulunmak” en etik dışı davranışlar olarak belirtilmiştir.

(21)

Yılmaz ve Altınkurt’a (2009: 79) göre öğretmen adaylarının, öğrenciler arasında zengin- fakir ayrımı yapma; öğrencilere sözlü tacizde bulunma (küfürlü konuşma vb.); öğrenciyi sınıf içerinde aşağılama; öğrencilere dinî konularda baskı yapma; kişisel kazanç elde

etmek için öğrencilere ve velilere bir şeyler satma; öğrencilere dinsel inançları

nedeniyle ayrıcalıklı davranma; öğrencileri hakkında kasıtlı ve kötü niyetli açıklamalarda bulunma; öğrencilere etnik kökenleri nedeniyle ayrıcalıklı davranma; sınıftaki bazı

grupların diğerleri üzerinde baskı kurmasına göz yumma ve meslektaşları hakkında kasıtlı ve kötü niyetli açıklamalarda bulunma gibi davranışları yüksek düzeyde etik dışı davranış olarak gördüklerini belirlemiştir.

(22)

Turgut’a (2010: 97) göre sendikalara yansıyan, devlet okullarında görev yapan yöneticilere göre öğretmenlerde görülen etik dışı davranışlar, derse zamanında

girmemek, sık sık mazeret ve hastalık izni almak, derse hazırlıksız girmek, öğrencisi ile ekonomik çıkar ilişkisine girmek, sosyo-ekonomik düzeye göre, kimliklere öğrencilere karşı ayrımcı uygulamalar, baskı-şiddet, cinsel istismar, pahalı hediye kabul etmesi, öğretmenler arasındaki rekabet, ast-üst ilişkisini dengeleyememek şeklindedir.

Altınkurt ve Yılmaz’a (2011: 122) göre öğretmenlerin en sık yaptığı etik dışı davranış

“başarı düzeyi düşük öğrencilerle yeterince ilgilenmemek”, en az yaptıkları ise

“öğrencilere dini konularda baskı yapmak” davranışlarıdır.

(23)

Öğretmenlik meslek etiğinde karşılaşılan sorunların nedenleri çok çeşitli olabilmektedir.

Pelit ve Güçer’e (2006) göre öğretmen adayları, öğretmenleri etik dışı davranışa iten- itebilecek faktörlerin özellikle “yasal düzenlemelerin eksikliği”, “etik dışı davranışlar sergileyen meslektaşların fazla yaptırım görmemesi”, “eğitim sistemine ilişkin en üst düzeyde (MEB) yapılan düzenlemelerin etik konularını fazla kapsamaması (dikkate almaması)”, “öğretmenin içinde yaşadığı toplumun etik yapısının giderek bozulması”,

“öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarında meslek etiği ile ilgili yeteri derecede eğitimin verilmeyişi” gibi faktörlerin daha çok etkili olduğunu belirtmişlerdir (Akt.

Erdem ve Şimşek, 2013).

(24)
(25)

• Erdem, A ve Şimşek, S. (2013). Öğretmenlik Meslek Etiğinin İrdelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi ,6 (15).

• Gözütok, F. D. (1999). “Öğretmenlerin etik davranışları”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32 (1): 83-99.

• Obuz, P. (2009). Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleğiyle İlgili Etik Olmayan Davranışlara İlişkin Görüşleri, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana.

• Pelit, E. ve Güçer, E. (2006). “Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ve

öğretmenleri etik dışı davranışa yönelten faktörlere ilişkin algılamaları”. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 95-119.

• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2009). “Öğretmen adaylarının mesleki etik dışı davranışlar ile ilgili görüşleri”. İş Ahlakı Dergisi, 2 ( 4): 71-88.

(26)

Teşekkürler

Dr. Öğretim Üyesi Hüseyin ASLAN

Meslek Etiği

Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri Ünite 10

Referanslar

Benzer Belgeler

Dersimize ait final sınavı yerine geçerli olacak final ödeviniz için her bir üniteyi kapsayacak şekilde çoktan seçmeli ve beş seçenekli olmak koşulu ile 25 adet soru

Dersimize ait final sınavı yerine geçerli olacak final ödeviniz için her bir üniteyi kapsayacak şekilde çoktan seçmeli ve beş seçenekli olmak koşulu ile 25 adet soru

Dersimize ait final sınavı yerine geçerli olacak final ödeviniz için her bir üniteyi kapsayacak şekilde çoktan seçmeli ve beş seçenekli olmak koşulu ile 25 adet soru

Dersimize ait final sınavı yerine geçerli olacak final ödeviniz için her bir üniteyi kapsayacak şekilde çoktan seçmeli ve beş seçenekli olmak koşulu ile 25 adet soru

Öğrencilik yaşamınız boyunca yaşadığınız anılardan birini seçerek bu anıyı örnek olay olarak yazınız, öğretmenlik meslek etiği ile öğrenci hak ve

Bu araştırmada yanıt aranan ilk soru, “formasyon programına devam eden ve seçmeli olarak meslek etiği dersi alan öğretmen adaylarına göre etik öğretmen kimdir?” ve

Örneğin Amerika’da öğrenciler halihazırda ku- rumsal ve eyalet düzeyinde lisans şartlarını karşılayabilmek için oldukça yoğun bir eğitimden geçmektedirler

 Öğretmenler, öğrenciler ve veliler arasında ırk, dil, din, renk, cinsiyet, siyasi görüş ve aile statüsüne dayalı ayrımcılık yapmaz... VI- Okul