TABLO VE GRAFİKLERLE ÜLKEMİZ

(1)

Zeki DOĞAN – Sosyal Bilgiler Öğretmeni Zeki DOĞAN – Sosyal Bilgiler Öğretmeni

TABLO VE GRAFİKLERLE ÜLKEMİZ

sosyalciniz. net

(2)

 Türkiye, doğal ve beşerî koşullar yönünden farklı özelliklere

sahiptir. Ülkemizde yerleşmeye çok elverişli alanlar bulunduğu gibi elverişli olmayan yerler de bulunmaktadır. Bu nedenle nüfusun dağılışı ülkemizin her yerinde aynı değildir.

TÜRKİYE NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ

 Nüfus: Sınırları belirli bir alanda belli bir süre yaşayan insan sayısına nüfus denir.

 Nüfus Yoğunluğu: Kilometrekareye düşen insan sayısıdır.

 Demografi: Nüfus bilimidir. Nüfusun yapısını gelişme ve dağılım açısından inceleyen bilimdir.

(3)

 Ülkemizde nüfusun dağılışını etkileyen faktörlerin başında yer şekilleri ve iklim gelmektedir. Yer şekilleri ve iklim arasında bir ilişki vardır. Sıcaklığın düşük olduğu yüksek dağlar ve platolar ile yağışın az olduğu alanlar, yerleşmelerin az olduğu

yerlerdir.

TÜRKİYE NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ

 Örneğin; Doğu Anadolu’da, yükseltinin fazla oluşu, karasallık ve dağlık

alanların geniş yer kaplaması

yerleşmeyi olumsuz etkilemektedir.

(4)

 Ülke nüfusumuzun büyük bir kısmı, iklim koşulları elverişli olan kıyı kesimlerinde toplanmıştır. Karadeniz’in kıyı şeridi, yerleşmenin fazla olduğu yerlerdendir. Samsun, Trabzon ve Rize gibi iller nüfusun yoğun olduğu illerdir. Ege’nin kıyı

ovalarında yerleşme alanları fazladır. Örneğin İzmir ve Manisa illerinde nüfus yoğundur.

TÜRKİYE NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ

 Karasal iklimin etkili olduğu iç kesimlerde ve dağlık

alanlarda yerleşim azdır. Erzincan, Tunceli ve Sivas illeri nüfus yoğunluğu az olduğu illerimizdendir.

 Su kaynaklarına yakın yerler yerleşime uygun yerlerdir.

Suyun az olduğu yerlerde yerleşim birimleri ve nüfus da azdır.

Örneğin Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin geçtiği Çukurova’da nüfus yoğundur.

(5)

 Ülkemizin nüfus dağılımını etkileyen en önemli beşeri faktör sanayileşmedir. Nüfusumuzun önemli bir kısmı, sanayinin

gelişmiş olduğu yerlerde toplanmıştır. Örneğin önemli sanayi merkezleri olan İstanbul, Bursa, İzmit ve İzmir’in nüfus

yoğunlukları fazladır.

TÜRKİYE NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ

 Ülkemizde tarıma elverişli verimli düzlüklerin bulunduğu yerler yerleşim alanlarının tercihinde diğer önemli bir faktördür.

Konya, Adana, Kayseri, Malatya, Muş gibi illerimiz verimli ovalar üzerinde kurulmuştur.

 Ulaşım yollarına yakın yerlerde bulunan yerleşim birimleri,

daha fazla gelişmiştir. İşlek yolların kavşağında bulunan Kayseri, Afyonkarahisar ve Gaziantep gibi illerimiz buna örnektir.

(6)

 Turizm, ülkemizde yerleşmeyi etkileyen diğer bir beşeri

faktördür. Ege ve Akdeniz kıyılarımızın deniz turizmine uygun olması bu illerimizin nüfus yoğunluğunun özellikle yaz aylarında artmasına neden olmaktadır. Antalya ve Muğla illerimiz bu

duruma örnektir.

TÜRKİYE NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ

 Maden çıkarılan ve işletilen yerler, hızla büyüme ve gelişme potansiyeline sahiptir. Zonguldak Ereğli, Karabük ve Batman gibi illerimiz buna örnek verilebilir.

 Bazı illerimizin hızlı nüfus artışında birden fazla faktör etkili olmaktadır. Örneğin İzmir’in gelişmesinde etkili olan başlıca beşeri faktörler tarım, liman, turizm, sanayi ve ticarettir.

(7)

Ülkemizde nüfusun seyrek olduğu yerler Yıldız Dağları (Kırklareli)

Karadeniz Bölgesi'nin dağlık alanları Menteşe Yöresi(Muğla-dağlık)

Tuz Gölü çevresi(Konya-kurak topraklar) Hakkari yöresi (dağlık)

Taşeli Platosu(Antalya-karstik arazi) Teke Yarımadası(Antalya-dağlık)

TÜRKİYE NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ

(8)

Ülkemizde nüfusun yoğun olduğu yerler

• Doğu Karadeniz kıyıları

• Marmara Denizi kıyıları

• Ege Bölgesi'nin kıyıları ile iç kesimlere uzanan ovalar

• Çukurova(Adana) çevresi ve Antalya körfezi kıyıları

TÜRKİYE NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ

(9)

TÜRKİYE NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ

(10)

 Bir ülkenin nüfus varlığı, o ülkenin en önemli güçlerinden biridir.

 Ülkenin bilimsel ve teknolojik açıdan gelişmesi için gerekli beyin gücü,

 Ekonomik faaliyetlerin yürütülmesi için gerekli iş gücü,

 Ülkenin iç ve dış güçlere karşı savunulması için gerekli ordu gücü o ülkede yaşayan insanlar sayesinde karşılanır.

 Bir ülkenin var olan gücünü nasıl kullanacağını bilmesi için nüfusunu ve nüfus özelliklerini bilmesi gerekir. Bunun için devletler; ülkelerinde kaç kişi bulunduğunu, bunların yaş,

meslek, eğitim düzeyi, çocuk sayısı gibi türlü yönlerden özelliklerini belirlemek (kalkınma planlarının yapılması ve uygulanabilmesi) için nüfus sayımı yaparlar.

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

(11)

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan nüfus sayımları sırasında nüfusumuzun özellikleri tespit edilir. Nüfusumuzun yaş gruplarına ve cinsiyete göre dağılımı, çalışan

nüfusun hangi ekonomik faaliyet kollarında

çalıştığı, nüfusun eğitim durumu, kır ve kent nüfus oranları elde edilir.

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

 Ülkemizde ilk nüfus sayımı 28 Ekim 1927 tarihinde yapılmış ve ülke nüfusumuz 13.648.270 olarak belirlenmiştir.

(12)

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

 1927 yılından itibaren yapılan evde sayım yöntemine 2007 yılında son verilerek Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) geçilmiştir. Yerleşim yerlerine göre nüfus büyüklüğü ve nüfusun temel nitelikleri, her yıl bu sistem kullanılarak

kamuoyuna açıklanmaktadır.

 ADNKS ile ilgili veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hazırlanmaktadır.

 Nüfus artış hızı: Doğum oranları ile ölüm oranları arasındaki farka nüfus artış hızı denir.

 Nüfus artış hızı ile nüfus artışını birbirine karıştırmamak gerekir. Nüfus artış hızının düşmesi, nüfusun azalması anlamına gelmez sadece nüfusun yavaş arttığı anlamına gelir.

(13)

 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nin 2019 yılı sonuçlarına göre ülkemizin demografik yapısı şöyledir.

 Türkiye nüfusu 2019 yılına göre toplam 83.154.997 olup 41.721.136 erkek ve 41.433.861 kadından oluşmaktadır.

 Yüzde olarak ise: %50,17 erkek, %49,83 kadındır.

 Kilometrekareye düşen kişi sayısı arttı.

 Nüfus yoğunluğu olarak ifade edilen “bir kilometrekareye düşen kişi sayısı”, Türkiye genelinde 2018 yılına göre 1 kişi artarak 108 kişi oldu.

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

(14)

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

 Ülkemizde nüfus artış hızının en az olduğu dönem 1940- 1945 yılları arasıdır. Bu dönem II. Dünya Savaşı’nın olduğu döneme denk gelmektedir. Türkiye savaşa katılmadığı hâlde çok sayıda gencin orduya alınması, bu dönemde nüfus artış hızının düşmesine sebep olmuştur.

(15)

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

 Bir yerin nüfus yoğunluğu, o yerin nüfusunun yüz ölçümüne bölünmesi ile bulunur.

Nüfus yoğunluğu=Nüfus / Yüzölçümü şeklinde formüle edilir. Örneğin Adana ve Afyonkarahisar’ın yüz ölçümleri

birbirine çok yakındır ancak Adana’nın nüfus yoğunluğu daha fazladır.

 Bunun sebebi; Türkiye’nin en büyük delta ovası olan Çukurova’nın Adana’da yer alması, iklimi nedeniyle çok kazanç getiren tarım

ürünlerinin yetiştirilmesi ve sanayinin gelişmesidir.

(16)

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

 2018 yılında ülkemizde

 Erkek nüfusun oranı yüzde 50,2 (41 milyon 139 bin 980 kişi),

 Kadın nüfusun oranı yüzde 49,8 (40 milyon 863 bin 902 kişi) dir.

 Dünyada; savaş, göç ve nüfusun yaş yapısı nüfustaki cinsiyet oranını etkilemektedir. 5 yaşın altındaki çocuk nüfusun büyük bir orana sahip olduğu yerlerde erkek nüfus fazladır.

 Göçler bir yerin cinsiyet oranında dengesizliğe neden olurken, savaşlar da kadınlardan çok erkek nüfusunun azalması sebebi ile aynı şekilde dengesizliğe neden olur.

(17)

Nüfus Piramidi

Nüfusun cinsiyet, yaş, çalışan nüfus, tüketici nüfus, ortalama ömür durumlarını göstermeye yarayan grafiklere nüfus

piramidi denir.

Genellikle kadın ve erkek nüfus ayrı ayrı (sağlı-sollu) gösterilir.

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

(18)

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

Ülkemize ait nüfus yaş

piramidinin taban kısmında görülen daralma, doğum oranının azaldığını

göstermektedir. Nüfus piramidinin tabanında daralma olan ülkeler,

gelişmekte olan ülkeler olarak kabul edilmektedir.

Nüfus piramidinde yer alan 0-14 yaş grubu tüketici nüfusu

göstermektedir.

15-64 yaş grubu, toplam nüfus içinde en büyük paya sahiptir. Bu grup ülkede çalışan nüfusu

göstermektedir.

(19)

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

Düzgün Üçgen Şekilli Piramit Az gelişmiş ülkelerin

nüfus piramididir.

Kenarları İçe Çökük Piramit

Gelişmekte olan ülkelerin nüfus piramididir.

Arıkovanı

Şeklindeki Piramit Gelişmiş ülkelerin nüfus piramididir.

(20)

 Ülkemizde okuma yazma bilmeyen kadın nüfus oranı

erkeklerden fazladır. Bu durum, geçmiş yıllarda bazı ailelerin kız çocuklarını okula göndermemesi ve erkeklerin bir

kısmına askerde okuma yazma öğretilmesi gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır.

(21)

 Ülkemizde okuma yazma oranının en yüksek olduğu yer Ege iken, en düşük olduğu yer Türkiye’nin

güneydoğusudur.

 Eğitim düzeyinin yüksek olduğu ülkelerde ekonomik büyüme de fazladır. Çünkü

eğitim seviyesi yüksek olan nüfus, ülkelerin gelişiminde ve kalkınmasında önemli bir paya sahiptir.

 Gelişmişlik oranımız, ne kadar kalabalık bir nüfusa sahip olduğumuza değil, iyi eğitim almış nüfusa sahip olmamıza bağlıdır.

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

(22)

 Ülkemizde kent nüfusu kır (köy) nüfusundan fazladır.

 Bir ülkede kentlerde yaşayan nüfus fazla ise o ülkede sanayi ve hizmet sektörü gelişmiş demektir.

• Kır nüfusunun fazla olduğu ülkelerde ise tarım ve

hayvancılık gelişmiştir. Yani kır ve kent nüfusundaki dağılım aynı zamanda gelişmişliğin de göstergesidir.

(23)

Ülkemizde kent nüfusunun artıp kır nüfusunun azalmasının sebepleri

 Nüfusun hızla artmasıyla tarlaların miras yoluyla bölünmesi,

 İnsanların geçim sıkıntısı çekmesi,

 Tarımda makineleşme nedeniyle iş gücüne duyulan ihtiyacı azaltması,

 Sanayi ve hizmet sektöründeki gelişme nedeniyle şehirlere göçün artması,

 İnsanların, eğitim, sağlık gibi yaşam koşullarından daha iyi faydalanmak için şehirleri tercih etmesi vb.

 Ülkemizde nüfusun büyük çoğunluğu şehirlerde yaşamaktadır ancak nüfus her yerde aynı değildir.

 Sanayi, turizm ve ticaret gibi ekonomik faaliyetlerin geliştiği yerlerde şehirlerin nüfusu fazla iken ekonomisi tarıma dayalı yerlerdeki şehirlerin nüfusu azdır.

(24)

 Bir ülkede sanayi ve hizmet sektöründe çalışanların oranı

yüksek, tarım sektöründe çalışanların oranı düşük ise bu ülke gelişmiş ülke olarak kabul edilir.

 Ülkemizde sanayi ve hizmet sektörünün payı giderek artmakta, tarım sektörünün payı azalmaktadır. Bu durum ülkemizin

gelişmekte olduğunun bir göstergesi olarak kabul edilebilir.

(25)

Tarım, sanayi ve hizmet sektörlerine ait bazı iş kolları Tarım: Bitkisel üretim, hayvancılık, ormancılık

Sanayi: Gıda, dokuma, maden, kimya Hizmet: Eğitim, sağlık, ulaştırma, turizm Püf bilgi:

 Gelişmiş ülkelerde hizmet ve sanayi sektörlerinde çalışan insan sayısı fazla, tarım sektöründe çalışan insan sayısı azdır.

 Az gelişmiş ülkelerde ise tarım sektöründe çalışan insan

sayısı daha fazladır. Sanayi ve hizmet sektöründe çalışan insan sayısı azdır.

 Ülkemizde sanayi ve hizmet sektöründeki nüfusun büyük

bölümü İzmir, Ankara, Eskişehir, Adana, Mersin, Zonguldak, Ereğli, Karabük, Gaziantep, Kayseri, Denizli, Konya gibi

illerde yoğunlaşmıştır.

(26)

 Doğum oranı ile ölüm oranı arasındaki fark, nüfus artışını gösterir. Bir ülkede doğum oranı fazla, ölüm oranı az ise nüfus artışı meydana gelir. Ölüm oranı doğum oranından fazla olursa, nüfusta azalma meydana gelir.

Püf bilgi:

Az gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı yüksek, gelişmiş ülkelerde ise nüfus artış hızı düşüktür.

Nüfus Artışının Olumlu Sonuçları

 Üretim artar.

 Vergi gelirleri artar.

 Mal ve hizmetlere talep artar.

 Yeni endüstri dalları doğar.

 İşçi ücretleri(işgücü) ucuzlar.

 İhracatta rekabet kolaylaşır.

(27)

Nüfus Artışının Olumsuz Sonuçları

 İşsizlik artar.

 Kalkınma hızı düşer.

 Kişi başına düşen milli gelir azalır.

 Tasarruflar azalır, tüketim artar.

 İç ve dış göçler artar.

 İnsanların temel ihtiyaçlarının karşılaması zorlaşır.

 İhracat azalır.

 Demografik(nüfusa bağlı) yatırımlar artar

 Çevre kirliliği artar ve belediye hizmetleri zorlaşır.

NİÇİN SAYILIYORUZ – NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI

(28)