FOTOGRAMETRİ II
HAVA FOTOĞRAFLARININ ÇEKİMİ VE HAVA KAMERALARI
Yrd. Doç. Dr. Saygın Abdikan
BEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
JDF 330/336 FOTOGRAMETRİ II DERSi NOTLARI
Geometrik Temeller
Tanımlar
Fotoğraf Geometrisi
Matematik Temeller
Fotoğraf ile Nesne Uzayı Arasındaki İlişki
Uçağın Hareketinden Kaynaklanan Dönüklükler
İzdüşüm Denklemleri
Optik Temeller
Tanımlar
Mercek Kusurları
Kamera Distorsiyon Hatası
Kalibrasyon Raporları
Distorsiyon Hatasının Düzeltilmesi
Fotoğrafik Temeller
Tanımlar
Elektromanyetik Enerji
Elektromanyetik Spektrum
Emülsiyonlar (Siyah-Beyaz, Renkli ve Yapay Fotoğraf)
2
İÇERİK
Hava fotoğrafları ve fotoğraf ölçeği
Bindirmeler, baz ve kolonlar arası uzaklık
Model alanı ve model sayısı
Baz/Yükseklik oranı
Görüntü (resim) yürümesi
Hava kameraları ve sınıflandırılmaları
Uçaklar ve Yardımcı sistemler
Uçuş planları
Fotoğraf çekimi
Eğik fotoğraflar
3
Hava fotoğrafları ve fotoğraf ölçeği
Hava fotoğrafı
Çerçeve işaretleri
Film ve resim numarası
Kamera (odak) uzaklığı
Fotoğraf çekim tarihi
Fotoğraf çekim saati
x
x x
4
Hava fotoğrafları ve fotoğraf ölçeği
Fotoğraf ölçeği
d’ = Fotoğraftaki uzunluk
d = Arazideki uzunluk
Bir hava fotoğrafının arazide kapladığı alan
S = Hava fotoğrafının bir kenarının arazideki karşılığı
s = Hava fotoğrafının bir kenarının uzunluğu
d d M m
r r
' 1
m s 2
SxS
F
r
rd m
rd
Örnek: s = 23 cm
5
Hava fotoğrafı ile fotoğraf ölçeği arasındaki ilişki
h c d
d M m
r
r
1 '
H
H M
rc
c
m
rH H
Şekil 1: Fotoğraf ölçeği
(Arazi, tam düz ve yatay varsayıldığında) c = Kamera odak uzaklığı
h = uçuş yüksekliği
H = Deniz yüzeyinden itibaren uçuş yüksekliği
∆H = Arazi yüksekliği
6
Yükseklik farkının ölçeğe etkisi
m c c
m h
Q
P r
r
h h
) ( )
(
Yükseklik farkının ölçeğe etkisi
7
Harita ölçeği ile Fotoğraf ölçeği arasındaki farklar
Haritalarda homojen bir ölçek mevcutken hava fotoğraflarında böyle bir ölçekten bahsedilemez (Fotoğraf eğrilikleri ve yükseklik farkları).
Fotoğraf ölçekleri yaklaşık ölçeklerdir.
Harita ölçekleri 500, 1000, 2000 gibi yuvarlak sayılar oldukları halde fotoğraf ölçekleri herhangi bir yuvarlak sayı olabilir (4000, 6000, 14000 gibi).
Haritalarda uzunluklar ölçülerek ve ölçeğin paydasıyla çarpılarak gerçek uzunluk bulunabilir. Hava fotoğraflarında homojen bir ölçek olmadığı için böyle bir hesaba güvenilemez.
8
Bindirmeler, baz ve kolonlar arası uzaklık
Hava fotoğraflarının çekimi
9
Model-Stereo Model
Model
Bindirmeli çekilmiş
fotoğrafların ortak bölgesi
Özel donanım ve
yazılımlar aracılığı ile üç boyutlu olarak
görülebilen alandır
Objelerin koordinatları ölçülebilir (x,y,z)
Sayısallaştırılabilir, çizilebilir
+ 1
+ 2
Model
Bindirmeler, baz ve kolonlar arası uzaklık
Kolon: Uçağın bir çizgi boyunca çekmiş olduğu fotoğraflar topluluğu.
Blok: Birden fazla paralel kolondan oluşan fotoğraflar topluluğu.
Bindirme alanı: Komşu fotoğrafların birbirlerini örten ortak bölgeleri.
Boyuna (ileri) bindirme oranı (p):
Bir kolonda ardı ardına gelen iki fotoğrafın ortak alanıdır.
Enine (yan) bindirme oranı (q):
Yan yana iki kolonun ortak alanıdır.
Bindirme oranları % ile ifade edilir
Şekil 4: Hava fotoğraflarının çekimi
B = Baz uzaklığı
A = Kolonlar arası uzaklık
11
•
Ardışık fotoğraflar genel olarak %60 bindirme oranı ile çekilir•
Bu orana boyuna yada ileri bindirme oranı denir (p)%60 Boyuna bindirme (p)
%20
1 2
1 2 3
•
Ardışık üç fotoğrafın yaklaşık %20’lik bölümü ortak bindirilmiş olabilirb
Baz uzunluğu
Baz
Ardışık fotoğrafların orta noktaları arasındaki
uzunluktur
Fotoğraf çekim noktaları arasındaki uzunlukta denebilir
+ 1
+ 2 b
b
s
1. fotoğraf 2. fotoğraf
–
Model ile fotoğraf kenarı arasındakimesafelerin ortalaması alınarak da bulunabilir
Birinci Fotoğraf İkinci Fotoğraf Üçüncü Fotoğraf
Orta Nokta
Orta Nokta Orta Nokta
Birinci model İkinci model
b b
s Üç fotoğrafın
bindirilmiş kısmı
Bindirmeler, baz ve kolonlar arası uzaklık
Boyuna bindirme ile fotoğraf çekimi
Baz boyuna bindirme ilişkisi
B baz uzaklığına karşılık gelen fotoğraf üzerindeki b uzaklığı için;
b=s(1-p) (p=boyuna bindirme oranı)
Eşitliğin her iki tarafı mr ile çarpılırsa, B=mrs(1-p) elde edilir.
B yerine A, p yerine de q yazarak enine bindirme baz ilişkisi elde edilir.
a=s(1-q) (q=enine bindirme oranı)
A=mrs(1-q)
(p=%60 = 0.60, q = %20-30 = 0.20 – 0.30 alınır) Baz boyuna bindirme ilişkisi
Fotoğraf çekimi-sonuç
Fotogrametrik yöntem ile harita üretimi için
paralel olan uçuş hatlarında
belirlenen aralıklar ile fotoğraflar çekilir
Bir uçuş hattındaki fotoğraflar kolonu oluşturur
Aynı uçuş hattındaki ardışık fotoğraflar düzenlenen çekim aralıkları veya çekim noktaları sayesinde
%60 bindirmeli olarak çekilir
bu durum modeli oluşturur ve komşu modellerin koordinat açışından ilişkisinin kurulmasını sağlar
fotoğraf orta noktaları arası bazı verir
Komşu kolonların fotoğrafları %20 bindirmeli olarak çekilir
Bu durum paralel kolonlardaki modellerin birbirleri ile koordinat açısından ilişkisinin kurulmasını sağlar
Şematik Gösterim
Birden fazla paralel kolonlardan oluşan topluluğa blok denir
Uçuş DB yönünde yapılmıştır
Kolon uzunluğu “lb” ile ifade edilir
Uçuş yönüne dik doğrultu “la” ile ifade edilir
Bir çift fotoğraftan bindirme oranını elde etme
Bir çift fotoğrafın bindirme oranı elde edilmek istenirse ortak görüntüler çakıştırılır ve ortak alanın dışında kalan b uzaklığı ölçülür.
p=1-b/s
Şekildeki gibi iki fotoğraf arasında bir miktar dönüklük varsa iki
fotoğrafın orta noktası arasında uzaklık ölçülür.
Yada bindirme alanının dışındaki b
1ve b
2uzaklıkları ölçülerek ortalaması alınır.
b= (b
1+b
2)/2
Bir kolondaki fotoğraf sayısı n
rkolon uzunluğu l
byardımı ile, n
r= (l
b/B)+1
19
Model alanı ve model sayısı
Aynı kolonda çekilmiş ve ortak alanı bulunan iki fotoğrafın ortak alanına stereomodel alanı yada kısaca model alanı denir.
nm=nr-1= lb/B nm=bir kolondaki model sayısı
Bir proje alanındaki kolon sayısı, alanın uçuş doğrultusuna dik olan la kenarına ve kolonlar arası A uzaklığına bağlı olarak;
nk= la/A nk=proje alanındaki kolon sayısı
Proje alanı düzgün bir dikdörtgen biçiminde ise bloktaki model sayısı;
Nm= nk . nm
Proje alanı birden fazla düzgün bloklara ayrılıyorsa model sayısı bu şekilde bulunabilir. Bloktaki fotoğraf sayısı ise; Nr= nk . nr = Nm+ nk olur.
20
Net model alanı
Net model alanı boyuna ve enine bindirmeler dikkate alınarak bulunur. Bu alanın kısa kenarı baz uzunluğuna (B), uzun kenarı da kolonlar arası uzaklığa (A) eşittir. Net model alanı:
F
m=AxB veya F
m=m
r2s
2(1-p)(1-q)
Net model alanı yardımıyla proje alanı F olan bir alandaki model sayısı:
N
m=F/F
mŞekil 7: Net model alanı
21
Baz / Yükseklik oranı
Stereoskopik görüş konularında belirtildiği gibi, binoküler görme 15cm den başlar. Belirli bir uzaklığa kadar devam eder. Göz bazı sabit olduğuna göre baz uzaklık oranı nesne uzaklaştıkça küçülür. Başka bir değişle yakınsama açısının doğrudan bir fonksiyonu olan oran küçüldükçe derinlik duyarlılığı da azalır.
Hava fotogrametrisinde de benzer oran kurulabilir. Bu oran stereoskopik ölçmelerin duyarlılığı için kullanılır (h: araziden itibaren uçuş yüksekliğidir).
mr=h/c ve B=mrs(1-p) bağıntıları yardımı ile
B/h=(s/c)(1-p) elde edilir. S sabit olduğu varsayılırsa, B/h oranı c ve p ile ters orantılıdır. Oranın büyük olması, c ve p’nin küçük olması anlamına gelmektedir.
Hava fotogrametrisinde standart harita uygulamaları için bu oran 1/3 ≤ B/h ≤ 4/3 arasındadır.
22
Görüntü Yürümesi
Objektifin açık kalma süresince uçak hareket edeceği için resim yürümesi adı verilen olay meydana gelir
Nesne uzayındaki noktalara karşılık fotoğrafta çizgiler oluşur
Bu da görüntünün netliğinin bozulması anlamına gelir
Görüntü yürümesi uçak hızı, poz süresi ve fotoğraf ölçeği ile doğru orantılıdır
Küçük olması için değişkenlerin değerinin de küçük olması gerekir
Uçağın hızını ve poz süresini (dt) belirli bir değerin altına düşürmek olası değil
1/5000 ölçekli fotoğraf için poz süresi 1/500 sn ise uçak hızı 200
km/h iken 22 mikronluk bir görüntü yürümesi oluşur
Görüntü yürümesini engellemek için kameralarda bir düzenek bulunur
FMC-Forward motion compensation
Ardışık çekimlerde filmi uygun miktarda ileriye hareket ettirir
Hareket ettirilmemiş görüntü
FMC ileHareket ettirilmiş görüntü
Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği, BÖHHÜY
Resmi Gazete Tarihi : 15/07/2005
Resmi Gazete No : 25876
BEŞİNCİ BÖLÜM
Fotogrametrik Çalışmalar
Temel yaklaşım ve genel ilkeler
Madde 51 - Büyük ölçekli haritaların sayısal fotogrametri yöntemiyle yapımında sayısal fotogrametri esas alınmakla birlikte, analitik
fotogrametri yöntemi de uygulanabilir.
Hava fotoğrafları yüksek nitelikli analog veya aynı nitelikte sayısal (digital) hava kameraları ile çekilir. Bu fotoğrafların çekiminde GPS desteği benimsenmiştir.
Sonuç ürün, ulusal veri standartları ile uyumlu grafik veri (vektör) dosyaları ve bu dosyalardan çizilen, yine ulusal semboller ve özel
işaretler kataloglarına uygun, ulusal pafta sisteminde çizgisel haritadır.
Fotogrametrik sayısallaştırma, binaların dış çatı sınırlarına göre yapılır.
Binaların zemin çizgileri ile sık meskûn alanlarda ayırt edilemeyen bitişik düzendeki binaların ayırım çizgilerinin, daha sonra yapılacak kapsamlı bir arazi bütünlemesi ile tamamlanabileceği varsayılmıştır.
Kontrol noktaları
Madde 52 - Proje alanındaki tüm TUTGA, C1 ve C2 derece noktaları kontrol noktası olarak alınır
Kinematik GPS yöntemi kullanıldığında, blok köşelerinde ve çapraz kolonların baş ve sonunda kontrol noktaları tesis edilir
Kinematik GPS yönteminin uygulanmaması durumunda, bu noktalara ek olarak, blok çevresinde fotoğraf çekim bazının iki katını, blok içinde de bazın dört katını geçmeyecek şekilde yeni kontrol noktaları oluşturulur
Bu noktaların koordinatları ve yükseklikleri, C3 derece noktalar olarak bu Yönetmeliğin 22, 23 ve 24’üncü maddelerindeki esaslara göre belirlenir.
Fotoğrafların tüm dış yöneltme elemanlarının bulunmasını
sağlayabilecek gelişmiş bir kinematik GPS sistemi (GPS-IMU ve benzeri) kullanılması durumunda, harita yapım alanındaki tüm TUTGA, C1 ve C2 derece noktalar, denetleme noktaları olarak alınır (işaretlenecek)
Hava işaretleri
Madde 53 - Bütün kontrol noktalarına, varsa uygulama noktalarına, gerektiğinde taşınmaz mal ve orman sınır kırık noktalarına, fotoğraf çekiminden önce hava işaretleri yapılır. Hava işaretlerinin simetri merkezleri, ilgili yer noktası ile
çakıştırılır.
Pilye biçimindeki kontrol noktalarına, pilye plâtformu üzerine ya da merkez dışı bir konuma yapılabilir. Merkez dışı olması durumda işaret merkezinin koordinatları pilye noktasına göre 1-2 cm doğrulukla ve yer ölçme yöntemleri ile bulunmalıdır.
Hava işaretleri açık alanlara yapılır. Bu işaretlerin en az 60º lik bir görüş açısına sahip olması gerekir. Bu görüş konisi içinde bina, ağaç gibi herhangi bir engel olmamalıdır.
Yeterli görüş olmayan kritik durumlarda bu işaret çatı ve benzeri yüksek noktalara yapılabilir. Bu durumdaki işaret, yersel ölçmelerle yakınındaki noktalara, bu
noktalar ile aynı doğruluk derecesine sahip olacak şekilde bağlanır ve koordinatları bulunur.
Hava işaretleri, zemin noktalarının üzerinin ve yakın çevresinin boyanması ya da geçici plâkalar takılması suretiyle oluşturulur.
Bu işaretler daire veya kare biçimindedir. Fotoğraf üzerinde D=50 mikrometre olacak biçimde (Şekil-13) arazi büyüklükleri hesaplanır
Bu işaretlerin daha iyi görülebilmesi için farklı renkte dış çevreler oluşturulabilir, uygun uzunlukta üç ya da dört kol takılabilir.
Hava işaretleri beyaz ya da yakın çevresi ile zıt bir renktedir.
Fotoğraf ölçekleri
Madde 54 - Düşey fotoğraf ölçekleri yapılacak harita ve ortofoto ölçeğine bağlı olarak belirlenir.
Bu ölçeklerin ;
1/5000 olması durumunda fotoğraf ölçeği 1/16000’den
1/2000 olması durumunda 1/10000’den
1/1000 olması durumunda da 1/5000’den küçük olamaz
1/500 ölçekli haritaların yapımı için de fotoğraf ölçeği 1/3500’den küçük olamaz.
Uçuş plânı
Madde 55 - Uçuş plânları 1/25000 ölçekli haritalar üzerinde ve/veya sayısal ortamda düzenlenir.
Uçuş çizgileri doğu-batı ya da kuzey-güney doğrultusunda ve olabildiğince paftaların orta çizgileri ile çakışacak şekilde
düzenlenir.
Zorunlu durumlarda uçuş çizgileri çapraz doğrultuda da olabilir.
Sahillerde ve kinematik GPS uygulamalarında destek görevi
yapacak, çapraz yönde ve normal kolonlara dik yönde ek kolonlar
oluşturulur.
Uçuş plânlarında, yapılacak haritaların pafta sınırları, uçuş çizgileri, uçuş yükseklikleri gösterilir. Sayısal
uçuş plânlarında ise fotoğraf çekimi noktalarının yaklaşık X,Y,Z koordinatları bulunur.
Topoğrafik durum nedeni ile ortaya çıkabilecek
bindirme sorunları, uçuş plânının hazırlandığı altlık
üzerinde denetlenerek gerekli önlemler alınır ve uçuş
plânlarında düzeltmeler yapılır.
Hava kamerası
Madde 56 - Hava fotoğraflarının çekiminde;
1/5000 ölçekli harita yapımında odak uzaklığı yaklaşık 15 cm ve fotoğraf boyutları 23 cm x 23 cm olan geniş açılı kameralar
Diğer büyük ölçekli fotoğraf çekiminde ise odak uzaklığı yaklaşık 30 cm ve fotoğraf boyutları 23 cm x 23 cm olan normal açılı kameralar kullanılır
1/5000 ölçekli ortofoto harita üretiminde normal açılı kameralar da kullanılabilir.
Normal açılı kameralar ile fotoğraf çekiminde bu kameraların görüntü yürümesini düzeltici bir sisteminin bulunması gerekir.
Kamera mercek sisteminin ışınsal distorsiyonu fotoğrafın hiçbir yerinde 10 mikrometreyi geçmemeli, mercek ayırma gücünün ağırlıklı ortalaması da 50 çizgi çifti/mm veya daha fazla olmalıdır.
Hava kameraları, her uçuş mevsiminden önce kurum olanakları ile kontrol edilir. Ayrıca her üç yılda bir, ya da 25000 adet fotoğraf
çekiminden sonra fabrika düzeyinde bakımı ve kalibrasyon ölçüleri yaptırılır.
Kameralar
Kameralar metrik ve metrik olmayan kameralar olarak ikiye ayrılır.
Metrik hava kamerası İç yöneltme elemanları biliniyor.
Asal noktanın görüntü koordinatları (xo, yo) ve Asal uzaklık (c) biliniyor.
Metrik olmayan yer kamerası İç yöneltme elemanları bilinmiyor.
Hava kameraları
Hava kameraları metrik kameralardır (İç yöneltme elemanları bilinir)
Distorsiyonları oldukça düşüktür.
Hızlı ve otomatik biçimde arka arkaya fotoğraf çekebilir.
Hava kameralarının objektifleri çok sayıda mercekten oluşan bir sistemdir. Bunlar hatasız sayılabilecek
niteliktedirler
İzdüşüm merkezinden geçen ışın sapmadan fotoğraf
düzlemine ulaşır
Saatte 150 km hızla giden bir uçakla 400 m aralıklarla (Baz uzunluğu) fotoğraf çekmek istenirse yaklaşık 10 saniyede bir fotoğraf çekilecek demektir
Bu kadar süre içinde pozlanan filmin sarılması, yeni filmin tam düz hale getirilmesi, istenen bindirmeye karşılık
gelecek şekilde uygun zaman aralığında ve istenilen poz süresi kadar kısa bir süre objektifin açılması
gerekmektedir
Hava fotoğraflarında poz süresinin kısa olması gerekmektedir.
Poz süresini kısaltmak için obtratör adı verilen yardımcı
sistemler kullanılır. Bu sistemin yardımıyla 1/100-1/3000
sn lik poz süreleri elde edilebilir.
Hava kameraları
Analog hava kamerası ve kamera operatörü
Analog hava kameralarının sınıflandırılması
Hava kameraları fotoğraf boyutları ve asal uzaklığı arasındaki orana göre sınıflandırılır. Bu oran ile yakından ilgili α ve Ω açıları kamera açıklığı olarak adlandırılır. Bu açını büyük olması kameranın daha geniş açılı olması anlamına
gelir. Kamera açıklık açıları
Analog hava kameralarının sınıflandırılması
c(mm) s(mm) α Ω
o
(derece)g
(grad)o g Tür
610 230 29.9 33.2 21.4 23.7 Dar Açılı 305 230 56.1 62.4 41.3 45.9 Normal Açılı 210 230 75.5 83.9 57.4 63.8 Orta Açılı 153 230 93.5 103.9 73.9 82.1 Geniş Açılı
85 230 124.8 138.7 107.1 119.0 Çok Geniş Açılı
Tablo 1: Kamera türleri ve açıklık açıları
Hava kameralarının sınıflandırılması
Değişik analog hava kameraları ve bazı özellikleri
Analog hava kameralarının sınıflandırılması
Kamera açısı büyüdükçe bir fotoğrafın arazide kapladığı alan genişlemektedir.
Alanlar arasındaki oran f1/f2=(c2/c1)
2dir.
Geniş açılı kameralarla belirli bir proje alanı, daha az sayıda fotoğraf ve
modelle kapatılabilecek, dolayısıyla ekonomi
sağlanacaktır. Geniş ve çok geniş açılı kameralar bu nedenle tercih edilir.
Fakat bu tür kameralar kullanıldığında fotoğrafta çıkmayan ölü alanlar fazla olacaktır.
Kamera açıklıklarına göre değişik durumlar
Analog hava kameraları
Sayısal Hava Kameraları
Günümüzde fotogrametri alanında yapılan araştırmalar ve teknolojik gelişmeler daha çok doğruluğun arttırılması ve maliyetin azaltılması yönündedir. Sayısal hava kamerasının etkin olarak kullanılması, fotogrametrik doğruluğu arttırmasının yanında proje maliyetlerinin azaltılmasında da olumlu katkılar sağlamıştır.
Fotogrametrik nirengi ve SYM üretiminde önemli ölçüde otomasyon sağlanmıştır.
Son yıllarda klasik hava kamerası yerini Ataletsel Yöngüdüm Sistemi (INS-Inertial Navigation System) destekli sayısal hava kamerasına bırakmıştır.
Sayısal hava kamerasının kullanımı ile birlikte; fotogrametrik
üretim süreci ve analog kameradaki bazı kavramlar değişmiş,
maliyeti önemli ölçüde azalmış ve otomasyonun uygulanmasında
fayda sağlamıştır.
Sayısal Hava Kameraları
Klasik anlamda “Ayırma Gücü - Resim Ölçeği”, yerini “Yer Örnekleme Aralığı” kavramına bırakmıştır.
Film kullanımı, dolayısıyla film-banyo işlemleri ortadan kalkmış ve yerine bilgisayar ortamında ham görüntülerin işlenmesi süreci ortaya çıkmıştır.
Bununla birlikte filmlerin fiziksel olarak arşivlenmesi yerine,sayısal görüntülerin manyetik ortamda saklanması gündeme gelmiştir.
Pankromatik ve RGBI (Red Green Blue Infrared “Kırmızı Yeşil Mavi Kızılötesi”) olarak dört bantlı ve 8 -16 bit radyometrik ayırma gücünde görüntü oluşturmayı olanaklı hale getirmiştir.
Sayısal hava kamerasına bütünleştirilmiş GPS ile doğrudan
coğrafi konumlandırma yapılabilmekte ve bazı fotogrametrik
işlerde nirengisiz veya daha az nirengi ile işlem yapılabilmektedir.
SAYISAL HAVA KAMERALARI
Silikon CCD elemanı, tek bir dizi şeklinde dizilmiş ise, sayısal dizi kamera “digital line camera”,
Silikon CCD elemanı, bir çerçeve içerisindeki çok sayıdaki dizi CCD grubundan oluşmuşsa, sayısal çerçeve kameralar “digital frame camera” olarak isimlendirilir.
46
Sayısal çerçeve kameralar, görüntünün format boyutuna göre 3’e ayrılır:
• Küçük formatlı çerçeve kamera (görüntü boyutu 25 megapiksele kadar olan kameralar)
• Orta formatlı çerçeve kamera (80 megapiksele kadar olan kameralar orta formatl›)
• Büyük formatlı çerçeve kamera (100 megapikselin üzerindeki kameralar)
Bu üç sınıfın her biri, tekli ve çoklu kameralar olmak üzere iki alt sınıfa ayrılabilir
Elde edilen görüntülere göre monokromatik, renkli ve yapay
renkli
Sayısal Hava Kameraları
Sayısal Hava Kameraları
ADS40
DMC UltraCAM
Ayman F. Habib 2015
Görüntü genişliği Uçuş yönü
Uçak
TEK KAMERALI HAVA KAMERALARI
ÇOKLU SAYISAL HAVA KAMERALARI
Z/I Digital Modular Camera (DMC)
52
Sayısal Hava Kameraları - Zeiss/Intergraph DMC
Sayısal Hava Kameraları - Zeiss/Intergraph DMC
8 senkronize çalışan CCD (Charge Coupled Devices – Yük Bağlamalı Düzen) matris temelli dizi kameralar ( 4 pankromatik kamera ve 4 multi- spektral ).
Poz alım zamanı elektronik olarak çok yüksek zaman doğruluğunda +/- 0.05 ms olmaktadır.
Analog/dijital dönüştürücülerin çözünürlükleri bant başına 12 bit‘dir.
Uçuş yönünde 7680 piksel, uçuş yönüne dik doğrultuda 13824 piksel boyutlarına sahiptir.
Piksel Boyutu: 12 µm, Odak Uzaklığı: 120 mm.
Sayısal Hava Kameraları - Zeiss/Intergraph DMC
Sayısal Hava Kameraları
Sayısal Hava Kameraları -
Microsoft/VEXCEL UltraCamXSayısal Hava Kameraları -
Microsoft/VEXCEL UltraCamX•
Her biri 16 mega piksel 16 bit radyometrik bant genişliğinde bilgi içeren görüntüler üreten 13 CCD sensör birimi içermektedir.•
Bu 13 sensör biriminden 9 adedi pankromatik bantta, diğer 4 adedi Kırmızı, Mavi , Yeşil ve Yakın Kızılötesi bantta veri toplamaktadır.•
Pankromatik bant için 4 adet, kırmızı, yeşil, mavi ve kızılötesi (RGBI) bantlara ait 4 adet olmak üzere toplam 8 adet optik koni bulunmaktadır.Sayısal Hava Kameraları -
Microsoft/VEXCEL UltraCamX•
Resim çekim sırasında sayısal görüntünün elde edilmesi 4 aşamadan oluşmaktadır.•
Sonuçta ham olarak pankromatik banda ait 9 adet, kırmızı, yeşil, mavi ve yakın kızılötesi (RGBI) bantlara ait 4 adet olmak üzere 13 adet ham görüntü elde edilmektedir.Sayısal Hava Kameraları -
Microsoft/VEXCEL UltraCamXGörüntü Boyutu: 20.010 x 13.080 piksel Piksel Boyutu: 5,2 μm
Odak Uzaklığı: 80 mm
Bant Sayısı: Pan + R, G, B, NIR
Uçuş Yüksekliği 5000 m Olduğunda:
PAN Piksel Boyutu: 32,5 cm
Microsoft Ultracam Eagle
Görüntü Boyutu: 20.010 x 13.080 piksel Piksel Boyutu: 5,2 μm
Odak Uzaklığı: 100-210 mm
Bant Sayısı: Pan + R, G, B, NIR
Uçuş Yüksekliği 5000 m Olduğunda:
PAN Piksel Boyutu: 25 - 12 cm
SAYISAL DİZİ HAVA KAMERALARI
Her tarama dizisi için yöneltme elemanlarına gereksinim vardır GPS/IMU (Inertial Measurement Unit).
62
SAYISAL DİZİ HAVA KAMERALARI
63
4 bindirmeli görüntü
bağlantı noktaları
ÇOKLU EĞİK SAYISAL HAVA KAMERALARI
Multiple Oblique Cameras
Üç kamera (1 düşey+ 2 eğik) yada
beş kamera (1 düşey + 4 eğik)
ÇOKLU ENTEGRE SAYISAL HAVA KAMERALARI (Düşey+Eğik)
Z/I Digital Modular Camera (DMC)
ÇOKLU ENTEGRE SAYISAL HAVA KAMERALARI (Düşey+Eğik) Z/I Digital Modular Camera (DMC)
66
SAYISAL DİZİ HAVA KAMERALARI Digital Line Camera
• Çizgi tarayıcı kameralar da denir.
• line scanner/ linear array scanner
• Pushbroom system
• Dizi şeklinde kayıt ile kolonlar oluşturulur
Tek satır tarayıcı:
Pankromatik Multispectral Hiperspektral
Panoromik tarayıcı
Üç satır tarayıcı
(i) Tek satır Pushbroom tarayıcı
(iii) 3 satır stereo tarayıcı
(ii) Panoramik dizi tarayıcı
ADS40
Üç Satırlı Kamera Görüntüsü Çerçeve Kamera Görüntüsü
ADS40 - orjinal
ADS40 - düzeltilmiş
Sayısal Hava Kameralarının Fotogrametriye
Kazandırdıkları
Analog ve sayısal fotogrametri ile proje yapımı
Sayısal Hava Kameralarının Değerlendirilmesi
AVANTAJLARI:
Maliyet %20 - %50 arasında azalmıştır.
Kıymetlendirme sırasında aynı bölgeye ait değişik bantlardaki görüntülerin dönüşümlü olarak kullanılması, görülemeyen detayların farklı bantlarda görülebilmesini mümkün kılmaktadır.
Görüntü kalitesinin artması tam otomatik fotogrametrik nirengiyi olanaklı kılmıştır. Fotogrametrik nirengi işlem süreleri azalmıştır.
GKS/AYS değerleri ile birlikte doğrudan coğrafi konumlandırma olanaklı hale gelmiştir.
Görüntü kalitesinin daha iyi olması detay teşhisini kolaylaştırmış ve sayısını arttırmıştır.
Foto-laboratuar ve tarama işlemleri ortadan kalkmıştır.
Film banyosu ve tarama sonrasında ortaya çıkan görüntü kalitesindeki azalmalar önlenmektedir.
Aynı anda Yeşil, Kırmız, Mavi, Yakın Kızılötesi ve pankromatik banta ait görüntü elde edilmektedir.
Aynı resme ait birden fazla kopya için maliyet ortadan kalkmıştır.
DEZAVANTAJLARI:
Veri hacmi oldukça fazladır ve arşiv yönetimine gereksinim duymaktadır.
Görüntü kalitesindeki iyileşme teşhis edilen detay sayısını arttırmış, dolayısıyla kıymetlendirme süresi de artmıştır.
Resmin kapladığı alan analog resme (23x23 cm) kıyasla daha az olduğundan yaklaşık olarak 3 kat daha fazla resme ihtiyaç duyulmaktadır.
Analog - Sayısal Hava Kameraları ile
Karşılaştırmalar
Analog - Sayısal Hava Kameraları ile Karşılaştırmalar
Analog Hava Kamerası Vexcel UltraCamD
Analog - Sayısal Hava Kameraları ile Karşılaştırmalar
Analog Hava Kamerası Vexcel UltraCamD
Taşıyıcı sistemler (uçaklar) ve yardımcı sistemler
Fotogrametride kullanılan uçakların özellikleri
İleriye, yanlara ve aşağıya iyi bir görüş sağlamalıdır.
Değişik hızlarda uçabilmelidir.
Proje alanına göre, yakıt ikmali yapmadan 4 saat üzerinde havada kalabilmelidir.
Deniz yüzeyinden itibaren 7000-8000 m yüksekliğe çıkabilmelidir.
Kısa pistlerde iniş kalkış yapabilmelidir.
Kamera olabildiğince ağırlık merkezinin altına yerleştirilmelidir.
Uçak içinde 3-4 kişinin rahat çalışabileceği bir kabin
bulunmalıdır.
Uçaklar ve yardımcı sistemler
Uçaklar ve yardımcı sistemler
Analog hava fotogrametrisinde, uçakta bulunan ekip 3 kişiden oluşurdu.
Pilot
Navigatör
Fotoğrafçı
Son yıllarda gelişen sayısal hava fotogrametrinde, uçaklar GPS/INS donanımları ve yazılımları ile donatılmıştır.
Xo, Yo, Zo: İzdüşüm merkezlerinin koordinatları elde
edilir.
Uçuş planları
Fotoğraf çekimi uçuşları, daha önce hazırlanacak bir plana göre yapılır.
Uçuş planının yapılabilmesi için kamera ve fotoğraf ölçeğinin önceden belirlenmesi gerekir.
Fotoğraf ölçeği, hava fotoğrafının kullanım amacına, değerlendirme yöntemine, öngörülen doğruluk derecesine bağlı olarak seçilir.
Klasik fotogrametrik harita üretim amacıyla çekilen fotoğraf ölçekleriyle, harita ölçekleri arasında pratikte
Mr=200√mk bağıntısından yararlanılır (Mk harita ölçeğinin paydasıdır)
Harita Ölçeği
(mk) 1000 2000 5000 10000 25000 50000 100000 Fotoğraf Ölçeği
(mr) 6000 9000 14000 20000 32000 45000 65000 Büyütme Oranı
mr/mk 6.0 4.5 2.8 2.5 1.3 0.9 0.6
Tablo 2: Harita ve fotoğraf ölçekleri büyütme oranları
Uçuş planları
Uçuş doğrultusunun seçiminde şu faktörler göz önünde bulundurulur;
Arazinin engebe durumu (arazi topoğrafyası)
Proje alanının konumu (deniz kenarında oluşu, komşu ülkenin sınırlarına yakınlığı gibi)
Proje alanının biçimi (yol etüdü vb. çalışma – geçki boyunca fotoğraf çekimi)
Önceden öğrenilebilinirse proje alanında fotoğraf çekim zamanındaki etkin rüzgarların tespiti
Tersine bir engel yoksa uçuş çizgileri kuzey-güney yada doğu-batı yönünde paralel çizgiler yönündedir.
Arazi düzgün biçimde yükseliyorsa, uçuş çizgilerinin
yükseklikleri de basamak basamak arttırılabilir ya da
azaltılabilir.
Fotoğraf çekimi
Çekim için gerekli koşullar;
Bulutsuz ve güneşli bir hava olması gerekir
Kar örtüsü olmaması gerekir
Geniş yapraklı ağaçların çok yoğun olduğu alanlarda, yaprakların oluşmadığı yada
yaprak döküldüğü mevsimlerde çekim yapılmalıdır.
Güneşin yükseklik açısı 30
oden büyük
olmamalıdır.
Fotoğraf çekimi
Hiçbir önlem alınmazsa
gerçekleşen uçuş çizgisi planlanana göre bir miktar
sapacaktır.
Uçağın boyuna ekseni sapma açısı α kadar dönerken, kamerada kendi enseni
çevresinde ters yönde α kadar döndürülür.
Rüzgar etkisinin giderilmesi için uçuş doğrultusunun düzeltilmesi
GELECEK HAFTA
Uçuş Planı Uygulaması
Fotogrametri Ders Notları, Prof. Dr. Ahmet YAŞAYAN, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2295, Acıkoğretim Fakültesi Yayını No: 1292Fotogrametri I,II ve III Ders Notları, Prof. Dr. Ahmet YAŞAYAN, YTÜ, 1996
Fotogrametri Ders Notları, Prof.Dr.Fatmagül Kılıç, YTÜ
Fotogrametri I-II Ders Notları, Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ, BEÜ, 2014.
Fotogrametri, O. Altan, S. Külür, G. Toz, H. Demirel, Z. Duran, M. Çelikoyan, Karl Krauss, 7. Baskıdan çeviri, İTÜ, Nobel Yayın Dağıtım, 2007
Fotogrametri II Ders Notları, Yrd. Doç. Dr. Aycan Murat MARANGOZ, BEÜ, 2012.
Fotogrametri I Ders Notları, Doç. Dr. Hüseyin Topan, BEÜ
Fotogrametrinin Temelleri Ders Notları, Prof. Dr. Naci YASTIKLI, YTÜ
eobs.edu.tr (BEÜ Müh. Fak. Geomatik Müh. Bölümü)