T.C.
SA LIK BAKANLI I
TEMEL SA LIK H ZMETLER GENEL MÜDÜRLÜ Ü
LKYARDIM VE AC L SA LIK H ZMETLER DA RE BA KANLI I
TEMEL LKYARDIM UYGULAMALARI M K TABI
H. Faz l NAN*
Zülfinaz KURT**
lknur KUB LAY***
ANKARA 2007
* lkyard m ve Acil Sa k Hizmetleri Daire Ba kan
ÖNSÖZ
Ya ad z sürece çe itli nedenlerle yaralanmalar veya hastal klarla kar la mam z kaç lmazd r. Ya am n çe itli dönemlerinde, bulundu umuz her ortamda kaza ve hastalanma riski ta maktay z. Bu gibi durumlarla kar la zda, müdahalede bulunanlar n ilkyard m e itimi alm olmalar , ya am n sürdürülmesinde, sakatlanmalar n önlenmesinde ve iyile me sürecinin k salt lmas nda belirleyici rol oynayacakt r.
Ülkemizde ev, i ya da trafik kazalar ve do al afetler nedeni ile çok say da vatanda z ya am kaybetmekte ya da sakat kalmaktad r. Bu gibi durumlarda olay yerinde her zaman bir sa k görevlisi olamayaca için olaydan etkilenen ya da ortamda bulunan ki ilerin kendilerine ya da ba kalar na yapacaklar ilkyard m uygulamalar son derece önemlidir. Toplumumuzda genel bir anlay olarak, ilkyard m ile acil yard m ifadeleri birbirlerinin yerine kullan lmaktad r.
Oysa acil yard m, sa k çal anlar taraf ndan gerekli donan mla yap lan t bbi müdahaleleri kapsamas na ra men; ilkyard m, bu konuda e itim alm ki ilerce olay yerinde bulunan malzemelerle ilaçs z olarak yap lan, uygulamalard r.
Ancak ilkyard m e itimi almam ki ilerin, ilkyard m uygulamalar nda bulunmalar sak ncal sonuçlar do urabilir. Bu nedenle ilkyard m uygulayacak olan ki ilerin, mutlaka ilkyard m
itimi alm olmalar , öncelikli amaçlar n ki ilere zarar vermemek oldu unu bilmeleri ve hayati tehlike olu turabilecek müdahalelerde bulunmamalar son derece önemlidir.
Bakanl z taraf ndan toplumda ilkyard m bilincinin geli tirilmesi, ilkyard m e itimi alm ki ilerin say n art lmas ve konuya gereken duyarl n gösterilmesi amac yla ilkyard m konusunda bir dizi yeni çal ma ba lat lm r. Bu nedenle ö retmen, polis, itfaiyeci, arama ve kurtarma hizmetlerinde görev alan ki iler gibi öncelikli meslek gruplar ba ta olmak üzere tüm halk n ilkyard m konusundaki eksik ya da yanl bilgilerinin giderilmesi ve güncelle tirilmesi amac yla lkyard m Temel Uygulamalar E itim Rehberi haz rlanm r.
Bu amaçla; Bakanl z taraf ndan haz rlanan ve 22 May s 2002 tarih ve 24762 say Resmi Gazete’ de yay nlanan lkyard m Yönetmeli i çerçevesinde, önümüzdeki y llarda ilkyard m itimi alm sertifikal ilkyard mc lar n say lar n ve niteliklerinin artmas na ve toplumumuzun ilkyard m konusunda bilinçlendirilmesine katk sa layacak olan bu rehberin haz rlanmas nda eme i geçen lkyard m ve Acil Sa k Hizmetleri Daire Ba kanl çal anlar na te ekkür ederim.
Temel Sa k Hizmetleri Genel Müdürü
NDEK LER:
1-GENEL LKYARDIM B LG LER :
lkyard m nedir? 8
Acil tedavi nedir? 8
lkyard mc kimdir? 8
lkyard m ve acil tedavi aras ndaki fark nedir? 8
lkyard n öncelikli amaçlar nelerdir? 8
lkyard n temel uygulamalar nelerdir? 8
112’nin aranmas s ras nda nelere dikkat edilmelidir? 9
lkyard mc n müdahale ile ilgili yapmas gerekenler nelerdir? 9
lkyard mc n özellikleri nas l olmal r? 9
Hayat kurtarma zinciri nedir? 10
lkyard n ABC’si nedir? 10
2-HASTA/YARALININ VE OLAY YER N DE ERLEND LMES : lkyard mc n bilmesi gereken ve vücudu olu turan sistemler nelerdir? 11
Vücutta nab z al nabilen bölgeler nelerdir? 12
Hasta/yaral n de erlendirilmesinin amac nedir? 12
Hasta/yaral lar n ilk de erlendirilme a amalar nelerdir? 12
Hasta/yaral n ikinci de erlendirmesi nas l olmal r? 13
Olay yerini de erlendirmenin amac nedir? 14
Olay yerinin de erlendirilmesinde yap lacak i ler nelerdir? 14
3-TEMEL YA AM DESTE : Solunum ve kalp durmas nedir? 15
Temel ya am deste i nedir? 15
Hava yolunu açmak için Ba -Çene pozisyonu nas l verilir? 15
Yapay solunum nas l yap r? 15
kalp masaj nas l yap r? 16
Çocuklarda (1-8 ya ) Temel Ya am Deste i nas l yap r? 17
Bebeklerde (0-1 ya ) Temel Ya am Deste i nas l yap r? 17
Hava yolu t kan kl nedir? 18
Hava yolu t kan kl belirtileri nelerdir? 18 Tam t kan kl k olan ki ilerde Heimlich manevras nas l uygulan r? 18
smi t kan kl k olan ki ilerde nas l ilkyard m uygulan r? 20
Kanamalarda ilkyard m uygulamalar nelerdir? 21
Vücutta bask uygulanacak noktalar nelerdir? 22
Kanamalarda üçgen bandaj uygulamas nas l yap lmal r? 22
Hangi durumlarda turnike uygulanmal r? 23
Turnike uygulamas nda dikkat edilecek hususlar neler olmal r? 23
El ve ayak kopmalar nda turnike nas l uygulan r? 23
ok nedir? 24
Kaç çe it ok vard r? 24
ok belirtileri nelerdir? 25
okta ilkyard m uygulamalar nelerdir? 25
ok pozisyonu nas l verilir? 25 5-YARALANMALARDA LKYARDIM: Yara nedir? 26
Kaç çe it yara vard r? 26
Yaralar n ortak belirtileri nelerdir? 26
Yaralanmalarda ilkyard m nas l olmal r? 27
Ciddi yaralanmalar nelerdir? 27
Ciddi yaralanmalarda ilkyard m nas l olmal r? 27
Delici gö üs yaralanmalar nda ne gibi sorunlar görülebilir? 27
Delici gö üs yaralanmalar nda ilkyard m nas l olmal r? 28
Delici kar n yaralanmalar nda ne gibi sorunlar olabilir? 28
Delici kar n yaralanmalar nda ilkyard m nas l olmal r? 28
Kafatas ve omurga yaralanmalar neden önemlidir? 28
Kafatas yaralanmalar çe itleri nelerdir? 29
Kafatas ve omurga yaralanmalar n nedenleri nelerdir? 29
Kafatas ve omurga yaralanmalar nda belirtiler nelerdir? 29
Kafatas ve omurga yaralanmalar nda ilkyard m nas l olmal r? 30
6-YANIK, DONMA VE SICAK ÇARPMASINDA LKYARDIM: Yan k nedir? 31 Kaç çe it yan k vard r? 31 Yan n ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir? 31
Yan klar nas l derecelendirilir? 31
Yan n vücuttaki olumsuz etkileri nelerdir? 31
Is ile olu an yan klarda ilkyard m i lemleri nedir? 32
cak yaz günlerinde s cak çarpmas ndan korunmak için al nmas gereken önlemler nelerdir? 34
Donuk belirtileri nelerdir? 34
Donukta ilkyard m nas l olmal r? 34
7-KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA LKYARDIM: k nedir? 35
Kaç çe it k k vard r? 35
k belirtileri nelerdir? 35
n yol açabilece i olumsuz durumlar nelerdir? 35
klarda ilkyard m nas l olmal r? 35
Burkulma nedir? 36
Burkulma belirtileri nelerdir? 36
Burkulmada ilkyard m nas l olmal r? 36
k nedir? 36
k belirtileri nelerdir? 36
kta ilkyard m nas l olmal r? 36
k ç k ve burkulmalarda tespit nas l olmal r? 36
Tespit s ras nda dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? 36
Tespit yöntemleri nelerdir? 37
8-B NÇ BOZUKLUKLARINDA LKYARDIM: Bilinç bozuklu u/Bilinç kayb nedir? 40
Bilinç kayb nedenleri nelerdir? 40
Bilinç bozuklu u belirtileri nelerdir? 40
Bilinç bozuklu u durumunda ilkyard m nas l olmal r? 41
Koma pozisyonu (Yar yüzükoyun-Yan pozisyon) nas l verilir? 41
Havale nedir? 42
Havale nedenleri nelerdir? 42
Nedenlerine göre havale çe itleri nelerdir? 42
Ate nedeniyle olu an havale nedir? 42
Ate nedeniyle olu an havalede ilkyard m nas l olmal r? 42
Sara krizi ( Epilepsi) nedir? 42
Sara krizinin belirtileri nelerdir? 43
Sara krizinde ilkyard m nas l olmal r? 43
Kan ekeri dü üklü ü nedir? 43
Kan ekeri dü mesinin nedenleri nelerdir? 43
Kan ekeri aniden dü tü ünde hangi belirtiler görülür? 43
Kan ekeri dü üklü ü yava ve uzun sürede olu ursa hangi belirtiler görülür? 44
Gö üs a nda ilkyard m nas l olmal r? 45
9-ZEH RLENMELERDE LKYARDIM: Zehirlenme nedir? 46
Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir? 46
Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir? 46
Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyard m nas l olmal r? 46
Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyard m nas l olmal r? 47
Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyard m nas l olmal r? 47
Zehirlenmelerde genel ilkyard m kurallar nelerdir? 47
10-HAYVAN ISIRMALARINDA LKYARDIM: Hayvan rmalar nda ilkyard m nas l olmal r? 48
Ar sokmalar n belirtileri nelerdir? 48
Ar sokmalar nda ilkyard m nas l olmal r? 48
Akrep sokmalar n belirtileri nelerdir? 48
Akrep sokmalar nda ilkyard m nas l olmal r? 48
lan sokmalar n belirtileri nelerdir? 48
lan sokmalar nda ilkyard m nas l olmal r? 48
Deniz canl lar sokmas nda belirtiler nelerdir? 49
Deniz canl lar sokmas nda ilkyard m nas l olmal r? 49
11-GÖZ, KULAK VE BURUNA YABANCI C M KAÇMASINDA LKYARDIM: Göze yabanc cisim kaçmas nda ilkyard m nas l olmal r? 50
Kula a yabanc cisim kaçmas nda ilkyard m nas l olmal r? 50
Buruna yabanc cisim kaçmas nda ilkyard m nas l olmal r? 50
12-BO ULMALARDA LKYARDIM: Bo ulma nedir? 51
Bo ulma nedenleri nelerdir? 51
Bo ulmalarda genel belirtiler nelerdir? 51
Bo ulmalarda genel ilkyard m i lemleri ne olmal r? 51
13-HASTA/YARALI TA IMA TEKN KLER : Hasta/yaral ta nmas nda genel kurallar nelerdir? 52
Acil ta ma teknikleri nelerdir? 52
(1)
GENEL LKYARDIM B LG LER
lkyard m nedir?
Herhangi bir kaza veya ya am tehlikeye dü üren bir durumda, sa k görevlilerinin yard sa lan ncaya kadar, hayat n kurtar lmas ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amac ile olay yerinde, bbi araç gereç aranmaks n, mevcut araç ve gereçlerle yap lan ilaçs z uygulamalard r.
Acil tedavi nedir?
Acil tedavi ünitelerinde, hasta/yaral lara doktor ve sa k personeli taraf ndan yap lan t bbi müdahalelerdir.
lkyard m ve acil tedavi aras ndaki fark nedir?
Acil tedavi bu konuda ehliyetli ki ilerce gerekli donan mla yap lan müdahale olmas na kar n, ilkyard m bu konuda e itim alm herkesin olay n oldu u yerde bulabildi i malzemeleri kullanarak yapt hayat kurtar müdahaledir.
lkyard mc kimdir?
lkyard m tan nda belirtilen amaç do rultusunda hasta veya yaral ya t bbi araç gereç aranmaks n mevcut araç gereçlerle, ilaçs z uygulamalar yapan e itim alm ki i ya da ki ilerdir.
lkyard n öncelikli amaçlar nelerdir?
Hayati tehlikenin ortadan kald lmas ,
Ya amsal fonksiyonlar n sürdürülmesinin sa lanmas , Hasta/yaral n durumunun kötüle mesinin önlenmesi,
yile menin kolayla lmas .
lkyard n temel uygulamalar nelerdir?
lkyard m temel uygulamalar Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK) olarak ifade edilir.
Koruma:
Kaza sonuçlar n a rla mas önlemek için olay yerinin de erlendirilmesini kapsar. En önemli lem olay yerinde olu abilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre olu turmakt r.
Bildirme:
Olay / kaza mümkün oldu u kadar h zl bir ekilde telefon veya di er ki iler arac ile gerekli yard m kurulu lar na bildirilmelidir. Türkiye'de ilkyard m gerektiren her durumda telefon ileti imleri, 112 acil telefon numaras üzerinden gerçekle tirilir.
112’nin aranmas s ras nda nelere dikkat edilmelidir?
Sakin olunmal ya da sakin olan bir ki inin aramas sa lanmal ,
112 merkezi taraf ndan sorulan sorulara net bir ekilde cevap verilmeli,
Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olay n oldu u yere yak n bir caddenin ya da çok bilinen bir yerin ad verilmeli,
Kimin, hangi numaradan arad bildirilmeli, Hasta/yaral (lar) n ad ve olay n tan yap lmal , Hasta/yaral say ve durumu bildirilmeli,
er herhangi bir ilkyard m uygulamas yap ld ysa nas l bir yard m verildi i belirtilmeli, 112 hatt nda bilgi alan ki i, gerekli olan tüm bilgileri ald söyleyinceye kadar telefon kapat lmamal r.
Kurtarma (Müdahale):
Olay yerinde hasta / yaral lara müdahale h zl ancak sakin bir ekilde yap lmal r.
lkyard mc n müdahale ile ilgili öncelikli yapmas gerekenler nelerdir?
Hasta / yaral lar n durumu de erlendirilir (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekler belirlenir,
Hasta/yaral n korku ve endi eleri giderilir,
Hasta/yaral ya müdahalede yard mc olacak ki iler organize edilir,
Hasta/yaral n durumunun a rla mas önlemek için kendi ki isel olanaklar ile gerekli müdahalelerde bulunulur,
klara yerinde müdahale edilir, Hasta/yaral s cak tutulur,
Hasta/yaral n yaras görmesine izin verilmez, Hasta/yaral hareket ettirmeden müdahale yap r,
Hasta/yaral n en uygun yöntemlerle en yak n sa k kurulu una sevki sa lan r (112) (Ancak, a r hasta/yaral bir ki i hayati tehlikede olmad sürece asla yerinden
rdat lmamal r).
lkyard mc n özellikleri nas l olmal r?
Olay yeri genellikle insanlar n tela ve heyecanl olduklar ortamlard r. Bu durumda ilkyard mc sakin ve kararl bir ekilde olay n sorumlulu unu alarak gerekli müdahaleleri do ru olarak yapmal r. Bunun için bir ilkyard mc da a daki özelliklerin olmas gerekmektedir:
nsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmal , Önce kendi can güvenli ini korumal ,
Sakin, kendine güvenli ve pratik olmal , Eldeki olanaklar de erlendirebilmeli,
Olay an nda ve do ru olarak haber vermeli (112’yi aramak), Çevredeki ki ileri organize edebilmeli ve onlardan yararlanabilmeli,
yi bir ileti im becerisine sahip olmal r.
Hayat kurtarma zinciri nedir?
Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan olu ur. Son iki halka ileri ya am deste ine aittir ve ilkyard mc n görevi de ildir.
1.Halka - Sa k kurulu una haber verilmesi
2.Halka - Olay yerinde Temel Y am Deste i yap lmas 3.Halka - Ambulans ekiplerince müdahaleler yap lmas 4.Halka - Hastane acil servislerinde müdahale yap lmas r.
lkyard n ABC si nedir?
Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapal ise a dakiler h zla de erlendirilmelidir:
A. Hava yolu aç kl n de erlendirilmesi
B. Solunumun de erlendirilmesi ( Bak-Dinle-Hisset)
C. Dola n de erlendirilmesi ( ah damar ndan 5 saniye nab z al narak yap r)
(2)
HASTA/YARALININ VE OLAY YER N DE ERLEND LMES
lkyard mc n bilmesi gereken ve vücudu olu turan sistemler nelerdir?
lkyard mc n insan vücudu, yap ve i leyi i konusunda baz temel kavramlar bilmesi, ilkyard mc olarak yapaca müdahalelerde bilinçli olmas kolayla r.
Hareket sistemi: Vücudun hareket etmesini, desteklenmesini sa lar ve koruyucu görev yapar.
Hareket sistemi u yap lardan olu ur:
Kemikler Eklemler Kaslar
Dola m sistemi: Vücut dokular n oksijen, besin, hormon, ba kl k eleman ve benzeri elemanlar ta r ve yeniden geriye toplar. Dola m sistemi u yap lardan olu ur:
Kalp
Kan damarlar Kan
Sinir sistemi: Bilinç, anlama, dü ünme, alg lama, hareketlerinin uyumu, dengesi ve solunum ile dola sa lar. Sinir sistemi u yap lardan olu ur:
Beyin Beyincik Omurilik Omurilik so an
Solunum sistemi: Vücuda gerekli olan gaz al veri i görevini yaparak hücre ve dokular n oksijenlenmesini sa lar. Solunum sistemi u organlardan olu ur:
Solunum yollar Akci erler
Bo alt m sistemi: Kan süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulmas , zararl olanlar n at lmas görevlerini yaparak vücutta iç dengeyi korur. Bo alt m sistemi u organlardan olu ur:
drar borusu drar kesesi drar kanallar Böbrekler
Sindirim sistemi: A zdan al nan besinlerin ö ütülerek sindirilmesi ve kan dola vas tas yla vücuda da lmas sa lar. Sindirim sistemi u organlardan olu ur:
Pankreas Ba rsaklar
Ya am Bulgular le lgili Önemli Göstergeler Nelerdir?
Hasta/yaral de erlendirmeden önce ya am bulgular n anlamlar n bilinmesi gerekmektedir.
Çünkü; bu bulgular n var veya yok olmas yap lacak müdahaleler için önem ta maktad r.Ya am bulgular dedi imizde, hasta/yaral n;
—Bilinci,
—Solunumu,
—Dola ,
—Vücut Is ,
—Kan Bas nc ndan söz edilmektedir.
Bilinç Durumunun De erlendirilmesi:
Öncelikle, hasta/yaral n bilinç durumu de erlendirilir.
Normal bir ki i kendine yöneltilen tüm uyar lara cevap verir. Bilinç düzeyi yaralanman n rl gösterir. Bilinç düzeyleri;
Ki inin bilinci yerinde ise= Tüm uyar lara cevap verir.
1 Derece Bilinç Kayb = Sözlü ve gürültülü uyaranlara cevap verir.
2 Derece Bilinç Kayb = A uyaranlara cevap verir.
3 Derece Bilinç Kayb = Tüm uyaranlara kar tepkisizdir, cevap vermez, Solunum De erlendirilmesi:
Hasta/yaral n solunumu de erlendirilirken;
—solunum s kl na,
—Solunum aral klar n e itli ine,
—Solunum derinli i’ne bak r.
Ki inin 1 dakika içinde nefes alma ve verme say solunum s kl r.
—Sa kl yeti kin bir ki ide dakikada solunum say 12–20,
—Çocuklarda 16–22,
—Bebeklerde 18-24’dür.
Kan Bas nc n De erlendirilmesi:
Hasta/yaral de erlendirilirken kan bas nc kontrol edilmez. Ancak, kan bas nc n anlam n bilinmesi önemlidir.
Kalbin kas lma ve gev eme an nda damar duvar na yapt bas nçt r. Kalbin kan pompalama gücünü gösterir. Normal de eri 100/50- 140/100 mm Hg’dir.
Nab z De erlendirilmesi:
—Çocuklarda 100–120,
—Bebeklerde 100-140’d r.
Vücutta nab z al nabilen bölgeler nelerdir?
ah damar (adem elmas n her iki yan nda)
Ön-kol damar (Bile in iç yüzü, ba parma n üst hizas ) Bacak damar (Ayak s rt n merkezinde)
Kol damar (Kolun iç yüzü, dirse in üstü)
Hasta/yaral lar n dola de erlendirirken, çocuk ve yeti kinlerde ah damar ndan, bebeklerde kol atardamar ndan nab z al r.
Vücut Is n De erlendirilmesi:
lkyard mda vücut koltuk alt ndan ölçülmelidir.
Normal vücut 36,5 C’dir. Normal de erin üstünde olmas yüksek ate , alt nda olmas dü ük ate olarak belirtilir. 41–42 C üstü ve 34,5 C tehlike oldu unu ifade eder. 31.0 C ve alt ölümcüldür.
Hasta/yaral n de erlendirilmesinin amac nedir?
Hastal k ya da yaralanman n ciddiyetinin de erlendirmesi, lkyard m önceliklerinin belirlenmesi,
Yap lacak ilkyard m yönteminin belirlenmesi, Güvenli bir müdahale sa lanmas .
Hasta/yaral n ilk de erlendirilme a amalar nelerdir?
Hasta/yaral ya sözlü uyaranla ya da hafifçe omzuna dokunarak “iyi misiniz?” diye sorularak bilinç durumu de erlendirmesi yap r. Bilinç durumunun de erlendirilmesi daha sonraki
amalar için önemlidir. Buna göre hasta/yaral n ilk de erlendirilme a amalar unlard r:
A. Havayolu aç kl n de erlendirilmesi:
Özellikle bilinç kayb olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu t kayabilir ya da kusmuk, yabanc cisimlerle solunum yolu t kanabilir. Havan n akci erlere ula abilmesi için hava yolunun aç k olmas gerekir.
Hava yolu aç kl sa lan rken hasta/yaral ba , boyun, gövde ekseni düz olacak ekilde yat lmal r.
B. Solunumun de erlendirilmesi:
lkyard mc , ba hasta/yaral n gö süne bakacak ekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaral n na yakla r, Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yap p yapmad 5 saniye süre ile de erlendirir.
Gö üs kafesinin solunum hareketine bak r,
ilip kula hastan n a na yakla rarak solunum dinlenir ve hastan n solu unu yana nda hissetmeye çal r,
Solunum yoksa derhal yapay solunuma ba lan r.
C. Dola n de erlendirilmesi:
Dola n de erlendirilmesi için ilkyard mc ; çocuk ve yeti kinlerde ah damar ndan, bebeklerde kol atardamar ndan 3 parmakla 5 saniye süre ile nab z almaya çal r.
lk de erlendirme sonucu hasta/yaral n bilinci kapal fakat solunum ve nabz varsa derhal koma pozisyonuna getirerek di er yaral lar de erlendirilir.
Hasta/yaral n ikinci de erlendirmesi nas l olmal r?
lk muayene ile hasta/yaral n ya am belirtilerinin varl güvence alt na al nd ktan sonra ilkyard mc ikinci muayene a amas na geçerek ba tan a muayene yapar.
kinci de erlendirme a amalar unlard r:
Görü erek bilgi edinme:
Kendini tan r,
Hasta/yaral n ismini ö renir ve ad yla hitap eder, Ho görülü ve nazik davranarak güven sa lar, Hasta/yaral n endi elerini gidererek rahatlat r,
Olay n mahiyeti, ko ullar , ki isel özgeçmi leri, sonuç olarak ne yedikleri, kullan lan ilaçlar ve alerjinin varl sorularak ö renilir.
Ba tan a kontrol yap r:
Bilinç düzeyi, anlama, alg lama, Solunum say , ritmi, derinli i, Nab z say , ritmi, iddeti, Vücut veya cilt , nemi, rengi
Ba : Saç, saçl deri, ba ve yüzde yaralanma, morluk olup olmad , kulak ya da burundan s veya kan gelip gelmedi i de erlendirilir, a z içi kontrol edilir.
Boyun: A , hassasiyet, lik, ekil bozuklu u ara r. Aksi ispat edilinceye kadar boyun
geni lemesinin normal olup olmad ara lmal r. Gö üs muayenesinde eller arkaya kayd larak hasta/yaral n s rt da kontrol edilmelidir.
Kar n bo lu u: Saplanm cisim, aç k yara, ekil bozuklu u, lik, morarma, a ya da duyarl k olup olmad ve karn n yumu akl de erlendirilmelidir. Eller bel taraf na kayd larak muayene edilmeli, ard ndan kalça kemiklerinde de ayn ara rma yap larak k k veya yara olup olmad ara lmal r.
Kol ve bacaklar: Kuvvet, his kayb varl , a , lik, ekil bozuklu u, i lev kayb ve k k olup olmad , nab z noktalar ndan nab z al p al nmad de erlendirilmelidir.
kinci de erlendirmeden sonra mevcut duruma göre yap lacak müdahale yöntemi seçilir.
Olay yerini de erlendirmenin amac nedir?
Olay yerinde tekrar kaza olma riskinin ortadan kald lmas , Olay yerindeki hasta/yaral say n ve türlerinin belirlenmesidir.
Olay yerinin h zl bir ekilde de erlendirilmesinin ard ndan yap lacak müdahaleler planlan r.
Olay yerinin de erlendirilmesinde yap lacak i ler nelerdir?
Herhangi bir olay yerinin de erlendirilmesinde a dakiler mutlaka yap lmal r:
Kazaya u rayan araç mümkünse yolun d na ve güvenli bir alana al nmal , konta kapat lmal , el freni çekilmeli, araç LPG’li ise arac n bagaj nda bulunan tüpün vanas kapat lmal r,
Olay yeri yeterince görünebilir biçimde i aretlenmelidir. Kaza noktas n önüne ve arkas na gelebilecek araç sürücülerini yava latmak ve olas bir kaza tehlikesini önlemek için uyar i aretleri yerle tirilmeli; bunun için üçgen reflektörler kullan lmal r,
Olay yerinde hasta/yaral ya yap lacak yard güçle tirebilecek veya engelleyebilecek merakl ki iler olay yerinden uzakla lmal r,
Olas patlama ve yang n riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir,
Gaz varl söz konusu ise olu abilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler al nmal r,
Ortam havaland lmal r,
lc m olu turabilecek kland rma veya ça araçlar n kullan lmas na izin verilmemelidir,
Hasta/yaral yerinden oynat lmamal r,
Hasta/yaral h zla ya am bulgular yönünden (ABC) de erlendirilmelidir, Hasta/yaral k k ve kanama yönünden de erlendirilmelidir,
Hasta/yaral s cak tutulmal r,
Hasta/yaral ve olay hakk ndaki bilgiler kaydedilmelidir, Yard m ekibi gelene kadar olay yerinde kal nmal r.
(3)
TEMEL YA AM DESTE
Solunum ve kalp durmas nedir?
Solunum durmas : Solunum hareketlerinin durmas nedeniyle vücudun ya amak için ihtiyac olan oksijenden yoksun kalmas r. Hemen yapay solunuma ba lanmaz ise bir süre sonra kalp durmas meydana gelir.
Kalp durmas : Bilinci kapal ki ide kalp at n olmamas durumudur. Kalp durmas na en k sa sürede müdahale edilmezse dokular n oksijenlenmesi bozulaca için beyin hasar olu ur.
Ki ide solunumun olmamas , bilincin kapal olmas , hiç hareket etmemesi ve uyaranlara cevap vermemesi kalp durmas n belirtisidir.
Temel Ya am Deste i nedir?
Ya am kurtarmak amac ile hava yolu aç kl sa land ktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmu ki iye yapay solunum ile akci erlerine oksijen gitmesini, d kalp masaj ile de kalpten kan pompalanmas sa lamak üzere yap lan ilaçs z müdahalelerdir.
Hava yolunu açmak için ba geri çene yukar pozisyonu nas l verilir?
Bilinci kapal bütün hasta/yaral larda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir ya da herhangi bir yabanc madde solunum yolunu t kayabilir. Önce a z içine gözle bak r, e er yabanc cisim var ise ç kar ld ktan sonra hastaya ba geri çene yukar pozisyonu verilir.
Bunun için;
Bir el al na yerle tirilir,
Di er elin iki parma çene kemi inin üzerine yerle tirilir, Al ndan bast p, çeneden kald larak ba geriye do ru itilir, Böylece dil yerinden oynat larak hava yolu aç kl sa lanm olur.
Yapay solunum nas l yap r?
Hasta/yaral n hava yolu aç ld ktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile de erlendirilir,
Normal solunum yoksa( solunum yoksa veya yetersiz ve düzensiz ise) hemen yapay solunuma ba lan r.
YET NLERDE DI KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN RL KTE UYGULANMASI
1- Kendisinin ve hasta/yaral n güvenli inden emin olunur,
2- Hasta/yaral n omuzlar na dokunup “iyi misiniz?” diye sorularak bilinci kontrol edilir; e er bilinci yok ise:
3- Çevreden yüksek sesle yard m ça r; 112 arat r;
4- Hasta/yaral sert bir zemin üzerine s rt üstü yat r, 5- Hasta/yaral n yan na diz çökülür,
6- Hasta/yaral n boynunu ve gö sünü saran giysiler aç r,
7- Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaral n aln na, di er elin iki parma çene kemi inin üzerine yerle tirilir,
8- Çene kemi inin uzun kenar yere dik gelecek ekilde al ndan bast p, çeneden kald larak ba geriye do ru itilir; hastaya ba geri çene yukar pozisyonu verilir,
9- Hasta/yaral n a z içi kontrol edilir; görünen yabanc cisim var ise ç kart r,
10- Hasta/yaral n solunum yap p yapmad bak-dinle-hisset yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir:
Gö üs kafesinin solunum hareketlerine bak r,
ilip, kula hastan n a na yakla rarak solunum dinlenirken di er el gö üs üzerine hafifçe yerle tirilerek hissedilir.
11- Hasta/ yaral n solunumu yok ise,
12- Çevrede ba ka kimse yok ve ilkyard mc yaln z ise, kendisi 112’yi arar,
13- Kalp bas uygulamak için gö üs kemi inin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yar na bir elin topu u yerle tirilir,
14- Di er el bu elin üzerine yerle tirilir,
15- Her iki elin parmaklar birbirine kenetlenir,
16- Ellerin parmaklar gö üs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsekler bükülmeden, gö üs kemi i üzerine vücuda dik olacak ekilde tutulur,
17- Gö üs kemi i 5 cm a inecek ekilde ( yandan bak ld nda gö üs yüksekli inin 1/3’ü kadar) bas uygulan r, bu i lemin h dakikada 100 bas olacak ekilde ayarlan r,
18- Ba geri çene yukar pozisyonu tekrar verilerek hava yolu aç kl sa lan r,
19- Aln n üzerine konulan elin ba ve i aret parma kullanarak hasta/ yaral n burnu kapat r,
20- Normal bir soluk al r, ba geri çene yukar pozisyonunda iken hasta/yaral n a içine alacak ekilde a z yerle tirilir,
21- Hasta /yaral n gö sünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 kurtar nefes verilir, havan n geriye ç kmas için zaman verilir,
22- Hasta/ yaral ya 30 kalp masaj ndan sonra 2 solunum yapt r, (30;2)
23- Temel ya am deste ine hasta/yaral n ya amsal refleksleri veya t bbi yard m gelene kadar kesintisiz devam edilir.
ÇOCUKLARDA (1-8 YA ) DI KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN B RL KTE UYGULANMASI
1- Kendisinin ve çocu un güvenli inden emin olunur,
2- Çocu un omuzlar na dokunup “iyi misiniz?” diye sorularak bilinci kontrol edilir; e er bilinci yok ise:
3- Çevreden yüksek sesle yard m ça r; 112 arat r;
4- Çocuk sert bir zemin üzerine s rt üstü yat r, 5- Çocu un yan na diz çökülür,
6- Çocu un boynunu ve gö sünü saran giysiler aç r,
7- A z içi gözle kontrol edilir; hava yolu t kan kl na neden olan yabanc cisim var ise kart r,
8- Hava yolunu açmak için bir el hasta/yaral n aln na, di er elin iki parma çene kemi inin üzerine yerle tirilir,
9- Çene kemi inin uzun kenar yere dik gelecek ekilde al ndan bast p, çeneden kald larak ba geriye do ru itilir; çocu a ba geri çene yukar pozisyonu verilir,
10- Hasta/yaral n solunum yap p yapmad bak-dinle-hisset yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir:
Gö üs kafesinin solunum hareketlerine bak r,
ilip, kula hastan n a na yakla rarak solunum dinlenirken di er el gö üs üzerine hafifçe yerle tirilerek hissedilir.
11- Solunum yok ise; aln n üzerine konulan elin ba ve i aret parma kullanarak çocu un burnu kapat r,
12-Ba geri çene yukar pozisyonunda iken çocu un a içine alacak ekilde a z yerle tirilir, 13- Çocu un gö sünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 nefes verilir, havan n geriye ç kmas için zaman verilir,
14- Kalp bas uygulamak için gö üs kemi inin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yar na bir elin topu u yerle tirilir, (çocuk yeti kin görünümündeyse yeti kinlerde oldu u gibi iki el ile kalp bas uygulan r ) ,
15- Elin parmaklar gö üs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsek bükülmeden, gö üs kemi i üzerine vücuda dik olacak ekilde tutulur,
16- Gö üs kemi i 5 cm a inecek ekilde ( yandan bak ld nda gö üs yüksekli inin 1/3’ü kadar) bas uygulan r, bu i lemin h dakikada 100 bas olacak ekilde ayarlan r,
17- Çocu a 30 kalp masaj ndan sonra 2 solunum yapt r (30;2) ,
18- lkyard mc yaln z ise; 30;2 gö üs bas n 5 tur tekrar ndan sonra 112’yi kendisi arar, 19- Temel ya am deste ine çocu un ya amsal refleksleri veya t bbi yard m gelene kadar kesintisiz devam edilir.
BEBEKLERDE (0–12 AY) DI KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN B RL KTE UYGULANMASI
1- Kendisinin ve bebe in güvenli inden emin olunur,
2- Ayak taban na hafifçe vurarak bilinci kontrol edilir; e er bilinci yok ise, 3- Çevreden yüksek sesle yard m ça r; 112 arat r;
4- Bebek sert bir zemin üzerine s rt üstü yat r,
5- lkyard mc temel ya am deste i uygulayaca pozisyonu al r (yerde uygulama yapacak ise diz çöker, masa v.b. yerde uygulama yapacak ise ayakta durur),
6- Bebe in boynunu ve gö sünü saran giysiler aç r,
7- z içi gözle kontrol edilir; hava yolu t kan kl na neden olan yabanc cisim var ise kart r,
8- Hava yolunu açmak için, bir el bebe in aln na, di er elin iki parma çene kemi ine koyulup ba hafifçe yukar geri itilerek e ilir, ba geri çene yukar pozisyonu verilir,
9- Bebe in solunum yap p yapmad bak-dinle-hisset yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir:
Gö üs kafesinin solunum hareketlerine bak r,
ilip, kula hastan n a na yakla rarak solunum dinlenirken di er el gö üs üzerine hafifçe yerle tirilerek hissedilir,
10- Solunum yoksa a z dolusu nefes al r ve a z bebe in a z ve burnunu içine alacak ekilde yerle tirilir,
11-Bebe in gö sünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 solunum verilir, havan n geriye ç kmas için zaman verilir,
12- Kalp bas uygulamak için bebe in (iki meme ba n alt ndaki hatt n ortas gö üs merkezini olu turur) gö üs merkezi belirlenir,
13- Bir elin orta ve yüzük parma bebe in gö üs merkezine yerle tirilir,
14- Gö üs kemi i 4 cm a inecek ekilde ( yandan bak ld nda gö üs yüksekli inin 1/3’ü kadar) bas uygulan r, bu i lemin h dakikada 100 bas olacak ekilde ayarlan r,
15- Bebe e 30 kalp masaj ndan sonra 2 solunum yapt r (30;2) ,
16- lkyard mc yaln z ise; 30;2 gö üs bas n 5 tur tekrar ndan sonra 112’yi kendisi arar, 17- Temel ya am deste ine bebe in ya amsal refleksleri veya t bbi yard m gelene kadar kesintisiz devam edilir.
Hava yolu t kan kl nedir?
Hava yolunun, solunumu gerçekle tirmek için gerekli havan n geçi ine engel olacak ekilde kanmas r. T kanma tam t kanma ya da k smi t kanma eklinde olabilir.
Hava yolu t kan kl belirtileri nelerdir?
smi t kanma belirtileri:
Öksürür, Nefes alabilir, Konu abilir.
Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye te vik edilir.
Tam t kanma belirtileri:
Nefes alamaz,
Ac çeker, ellerini boynuna götürür, Konu amaz,
Rengi morarm r.
Bu durumda Heimlich Manevras (=Kar na bas uygulama) yap r.
Bilinci yerinde tam t kan kl k olan ki ilerde Heimlich Manevras (=Kar na bas uygulama) nas l uygulan r?
Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, Hastan n yan nda veya arkas nda durulur,
Bir elle gö sü desteklenerek öne e ilmesi sa lan r,
Di er elin topu u ile h zla 5 kez s rt na ( kürek kemikleri aras na) süpürür tarzda vurulur, kan kl n aç p aç lmad na bak r, aç ld ysa i lem durdurulur,
T kan kl k aç lmad ysa heimlich manevras yap r;
Hastan n arkas na geçip sar larak gövdesi kavran r,
Bir elin ba parma midenin üst k sm na, gö üs kemi i alt na gelecek ekilde yumruk yaparak konur. Di er el ile yumruk yap lan el kavran r,
Kuvvetle arkaya ve yukar do ru bast r,
Bu hareket 5 kez yabanc cisim ç ncaya kadar tekrarlan r, kan kl k aç lmad ysa tekrar s rt na vurulur,
Bu i lemler 5’er kez olacak ekilde dönü ümlü olarak tekrarlan r,
bbi yard m istenir (112), Temel ya am deste i uygulan r.
Bilincini kaybetmi (=bilinci kapal ) ki ilerde Heimlich Manevras : Hasta yere yat r, yan pozisyonda s rt na 5 kez vurulur,
kanma aç lmad takdirde hasta düz bir zeminde ba yana çevrilir, Hastan n bacaklar üzerine ata biner ekilde oturulur,
Bir elin topu unu göbek ile gö üs kemi i aras na yerle tirilir, di er el üzerine konur, Göbe in üzerinden kürek kemiklerine do ru e ik bir bask uygulan r,
ah damar ndan nab z ve solunum de erlendirilir, leme yabanc cisim ç ncaya kadar devam edilir,
bbi yard m istenir (112),
Bu hareketi 5–7 kez yabanc cisim ç ncaya kadar ya da yard m gelinceye kadar devam edin,
Bu tür olgularda havayolu t kan kl ndan üphelenildi inde, ilkyard mc lar Temel Ya am Deste i uygulamalar yapacaklard r. Kurtar nefes verdikten sonra hava gitmiyorsa t kan kl k oldu u dü ünülür, ilkyard mc a z içinde yabanc cisim olup olmad kontrol etmeli, yabanc cisim görüyorsa ç karmal r.
Bebeklerde tam t kan kl k olan hava yolunun aç lmas (*):
Bebek ilkyard mc n bir kolu üzerine ters olarak yat r,
Ba parmak ve di er parmaklar n yard yla bebe in çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne do ru e ilir,
Ba gergin ve gövdesinden a da bir pozisyonda tutulur,
5 kez el bile inin iç k sm ile bebe in s rt na kürek kemiklerinin aras na hafifçe vurulur, Di er kolun üzerine ba elle kavranarak s rtüstü çevrilir,
Yabanc cismin ç p ç kmad na bak r,
kmad ysa ba gövdesinden a da olacak s rtüstü ekilde tutulur,
5 kez iki parmakla gö üs kemi inin alt k sm ndan karn n üs k sm na bask uygulan r, Yabanc cisim ç kana kadar devam edilir,
bbi yard m istenir (112).
(*)Bebek çok küçük ise ve kar ndan bask uygulanam yorsa bebekler için yukar da anlat lan uygulamalar yap r. Ancak di er hallerde bebeklerde yap lan uygulamalar, bilinci kapal eri kinlerde yap lan Heimlich Manevras uygulamalar ile ayn r.
smi t kan kl k olan ki ilerde nas l ilkyard m uygulan r?
er ki inin hava yolunda yeterli hava giri ç mevcutsa, kazazede öksürmeye te vik edilmeli, yak ndan izlenmeli ve ba ka bir giri imde bulunulmamal r. Kazazedenin henüz ayakta durabildi i bu dönemde onun arka taraf nda yer al nmal r,
Bu durumda, kazazede öncelikle bulundu u pozisyonda b rak lmal r,
Kazazedenin solunum ve öksürü ü zay flarsa ya da kaybolursa ve morarma saptan rsa derhal giri imde bulunulmal r,
Belirgin bir yabanc cisim, yerinden ç km veya gev emi takma di leri varsa bunlar yerinden ç kar r,
er yabanc cisim görülemiyorsa ve hastan n durumu kötüye gidiyorsa yukar da tam kanmada anlat lan uygulamalara ba lan r.
(4)
KANAMALARDA LKYARDIM Kanama nedir?
Damar bütünlü ünün bozulmas sonucu kan n damar d na (vücudun içine veya d na do ru) do ru akmas r. Kanaman n ciddiyeti a daki durumlara ba r:
Kanaman n h ,
Vücutta kan n akt bölge, Kanama miktar ,
Ki inin fiziksel durumu ve ya .
Kaç çe it kanama vard r?
Vücutta kan n akt bölgeye göre 3 çe it kanama vard r:
kanamalar: Kanama yaradan vücut d na do ru olur.
ç kanamalar: Kanama vücut içine oldu u için gözle görülemez.
Do al deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, a z, anüs, üreme organlar ndan olan
Damar tipine göre ise: Kanama arter (atardamar), ven (toplardamar) ya da k lcal damar kanamas olabilir. Atar damar kanamalar kalp at mlar ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve aç k renklidir. Toplardamar kanamalar ise koyu renkli ve s nt eklindedir. K lcal damar kanamas küçük kabarc klar eklindedir.
Kanaman n de erlendirilmesinde, ok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.
Vücutta bask uygulanacak noktalar nelerdir?
Ataradamar kanamalar nda kan bas nç ile f r tarzda olur. Bu nedenle, k sa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda as l yap lmas gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yak n olan bir üst atardamar bölgesine bask uygulanmas r. Vücutta bu amaç için belirlenmi bask noktalar unlard r:
1-Boyun : Boyun atardamar ( ah damar ) bask yeri 2-Köprücük kemi i üzeri : Kol atardamar bask yeri
3-Koltukalt : Kol atardamar bask yeri 4-Kolun üst bölümü : Kol atardamar bask yeri 5-Kas k : Bacak atardamar bask yeri 6-Uyluk : Bacak atardamar bask yeri
Kanamalarda ilkyard m uygulamalar nelerdir?
kanamalarda ilkyard m:
lkyard mc kendini tan r ve hasta yaral sakinle tirilir, Hasta/ yaral s rt üstü yat r,
Hasta/yaral n durumu de erlendirilir (ABC), bbi yard m istenir (112),
Yara ya da kanama de erlendirilir,
Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bast r,
Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak bas nc artt r, Gerekirse bandaj ile sararak bas nç uygulan r,
Kanayan yere en yak n bas nç noktas na bask uygulan r, Kanayan bölge yukar kald r,
Çok say da yaral n bulundu u bir ortamda tek ilkyard mc varsa, yaral güç ko ullarda bir yere ta nacaksa, uzuv kopmas varsa ve/veya bask noktalar na bask uygulamak yeterli olmuyorsa bo ucu sarg (turnike) uygulan r,
zla sevk edilmesi sa lan r.
ç kanamalarda ilkyard m:
ç kanamalar, iddetli travma, darbe, k k, silahla yaralanma nedeniyle olu abilir. Hasta/yaral da ok belirtileri vard r. ç kanama üphesi olanlarda a daki uygulamalar yap lmal r:
Hasta/yaral n bilinci ve ABC si de erlendirilir, bbi yard m istenir (112)
Üzeri örtülerek ayaklar 30 cm yukar kald r,
Asla yiyecek ve içecek verilmez,
Hareket ettirilmez (özellikle k k varsa), Ya amsal bulgular incelenir,
Sa k kurulu una sevki sa lan r.
Hangi durumlarda bo ucu sarg (turnike) uygulanmal r?
Çok say da yaral n bulundu u bir ortamda tek ilkyard mc varsa (kanamay durdurmak ve daha sonra da di er yaral larla ilgilenebilmek için),
Yaral güç ko ullarda bir yere ta nacaksa, Uzuv kopmas varsa,
Bask noktalar na bask uygulamak yeterli olmuyorsa
Bo ucu sarg uygulamas kanaman n durdurulamad durumlarda ba vurulacak en son uygulamad r. Ancak eskisi kadar s k uygulanmamaktad r. Çünkü uzun süreli turnike uygulanmas sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kayb na neden olunabilir.
Bo ucu Sarg (turnike) uygulamas nda dikkat edilecek hususlar neler olmal r?
Turnike uygulamas nda kullan lacak malzemelerin geni li i en az 8–10 cm olmal , Turnike uygulamas nda ip, tel gibi kesici malzemeler kullan lmamal ,
Turnikeyi s kmak için tahta parças , kalem gibi malzemeler kullan labilir,
Turnike kanama duruncaya kadar s r, kanama durduktan sonra daha fazla s lmaz, Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir ey örtülmez,
Turnike uygulamas n yap ld saat bir ka da yaz lmal ve yaral n üzerine as lmal , Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalar nda, kanayan bölgeye göre 15-20 dakikada bir turnike gev etilmeli,
Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulan r, ancak önkol ve baca a el ve aya n beslenmesini bozabilece i için uygulanmaz. Uzuv kopmas durumlar nda, önkol ve baca a da turnike uygulanabilir
BO UCU SARGI (TURN KE) UYGULAMA TEKN
1- lkyard mc eline geni , kuvvetli ve esnemeyen bir sarg al r, 2- erit yar uzunlu unda katlan r, uzuv etraf na sar r,
3- Bir ucu halkadan geçirip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir, 4- Kanamay tamamen durduracak yeterlikte s bir ba at r,
Sarg n içinden sert cisim (kalem gibi) geçirilir ve uzva paralel konuma getirilir, Kanama durana kadar sert cisim döndürülür,
5- Sert cisim uzva dik konuma getirilerek sarg çözülmeyecek ekilde tespit edilir,
6- Hasta/yaral n elbisesinin üzerine, ad ve turnikenin uyguland zaman (saat ve dakika) yaz bir kart i nelenir,
7- Çok say da yaral oldu unda, yaral n aln na rujla veya sabit kalemle “turnike” veya “T”
harfi yaz r,
8- Hasta/yaral pansuman ve turnikesi görülecek ekilde battaniye ile sar r, 9- Turnike 15-20 dakika aral klarla gev etilir, sonra tekrar s r.
er; uzuv kopmas var ise;
1- Kopan parça temiz su geçirmez a kapal bir plastik torbaya yerle tirilir, 2- Kopan parçan n kondu u torba buz içeren ikinci bir torban n içine konur,
3- Kopmu uzuv parças n kondu u plastik torba a kapat ld ktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmu ikinci bir torbaya ya da kovaya konulur. Bu ekilde, kopmu uzuv parças n buz ile direkt temas önlenmi ve so uk bir ortamda ta nmas sa lanm olur.
4- Torba hasta/yaral ile ayn vas taya konur, üzerine hastan n ad ve soyad yaz r, en geç 6 saat içinde sa k kurulu una sevk edilir,
5- bbi birimler haberdar edilir (112).
ok nedir?
Kalp-damar sisteminin ya amsal organlara uygun oranda kanlanma yapamamas nedeniyle ortaya ç kan ve tansiyon dü üklü ü ile seyreden bir akut dola m yetmezli idir.
Toksik ok (Zehirlenme ile ilgili) Anaflaktik ok (Alerjik)
ok belirtileri nelerdir?
Kan bas nc nda dü me zl ve zay f nab z zl ve yüzeysel solunum
Ciltte so ukluk, solukluk ve nemlilik Endi e, huzursuzluk
Ba dönmesi,
Dudak çevresinde solukluk ya da morarma Susuzluk hissi
Bilinç seviyesinde azalma
okta ilkyard m uygulamalar nelerdir?
Kendinin ve çevrenin güvenli i sa lan r, Hasta/yaral s rt üstü yat r,
Hava yolunun aç kl sa lan r,
Hasta/yaral n mümkün oldu unca temiz hava solumas sa lan r, Varsa kanama hemen durdurulur,
ok pozisyonu verilir, Hasta/yaral s cak tutulur, Hareket ettirilmez,
zl bir ekilde sa k kurulu una sevki sa lan r (112),
Hasta/yaral n endi e ve korkular giderilerek psikolojik destek sa lan r.
ok pozisyonu nas l verilir?
Hasta/yaral düz olarak s rt üstü yat r,
Hasta/yaral n bacaklar 30cm kadar yukar kald larak, bacaklar n alt na destek konulur (Çar af, battaniye yast k, k vr lm giysi vb.),
Üzeri örtülerek r,
Do al deliklerden ç kan kanamalarda ilkyard m:
Burun kanamas :
Hasta/yaral sakinle tirilir, endi eleri giderilir, Oturtulur,
Ba hafifçe öne e ilir,
Burun kanatlar 5 dakika süre ile s r, Uzman bir doktora gitmesi sa lan r.
Kulak kanamas :
Hasta/yaral sakinle tirilir, endi eleri giderilir, Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
Kanama ciddi ise, kula t kamadan temiz bezlerle kapan r,
Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden s rt üstü yat r, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yat r,
Kulak kanamas , kan kusma, anüs, üreme organlar ndan gelen kanamalarda hasta/yaral kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir.
Kanamalarda üçgen bandaj uygulamas nas l yap lmal r?
Üçgen bandaj, vücudun de ik bölümlerinde bandaj ve/veya ask olarak kullan labilir. Üçgen bezin tepesi taban na do ru getirilip yerle tirilir, sonra bir ya da iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen geni likte bir sarg bezi elde edilmi olur.
Elde üçgen bandaj uygulama:
Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek ekilde el üçgen sarg n üzerine yerle tirilir. Üçgenin tepesi bile e do ru katlan r. Elin s rt nda, üçgenin uçlar kar kar ya getirilir ve çaprazlan r, bilek seviyesinde dü ümlenir.
Aya a üçgen bandaj uygulama:
Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak ekilde yerle tirilir.
Üçgen bandaj n tepesini aya n üzerinde çaprazlayacak ekilde öne do ru getirilir. ki ucu ayak bile i etraf nda dü ümlenir.
Dize üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin taban dizin 3–4 parmak alt nda ve ucu dizin üzerine gelecek ekilde yerle tirilir. Dizin arkas ndan uçlar çaprazlan r, dizin üstünde uçlar dü ümlenir.
Gö se üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tepesi omuza yerle tirilir ve taban gö sü saracak ekilde s rtta dü ümlenir. Bu dü üm ile üçgenin tepesi, bir ba ka bez kullan larak birbirine yakla larak ba lan r.
Üçgenin taban uylu un alt k sm n etraf nda dü ümlenir, tepesi ise belin etraf saran bir kemer ya da beze ba lan r.
(5)
YARALANMALARDA LKYARDIM Yara nedir?
Bir travma sonucu deri yada mukozan n bütünlü ünün bozulmas r. Ayn zamanda kan damarlar , adale ve sinir gibi yap lar etkilenebilir. Derinin koruma özelli i bozulaca ndan enfeksiyon riski artar.
Kaç çe it yara vard r?
Kesik yaralar:
çak, çak , cam gibi kesici aletlerle olu ur. Genellikle basit yaralard r. Derinlikleri kolay belirlenir.
Ezikli yaralar:
Ta yumruk ya da sopa gibi etkenlerin iddetli olarak çarpmas ile olu an yaralard r. Yara kenarlar eziktir. Çok fazla kanama olmaz, ancak doku zedelenmesi ve hassasiyet vard r.
Delici yaralar:
Uzun ve sivri aletlerle olu an yaralard r. Yüzey üzerinde derinlik hakimdir. Aldat olabilir tetanos tehlikesi vard r.
Parçal yaralar:
Dokular üzerinde bir çekme etkisi ile meydana gelir. Doku ile ilgili tüm organ, saçl deride zarar görebilir.
Kirli (enfekte) yaralar:
Mikrop kapma ihtimali olan yaralard r. Enfeksiyon riski yüksek yaralar unlard r:
Gecikmi yaralar (6 saatten fazla), Diki leri ayr lm yaralar,
Kenarlar muntazam olmayan yaralar, Çok kirli ve derin yaralar,
Ate li silah yaralar ,
Is rma ve sokma ile olu an yaralar.
Kanama
Yara kenar n ayr lmas
Yaralanmalarda ilkyard m nas l olmal r?
Ya am bulgular de erlendirilir (ABC), Yara yeri de erlendirilir,
- Olu ekli - Süresi
- Yabanc cisim varl - Kanama vb.
Kanama durdurulur, Üzeri kapat r,
Sa k kurulu una gitmesi sa lan r, Tetanos konusunda uyar da bulunulur,
Yaradaki yabanc cisimlere dokunulmamal r!
Ciddi yaralanmalar nelerdir?
Kenarlar birle meyen veya 2-3 cm olan yaralar, Kanamas durdurulamayan yaralar,
Kas veya kemi in göründü ü yaralar, Delici aletlerle olu an yaralar,
Yabanc cisim saplanm olan yaralar, nsan veya hayvan klar ,
Görünürde iz b rakma ihtimali olan yaralar.
Ciddi yaralanmalarda ilkyard m nas l olmal r?
Yaraya saplanan yabanc cisimler ç kar lmaz, Yarada kanama varsa durdurulur,
Yara içi kurcalanmamal r,
Yara temiz bir bezle örtülür (nemli bir bez), Yara üzerine bandaj uygulan r,
Yo un a
Solunum zorlu u Morarma
Kan tükürme
Aç k pnömotoraks (Gö üsteki yarada nefes al yor görüntüsü)
Delici gö üs yaralanmalar nda ilkyard m nas l olmal r?
Hasta/yaral n bilinç kontrolü yap r,
Hasta/yaral n ya am bulgular de erlendirilir (ABC),
Yara üzerine plastik po et naylon vb. sar lm bir bezle kapat r,
Nefes alma s ras nda yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme s ras nda havan n ar ç kmas sa lamak için yara üzerine konan bezin bir ucu aç k b rak r,
Hasta/yaral bilinci aç k ise yar oturur pozisyonda oturtulur, zdan hiçbir ey verilmez,
Ya am bulgular s k s k kontrol edilir,
Aç k pnömotoraksta ok ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle ok önlemleri al nmal r, bbi yard m istenir (112).
Delici kar n yaralanmalar nda ne gibi sorunlar olabilir?
Kar n bölgesindeki organlar zarar görebilir, ç ve d kanama ve buna ba ok olu abilir, Kar n tahta gibi sert ve çok a ise durum ciddidir, Ba rsaklar d ar ç kabilir.
Delici kar n yaralanmalar nda ilkyard m nas l olmal r?
Hasta/yaral n bilinç kontrolü yap r,
Hasta/yaral n ya am bulgular kontrol edilir,
ar ç kan organlar içeri sokulmaya çal lmaz, üzerine geni ve nemli temiz bir bez örtülür,
Bilinç yerinde ise s rt üstü pozisyonda bacaklar bükülmü olarak yat r, kayb önlemek için üzeri örtülür,
zdan yiyecek ya da içecek bir ey verilmez, Ya am bulgular s k s k izlenir,
bbi yard m istenir (112).
Darbenin iddetine ba olarak kafatas bo lu unda yer alan merkezi sinir sistemi etkilenebilir.
Bel kemi indeki yaralanmalarda omurgada ani s ma ya da ayr lma meydana gelebilir. Bunun sonucunda sinir sistemi etkilenerek baz olumsuz sonuçlar olu abilir. Trafik kazalar nda ölümlerin % 80’i kafatas ve omurga yaralanmalar ndan olmaktad r.
Kafatas yaralanmalar çe itleri nelerdir?
Saçl deride yaralanmalar: Saç derisi kafatas yüzeyi üzerinde kolayl kla yer de tirebilir ve herhangi bir darbe sonucu kolayca ayr labilir. Bu durumda çok fazla miktarda kanama olur, bu nedenle öncelikle kanaman n durdurulmas gereklidir.
Kafatas , beyin yaralanmalar :
Kafatas k klar : Kafatas k klar nda beyin zedelenmesi, kemi in k lmas ndan daha önemlidir. Bu nedenle beyin hasar bulgular de erlendirilmelidir.
Yüz yaralanmalar : A z ve burun yaralanmalar nda solunum ciddi ekilde etkilenebilir ve duyu organlar zarar görebilir. Bir yüz yaralanmas sonucunda burun, çene kemi i kemiklerinde yaralanma görülebilir.
Omurga (bel kemi i) yaralanmalar : En çok zarar gören bölge bel ve boyun bölgesidir ve çok r. Kazalarda en çok boyun etkilenir.
Kafatas ve omurga yaralanmalar n nedenleri nelerdir?
Yüksek bir yerden dü me, Ba ve gövde yaralanmas ,
Otomobil ya da motosiklet kazalar , Spor ve i kazalar ,
nt alt nda kalma,
Kafatas ve omurga yaralanmalar nda belirtiler nelerdir?
Bilinç düzeyinde de meler, haf za de iklikleri ya da haf za kayb , Ba ta, boyunda ve s rtta a ,
Elde ve parmaklarda kar ncalanma ya da his kayb ,
Vücudun herhangi bir yerinde tam ya da k smi hareket kayb , Ba ya da bel kemi inde ekil bozuklu u,
Burun ve kulaktan beyin omurilik s ve kan gelmesi, Ba , boyun ve s rtta d kanama,
Sars nt , Denge kayb ,
Trafik kazalar ,
Bilinci kapal tüm hasta / yaral lar kafa ve omurga yaralanmas olarak var say lmal r.
Kafatas ve omurga yaralanmalar nda ilkyard m nas l olmal r?
Bilinç kontrolü yap r,
Ya am bulgular de erlendirilir, Hemen t bbi yard m istenir (112),
Bilinci aç ksa hareket etmemesi sa lan r,
Her hangi bir tehlike söz konusu ise düz pozisyonda sürüklenir, Ba -boyun-gövde ekseni bozulmamal r,
Yard m geldi inde sedyeye ba -boyun-gövde ekseni bozulmadan al nmal r, Ta nma ve sevk s ras nda sars nt ya maruz kalmamas gerekir,
Tüm yap lanlar ve hasta/yaral hakk ndaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe bildirilmelidir,
Asla yaln z b rak lmamal r.
(6)
YANIK, SICAK ÇARPMASI VE DONMADA LKYARDIM
YANIKTA LKYARDIM Yan k nedir?
Herhangi bir ya maruz kalma sonucu olu an doku bozulmas r. Yan k, genellikle s cak su veya buhar temas sonucu meydana geldi i gibi, s cak kat maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal maddelerle temas, elektrik ak etkisi ya da radyasyon nedeni ile de olu abilir.
Kaç çe it yan k vard r?
1- Fiziksel yan klar:
Is ile olu an yan klar,
Elektrik nedeni ile olu an yan klar, n ile olu an yan klar,
Sürtünme ile olu an yan klar, Donma sonucu olu an yan klar,
Yan n ciddiyetini belirleyen faktörler nelerdir?
Derinlik, Yayg nl k, Bölge,
Enfeksiyon riski, Ya ,
Solunum yoluyla görülen zarar, Önceden var olan hastal klar.
Yan klar nas l derecelendirilir?
1. derece yan k: Deride k zar kl k, a , yan k bölgede ödem vard r. Yakla k 48 saatte iyile ir.
2. derece yan k: Deride içi su dolu kabarc klar (bül) vard r. A r. Derinin kendini yenilemesi ile kendi kendine iyile ir.
3. derece yan k: Derinin tüm tabakalar etkilenmi tir. Özellikle de kaslar, sinirler ve damarlar üzerinde etkisi görülür. Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar a amalar vard r. Sinirler zarar gördü ü için a yoktur.
Yan n vücuttaki olumsuz etkileri nelerdir?
Yan k, derinli i, yayg nl ve olu tu u bölgeye ba olarak organ ve sistemlerde i leyi bozuklu una yol açar. A ve s kayb na ba olarak ok meydana gelir. Hasta/yaral n kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon olu ur.
Is ile olu an yan klarda ilkyard m i lemleri nedir?
Ki i hala yan yorsa pani e engel olunur, ko mas engellenir,
Hasta/yaral n üzeri battaniye ya da bir örtü ile kapat r ve yuvarlanmas sa lan r, Ya am belirtileri de erlendirilir (ABC),
Solunum yolunun etkilenip etkilenmedi i kontrol edilir, Yanm alandaki deriler kald lmadan giysiler ç kar r,
Yan k bölge en az 20 dakika çe me suyu alt nda tutulur (yan k yüzeyi büyükse kayb çok olaca ndan önerilmez),
Ödem olu abilece i dü ünülerek yüzük, bilezik, saat gibi e yalar ç kar r, Tak lan yerler varsa kesilir,
Hasta/yaral battaniye ile örtülür,
Yan k bölgeler birlikte bandaj yap lmamal r,
Yan k geni ve sa k kurulu u uzaksa hasta / yaral n kusmas yoksa bilinçliyse a zdan (1 litre su -1 çay ka karbonat -1 çay ka tuz kar ) verilerek s kayb önlenir,
bbi yard m istenir (112).
Kimyasal yan klarda ilkyard m nas l olmal r?
Deriyle temas eden kimyasal maddenin en k sa sürede deriyle temas kesilmelidir, Bölge bol tazyiksiz suyla, en az 15–20 dakika yumu ak bir ekilde y kanmal r, Giysiler ç kar lmal r,
Hasta/yaral örtülmelidir,
bbi yard m istenmelidir (112).
Elektrik yan klar nda ilkyard m nas l olmal r?
So ukkanl ve sakin olunmal r,
Hasta/yaral ya dokunmadan önce elektrik ak kesilmelidir, ak kesme imkan yoksa tahta çubuk ya da ip gibi bir cisimle elektrik temas kesilmelidir,
Hasta/yaral n ABC’si de erlendirilmelidir,
Hasta/yaral ya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir, Hasta/yaral hareket ettirilmemelidir,
Hasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir, bbi yard m istenmelidir (112).
SICAK ÇARPMASINDA LKYARDIM
cak çarpmas belirtileri nelerdir?
Yüksek derece ve nem sonucu vücut n ayarlanamamas sonucu ortaya baz bozukluklar kar. S cak çarpmas n belirtileri unlard r:
Adale kramplar , Güçsüzlük, yorgunluk, Ba dönmesi,
Davran bozuklu u, sinirlilik, Solgun ve s cak deri,
Bilinç kayb , hayal görme, zl nab z.
cak çarpmas nda ilkyard m nas l olmal r?
Hasta serin ve havadar bir yere al r, Giysiler ç kar r,
rt üstü yat larak, kol ve bacaklar yükseltilir,
Bulant yoksa ve bilinci aç ksa su ve tuz kayb gidermek için 1 litre su -1 çay ka karbonat -1 çay ka tuz kar s ya da soda içirilir.
cak çarpmas nda risk gruplar var m r?
cak çarpmas için özel bir risk grubu bulunmamakla beraber, di er hastal k ya da yaralanmalar için hassas olan ki iler, s caktan da di er ki ilere göre daha çok etkilenirler. Bu ki iler;
Kalp hastalar , Tansiyon hastalar , Diyabet hastalar , Kanser hastalar ,
Normal kilosunun çok alt nda ve çok üzerinde olanlar, Psikolojik ya da psikiyatrik rahats zl olanlar,
Böbrek hastalar , 65 ya üzeri ki iler, 5 ya alt çocuklar, Hamileler,
Sürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar, Yeterli miktarda su içmeyenler.
cak yaz günlerinde s cak çarpmas ndan korunmak için al nmas gereken önlemler nelerdir?
Özellikle apka, güne gözlü ü ve emsiye gibi güne ndan koruyacak aksesuarlar kullan lmal r,
Mevsim artlar na uygun, terletmeyen, aç k renkli ve hafif giysiler giyilmelidir, Bol miktarda s tüketilmelidir,
Vücut temiz tutulmal r,
DONMALARDA LKYARDIM
Donuk belirtileri nelerdir?
so uk nedeni ile so a maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kan n ht la mas ile dokuda hasar olu ur. Donuklar u ekilde derecelendirilir;
Birinci derece: En hafif eklidir. Erken müdahale edilirse h zla iyile ir.
Deride solukluk, so ukluk hissi olur, Uyu ukluk ve halsizlik görülür,
Daha sonra k zar kl k ve i nelenme hissi olu ur.
kinci derece: So un sürekli olmas ile belirtiler belirginle ir.
Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur,
Ödem, kinlik, a ve içi su dolu kabarc klar (bül) meydana gelir, Su toplanmas iyile irken siyah kabuklara dönü ür.
Üçüncü derece: Dokular n geriye dönülmez biçimde hasara u ramas r.
Canl ve sa kl deriden kesin hatlar ile ayr lan siyah bir bölge olu ur.
Donukta ilkyard m nas l olmal r?
Hasta/yaral k bir ortama al narak so ukla temas kesilir, Sakinle tirilir,
Kesin istirahata al r ve hareket ettirilmez, Kuru giysiler giydirilir,
cak içecekler verilir,
Su toplam bölgeler patlat lmaz, bu bölgelerin üstü temiz bir bez ile örtülür, Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine nmas sa lan r,
El ve ayak do al pozisyonda tutulur ( eller yumruk yap lm sa ve ayaklar büzülmü ise aç lmaya çal lmaz),
Is nma i leminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj yap r, El ve ayaklar yukar kald r,
bbi yard m istenir (112).
(7)
KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA LKYARDIM
k nedir?
k, kemik bütünlü ünün bozulmas r. K klar darbe sonucu ya da kendili inden olu abilir.
Ya k ile birlikte kendili inden k k olu ma riski de artar.
Kaç çe it k k vard r?
Kapal k k: Kemik bütünlü ü bozulmu tur. Ancak deri sa lamd r.
Aç k k k: Deri bütünlü ü bozulmu tur. K k uçlar d ar ç kabilir. Beraberinde kanama ve enfeksiyon tehlikesi ta rlar.
k belirtileri neler olabilir?
Hareket ile artan a , ekil bozuklu u, Hareket kayb ,
Ödem ve kanama nedeniyle morarma.
bölgelerin tespiti için elle muayene gereklidir.
n yol açabilece i olumsuz durumlar nelerdir?
k yak ndaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve s ma (K k bölgede nab z al namamas , solukluk, so ukluk),
Parçal k klarda kanamaya ba ok.
klarda ilkyard m nas l olmal r?
Hayat tehdit eden yaralanmalara öncelik verilir, Hasta/yaral hareket ettirilmez, s cak tutulur,
Kol etkilenmi se yüzük ve saat gibi e yalar ç kar r (aksi takdirde geli ebilecek öden doku hasar na yol açacakt r,)
Tespit ve sarg yap rken parmaklar görünecek ekilde aç kta b rak r. Böylece parmaklardaki renk, hareket ve duyarl k kontrol edilir),
k üphesi olan bölge, ani hareketlerden kaç larak bir alt ve bir üst eklemleri de içine alacak ekilde tespit edilir. Tespit malzemeleri, sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yap lm olmal ve k k kemi in alt ve üst eklemlerini içine alacak
bbi yard m istenir (112).
Burkulma nedir?
Eklem yüzeylerinin anl k olarak ayr lmas r. Zorlamalar sonucu olu ur.
Burkulma belirtileri nelerdir?
Burkulan bölgede a , zarma, lik,
lev kayb .
Burkulmada ilkyard m nas l olmal r?
bir bandajla burkulan eklem tespit edilir, li i azaltmak için bölge yukar kald r,
Hareket ettirilmez,
bbi yard m istenir (112).
k nedir?
Eklem yüzeylerinin kal olarak ayr lmas r. Kendili inden normal konumuna dönemez.
k belirtileri nelerdir?
Yo un a ,
lik ve k zar kl k, lev kayb ,
Eklem Bozuklu u,
kta ilkyard m nas l olmal r?
Eklem aynen bulundu u ekilde tespit edilir, k yerine oturtulmaya çal lmaz,
Hasta / yaral ya a zdan hiçbir ey verilmez, Bölgede nab z, deri rengi ve kontrol edilir,
bbi yard m istenir (112).
k ç k ve burkulmalarda tespit nas l olmal r?
Tespit için ilkyard mc elde olan malzemeleri kullan r. Bunlar üçgen sarg , rulo sarg , battaniye, rka, e arp, kravat, vb. tahta, karton vb. malzemeler olabilir.
Tespit yap rken yaral bölge sabit tutulmal r, Yara varsa üzeri temiz bir bezle kapat lmal r,
Tespit edilecek bölge önce yumu ak malzeme ile kaplanmal r,
Yaral bölge nas l bulunduysa öyle tespit edilmelidir, düzeltilmeye çal lmamal r, Tespit; k k, ç k ve burkulman n üstündeki ve alt nda kalan eklemleri de içerecek
ekilde yap lmal r.
Tespit yöntemleri nelerdir?
Kol ve köprücük kemi i k tespiti:
Koltuk alt na yumu ak malzeme yerle tirilir, Kol ask yerle tirilir,
Üçgen bandaj yaral n gövdesinin üzerinde, üçgenin tepesi dirsek taraf na, taban gövdeyle ayn hizada olacak ekilde yerle tirilir,
El dirsek hizas nda bükülü olarak gö sün alt k sm na yerle tirilir. Üçgen bandaj n iki ucu yaral n boynuna dü ümlenir, tespit edilen elin parmaklar görülebilir ekilde olmal r,
Kol ask deste i, gö üs bo lu u ve yaral kol üzerine yerle tirilir (geni d bandajda yerle tirilebilir.), böylelikle vücuda yap k bir ekilde yaral kol ve omuz eklemi sabitlenmi olur.
Paz kemi i k tespiti:
Sert tespit malzemesiyle yap r,
k kemi i tespit edecek olan malzemeler yerle tirilmeden önce, kolun alt na (koltuk bo lu undan yararlan larak) iki erit yerle tirilir,
Malzemelerden k sa olan koltuk alt ndan itibaren dirse i içine alacak ekilde yerle tirilir, Uzun olan omuzla dirse i içine alacak ekilde yerle tirilir,
Daha önceden yerle tirilen eritlerle ba lanarak tespit edilir. eritler çok k sa ba lanmamal r,
Dirse i tespit için kol ask tak r,
Omur tespiti için, gö üs ve yaral kol üzerinden geni kuma erit veya üçgen bandaj uygulan r.
Dirsek k tespiti:
