İş Sağlığı ve Güvenliği-II

(1)

İş Sağlığı ve Güvenliği-II

Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

Yrd. Doç. Dr. Yasin KABALCI

(2)

Kaynak Kaynak

İki malzemenin,

ısı veya basınç ya da her ikisini kullanarak, bir malzemeye ilave ederek veya etmeden

birleştirilmesidir.

Genel olarak kaynak; imalat, onarım ve tamir işlerinde bir yöntem olarak kullanılır.

Kaynak İşlerinde İSG

(3)

Kaynak Kaynak

Kaynak tekniğinde kullanılan ısı,

 Bir yanıcı gaz ile hava veya oksijenin yanmasından meydana gelen alev,

 Elektrot ile iş parçası veya iki elektrot arasında meydana gelen elektrik arkı,

 İki veya daha fazla metal parçasından akım geçerken parçaların gösterdiği elektrik direnci ısısı gibi,

uygulanan usule göre değişebilir.

Kaynak İşlerinde İSG

3

(4)

Kaynak Yöntemleri Kaynak Yöntemleri

Sanayide genellikle eritme kaynak yöntemleri kullanılmaktadır.

 Gaz kaynağı

 Ark kaynağı

 Toz altı kaynağı

 Gaz altı kaynağı

Kaynak İşlerinde İSG

(5)

Kaynak Yöntemleri Kaynak Yöntemleri

ç y ğ

Çok Kullanılan Ergitme Kaynağı Yöntemleri:

 Oksi‐Asetilen kaynağı ve Oksi‐SPG Kaynağı

 Elektrik ark kaynağı

 Tungsten elektrotla gaz altı kaynağı (TIG)

 Eriyen elektrotla gaz altı kaynağı (MIG ve MAG, MIG: Metal‐Soygaz, MAG: Metal‐Aktif Gaz (Argon, Karbondioksit))

 Toz altı kaynağı

 Direnç nokta kaynağı

Kaynak İşlerinde İSG

5

(6)

ELEKTRİK ARK KAYNAĞINDA TEHLİKELER ELEKTRİK ARK KAYNAĞINDA TEHLİKELER

 Elektrik çarpması (Şoku)

 Zararlı ışınlar

 Tungsten elektrotla gaz altı kaynağı (TIG)

 Zararlı gazlar

Kaynak İşlerinde İSG

(7)

Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler

Elektrik çarpması (Şoku):

 Kaynak makinelerinde çalışma gerilimi 10‐40 Volt arasındadır.

 Boşta çalışma gerilimi ise 80‐110 Volt arasındadır.

 Bu sebeple boşta çalışmalarda elektrik çarpması şeklindeki kazalara rastlanmaktadır.

Kaynak İşlerinde İSG

7

(8)

Elektrik çarpmasına karşı alınacak önlemler:

 Düşük gerilimli makine kullanmak

 Uygun topraklama yapmak

 Sistemin (Kablolar, penseler vs.) izolasyonuna dikkat etmek

 Islak ve rutubetli şartlarda çalışmamak

 İletken ve dar ortamlarda (Kazan içi, boru içi gibi) yapılan çalışmalarda izolasyon yapmak

Kaynak İşlerinde İSG

(9)

Elektrik çarpmasına karşı alınacak önlemler:

 İletken ve dar ortamlarda doğru akım veya düşük gerilim kullanmak (En yüksek gerilim 100 V. olan)

 İlk yardım şartlarını hazır etmek

 Kaynak pensini koltuk altına veya omuza koymamak

Kaynak İşlerinde İSG

9

(10)

Zararlı Işınlar:

 Kaynak esnasında insan sağlığına zararlı ışıklar ortaya çıkmaktadır.

 Bunlar:

a) Parlak ışınlar (Göze zarar verir)

b) Mor ötesi ışınlar (Göze ve cilde zarar verir) c) Kızıl ötesi ışınlar (Isı vermekte ve gerginliğe

sebep olmaktadır)

Kaynak İşlerinde İSG

(11)

Zararlı Işınlara karşı alınacak önlemler:

 Uygun koyulukta maske kullanmak

 Uygun iş elbisesi giymek

 Kaynak işlerini perdelemek (Diğer kişilere zarar vermemek için paravan vb. kullanımı)

Kaynak İşlerinde İSG

11

(12)

Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Elektrik Ark Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Zararlı Gazlar: Kaynak esnasında çeşitli zararlı gazlar ortaya çıkar:

 Karbondioksit (Boğma etkisi yapar)

 Argon (Boğma etkisi yapar)

 Ozon (Akciğerde şiddetli tahriş yapar)

 Azot Oksit (Akciğerde şiddetli tahriş yapar)

 Karbon monoksit (Zehirleme yapar)

 Yağ giderme sıvılarından meydana gelen zehirli gazlar

Kaynak İşlerinde İSG

(13)

Zararlı Gazlara karşı alınacak önlemler:

 Uygun havalandırma yapmak

 Lokal havalandırma

 Yerden Havalandırma

 Genel havalandırma

 İş parçasını solventlerden arındırmak

 Koruyucu maske kullanmak

Kaynak İşlerinde İSG

13

(14)

Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler

 Gaz Patlaması

 Ortamın havasının bozulması

 Zararlı kaynak ışınları

Kaynak İşlerinde İSG

(15)

Gaz Patlaması:

 Ortama parlayıcı gazın yayılması sonucu patlama meydana gelebilir.

 Alevin geri tepmesi sonucu tüp patlaması meydana gelebilir.

Kaynak İşlerinde İSG

15

(16)

Gaz Patlaması Olmaması İçin Alınacak Tedbirler:

 Tüpler cinslerine göre ayrı ayrı depolanmalı

 Depolarda ateş yasağı uygulanmalı

 Tüpler güneşin dik ışınlarından ve yağmurdan korunmalı

 Tüplerin devrilmemesi için tedbir alınmalı

 Depolar etrafı duvarla çevrilmeli, üstü hafif çatılı olmalı

 Uygun havalandırması olmalı

 Yangına karşı tedbir alınmalı

Kaynak İşlerinde İSG

(17)

Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Alev geri tepmemesi ve tüpün patlamaması için alınacak önlemler:

 Sulu geri tepme emniyet tertibatı kullanılabilir

 Çekvalf (Emniyet valfleri) ‐alev geçirmez tertibatı kullanılabilir.

 Üflecin aşırı ısınması önlenmelidir.

Kaynak İşlerinde İSG

17

(18)

Alev Geri Tepme Emniyet Ventili Alev Geri Tepme Emniyet Ventili

 Oksi‐yakıt proseslerinde, gazın kesme ve kaynak ekipmanından geri tepmesi sonucu ortaya çıkabilecek yanmayı (alev geri tepmesi hadisesini) önlemek için geliştirilmiştir.

Kaynak İşlerinde İSG

(19)

Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Ortamın havasının bozulmasına karşı alınacak önlemler:

 Kaynak esnasında ortaya çıkan zararlı gazlar ortam havasını bozar.

 Uygun şekilde havalandırma yapılması gerekir.

Kaynak İşlerinde İSG

19

(20)

Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Kaynak ışınlarına karşı alınacak önlemler:

 Oksi‐asetilen kaynağındaki kaynak ışınları elektrik kaynağına oranla daha azdır ve etkisizdir.

 Uygun maske, iş elbisesi ve kaynak paravanaları kullanılmalıdır.

Kaynak İşlerinde İSG

(21)

Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Diğer Tedbirler:

 Tüpler dik durmalı,

 Oksijen tüpleri yağlı elle dokunulmamalı,

 Üflecin aşırı ısınması önlenmeli,

 Gaz kaçakları uygun şekilde kontrol edilmeli,

 Alev geri tepmelerinde asetilen tüpünün ısınıp ısınmadığına dikkat edilmeli,

 Asetilen ve oksijen hortumları farklı renkte olmalı.

Kaynak İşlerinde İSG

21

(22)

 Parlayıcı, Patlayıcı maddelerle kirlenmiş olan kaplarda kaynak yapılmaya başlanmadan önce iyice temizlenmeli, içine su doldurulmalı, ehil kişiler tarafından kaynak yapılmalıdır

 Kaynak filmi çekenler radyoaktif ışınlardan korunmalı

 Tüpler 5 yılda bir kontrol edilmeli basınç testine tabi tutulmalı

Kaynak İşlerinde İSG

(23)

 Kaynak işlerinde en büyük riskin kaynakçının yanında ve etrafında çalışanlar olduğu

unutulmamalıdır.

 Havalandırma ısıtma ile birlikte düşünülmelidir

 Kazan içi gibi kapalı alanda çalışan kaynakçılara gözcü konmalı

 İlk yardım için hazırlıklı olunmalıdır

Kaynak İşlerinde İSG

23

(24)

Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Gazlar ve Gaz Tüpleri:

 Yanıcı Gazlar: Tüplerde valf ağzı sol vida

dişlidir. Saat ibresinin ters yönünde sıkıştırılır.

Asetilen: Renksiz, havadan hafif, zehirli olmayan gazdır. Sarımsağa benzer kokusu vardır. Sistemde bakır, %70 alaşımlı bakır malzeme, gümüş ve

civa asla kullanılmaz. Çok reaktif olan bakır

asetilit bileşimi oluşur, bu da şiddetli patlamaya neden olabilir.

Kaynak İşlerinde İSG

(25)

 Yakıcı Gazlar: Tüplerde valf ağzı sağ vida dişlidir. Saat ibresi yönünde sıkıştırılır.

 Azot‐Argon: Azot havanın %70 ini oluşturur.

Havadan hafiftir. Argon havadan ağırdır.

 Saf azot ve argonu 3 kez solumak öldürebilir.

Kaynak İşlerinde İSG

25

(26)

 Gaz tank ve tüpleriyle, gaz nakleden hatlar normların belirttiği renklerde boyanmalıdır.

 Asetilen – sarı

 Oksijen – mavi

 Hidrojen – kırmızı

 Azot – yeşil

 Basınçlı hava – açık mavi

 Karbon gazı – kırmızı

 Klor – gri

 Propan – gri

Kaynak İşlerinde İSG

(27)

1. Grup (Oksijen, Azot, Argon, CO₂ ve Helyum): Yanıcı olmayan, Aşındırıcı olmayan, Az Toksik

2. Grup (Asetilen, Hidrojen, Propan, Bütan, LPG): Yanıcı, Aşındırıcı olmayan, Az Toksik

3. Grup (Amin,Merkaptan, Halojenli Hidrokarbon içeren özel gaz karışımları): Yanıcı, Aşındırıcı, Toksik

4. Grup (Hidrojenklorür, Flor ve Florür, Asit Gazları ):

Toksik ve/veya Aşındırıcı, Yakıcı, Yanıcı olmayan

5. Grup (Silan): kendiliğinden alevlenir.

6. Grup (Asrin, Fosfin, Azot Oksitler): Çok toksik GAZLAR

Kaynak İşlerinde İSG

27

(28)

Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Oksi‐asetilen Kaynağında Tehlikeler ve Tedbirler Kapalı Saha Örnekleri;

 Kazan, fırın

 Boru hattı, çukur, pompa istasyonu

 Reaksiyon veya proses kapları,

 Silo, depolama tankları,

 Kanalizasyon, bodrum katları, menhol

 Hendek, sarnıçlar

Kaynak İşlerinde İSG

(29)

Kaynak İşlerinde İSG

29

(30)

Kaynak İşlerinde İSG

(31)

Kaynak İşlerinde İSG

31

Kısıtlı Giriş

(32)

Kaynak İşlerinde İSG

Normal giriş kapatılmış

(33)

En tehlikeli durumlar En tehlikeli durumlar

 Kapalı sahanın içinde ve etrafında aynı anda başka çalışma olması

 Kapalı Alanda yapılacak faaliyetin kendi tehlikeleri

 Kaynak ve kesme işlemleri,

 Solvent ile temizlik yapma, diğer kimyasalların kullanımı

 Gazlı ekipmanların kullanımı

 Acil durumlar

Kaynak İşlerinde İSG

33

(34)

Kapalı Sahaya İzinle Giriş Kapalı Sahaya İzinle Giriş

 Yetkili kişi tarafından yazılı giriş ve çalışma izini formu imzalanır.

 Bu izin formunda Ön giriş tedbirlerinin alındığı ve içeri girişin emniyetli olduğu doğrulanır.

 İzin kapalı sahanın girişine asılır.

 İzin formunda kapalı sahaya girmeden önce alınması gereken tedbirler belirtilmiştir.

 Yeni şartlar oluştuğunda veya iş tamamlandığında izin sona erdirilir.

 Risk analizi yapılır ve bir gün öncesinden kaynakçı ekibi eğitilir/bilgilendirilir.

Kaynak İşlerinde İSG

(35)

Kapalı Alanda Kaynak Kapalı Alanda Kaynak

Kaynak İşlerinde İSG

35

temiz hava

kirli hava

N

(36)

Toz altı Kaynağı Toz altı Kaynağı

 Kaynak için gerekli ısının, tükenen elektrod (veya elektrodlar) ile iş parçası arasında oluşan ark (veya arklar) sayesinde ortaya çıktığı bir ark kaynak yöntemidir.

 Ark bölgesi kaynak tozu tabakası ile, kaynak metali ve kaynağa yakın ana metal de ergiyen kaynak tozu (cüruf) ve kaynak dikişi tarafından korunur.

Kaynak İşlerinde İSG

(37)

Gaz altı Kaynağı Gaz altı Kaynağı

 Kaynak yerinin bir gaz atmosferiyle korunması sonucu yapılan ark kaynağına gazaltı ya da koruyucu gaz kaynağı adı verilir.

 Başlıca türleri MIG‐MAG ve WIG (TIG) gazaltı kaynak teknikleridir.

Kaynak İşlerinde İSG

37

(38)

Gaz altı Kaynağı Gaz altı Kaynağı

 Bu kaynak türünde koruyucu gaz olarak Argon ve Helyum gibi soy gazlar kullanan MIG ( İngilizce; Metal Inert Gas) kaynak tekniği ile koruyucu gaz olarak aktif bir gaz olan Karbondioksit kullanan MAG (İngilizce; Metal Active Gas) teknikleri en yoğun olarak kullanılır.

 Diğerlerine göre nisbeten daha az kullanılan WIG tekniğinin diğerlerinden farkı erimeyen Wolfram (Tungsten) elektrod kullanılmasıdır.

Kaynak İşlerinde İSG

(39)

Kişisel Koruyucular Kişisel Koruyucular

 Eldiven ateşe dayanıklı olarak üretilmiş olmalıdır.

 Önlük ve tozluk deriden ve ateşe, radyant ısıya ve sıcak metal çapaklarına dayanıklı olmalıdır.

 Ayakkabılar sıcak çapakların ayağa girmesini

önlemek amacıyla uzun konçlu, malzeme düşmelerine karşı burnu çelikli olarak yapılmalıdır.

Kaynak İşlerinde İSG

39

(40)

Kişisel Koruyucular Kişisel Koruyucular

 Eğer baş üstü çalışması var ise deri başlık ve omuzluk kullanılmalıdır.

 Ağır ve keskin malzemelerin başa çarpmasını ve düşmesini önlemek için baret giyilmelidir.

 İş elbiseleri kalın ve yünden dikilmeli (ateşe daha dayanıklı olduğundan), pamuk kullanılmamalı ve çok dar olmamalıdır.

 İş elbiselerin kolları ile pantolonların paçaları düğmeli veya lastikli olmalı, tozların birikmelerine karşı cepsiz dikilmelidir.