SALGININ (COVİD-19) NEDEN OLDUĞU DURUMLA BAŞA ÇIKMA VE OKULA UYUM

SALGININ (COVİD-19) NEDEN

OLDUĞU DURUMLA BAŞA ÇIKMA

VE OKULA UYUM

İÇİNDEKİLER

▪ Covid-19 Nedir?, Nasıl Yayılır?

o Belirtileri Nelerdir?, Kimler Risk Altında?

o Tedavi,Tanı,Kuluçka Süresi ve Korunma Yolları

▪ Salgın Sürecinin Psikolojimiz Üzerine Etkileri ve Psikolojik Tepkiler

▪ Covd-19 Sürecinde Ruh Sağlığının Korunması ve Stres Yönetimi İçin Öneriler

▪ Çocuklarımız ve Öğrencilerimize Nasıl Destek Olabiliriz?

▪ Ailelere Öneriler

▪ Okula Uyum Sürecinde Paydaşların Görev ve Sorumlulukları

▪ Öğretmenlere Öneriler

▪ Ebeveyn ve Çocuklar İçin Yararlı Olabilecek Bazı İnternet Adresleri

Bu sununun amacı salgının neden olduğu

durumla başa çıkmak, COVID-19 hastalığından

korunma yolları ve öğrencilerin salgın sonrasında

okula uyum sağlamalarında ve okulda hastalıktan

korunma konusunda bireysel ve kurumsal

düzeyde yapılacak hazırlık çalışmaları ve

yürütülecek faaliyetler konusunda okul çalışanları,

aileler ve öğrencilere rehberlik etmektir.

COVİD-19 NEDİR?

• Yeni koron avirüs hastalığı (Covid-19), ilk olarak 13 Ocak 2020 tarihinde Çin’in Vuhan eyaletinde yüksek ateş ve nefes darlığı ile tanımlanan yeni viral solunum yolu hastalığıdır. Hastalığın damlacık ve temas yoluyla bulaştığı bilinmektedir. Oluşturduğu küresel salgın durumundan ötürü pandemi olarak tanımlanmaktadır.

• Yeni korona virüs hem hayvanları, hem de insanları etkileyebilen korona virüs ailesinin bir türüdür. Geçmişe bakıldığında korona virüs ailesinden bazı farklı virüslerin, MERS (Orta Doğu Solunum Sendromu) ve SARS (Şiddetli Akut Solunum Sendromu) gibi şiddetli görülen solunum hastalıklarına sebep olduğu görülmektedir.

KİMLER RİSK ALTINDADIR? Herkes özellikle 65 Yaş üstü bireyler Kronik rahatsızlığı olan bireyler Astım,diyabet,Kalp hastalığı

65 Yaş üstü bireyler

VİRÜSÜN YAYGIN BELİRTİLERİ

Kas ve Eklem Ağrısı

Boğaz Ağrısı

Yüksek ateş

Baş Ağrısı Tat ve

Koku Hissi Kaygı Nefes

Darlığı Öksürük

NASIL YAYILIR?

COVID-19 insandan insana bulaşan bir hastalıktır. Hasta bireylerin öksürmeleri ya da aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır.

Hastaların solunum

parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere temas edildikten sonra kirlenen ellerin ağız, burun veya göz mukozasına götürülmesi ile de virüs alınabilmektedir.

TEDAVİSİ

SARS-CoV-2 Akut Solunum Yolu Hastalığı için şu anda belirli bir kesin tedavi yolu mevcut değildir.

Gerçekleştirilen tedavi ateş, kuru öksürük ve

nefes darlığı gibi belirtilerin hafifletilmesine

odaklanır

TANI NASIL KONUR

Yeni korona virüsün tanısı için laboratuar ortamında test yapılması gereklidir.

Olası vaka tanımına uyan kişilerden alınabilecek boğaz sürün tüsü, balgam

gibi örnekler üzerinde virüsün genetik materyalinin tespit

edilmesi ile tanı konmaktadır

KULUÇKA SÜRESİ

Korona virüs belirtileri kişinin bağışıklık sistemi ve

yaşına bağlı olarak da değişiklik gösterebilir. Fakat

elde edilen verilere göre kuluçka süresinin, genellikle

hastanın enfekte olmasından sonraki 2 ila 14 gün içerisinde gerçekleştiği

yönündedir.

Fakat, yapılan gözlemlerde, enfekte kişilerin pek çoğunun

3 ila 10 gün arasında enfeksiyon belirtilerinin ortaya

çıktığı tespit edilmiştir.

COVİD-19 (Koronavirüs) KORUNMA YOLLARI NELERDİR ?

---Bir koronavirüsün türünün neden olduğu Covid-19 hastalığını önleyecek aşılar henüz geliştirilme aşamasında olduğu için hastalığı engellemenin en etkili yolu bu virüse maruz kalmaktan kaçınmaktır.

❖ Yüzeylerde

--Virüsün yayılmasını önlemek için gün içinde sık sık ve yemek yemeden önce mutlaka elleri sabunlu su veya dezenfektan ile temizlemek, mümkün olduğunca ellerle yüze dokunmamak alınacak tedbirlerin başında geliyor.

--Korona virüsün yayılmasını önlemek için alınması gereken bir diğer önemli önlem ise hasta olduğunu düşünen, hasta biriyle ilgilenen, hastalığın teşhis edildiği vakaların görüldüğü ülkelere seyahat etmiş kişilerin kendilerini evde izlemeye alması, zorunlu haller dışında dışarıya çıkmaması ve bu hallerde maske takması olarak öne çıkıyor. 14 gün kuralı ile hastalığın kuluçka süresi olan bu süre içinde kişilerin kendini izlemesi ve virüsün yayılmasını önlemesi gerekiyor.

--Maske kullanımında virüsün yayılmasını engellemek üzere maskenin sık sık değiştirilmesine, ellerin maskeye dokundurulmamasına dikkat edilmesi gerekiyor.

--Yüzeylerde ve kıyafetlerde uzun süre yaşayabilen virüse karşı önlem olarak kapı kolları, tırabzanlar gibi sık kullanılan ve elle temas edilen yüzeylerin sık sık çamaşır suyu, alkol veya sabunlu su ile dezenfekte edilmesi gerektiği uzmanlarca vurgulanıyor.

--Alerjik bile olsa öksürük, hapşırığı olan ve ateşli kişilerin toplu alanlara girecekleri zaman maske kullanmaları çok daha önemlidir.

--Ilık su ile boğaz gargarası yapılması ve bol ılık sıvı tüketilmesi virüsün yerleşmesini engelleyebilir.

--İyi beslenme, açık havada bulunma, kapalı alanların havalandırılması, egzersiz(fiziksel aktivite), uyku düzenine dikkat edilmesi genel sağlığın artması ve virüsün yerleşmesinin azalmasına etki eder.

--Dar alanda bulunmayı arttırdığı için mümkün olduğunca asansör yerine merdiven kullanımı daha güvenlidir.

--Öksürürken veya aksırırken dirseğinizin iç kısmıyla ya da kâğıt mendil kullanarak ağzınızı ve burnunuzu kapatmalısınız. Kâğıt mendil kullandıysanız, kullandığınız mendili yanınızda gezdirmemeli, bir an önce çöp kutusuna atmalı ve ellerinizi yıkamalısınız.

--İnsanlarla doğrudan temasta bulunmaktan (el sıkma, sarılma vb.) kaçınmalı, selamlaşmanın alternatif yollarını bulmalısınız. Bir araya geldiğiniz kişi sayısını sınırlandırmalı, zorunlu bir araya gelişlerde sosyal mesafeyi korumalı ve bir arada bulunma sürenizi mümkün olduğunca kısa tutmalısınız.

--Hastalık belirtileri başladığı zaman mutlaka sağlık kuruluşuna başvurmak giderken de maske takmak çok önemlidir.

SALGIN SÜRECİNİN PSİKOLOJİMİZ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Koronavirüs salgını beklenmedik ve oldukça nadir bir durumdur.

Salgın nedeniyle yaşananlar, gündelik hayatın rutinlerini bozan

ve süreklilik algısını olumsuz yönde etkileyen durumlardır. Bu

süreçte her ne kadar fizyolojik problemlere odaklanılsa da salgın

ve salgının önlenmesi için uygulanan müdahaleler günlük

rutinlerin bozulmasına, sürecin uzaması belirsizliğe ve tüm

bunlar birçok insanda stres, kaygı, depresyon, korku gibi

psikolojik tepkilerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

SALGIN SÜRECİNDE ORTAYA ÇIKAN BAZI PSİKOLOJİK TEPKİLER

Duygusal Tepkiler

--Şok,öfke,çaresizlik --Hissizlik,donukluk

--Virüs bulaşacağı endişesi ve buna bağlı aşırı korku hali

--Aşırı evham

--Suçluluk ve utanç duyguları --Asabiyet ve tahammülsüzlük

--Ümitsizlik,karamsarlık,geleceğinin olamayacağı duygusu

--Gerçeklik hissini kaybetme --Değersizlik duygusu

Bilişsel Tepkiler

--Kendine olan inancını kaybetme --Karar verme konusunda zorlanma --Bellekle ilgili sorunlar ve unutkanlık --Yaşadıklarını çarpıtma

--Kendine saygı duymama,

--Kendini suçlama (örn;başkalarına virüs bulaştıracağım düşüncesi) --Dikkati toplamada güçlük --İstenmeyen ve Önlenemeyen düşünceler (sevdiklerine virüs bulaşacağı düşüncesi gibi)

Davranışsal Tepkiler

--Covid-19 salgınını hatırlatan uyaranlardan kaçma/kaçınma --Yerinde

duramama,huzursuzluk --Ani irkilmeler

--Gereğinden fazla önem davranışı sergilemek --Aile,okul,iş konularında sorumluluklarını yerine getirememe

--Gündelik sorumlulukları yerine getirememe

--Ağlama,içine kapanma

Fiziksel Tepkiler

--Yorgunluk,enerjisiz hissetme, --İlgi düzeyinde azalma

--Uykusuzluk ve düzenin bozulması

--Aşırı uyumam veya uyuyamama

--Tedirginlik,yaygın ağrılar,baş ağrısı

Cinsel istekte azalma

--İştahsızlık bazen de aşırı yeme isteği

--Bağışıklık sisteminde

bozulmalar,gerginlik,çarpıntı,bul antı gibi.

Sosyal (kişiler arası )Tepkiler

--Yabancılaşma --Sosyal geri çekilme --Aile üyeleriyle çatışma --Güvensizlik,şüphecilik --Yargılayıcı ve suçlayıcı olma --İş yaşamında kişiler arası ilişkilerde çatışmalar

--Evlilikte yeni sorunların olması --Kronik rahatsızlıkların daha da büyümesi

COVID-19 SÜRECİNDE RUH SAĞLIĞINI

KORUMA VE STRES YÖNETİMİ İÇİN ÖNERİLER

➢ Bu süreçte olağan yaşama kıyasla daha fazla endişe duymak oldukça doğaldır. Endişe, yaşamda kalmak için gerekli ruhsal yakıtı sağlamaktadır; belirli bir ölçüde olması kişileri önlem almaları konusunda motive etmektedir. Kaygı ve korkunun belirsizlik, tehdit ve olağanüstü yaşam olayları karşısında ortaya çıkan olağan tepkiler olduğunu unutmayınız.

➢ COVID-19 Salgını sürecinde kaygının tamamen yok edilmesi gerçekçi bir beklenti olmayacaktır, bunu aklınızdan uzaklaştırınız.

➢ Sağlık otoriteleri/yetkilileri tarafından önerilen önlemleri eksiksiz uygulayınız; onlar tarafından önerilmemiş yol ve yöntemlerden uzak durunuz.

➢ COVID-19 sürecinde fiziksel etkinlik yapmak, bedensel olarak aktif

olmak stresle baş etmede etkili yollardan biri olarak

değerlendirilmektedir. Mutlaka egzersiz yapınız.

➢ Günlük rutine olabildiğince devam edilmesi önemlidir. Evde kalan, evden çalışan/öğrenimine devam eden bireylerin de günlük bir rutin oluşturarak ona bağlı kalması ruh sağlığı açısından koruyucu rol oynamaktadır. Uyku, uyanma, beslenme ve çalışma düzeninin belirlenmesi uyum sürecini kolaylaştıracaktır.

Kendinize ve varsa çocuklarınıza günlük bir rutin belirleyiniz.

➢ COVID-19 sürecinde uyku düzeninde yaşanan değişiklikler kimi zaman uykusuz kalmak veya yataktan çıkmamak ve günü uykuda geçirmek gibi birtakım davranışların ortaya çıkmasına neden olabilir. Uyku düzeninin bozulmaması amacıyla her gün aynı saatte uyumaya ve uyanmaya özen gösteriniz.

➢ Geceleri uyumadan önce televizyon izleme süresini kısıtlayınız; bilgisayar, akıllı telefon ve tablet gibi araçları ihtiyaç halinde kullanınız.

➢ Teknolojik araçların kullanımında arzu/istek (belirsizliği ortadan kaldırma, kesin bilgiye ulaşma) ile ihtiyaç (güvenilir bilgiye ulaşma) arasında fark olduğu bilinmelidir. Zira, arzu etmenin bir sonu yoktur; bu motivasyonla hareket edildiğinde internette saatlerce vakit harcanmaktadır. Bu durumun hem bedensel hem de psikolojik olumsuz sonuçları olacaktır. Arzu ettiğinizi değil ihtiyacınız olanı yapınız.

➢ Düzenli ve sağlıklı besleniniz. Fiziksel stresi yükünü artıracak yiyecek (şeker,

yağ ve karbonhidrat açısından zengin yiyecekler) ve içeceklerden (alkol ve

kafein gibi) uzak durunuz ya da tükettiğiniz miktarı azaltınız.

➢ COVID-19 ile ilgili haberleri ve gelişmeleri güvenilir kaynaklardan takip etmek bu süreçte oldukça önemlidir. Özellikle sosyal medyada bilgi kirliliğinin bulunduğu, çeşitli “felaket senaryolarının” ortaya atıldığı görülmektedir. Bu süreçte güvenilir olmayan bilgi kaynağından uzak durunuz; güvenilir bilgi edinmek için konunun uzmanlarına ve bilimsel kaynaklara başvurunuz.

➢ Sürecin doğası gereği olan belirsizlik can sıkıcı olabilir. Belirsizliğin yarattığı endişeyi azaltmak için, özellikle internet sitelerinde verilen bilgiye gereğinden fazla maruz kalmak durumu daha da kötüleştirecektir. Bu yüzden sağlık otoriteleri tarafından verilen bilgiyle yetininiz.

➢ Az ve öz bilgi ile yetinmeye çalışınız. Ulaştığınız bilgiyi mutlaka teyit ediniz.

➢ COVID-19 sürecinde sosyal bağların sürdürülmesi ve çevre ile bağlantıda kalmak oldukça önemlidir. İçinden geçtiğimiz günlerde uyduğumuz mesafe kuralları fiziksel olarak diğer insanlardan uzak kalmayı gerektirse de, ailemiz, arkadaşlarımız ve sevdiklerimizden sosyal olarak uzak kalmayı içermemektedir. Bu süreçte telefonla arama, görüntülü konuşma, mesajlaşma gibi seçenekler ile yakınlarınız ile iletişimi sürdürmenin, paylaşımda bulunmanın koruyucu etkisi bulunmaktadır.

➢ Bu süreçte yaşadığınız duyguları konuşabileceğiniz bir sırdaşınız olmalı, yoksa profesyonel destek alınız.

➢ Alkol ve sigaradan uzak durunuz.

➢ Başkalarına yardım ediniz.

➢ Belirsizlik durumunda korku yaşamak oldukça olağan bir durumdur. Ancak bazen bu korku başkalarına zarar verecek şekilde ifade edilir.

--- Virüs bulaştıracağı endişesiyle ötekilere karşı ayrımcı davranmayın ve etiketlemeyiniz.

--- Virüs bulaştığını düşündüğünüz kişilere karşı ayrımcılık yapmayınız.

Sağlık çalışanları saygıyı ve minnettarlığı hak ediyor, onlara karşı ayrımcı davranmayınız.

---COVID-19 dünyada birçok ülke insanını etkilemiş durumda. Herhangi bir ülke insanını bunun sebebi olarak görmeyiniz.

➢ Kaygıyla baş etmenin etkili yolları olan nefes etkinlikleri, gevşeme etkinlikleri ve duyu farkındalığına yönelik etkinlikler yapmak bu süreçte faydalı olacaktır.

➢ İnternet yoluyla ulaşılabilecek bazı platformlarda (coursera, udemy gibi) ilgi çekici eğitim kursları ve uygulamalar zamanı etkili kullanmada yararlı olacaktır.

Kendinize yepyeni bir ilgi alanı bulunuz.

➢ Bu zorlu süreçte olumlu veya olumsuz duygularınızı fark etmek, kabul etmek

ve duygularınızı düzenlemek için nelere ihtiyaç duyduğunuzu belirlemek

yararlı olacaktır. Bu süreçte yalnız olmadığınızı, tüm insanların yaklaşık olarak

benzer bir süreçten geçtiğini unutmayınız.

ÇOCUKLARINIZA VE ÖĞRENCİLERİNİZE NASIL DESTEK OLABİLİRSİNİZ?

(Dönem özelliklerine göre)

Salgın durumunda günlük rutinlerin askıya alınması çocukların sosyal, duygusal, bilişsel, fiziksel ve akademik gelişimlerini sekteye uğratabilir. Çocuk ve gençlerde bu süreçte bazı psikolojik ve davranışsal tepkiler görülebilir.

Yetişkinlerin de etkilendiği bu zorlu dönemde çocukların iyi

oluşlarını güçlü tutabilmek ve kendini toparlama güçlerini

desteklemek yararlı olacaktır.

Bebeklik dönemi (0-2 yaş): Bebeklerin uyanık olduğu saatlerde COVID- 19 ile ilgili basın yayın organlarındaki haberleri takip etmek ve evde tartışmak yerine bebeklerin yaş dönemine uygun oyunlar oynamak (-ceee oyunu), şarkılar söylemek, birlikte ince ve kaba motor gelişimi destekleyecek etkinlikler yapmak (örn. iç içe geçebilen bardaklar, kaplar) ve ev içinde çevreyi keşfetmesini sağlamak faydalı olabilir.

Özellikle virüs nedeniyle bebeklerin çevrelerini keşfetmesini

sınırlandırmaya çalışmak ve dokunmasını aşırı şekilde engellemeye

çalışmak bebeklerin kendilerini ve dünyalarını kontrol etmeye

yönelik becerileri hakkında utanç ve kuşku duygusu geliştirmelerine

neden olabilir. Bu nedenle el yıkama bebeklerle oyun haline

getirilerek şarkı eşliğinde yapılabilir ve bebeğin etrafını

keşfedebilmesi için oda önceden temizlenebilir. Böylelikle

ebeveynler ve bebekleri salgın sürecindeki kaygılarını oyun ve

etkinliklerle düzenleme olanağı bulabilir; ek olarak bebeğin bu

dönemdeki güven, özerklik, motor gelişimi desteklenebilir.

Erken çocukluk (3-5 yaş):Dönemin özelliklerini göz önünde bulundurduğumuzda çocuklar salgın ve virüsle ilgili çok fazla soru sorabilirler. Covid-19 Salgın süreci, bu dönemdeki çocukların yaşına uygun video ve öykü kitaplarıyla anlatılmalıdır.

Bu dönemde hastalığa yakalanmanın kimsenin suçu

olmadığı ve kimsenin bu hastalığa isteyerek yakalanmadığı, hastalıktan veya virüsten korunma yollarının da olduğu ve

neler yapılabileceği anlatılmalıdır. Özellikle el yıkama, sosyal mesafenin önemi, maske takma ve sokağa çıkma yasağı gibi konular oyunlaştırılarak konuşulabilir. Çocukların bu süreci doğru bir şekilde öğrenmesi, sorularının açık ve net bir şekilde somutlaştırılarak cevaplanması daha az kaygı duymalarını sağlayacaktır.

Yine Bu dönemde de COVID-19 ile ilgili basın yayın organlarındaki

haberleri sürekli takip etmek ve evde tartışmak doğru bir yaklaşım

olmayacaktır. Bunun yerine çocukların fiziksel, bilişsel ve sosyal

becerilerini destekleyecek etkinlikler (resim yapmak, öykü

anlatmak, körebe oynamak gibi) planlayarak bir rutin içinde

çocuklara sunulmalıdır. Bu dönem oyun dönemi olduğundan ev

içerisinde oynanacak oyunlar çeşitlendirilmelidir.

Okul çağı (6-10 yaş):Bu dönemdeki çocukların gelişimsel becerilerinin desteklenmesinde ve yeni şeyler öğrenip deneyimlemelerinde okul ortamı ve öğretmen rehberliği oldukça önemlidir. Çocukların bu süreçte arkadaşlarıyla ve öğretmenleriyle yüz yüze görüşememeleri, dışarı çıkamamaları, eğitime uzaktan devam etmeleri gibi nedenler mutsuzluk verici ve kaygı uyandırıcı olabilir. Dolayısıyla öğretmenleri ve arkadaşları ile sesli veya görüntülü iletişim kurmaları onların motivasyonlarını olumlu etkileyebilir. Ebeveynlerin bu süreçte diğerleri ile kurulacak temasa zemin hazırlayıcı destekleri sağlaması önemli olacaktır.

Ayrıca ev ortamının yeniden düzenlenmesi ve yeni bir rutin oluşturmak sürece uyum sağlamak için önemli olacaktır. Daha önce olduğu gibi uyku-yemek saatleri, okul saati (derslerin takibi ve ev ödevleri), giyinme ve hazırlanma, temel öz bakım ve kitap okuma/oyun/etkinlik gibi serbest zaman etkinlikleri için bir zaman tablosu kullanmak hem çocukların hem de ebeveynlerin kaygısını azaltabilir.

Son olarak, bu dönemdeki çocuklar televizyon ve internet aracılığı ile salgın ve

virüs ile ilgili bilgilere ulaşabilirler. Bilgileri güvenilir kaynaklardan (Dünya

Sağlık Örgütü, Sağlık Bakanlığı, UNICEF gibi) almalarını sağlamak ve bu

konuda onlara rehberlik etmek hem çocukların süreci anlamasını ve takip

etmesini hem de gelişimsel dönemlerine uygun olmayan yayınlardan uzak

durmalarını sağlayacaktır.

Ergenlik dönemi (11-18 yaş): Salgınlala ilgili güvenilir kaynaklarını ergenlerle paylaşarak onlara bu konuda rehberlik edebilirler.

Tüm bu süreçler aynı zamanda ebeveynin sağlayacağı güven ortamında, kabul edici ve sıcak ilişki temelinde olmalıdır. Aynı zamanda bu dönemde ergen, ebeveyni ile daha az vakit geçirmekte, bu zamanı arkadaşlarına ve yakın ilişkilerine ayırmak istemektedir.

Covid-19 Salgını nedeniyle, günlük aktivite ve eğlence rutinleri farklılaşmıştır. “Sosyal mesafe” kuralı ile fiziksel mesafeyi korumak zorunda olan ergenlerin akran ilişkileri bu durumdan etkilenmiştir. Bu nedenle bu süreçte ebeveynlerin ergenlerin sosyal medyada arkadaşlarıyla daha fazla iletişim kurmasına destek olması önemlidir.

Yine bu dönemde ebeveynlerin çocuklarının farklı uğraşılar/hobiler edinmesine yardımcı olması kimlik arayışı içinde olan ergenler için yararlı olacaktır. Spor, müzik, kitap, sinema vb. konularda çocuğuna fırsat tanıması ve destek olması önemlidir.

Ayrıca bu dönemde alınacak önlemler ile ilgili ailece yapılacak

planlamalar, kurallar konusunda konuşulması; aile üyelerinin

birbirlerini desteklemesi yararlı olacaktır.

AİLELERE ÖNERİLER

Çocuklar bilişsel gelişimleri gereği COVID-19 pandemi sürecini

kendi başlarına anlamlandıramayacakları için en yakınlarındaki

güvendikleri aile üyelerini taklit ederek sürece uyum sağlamaya

çalışacaklardır .Aile bireylerinin düşüncelerinin, tepkilerinin ve

davranışlarının istenen işlevsel duruma getirilmesiyle çocuğun rol

oynama ve taklit davranışlarıyla istenen becerileri kazanması

sağlanacaktır. Aile üyelerine COVID-19 pandemi sürecinde neler

yapabileceklerine dair bu öneriler:

• - Güvenlik duygusu oluşturma: COVID-19 pandemi sürecinde hepimizin olduğu gibi çocuklarında güvenlik algıları sarsılmıştır.

Çocukların sarsılan güvenlik duygusunun tekrar kazanılması için aile üyelerinin salgını durdurmak için çalışan, hasta insanları tedavi etmeye çaba gösteren sağlık çalışanlarının hikayelerini çocuklarla beraber incelemelerini önermektedir.

• - Bir arada olma/zaman geçirme: COVID-19 pandemi sürecinde veya

sonrasında çocuğun birincil ihtiyaçlarının karşılanmasının ve kendini

güvende hissetmesinin ardından çocukların ailesiyle bir araya

getirilmesi gerekmektedir . Çocuklarla birebir zaman geçirmek

çocukların sevildiğini ve güvende hissetmesini sağlar.Bu zaman

diliminde çocuklara ne yapmak istediklerini sormak, çocukların

gelişim düzeyine göre kitaplar okumak, kitaplarda yer alan

hikayelerdeki kahramanlarla ilgili sorular sormak, çocuğun bu

kahraman yerinde olsaydı ne hissedebileceğini sormak, çocuğun

sevdiği bir müzik eşliğinde beraber dans etmek, legolarla, oyun

hamurlarıyla oynamak, tahmin etme, cümle tamamlama gibi oyunlar

oynamak çocukla geçirilen zamanı daha etkin kullanılmasını ve bu

etkinlikler aracılığıyla sevdiği ve güvendiği kişilerin yanında olmasıyla

çocuğun kaygı ve korku seviyesinin azalmasını sağlayacaktır.

• - Bilgilendirme: Çocuklar COVID-19 pandemi sürecinde COVID-19’la ilgili yanlış veya eksik bilgiler öğrenmiş olabilirler. Bu noktada çocuklar

ebeveynlerine bu yeni bilgilerinin doğruluğunu test etmek için ailelerine sorular sorabileceği gibi sessiz kalmayı da tercih edebilirler. Bu ebeveynlerin konuşmaya istekli olmaları, ara ara COVID19’la ilgili sorular sormaları, sadece bildiği sorulara cevap vermeleri, bilmediği durumlar olduğunda bilmediklerini ama öğrenmeye çalışacaklarını ifade etmeleri, çocukları Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı gibi doğru bilgiler sunabilecek yerel ve yasal kaynaklara

yönlendirmeler gerekir.

❖ COVID-19 pandemi sürecinde çocuklar ölüm haberlerini daha sık almaya

ve/veya kayıplar yaşamaya başladılar. Bu noktada çocukların ikincil bir travma yaşamaması ve psikolojik dayanıklılıkların artırılması için çocukların doğru

bilgiye ulaşması gerekmektedir. COVID-19 pandemi sürecinde ölüm ve kayıp yaşayan ya da buna şahit olan çocuklar için bu kavramlar somut örneklerle açıklanmalıdır. Ölüm haberinin verilmesi mümkün olan en kısa sürede, doğru yer ve zamanda çocuğun güvendiği kişiler tarafından verilmelidir. Yakınını kaybeden çocuklar için ölüm kavramı; uyku, cennete gitmek, bulutlardan

izlemek, yolculuğa çıkmak, melek olmak olarak açıklanmamalıdır. Ölen kişinin acıkmayacağı, üşümeyeceği, yaşlanmayacağı gibi bilgiler verilmelidir. Bu

bilgiler sayesinde çocuğun ölen kişinin geri dönmesini beklemesi ya da ona

yemek götürme, su götürme gibi isteklerinin olmaması için önemlidir.

• Paylaşımı destekleme: Aile üyeleri çocukların duygu ve düşüncelerini ifade etmeleri yönünde çocukları teşvik etmeleri ve paylaşımlarını dinlemeye istekli olmaları önemlidir. Çocukların paylaşımından sonra duyguların çocuğa iletilmesini, paylaşımlar tamamlandıktan sonra çocukların iyi olup olmadığının kontrol edilmesini, iyi sözlerle paylaşımın tamamlanarak eğlenceli bir etkinliğe geçilmesi gerekir. Ortaya çıkan duygulardan sonra yetişkinlerin “Üzülmene gerek yok.”, “Boş yere korkma, biz güvendeyiz.” gibi cümleleri kurabilirler fakat bu cümlelerin çocukta kaygıyı artabileceğini veya duygusunu dile getirdiği için suçluluk hissedebileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle bu paylaşımlar sırasında ebeveynlerin COVID-19 pandemi sürecinden sonra hissettikleri duyguları çocukların anlayabileceği bir dille paylaşmaları ve bu duygularla nasıl başa çıktılarını anlatarak çocuklarına rol model olmaları gerekmektedir. Aile üyelerinin paylaşımları sırasında işlevsel başa çıkma becerilerinin paylaşılması çocukların bu becerilerin öğrenmesini kolaylaştıracak ve pandemiye ilişkin kaygılarının azalmasını sağlayacaktır.

• - İkincil travmayı önleme: Ev ortamında çocukların COVID-19 pandemi süreciyle ilgili gereğinden fazla görsel ve işitsel uyaranlara (medya, sosyal medya vb.) maruz bırakılmaması gerekmektedir .Çocuklar bu dönemde akranlarından uzak kaldıkları için odalarında bilgisayar ve telefon kullanarak akranlarıyla sohbet etmek veya oyun oynayarak arkadaşlarıyla sosyalleşmek isteyebilir.

Ebeveynlerinin kontrol edemeyeceği bu süreden sonra aile üyelerinin yanına

gelen çocuklara nasıl vakit geçirdiği sorusu sorularak COVID-19 ile doğru

mesajlar alıp almadığı veya ikincil travmaya neden olabilecek uyaranlara maruz

kalıp kalmadığı öğrenilebilir.

• - Günlük rutin oluşturma: COVID-19 pandemi süreciyle birlikte çocuklarda uykuya dalmakta güçlük, uzun süreli uyuma, kabuslar görme, öğün atlama gibi uyku ve beslenme düzeninde birtakım değişiklikler meydana gelmiştir.

Bu değişiklikler çocukların COVID-19 pandemi sürecinin öncesindeki işlevselliğine dönmelerinde sorunlar oluşturmaktadır. Bu nedenle aile üyelerinin çocukların COVID-19 pandemi süreci öncesi günlük rutinlerindeki uyku ve beslenme düzenlerine ulaşmalarını sağlamalıdır.

• - Esnek olma ve kabul edici davranma: COVID-19 pandemi süreci

öncesinde çocukların sergilediği fakat aile üyelerinin hoşlanmadığı veya

onaylamadığı uzun süreli bilgisayar başında oturma, oyun oynama,

telefonla meşgul olma gibi davranışların sıklığı COVID-19 pandemi

sonrasında artış gösterebilir. Bu nedenle aile üyelerinin bu artan

davranışlar karşısında daha esnek olması, dışarı çıkamadığı için

sosyalleşemeyen çocuklarının yalnız kalmaya ihtiyacı olabileceğini kabul

etmesi ve çocuklarını eleştirmemesi çocuklarının bu süreci

atlatabilmelerine yardımcı olacaktır.

OKULA UYUM SÜRECİNDE PAYDAŞLARIN GÖREV VE SORUMLULUKLARI

(Okul yöneticileri,Öğretmenler ve Diğer personel)

PLANLAMA:

▶ Okulun bulaşıcı hastalıklardan korunma ve yayılımını önleme konusunda zayıf yönlerinin nasıl geliştirilebileceğine,

▶ Okul çalışanları, aileler ile öğrencilerin gün içerisinde hastalıktan korunmak ve hastalığın yayılmasını önlemek için uyması gereken kurallara ve gerçekleştirmesi gereken eylemlere,

▶Okulda acil bir durum (vaka) tespit edildiğinde takip edilecek prosedür hakkında açıklamalara,

▶Bulaşıcı hastalıkların yayılmasını durdurmak veya yavaşlatmak için uygulanacak stratejilere,

▶Okul paydaşları arasında iletişimin nasıl kurulacağına,

▶ Okul ortamı dışındaki paydaşlarla hangi konularda, nasıl iletişim kurulacağı ve iş birliği yapılacağına yer verin.

● Alt çalışma ekipleri oluşturun.

● Planda yer alacak görev gruplarını ve bu grupların görev yetki ve sorumluluklarını belirleyin.

● Görev gruplarının ihtiyaç duyacağı donanım, malzeme, yayın, eğitim ve insan gücü desteğini sağlayın.

OKULDA HİJYENİN SAĞLANMASI:

● Okulda bulunan tüm alanların (sınıflar, koridorlar ve tuvaletler vb.) temizliği için zaman çizelgesi ve iş bölümü planı hazırlayın. Çizelge ve plan hakkında tüm paydaşları bilgilendirin.

● Sabun, el dezenfektanı, tuvalet kâğıdı, kâğıt havlu, çamaşır suyu, dezenfektan vb. malzemelerin tedarikini sağlayın.

● Uygun dezenfeksiyon/temizlik işlemlerinin gerçekleştirilmesini sağlayın:

▶ Masalar, sıralar, öğretim/öğrenme materyalleri (tahta, projeksiyon vb.), köşeler, merdiven kolları, kapı kolları, sandalye kolları, elektrik anahtar noktaları, tuvaletler vb. alan ve yüzeylerin dezenfeksiyon/temizlik işlemlerinin gerçekleştirilmesini sağlayın.

▶Okul bahçesinin temizliği ve dezenfeksiyonunu sağlayın.

▶Tuvaletlerde sıvı sabun, tuvalet kâğıdı ve kâğıt havlu bulunduğundan emin olun.

● Uygun alanlara (okul girişi, koridorlar, tuvaletler vb.) el dezenfektanları yerleştirin.

● Kapaklı çöp kovaları temin edin.

● Okulun tüm bölümlerini düzenli olarak havalandırın.

● Okulda yedek kişisel korunma malzemeleri (maske, eldiven vb.) bulundurun.

● Okul duvarlarına, tuvaletlere, okul bahçesine hijyen konusunda uyulması gereken kurallar hakkında uyarılar, bilgilendirici yazılar ve/veya posterler asın.

● Gün içerisinde öğrenci, öğretmen ya da okul çalışanlarının hastalık belirtileri göstermesi olasılığına karşı okul içerisinde bir odayı, hastalık belirtileri gösteren kişi okul binasını terk edene kadar diğer kişilerden ayrı tutulabilmesi için bekleme alanı olarak organize edin.

● Sosyal mesafenin korunması zor olabileceği özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenler ile kreş ve anaokulu öğretmenleri ve öğrencileri için ekstra kişisel korunma malzemeleri

temin edin.

İLETİŞİM AĞI VE PROTOKOLÜ OLUŞTURMA

● Aileler, öğretmenler ve okul idaresi arasında iletişim mekanizması oluşturun ve aktif şekilde kullanın. Her sınıf için iletişim ağı oluşturun. Okul paydaşlarına iletişim ağı ve nasıl kullanılacağı hakkında bilgi verin.

● Öğrenci, öğretmen ve okul çalışanlarına ait acil durumlarda iletişime geçilecek kişilerin listesini oluşturun ve/veya güncelleyin.

● Okul dışındaki paydaşlarla (Aileler, Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi, Milli Eğitim Bakanlığı vb.) bilgi paylaşım sistemi geliştirin. Bilgi paylaşım sistemini solunum yolları enfeksiyonu nedeniyle devamsızlık artışına ilişkin konuları ve okulda bulunan kişilerde hastalık tespitini bildirmek, okulda hastalanan bireylerin yakınlarını bilgilendirmek için kullanın.

KORUMA VE ÖNLNEME KONUSUNDA TÜM PAYDAŞLARI BİLGİLENDİRME

● Okula özel durumları göz önünde bulundurarak öğretmenler, okul çalışanları, öğrenciler ve aileler için bilgilendirme metinleri hazırlayın. Bu dokümanları hazırlarken verilen bilgilerin Bakanlık tarafından hazırlanan dokümanlar ve yürütülen faaliyetlerle tutarlı olmasına dikkat edin.

● Okul genelinde alınan önlemler, uyulması gereken kurallar ve acil bir durum tespit edildiğinde takip edilecek prosedür hakkında öğretmenlere, ailelere, öğrencilere ve okul çalışanlarına bilgilendirme yapın. Sınıf düzeyinde internet üzerinden veli toplantıları düzenleyebilir, toplantıya katılamayan bireylere mesaj ya da e-posta yoluyla bilgi notu gönderebilirsiniz.

● Ailelerden okula gelmeyen çocuklarının sağlık durumları, aynı evde yaşayan kişi ya da

kişilerde hastalığın tespit edilip edilmediği vb. konularda okulu bilgilendirmelerini

isteyin.

ÖĞRENCİLERİN UZAKTAN EĞİTİM SÜRECİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE DESTEKLENMESİ

● Salgın döneminde eğitim öğretim faaliyetleri uzaktan ve çevrim içi eğitim metotları kullanılarak devam ettirilmiştir. Uzaktan eğitim faaliyetlerinden yararlanan ve yararlanamayan öğrenciler ile öğrencilerin bu eğitimlere katılım düzeylerini belirleyin.

● Öğrenme boşluklarının kapatılması ve öğrenciler arasındaki öğrenme eşitsizliklerinin giderilmesi için okul düzeyinde alınacak önlem ve yürütülecek çalışmaları planlayın. ● Uzaktan ve çevrim içi eğitim çalışmalarının yüz yüze eğitim faaliyetleri ile birlikte sürdürülebilirliğini sağlamak ve etkililiğini artırmak için gerekli planlama ve düzenlemeleri yapın.

PSİKOSOSYAL MÜDAHALE ÇALIŞMALARININ PLANLANMASI

● Psikososyal desteğe ihtiyaç duyan öğrencileri ve okul çalışanlarını belirleyin.

● Bu süreçte olumsuz şekilde etkilenen öğrenciler ile okul çalışanlarına yönelik düzenlenecek psikososyal destek faaliyetlerini planlayın.

● Kırılgan grup (özel eğitim ihtiyacı olan, bakım ve koruma altında olan, yabancı uyruklu, mevsimlik tarım işçisi çocukları, göç nedeniyle yer değiştirmiş öğrenciler) içerisinde yer alan öğrenciler için yürütülecek psikososyal müdahale çalışmalarını planlayın.

● Bu sürecin neden olduğu stres/travma ile başa çıkmak için neler yapılabileceğine ilişkin aileler, öğrenciler ve okul çalışanları için bilgi notları, broşürler, dijital materyaller hazırlayın. Konuyla ilgili öğretmenler, öğrenciler ve ailelere yönelik düzenlenecek eğitim ve seminer çalışmaları planlayın.

● Risk grubunda yer alan öğrencilere ilişkin bilgilerinizi güncelleyin. Çeşitli konularda

sorun yaşayan öğrencileri tespit edin. Bu öğrencilerin tespit edilmesi ve onlara

verilecek desteğin planlanması önemlidir.

ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER

COVID-19 pandemi süreciyle eğitim-öğretim hizmetleri uzaktan

eğitim aracılığıyla sunuluyor olsa da öğretmenler yüz yüze

eğitimde olduğu gibi COVID-19 pandemi sürecinde çocukların

psikolojik sağlamlıklarını arttırmada rol oynamaktadırlar. Kriz

sonrası durumlarda psikolojik sağlamlığın etkin hale

getirilebilmesinde çocuk ve öğretmen arasında kurulan sağlıklı

ilişki son derece önemlidir.

• -Paylaşımı destekleme: Kriz süresince yakınında sakin, tutarlı,

• çocukları dinleyen ve duygularını önemseyen yetişkinler bulunan çocukların diğer çocuklara göre kriz durumlarıyla daha sağlıklı bir şekilde başa çıkabilmektedirler. Bu nedenle COVID-19 pandemi sürecinde derslerde çocukların duygularını paylaşabileceği zamanların oluşturulması, etkinlikler aracılığıyla çocukların süreci normalleştirmelerine, benzer duyguların ve düşüncelerin akranlarında olduğunu görmelerine olanak tanıyacak paylaşımların yapılması ve bu paylaşımlar sırasında hem etkin dinlemek hem de duygularının anlaşıldığını ifade etmek çocukların COVID-19 pandemi süreci öncesindeki normal işlevselliğine dönmelerini kolaylaştıracaktır.

• - Yönlendirme yapma: Sorun yaşayan öğrencilerin kısa sürede tespit

edilebilmesinde, akranlarıyla buluşmalarının sağlanarak paylaşımlarının

artırılmasında ve müdahale sürecinin kısa sürede başlatılmasında

öğretmenlerin önemi büyüktür .Bu nedenle COVID-19 pandemi sürecinde

online platformlarda çocukları gözlemleyebilen ve ailelerle etkileşimleri

sırasında çocuklar hakkında bilgi alabilen öğretmenler süreç içerisinde

çocukları bütüncül bir şekilde değerlendirebilmeli ve gerekli gördüğünde

çocukları ruh sağlığı çalışanına yönlendirmelidir.

• -İşbirliği yapma: COVID-19’un uzun vadeli olumsuz etkilerinin azaltılması için çocukların duygularını paylaşmalarına olanak tanıyacak hem canlı derslerde hem de ders dışında etkinlikler düzenlenebilir. Çocukların sosyal-duygusal gelişimleri göz önünde bulundurulduğunda COVID-19 pandemi sürecinde ortaya çıkan tepkilerin dışavurumunun gerçekleşebilmesi için yaş gruplarına göre resim yapma, şiir yazma, hikaye tamamlama gibi aktiviteler yapılabilir. Canlı ders ve ders dışı etkinlikler aracılığıyla ortaya çıkan tepkilerin türü, yoğunluğu ve sıklığı ile ilgili olarak öğretmenler aile üyeleriyle iş birliği yaparak gizliliği koruyarak çocuğun psikolojik dayanıklılığın güçlenmesine destek olacak şekilde paylaşımlar yapılabilir.

• - Bilgilendirme: Öğretmenler derslerinde yaptıkları uygulamalar aracılığıyla salgının nasıl yayıldığını, nasıl önlenebileceğini ve bulaşma sürecini çocuklara anlatabilirler. UNICEF’e (2020d) göre Fen Bilgisi dersleri gibi derslerde yapılabilecek bu uygulamalar sağlık eğitimi çerçevesinde değerlendirilebilir. Sosyal Bilgiler dersinde ise tarih boyunca salgın hastalıkların sürecine, toplumsal ve bireysel düzeyde nasıl başa çıkıldığına . dair bilgiler öğretmenler tarafından verilebilir.

Türkçe gibi derslerde ise öğrencileri eleştirel

düşünme becerilerini ders içi faaliyetlerle geliştirerek

çocukların COVID-19 ile ilgili bildikleri yanlış bilgileri

tespit etmelerine yardımcı olunabilir.

Öğrencileriniz Tekrar Okula Geldiğinde Aşağıdaki Soruların Cevabını Biliyor Olmanız Müdahaleleri

Planlamanızda Yardımcı Olabilir

▷ Ailesinde enfekte olmuş kişi var mı?

▷ Daha önce zorlu yaşam olaylarından etkilenmiş kişi(ler) var mı?

▷ Anne baba ve kardeşlerinden birini ya da bir kaçını daha önce hastalık nedeniyle kaybetmiş kişi(ler) var mı?

▷ Kronik hastalığı olan kişi(ler) var mı?

▷ Salgın hastalık nedeniyle ailesi ekonomik zorluk yaşayan kişi(ler) var mı?

▷ Bakım ve koruma altında (çocuk yuvasında/sevgi evlerinde) öğrenciniz var mı?

▷ Hâlihazırda solunum yolu enfeksiyonu geçiren kişi(ler) var mı?

▷ Bu sorulara “evet” cevabı veren öğrenciler bu süreçte neler yaşadılar

ve hissettiler?

Ebeveyn ve çocuklar için yararlı olabilecek bazı internet adresleri

1)https://www.psychologytools.com/assets/covid19/guid e_to_living_with_worry_and_anxiety_amidst_global_u ncertainty_tr.pdf

2)http://profdromerdincerilkokulu.meb.k12.tr/meb_iys_d osyalar/34/39/759782/dosyalar/2020_03/14140620_Y aramazKorona.pdf.pdf

3)https://www.unicef.org/turkey/hikayeler/%C3%A7ocu%

C4%9Funuzakoronavir%C3%BCs-2019dan-covid-19- nas%C4%B1l-s%C3%B6z-etmelisiniz

4)https://www.unicef.org/turkey/media/9496/file/Benim

%20Kahraman%C4%B1m%20S ensin.pdf

5) https://services.tubitak.gov.tr/edergi/user/index.jsp

TEŞEKKÜRLER

Hazırlayan

Hamide DEMİRLENDİ

KAYNAKÇA

• https://www.acibadem.com.tr/koronavirus/koronavirus-corona-virusu-nedir-belirtileri/

• https://www.hayatadestek.org/blog/insani-yardim/korona-virusu-ogrenmenin-tam-

zamani/?gclid=CjwKCAjwlbr8BRA0EiwAnt4MTq0zUmitXHeiKxyI6V6ev4OfteTFJF68AXV-tVZ5IPDnh8qyijLr5xoCYwIQAvD_BwE

• http://www.yeditepehastanesi.com.tr/corona-virusten-korunma-yollari

• https://ankaraism.saglik.gov.tr/yazdir?CBB72D0958AE84F30F5BA00FA6000AD9

• ÇAYKUŞ ,E.T& MUTLU ÇAYKUŞ^,T (2020) Covid-19 Pandemi Sürecinde Çocukların Psikolojik Dayanıklılığını Güçlendirme Yolları: Ailelere, Öğretmenlere ve Ruh Sağlığı Uzmanlarına Öneriler, (95-113)

• HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ PSİKOLOJİ BÖLÜMÜ /’’COVID-19 SALGINI’NIN PSİKOLOJİK SONUÇLARI VE ETKİLİ BAŞA ÇI KMA YÖNTEMLERİ’’ makalesi

• TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI/’’ SALGIN (COVİD-19) SONRASI OKULA UYUM KILAVUZ VE ETKİNLİKLER