1- KÜÇÜKBAŞ ÇALIŞMA GRUBU

1- KÜÇÜKBAŞ ÇALIŞMA GRUBU Alt projelerin teknik esas, materyal ve metodun değerlendirilmesi:

Yapılan değerlendirilmeler sonucunda alınan kararlar aşağıda belirtilmiştir:

1. Koruma projeleri devam ettirilmesine,

2. Koruma projelerinin halk elinde ıslah projelerinden farkı verim için seleksiyon yapılmamasıdır. Bu nedenle koruma sürülerinde hayvan seçimi verimlere göre değil ırkı tanımlayacak morfolojik özelliklerine göre yapılmasına

3. Korumaya alınacak ya da korumadan çıkarılacak ırkların belirlenmesinde mevcut hayvan sayısının esas alınmasının riskli olabileceği, her ırk için değerlendirmelerin ayrı yapılmasına,

4. Her bir genotipin koruma amacı tanımlanarak, ırk ve gerekirse verim özelliği bazlı çalışmaların yapılması, Destekleme miktarlarının sabit olmayıp ırkın risk altında bulunma derecesine göre esnek olmasına,

5. Dış görünüşe göre puantaj yapılmasına,

6. Saha çalışmalarında bütçe kullanımında görülen zorlukların giderilmesine, 7. Bölgesel risk analizleri yapılmasına,

8. Koruma sürülerinde alınacak morfolojik özellikler ile verim kayıtlarının belirlenmesinde Irk Tescil Formlarının esas alınmasına, her bir ırk için yapılacak alt projelerde bu tescil formunda yer alan bilgilerden hangilerinin sağlanabileceğine proje liderlerinin karar vermesine,

9. Her bir ırk için alt proje hazırlanmasına alt projede koruma gerekçeleri ve yöntemin proje lideri tarafından hazırlanmasına, enstitü tarafından TAGEM’e gönderilmesine ve TAGEM’de değerlendirildikten sonra uygulamaya konmasına,

10. Bu amaçla TAGEM tarafında bir proje formatı hazırlanmasına, formatın katılımcılara gönderilip görüşleri alındıktan sonra son hali ile proje liderlerine gönderilmesine ve alt projelerin bu formata göre hazırlanmasına (gerekçe, yöntem, çalışma takvimi vs) 11. Hayvan numaralamada sahadaki sorunların proje lideri tarafından minimize edilmesi, 12. Enstitüdeki koruma sürülerinde efektif sürü büyüklüğünün (Ne) halk elinde de aynı

ırktan hayvan varsa 50, yok ise 100 olmasına

13. Halk elindeki korumada damızlık erkek sayısının; keçide 20 dişiye 1 erkek, koyunda 30 dişiye 1 erkek olacak şekilde belirlenmesine,

14. Yöntemde çiftleştirme programı yapılmasına, uygulanabilen yerlerde kızgınlık toplulaştırmasına ve sürüler arasında olabildiğince damızlık değişimi yapılmasına, karar verilmiştir.

1

2- KANATLI VE KÜÇÜK EVCİLLER ÇALIŞMA GRUBU

1- Arı Yetiştirme

Stratejik Alan: Karakterizasyon Envanter Risk ve Eğilimlerin İzlenmesi Stratejik Öncelik 1: HGK Envanterinin Çıkarılması:

 Arıcılık konusunda il arıcılık birliklerinin ve il müdürlüklerinin paydaş olarak katılımları ile envanter çalışmasının yapılması,

 Mevcut ve belirli bilgiye sahip arı yetiştiricilerinin ve ilgili teknik elemanlarının ana arı yetiştirme, yapay tohumlama hastalık, ıslah konularında eğitimlerinin Üniversite ve Birliklerin işbirliği içerisinde eğitilmelerinin sağlanması,

 İl arı birliklerinin ortaklaşa standart bir arıcılık anket formu oluşturularak yetiştiricilerden bilgi alımının her yıl sürekli olarak yapılması ve bu bilgilerin ışığı altında veri tabanının oluşturulması ve bu verilerin paydaşlara açık olmasının sağlanması,

 Türkiye sınırları içerisine yabancı ülkelerden denetimsiz olarak ana arı girişinin yasaklanması, denetimin sağlanması, damızlık ana arı yetiştiriciliği konusunda medyadaki bilgi kirliliğinin önlenmesi,

 Ege ve Batı Akdeniz bölgesinde çam balı için, çam pamuklu koşnilinin doğal yapının korunması ve kirlenmenin önlenmesi,

 Türkiye bölgesel arı genetik kaynaklarının korunması, melezlemeden kaçılması ve genotiplerin daha fazla dejenere olmasının önlenmesi açısından, bölgelere uygun adaptasyonu sağlanmış arı genotip, ırk ve ekotiplerinin yaygınlaştırılması ve yetiştirici bazında kullanılmasının; Araştırma Enstitüleri, Üniversiteler, Birlikler ve il Müdürlüklerinin ortak çalışmaları ile uygulama alanına konulması,

Stratejik Öncelik 2: HGK’nın karakterizasyonu:

 Arıcılıkla ilgili ırk, ekotip ve genotip tanımlaması yapılırken morfolojik (2 yılda bir), davranışsal ve performans (her yıl) ve genetik özellikler açıdan belirlenmesi gerekmektedir,

 Arı genotiplerinin korunması konusunda proje veren, yürüten tüm kuruşların ele alınan karakterlerin sayılarını artırmaları, özellikle dil uzunluğu, hijyenik davranış, bal verimi, yaşam gücü, üreme etkinliği, kışı geçirme yeteneği gibi özellikleri ele alması gerekmektedir.

 Muğla ekotipinin, Batı Ege genotipinin ve Akdeniz bölge genotipinin karakterizasyonu (morfolojik, davranışsal ve performans) tamamlanmıştır,

 Mevcut Arıcılık Enstitülerine (KAÜEGM, DATEM) ve İl Arı Birliklerinde (Bakanlık desteği ile) karakterizasyon çalışmalarını ve ıslah, yapay tohumlama ana arı yetiştirme 2

laşmış, deneyimli eleman istihdamının sağlanması,

 Fethiye Arıcılık Üretme İstasyonun tekrar kurularak, bölge arı yetiştiricilerine hizmet vermesi isteniyor,

Stratejik Öncelik 3: HGK’nın varlığında yaşanan eğilimlerin, risklerin belirlenmesi ve erken uyarı sistemlerinin oluşturulması:

 DATEM tarafından; iklim değişikliği, yoğun yağışlar nedeni ile arı kayıplarının yoğun olduğu dönemlerde arı yetiştiricilerine destek sağlanması, arı ev ve barınaklarının yapılması,

 Arı kolonilerinin elektronik numaralandırılarak, koloni hareketlerinin ve yerleşim yerlerinin belirlenmesi,

Stratejik Alan: Sürdürülebilir Kullanım ve Geliştirme

Stratejik Öncelik 1: HGK’nın sürdürülebilir kullanımı için yöresel/yerel/geleneksel üretim sistemlerinin ve bunlarla ilgili bilgi kaynaklarının desteklenmesi, geleneksel bilginin derlenmesi, tarım ekosistemi yaklaşımlarının teşvik edilmesi ve geliştirilmesi

 Sürdürülebilir kullanımda tüm arı ürünlerinin (üretimden pazara kadar) Bakanlık tarafından barkot uygulamasının zorunlu hale getirilmesi,

 İlkel kovanların yerinde kalması ve arılığının olması koşulu kovan plakası verilerek üretimin desteklenmesi ve kayıt altına alınması, bu uygulamanın ülke genelinde yaptırımının gerçekleştirilmesi,

 Yöresel ve yerel üretimin desteklenmesi açısından boş alanların, ormanlık alanların ve TİGEM arazilerinde nektar ve polen kaynağı olabilecek, ballı bitkilerin ekiminin sağlanması,

 Yöresel üretim yapan arıcıların gelir seviyesinin arttırılması için mevcut arıcıların bilgi seviyesinin yükseltilmesi,

 Ürüne yönelik destek açısından; çam balı üretim alanlarında yasal düzenlemelerin getirilmesi

Stratejik Öncelik 2: Ulusal hayvan ıslahı hedeflerinin belirlenmesi ve stratejilerinin oluşturulması

 Üzerinde ıslah çalışmaları yapılan 3 genotip bulunmaktadır (Muğla, Batı Ege ve Akdeniz)

 Üzerinde ıslah çalışmaları yapılan 3 genotipte de (Muğla, Batı Ege ve Akdeniz) yapay tohumlama tekniği kullanılmaktadır,

Stratejik Alan: Koruma

Stratejik Öncelik:1: Yerinde, yaşam alanın dışında canlı ve dondurularak gen bankalarında koruma programlarının geliştirilmesi

3

 Kafkas arısı ex situ in vivo ve Kafkas arısı in situ koruma altında,

 Muğla ekotipi ve Batı Ege tipi genotiplerinin koruma altına alınması isteniyor,

 Muğla ekotipinin yetiştirici birliği tarafından korunması görevinin verilmesi,

 Bombus arısının koruma altına alınması gerekiyor,

 DATEM –Erzurum, Kafkas arısı in situ koruma potansiyelini 15 000 koloniye çıkarılmasını istiyor,

Stratejik Öncelik 2: Teknik standartların geliştirilmesi

 Arı hastalık ve zararlıları yönünden taranması gereken zorunlu hastalıklar; nosema apis, varroa, kireç hastalığı ve Amerikan Yavru Çürüklüğüdür.

 Arıcılık alt komisyonunun kurularak, envanter, karakterizasyon ve risk eğilimlerinin teknik standart ve protokollerin oluşturulması ve uygulamaya sokulması gerekmektedir,

Stratejik Öncelik 3: Doğal afetler ve hayvan hastalıklarına karşı risk yönetim mekanizmalarının geliştirilmesi

 Koruma altına alınan arı ırkının doğal afetlere ve hastalık risklerine farklı iki bölgede mutlaka yedeklenmesi ve bu kolonilerin tarım sigortasına alınması,

 Ülke genelinde tüm arı kolonilerinin (sabit ve göçer arıların) afetlere ve hastalıklara karşı sigortasının zorunlu hale getirilmesi,

 Tüm arı kolonilerinde arı hastalık ve zararlılarından ari koloni sayısının belirlenmesi için sağlık raporunun alınmasının zorunlu hale getirilmesi ve denetiminin sağlıklı olarak yapılması,

 Arı hastalık ve zararlılardan korunma konularında Birliklerin yetiştiricilere eğitim vermesi,

 Tüm kurumlarda bulunan arı kolonilerinde hastalık taramasının rutin olarak yapılmasının zorunlu hale getirilmesi,

Stratejik Alan: Politika Kurumsallaşma ve Altyapı

Stratejik Öncelik 1: HGK’yı koruma ve sürdürebilir kullanım hedeflerinin planlanması ve planın gerçekleştirilmesini sağlayacak kurumsal yapıların güçlendirilmesi,

 Tüm Araştırma kurumlarında arıcılık konusunda deneyimli personel sayısının artırılması ve alt yapının geliştirilmesi gerekmektedir

Stratejik Öncelik 2: Ulusal, bölgesel ve uluslararası eğitim ve araştırma alt yapısının kurulması

 Ulusal düzeyde yetiştirici eğitimi Ege Tarımsal Araştırmada 2015 de tamamlanacaktır, 4

 Uluslararası düzeyde eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi

 Uluslararası düzeyde 2016 yılında Muğla Çam Balı Kongresinin, 2017 yılında İstanbul’da yapılacak APİMONDİA Kongresinin desteklenmesi,

Stratejik Öncelik 3: HGK ulusal politikalarının ve yasal çerçevenin gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi

 TUİK den yararlanılıyor, entegre olunan arıcılıkla ilgili sitelerin kullanıma açık olması isteniyor,

 Göçer arıcılıkta yerleşim yerlerinin arıcı açısından kullanımına olanak sağlayacak yasal düzenlemelerin revize edilmesi ve denetiminin sağlanması,

 Mevcut Arı ırk, ekotip ve genotiplerinin risk altına girmesini ve kaybolma tehdidine karşı ülkenin arı popülasyon haritasının çıkarılması,

2. İpekböcekçiliği 1. Envanter

 Bursa il müdürlüğü ve Koza Birlikte İpekböcekçiliği konusunda gerekli envanter mevcuttur,

2. Altyapı

 İpekböcekçiliği konusunda Bakanlığın Enstitü veya istasyon şeklinde herhangi bir organizasyonu bulunmamaktadır. Yeni yapılanmayla böyle bir organizasyonun sağlanması gereklidir.

 Bakanlığa bağlı tarım bilgi sisteminde envanter bazında polihibrid kutu şeklinde sınıflandırılmıştır. Buna gen kaynaklarını koruyacak şekilde bir sistemin eklenmesi gerekmektedir.

3. Karakterizasyon

 Morfolojik karakterizasyon yapılıyor, Genetik karakterizasyon konusunda Lalahan UHAEM birlikte bu çalışmalara ağırlık verilecek,

 Lalahan da İpekböçekçiliği merkezi oluşturulacak,

 Uzman eleman ihtiyacı bulunmakta,

 Üniversitelerin entomoloji bölümleri ile işbirliğinin yapılması gerekiyor,

 Ürün açısından, İpek elyaf özelliklerinin belirlenmesi yönünde araştırmaların yapılması gerekmektedir,

 Koruma faaliyetleri 2 farklı bölgede (Bursa ve Lalahan) sürdürülecektir,

5

4. Risk Durumu

 Akrabalı yetiştirilmeden kaynaklı dejenerasyon olasılığı bulunmaktadır

 Bursa’da dut ağaçlarından elde edilen yapraklarda sorunlar yaşanmakta, larvalar metamorfoza geçememektedir,

5. Sürdürülebilirlik

 Mevcut sayının mutlaka arttırılması gerekmektedir,

 Ürün temelli destek verilen yerli ırk sayısı 2 olup diğer 8’ninde destek kapsamına alınması istenmektedir,

 Yerli ipekböceği genetik kaynaklarının desteklenmesi için, ithal ipekten belirli oranda bir kaynağın aktarılması veya kotanın konması gerekmektedir,

 Islah programına geçilebilmesi için mevcut ovatür sayısının artırılması gerekmektedir,

 Mevcut ex situ in vivo koruma programının yanı sıra, 2017 yılından itibaren damızlık yetiştiricilerinin dahil edileceği bir koruma programıma başlanacaktır,

 Lalahan da yeni bir canlı koruma programının altyapısı oluşturulacaktır,

 2017 yılında 10 adet ipekböceği hattının Koza Birlikle birlikte koruma programına alınacaktır,

6. Doğal afetler ve hastalık riskleri

 Nosema tehdidi nedeniyle tüm larvalar taranıyor,

 Risk faktörü olarak çevre kirliliği önem kazanıyor,

3. Kümes Hayvanları 1. Envanter

 TÜRKVET kayıt sisteminde, tavuklarda, hobi alt başlığının, diğer kanatlılar için de (kaz, ördek, güvercin) kayıt sisteminin oluşturulması envanter açısından önemlidir, 2. Karakterizasyon

 Morfolojik, fizyolojik ve genotipik karakterizasyonla ilgili araştırmaların öncelikli alan olarak desteklenmesi gerekmektedir,

 Denizli ve Gerze için morfolojik tanımlamalar yapıldı,

 Sultan tavuk ırkı ve diğer yerli kanatlı türlerinin tescil formatlarına göre morfolojik karakterizasyonlarının yapılması gerekmektedir,

 Tüm kanatlı türlerinde çalışacak araştırmacı takviyesine ihtiyaç duyulmaktadır,

 Kanatlı türlerindeki popülasyonların eğilimi mevcut kayıtlardan yapılabilir, bunun yansıra elektronik numaralandırma ile bazı kanatlı türlerinin yerleşim yerleri belirlenebilir,

6

 Başta yetiştirici birlikleri olmak üzere ilgili ırklarda elde edilecek ürünlerin coğrafi işaretlerinin alınması ve bu ürünlerin detaylı özelliklerinin belirlenmesi sürdürülebilirliğine katkı sağlayacaktır,

 Ekstansif üretim yapılan türlere ve organik üretim için tavuklarda yetiştirici birliklerine veterinerlik hizmetlerinin verilmesine imkan sağlayan yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir,

 Ekosistem açısında kanatlıların, örneğin kene mücadelesinde öneminin belirlenmesi gereklidir,

 Kanatlıda Ankara Tavukçuluk Enstütüsü tarafından yumurtacı verim yönünde 3 hibrit geliştirilmiştir ve bunların oluşturulmasında saf hatlar kullanılmıştır,

 2016 yılı itibari ile Denizli ırkında sperma dondurma çalışmaları devam etmektedir, bu yöndeki çalışmalara kaynak sağlanması gerekmektedir,

 Denizli ve Gerze ırklarında Moleküler genetik tanımlama yönünde çalışmalar yapılmıştır,

 Sultan tavuk ırkı, Ankara Tavukçuluk Enstütüsünün geliştirdiği 3 tavuk hattı ve bazı diğer kanatlı türlerinde de moleküler genetik çalışmalarının yapılması gerekmektedir, 4. Koruma

 Denizli ve Gerze tavuk ırklarında ex situ in vivo koruma programları yürütülmektedir,

 Denizli ırkı için halk elinde koruma programının in situ başlatılması yönünde proje talebi bulunmaktadır,

 Denizli ırkının in vitro korunması çalışmaları devam etmektedir,

 Diğer kanatlı türlerinde de risk faktörü taşıyan ırkların in vivo koruma programına alınması desteklenmelidir,

 In vitro korumada alınacak spermaların Bakanlık tebliğinde bildirilen hastalıklardan ve uluslararası oluşturulmuş sperma dondurma protokollerinde adı geçen hastalıklardan da ari olması gerekmektedir.

 Risk yönetim mekanizmasının oluşturulmasında akrabalık dejenerasyonun göz önüne alınması gerekmektedir,

Önemli: Arı, ipekböceği ve kanatlı türlerinin morfolojik, fizyolojik ve genotipik karakterizasyonu ile ilgili araştırmalarının öncelikli alan olarak desteklenmesi konusunda, Bakanlığın TÜBİTAK’a çağrıda bulunması, bu araştırmaların yapılmasına ve hayata geçirilmesine olanak sağlayacaktır.

7

3- BÜYÜKBAŞ ÇALIŞMA GRUBU RAPORU

 Entegre Proje kapsamında alt projelerin, teknik esaslarının, materyal ve metodunun değerlendirilmesi gündemiyle toplantıya devam edildi.

 Öneriler:

 Bir sürü Enstitüde olmak üzere minimum 56 ergin dişi ve minimum 4 ergin olmak üzere değişik gruplarda 16 erkek damızlık bireylerden oluşan en az 4 sürü kurulmalıdır. Tüm sürüler arasında erkek ve dişi damızlık materyal transferi yapılabilir içerikte olmalıdır.

 Enstitülerde yürütülen koruma faaliyetlerinde hayvan sayısı dikkate alınarak proje yükümlüklerini yerine getirebilme kapasitesine sahip yardımcı araştırmacıların görevlendirilmesi. Teknik eleman açısından yetersiz enstitülere teknik eleman desteği olmalı.

Stratejik alan 1: Karakterizasyon, envanter, risk ve eğilimlerin izlenmesi Stratejik Öncelik 1. HGK Envanterinin Çıkarılması,

Öneriler:

 E-ıslah sistemine genetik kaynaklarla ilgili bir ara yüz açılarak verilerin girilmesi,

 Kayıt bilgi sistemleri ile ilgili sahada karşılaşan problemlerin çözümüne yönelik bir eğitim çalışması düzenlenmesi,

 TÜRKVET sistemine ırklara ilişkin bir ara yüz konulması, bu ara yüzde tanımlayıcı kaynak olarak mevcut HGK katalogunun kullanılması, ayrıca konu ile ilgili eğitim çalışmalarının yapılması,

 Koruma sürülerin yürütüldüğü illerde bakanlık taşra teşkilatı bilgi paylaşım toplantılarının yapılması

 Hayvan sayılarına yönelik envanter çalışmaları şap aşılama döneminde GTHB il müdürlüğü veteriner hekim ve TRGM ile işbirliği ile konuyla ilgili ön eğitim almış elemanlarca yapılabileceği değerlendirilmiş, bu bakımdan özel bir envanter çalışma grubu yol haritası üzerine toplantı düzenlenmesi önerilmiştir.

Stratejik Öncelik 2. HGK’nın karakterizasyonu, Öneriler:

 Hayvan Genetik kaynaklarının özel bir önemde ele alınması gerekmektedir, bunu teminen enstitülerde HGK tespiti, takibi, projelendirilmesi, yönetimi, korunması ve sürdürülebilir kullanımı başlıca işlevi olan bir birim kurulması,

 İşlem takibi için enstitülerde sahada, yerinde, zamanında yeterli veri takip raporlama süreci için arazi koşullarına uygun araç tahsisi olanaklarının arttırılması.

 Irk tescildeki format esas olmak üzere ilgili projeyi yürüten proje liderinin ırkın özelinde alınabilecek verileri belirleyerek bildirmesi, proje liderlerinin bilgilendirmesi doğrultusunda mevcut sığır ırklarında süt verimi ile ilgili verilerin alınmasının mümkün olmadığı dikkate alınarak bu konuda yapılacak çalışmaların bu doğrultuda değerlendirilmesi,

8

ine ilişkin genomik çalışmalarla ilgili mali destek sağlayabilecek kurumlar ile görüşülüp, bu tip projeler için çağrıya çıkılması.

 TAGEM’in ve üniversitelerin moleküler genetik çalışmaları için tüm laboratuar altyapısının envanterinin çıkarılması ve kıt kaynaklarının etkin kullanımı açısından alet-ekipman kullanımında ortak çalışmalara ağırlık verilmesi, ayrıca envanter çalışması sonucunda belirlenecek eksikliklerin giderilmesi.

 Hayvan genetik kaynaklarının yetiştirilme alanlarının özelliklerinin belirlenmesine yönelik alt proje hazırlanması,

Stratejik Alan 2: Sürdürülebilir kullanım ve geliştirme Stratejik Öncelik 1.

Öneriler:

 Ürünün pazarlanmasında ve pazar değerinin arttırılmasında önemli bir yol olan

“Coğrafi İşaret” sisteminin Hayvan Genetik Kaynaklarından elde edilen ürünler için kullanılması ve bu amaçla Coğrafi İşaretleme konulu bir çalıştay düzenlenmesi,

 Üreticilerin geçmişten gelen bilgilerinin unutulmaması için envanter çalışması yapılmalı,

 Yerli Karanın sperma üretimi ve suni tohumlama özelliklerinin belirlenmesi projesinin planlanması,

 Damızlık sığır yetiştiricileri birliği ile işbirliğine gidilerek suni tohumlama uygulamasının yapılabileceği ırk ve bölgelerde suni tohumlama yapılması ayrıca kültür ırkı sığırlara sağlanan desteklemelerden yerli sığır ırklarımızın da faydalanabilmesi için çalışmalar yapılmalı,

 Yerinde koruma sürülerinde buzağı desteklerinin verilmesi,

 Tarım ekosistemlerinin belirlenmesi için projeler üretilmesi ve konu ile ilgili uzmanlarla ortaklığa gidilmesi,

Stratejik alan 3: Koruma Stratejik Öncelik 1.

Öneriler:

 Kultak sığırı için çalışma yapılması,

 Yerli Güney Sarısı ve Zavot sığırları için enstitülerde koruma sürüsü oluşturulması, ancak enstitülerin alt yapısının yetersiz olması nedeniyle uygun koşulların oluşturulması,

 Yerli Genetik kaynaklardan büyükbaş koruma sürülerinde destekleme üst sınırının 3500’e çıkartılması ve lokasyonlarının genişletilmesi için çalışmaların yapılması,

 Proje liderlerinin koruma sürülerinde tespit, takip, raporlama sürecinde yetki sahibi olması. Bu hususun Hayvancılığın Desteklenmesi Uygulama esasları tebliğinde yer alması, bakanlığın ilgili birimlerinin bu konuda talimatlandırılması.

9