HALK SAĞLIĞI ve SAĞLIK KAVRAMLARI
Yrd. Doç. Dr. Aslı Aykaç
YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ
Sağlık Tanımları
Biyolojik bilimler açısından sağlık, bedenin her bir hücresinin en üst düzeyde işlev gördüğü ve hücrelerarası uyumun varolduğu bir
durumdur.
Davranış bilimlerine göre; kişinin çevresiyle uyumu ve beklemediği bir olay karşısındaki
savunma potansiyelidir.
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi
İnsan biopsikososyal bir varlıktır.
Fizyolojik Gereksinimler (Beslenme, boşaltım, solunum)
Sosyal Gereksinimler:
Güvenlik, barınma…
Psikolojik Gereksinimler: Ait olma, sevgi, saygı, kendini gerçekleştirme
Sağlığın Tanımı
Sadece hastalık veya sakatlığın bulunmayışı değil, fiziksel sosyal ve ruhsal açıdan tam bir iyilik hali
DSÖ (1948)
İnsanların sosyal ve ekonomik bakımdan üretken bir hayat yaşayabilmelerine olanak tanıyacak bir sağlık düzeyine ulaşması
DSÖ 2000 yılı için sağlık hedefleri (1997)
Günümüzde kabul edilen sağlık tanımı
Sağlık sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil; bireyin
Fiziksel,
Sosyal
Ruhsal yönden tam iyilik halidir.
Sağlığın Bileşenleri
Fiziksel sağlık (Solunum, beslenme, boşaltım, hareket, uyku, cinsellik gibi ihtiyaçlarını tam olarak yerine getirebilme)
Ruhsal-duygusal sağlık: Bireyin kendisi ve
çevresiyle sürekli uyum içinde olmasıdır.( Olumlu
düşünme, yaşamdan zevk alma, başkalarıyla ve yalnız çalışabilme yeteneği, sorumluluk alma vb.)
Sosyal sağlık: Sevilme, ait olma, ailesiyle ve
arkadaşlarıyla ilişkisi, iş durumu, sosyal uğraşıların
olması)
Genetik Beden yapısı Bağışıklık sistemi Sinir sistemi
Endokrin sistem Kişisel stres Huy (mizaç)
SAĞLIK İç ve dış etmenlerin
başarılı uyumu..
Sosyo-ekonomik durum Ekolojik çevre
Eğitim düzeyi Çalışma koşulları Özel yaşam biçimi Toplumla bütünleşme
İÇ SİSTEM DIŞ SİSTEM
Sağlıklı Birey?
Biyolojik ve psikolojik Toplumsal, ekonomik yapı ögeleri ve kültürel ögeler
Hastalık kavramı
Tıbbi modele göre hastalık, Belirtilerle kendini gösteren patolojik tablodur. İnsan bedenindeki işlevsizlikler organizmadaki biyokimyasal değişmelerle anlaşılır. Hastalık, bakteri, virüs, hatalı gen ya da kazalardan kaynaklanır. Bu görüş insanı sosyal çevresinden, ilişkilerinden ve kimliğinden soyutlanarak ele alınmasına ve bir nesne gibi algılanmasına neden olur.
Sosyolojik modele göre hastalık; Hastalık kültürel ve sosyal yapıdan kaynaklanır. Bu model sağlığı geliştirmek için yaşam standardı üzerine yoğunlaşmak gerektiğini savunur.
(Ekonomik, eğitim vb)
Toplum sağlığı
Sosyal faktörler
(Bağlılık, sosyal değişim, destek..) Biyolojik Özellikler
(Yaş, cinsiyet) Yaşanılan Yer (Ev,
işyeri, okul, ulaşım, haberleşme vb)
Sağlık hizmetleri (Yapısı, personel tipi ve sayısı, hizmetin kapsamı ve ulaşılabilirliği, maliyeti vb)
Ekonomik
kaynaklar (Gelir,
iş durumu, gelir eşitsizliği, eğitim)
Topluma sunulan hizmetler (su, çöp, hava kirliliği, risk gruplarına yönelik hizmetler)
Yaşam biçimi ve sağlık davranışları (beslenme, fiziksel aktivite, cinsel yaşam, madde kullanımı, sigara, şiddet, sağlık bilgisi) Doğal çevre (Hava, su
kalitesi, iklim sıcaklık, topografi, çevresel kirleticiler, hayvan ve bitkiler vb)
Kültürel Faktörler (Normlar, değerler, din, ırkçılık, ayrımcılık,
rekabet, işbirliği)
Politik faktörler (Sosyal, ekonomik, eğitim, çevreye yönelik yasalar, politikalar, katılım)
TOPLUM SAĞLIĞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
YER VE ZAMAN
Halk Sağlığı nedir?
Halk Sağlığı, organize edilmiş toplum çalışmaları sonunda;
Çevre sağlığı koşulları düzeltilerek
Bireylere sağlık bilgisi vererek
Bulaşıcı hastalıkları önleyerek
Hastalıkların erken tanı ve koruyucu tedavisini sağlayacak sağlık örgütleri kurarak
Toplumsal çalışmaları her bireyin sağlığını sürdürecek bir yaşam düzeyini sağlayacak biçimde geliştirerek
hastalıklardan korunmayı, yaşamın uzatılmasını, beden ve ruh sağlığı ile çalışma gücünün arttırılmasını sağlayan bir bilim ve sanattır.
Halk Sağlığının Tanımı
Halk Sağlığı
Temel Bilimleri
Halk Sağlığı
Uygulamalı Bilimleri
1- Çevre Sağlığı 2- AÇS-AP
3- Beslenme
4- Sağlık Eğitimi ve Sağlığı Geliştirme 5- İş Sağlığı
6- Toplum Ruh Sağlığı
…Diğer uygulamalı halk sağlığı bilimleri
Bir Sağlık Sorununun
Halk Sağlığı Sorunu Olma Kriterleri
Sık görülme,
Sık öldürme,
Sık sakat bırakma,
Sık işgücü kaybına neden olma.
ZARARLI ETMENLER
•Çevre
•Toplum
•...
Çevremizde sağlığımızı etkileyen çok çeşitli faktörler vardır.
Bu faktörleri bilmek, onların zararlı etkilerinden
korunmak ve bu faktörlerin etkilerini yok etmeyi
başarabilmek gerekmektedir.
Herkese görev düşüyor
Toplumların sağlık düzeylerini yükseltmede
pek çok kişinin rolü ve sorumluluğu vardır.
Halk Sağlığı Kavramı öğretmenler
ana-babalar
din görevlileri
yöneticiler
tarımcılar muhtarlar
polisler
planlamacılar,
Halk sağlığında ilkeler
1. Sağlık bir insan hakkıdır.
Herkes, ihtiyacı olduğunda ve ihtiyacı olduğu kadar sağlık hizmeti alma hakkına sahiptir. Herkes, sağlık hizmetlerine erişebilme açısından eşit şansa ve imkana sahip olmalıdır.
Bu ilke, T.C. Anayasası’nda, D.S.Ö.
Anayasası’nda ve İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nde yer almaktadır.
Herkes sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir.
Halk sağlığında ilkeler
2. Koruma tedaviden üstündür.
Sağlık hizmetlerinin ve devletin temel
sorumluluğu kişilerin hasta olmamalarını sağlamaktır.
O nedenle, hükümetlerin ve sağlık çalışanlarının temel sorumluluğu
kişileri hastalıklardan
korumaktır.
Halk sağlığında ilkeler
3. Kişi çevresiyle bir bütündür.
İnsanlar fiziksel, biyolojik ve sosyal bir çevre içinde yaşarlar.
Çevrelerindeki faktörlerden etkilenirler ve çevrelerini etkilerler.
Kişileri hastalıklardan korurken ve hastaları tedavi ederken bu faktörlerin de göz önünde
bulundurulması gerekir.
Çevredeki olumsuz faktörler
düzeltilmeden hastalıkların
kontrol edilmeleri mümkün
olamaz.
Halk sağlığında ilkeler
4. Hastalıkların nedenleri sosyal, biyolojik ve fizik nedenlerdir.
Biyolojik: mikroplar, parazitler…
Fiziksel: sıcak, soğuk, radyasyon…
Sosyal/kültürel: yanlış inanışlar, eğitimsizlik, fakirlik….
Kişilerin, eğitimleri, gelir düzeyleri, yanlış inanışları ve sosyal statüleri, onların hastalanmaları, sağlık
hizmetlerinden yararlanmaları,
hastalıklardan korunmaları, tedaviyi uygulamalarını etkiler.
Hastalıklarla mücadelede, yalnızca tıbbi müdahaleler yetersiz kalır.
Sosyal kalkınma önlemleri de halkın sağlık düzeyinin yükseltilmesine
katkı sağlar.
Halk sağlığında ilkeler
5. Sağlık hizmetleri kişilerin en yakınlarına kadar
götürülmelidir.
Koruyucu ve tedavi edici hizmetler bir arada
sunulmalıdır.
Hastalar, önce evde ve ayaktan tedavi edildikleri I.basamak sağlık
kuruluşlarına başvurmalı, burada bakım
göremeyecek olanlar
hastanelere (II.basamak kuruluşlar) sevk
edilmelidirler.
Halk sağlığında ilkeler
O nedenle, hükümetlerin temel sorumluluklarından birisi
Ülkedeki herkesin, her zaman ve her yerde sağlık hizmeti alabilmeleri için gereken örgütlenmeyi
kurmak
Sağlık hizmetlerini kişilerin yaşadıkları yerlerin en yakınına kadar ulaştırmak ve
İyi bir şekilde yürümesini sağlamaktır.
Halk sağlığında ilkeler
6. Kişinin hastalığı aynı zamanda
ailenin sorunudur.
Bir ailedeki hasta, o ailenin düzenini ve ekonomik
durumunu bozduğu gibi diğer aile bireyleri
üzerinde en azından
psikolojik sorunlara neden olabilir.
Hasta kişiden değil, hasta ailelerden söz edilmelidir.
Çünkü, ailedeki herkes
hastalıktan etkilenir.
Halk sağlığında ilkeler
7. Kişilerin sağlığı ve hastalığı aynı zamanda toplumun sorunudur.
Kişilerin hastalıkları toplumun diğer bireylerine yayılıp
salgınlara yol açabilir;
Hasta kişiler işgücünde azalmaya ve sağlık
harcamalarında artışa neden olarak toplumun genelini etkileyebilir;
Toplumdaki herkes bilinçli
olarak üzerine düşeni yapmazsa hastalıklar kontrol altına
alınamaz ve yok edilemezler.
Halk sağlığında ilkeler
8. Sağlık hizmeti bir ekip hizmetidir.
Günümüzde tıp ve sağlık bilimleri o kadar gelişmiş ve genişlemiştir ki, yalnızca hekim ya da başka bir sağlık elemanı sağlık hizmetlerini vermeye yetmeyebilir.
Sayıları yüzlerce olan sağlık
çalışanlarının birlikte ve eşgüdüm içinde çalışmaları şarttır.
Sağlık hizmetinin her kademesinde
çok sayıda kişi ve uzmanın rolü ve
katkısı vardır.
Halk sağlığında ilkeler
9. Sağlık hizmetleri multi- sektöryeldir.
Sağlık Bakanlığı yanı sıra, eğitim, tarım,
ulaştırma, mahalli
idareler, diyanet işleri, maliye, turizm gibi bir çok sektörün halk
sağlığının geliştirilmesinde
rolleri ve sorumlulukları
vardır.
Halk sağlığında ilkeler
10. Herkes kendi sağlığından
sorumludur.
Eğer kişiler kendi
sağlıklarından sorumlu olurlarsa sağlık
hizmetlerinden daha verimli olarak
yararlanabilirler.
Aksi durumda, sağlık
hizmetlerinin sunulması ve yararlı sonuçlar elde
edilmesi çok güç olur.
Halk sağlığında ilkeler
11. Yaşam, doğum öncesinden ölüme kadar bir bütündür.
Bebeklik ve çocukluk döneminde karşılaşılan bazı faktörler ve
hastalıklar, yaşamın daha sonraki dönemlerinde
sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilirler.
O nedenle, sağlık
açısından insan yaşamını kesitsel olarak (bugün için) değil bir bütün olarak
düşünmek gereklidir.
Halk sağlığında ilkeler
12. En çok görülen, sakat bırakan ve öldüren hastalık önemli
hastalıktır.
Sağlık hizmetleri
planlanırken, kaynaklara toplumda en çok zarar veren sorunlar dikkate alınmalıdır.
Böylece, halk sağlığının gelişmesine daha anlamlı katkı sağlanabilir.
Bu ilke, parası az ve insan
gücü sınırlı olan gelişmekte
olan ülkeler için daha da
önemlidir.
Halk sağlığında ilkeler
13. Halkın sağlık hizmetlerine katılımı esastır.
Halkın kültürüne ve beklentilerine uygun olmayan hizmetler halk tarafından kullanılmazlar.
O nedenle, planlama aşamasından başlayarak
hizmetleri kullanacak olan halkın görüşlerinin alınması ve
toplumun sağlık hizmetlerine fikren katılımı esas olmalıdır.
Böylece, toplum hizmetlerin planlanmasına ve işletilmesine katkıda bulunmuş olur.
Kararlara katılan kişiler, bu
kararların uygulanması için daha
fazla çaba gösterirler.
Halk sağlığında ilkeler
14. Sağlık düzeyi ile ekonomik kalkınma arasında iki yönlü ilişki vardır.
Kalkınmışlık toplumun sağlık düzeyinin
yükselmesine yol açacağı gibi, sağlıklı bir toplum da kalkınmaya olumlu etki yapar. Bir ülkenin sağlıklı oluşu önce halkının sağlıklı oluşuna bağlıdır.
SAĞLIK
Halk sağlığında ilkeler
15. Sağlık evrenseldir.
Ulusların sağlık sorunları farklı olabilir. Ancak sağlık, dünya üzerinde yaşayan herkesi
ilgilendiren ortak bir konudur,
o nedenle ülkeler arası işbirliği
kaçınılmazdır.
Halk sağlığının geleceği
Küresel kriz nedeniyle
Kliniğimiz Çin’e taşınmıştır.
Lütfen uçuş kartı için bir
bilet alınız.
Halk sağlığının başarısı
Uzun beklenen bir yaşam süresi ve yaşlanan toplum
Geniş ve yaygın bir sağlık ve tıbbi bakım sistemi
Toplumsal ve politik tartışmalarda sağlığın baskın bir konu olması
Sağlığın bireyin yaşamında ana kişisel hedeflerden biri haline gelmesi
Toplumların sağlık düzeylerinin yükseltilmesi
halk sağlığı ilkelerinin
uygulanması ile mümkün olabilir.
39
Sağlık Hizmetleri
Kişilerin ve toplumların:
-sağlıklarını korumak,
-hastalandıklarında tedavilerini yapmak, -tam olarak iyileşmeyip sakat kalanların
başkalarına bağımlı olmadan yaşayabilmelerini sağlamak,
-toplumun sağlık düzeyini yükseltmek için
yapılan planlı çalışmaların tümüdür .
40
Sağlık Hizmetleri
A.
Koruyucu (temel amacı)
B.
Tedavi
C.
Rehabilitasyon
41
A.Koruyucu Sağlık Hizmetleri
1. Kişiye yönelik
2. Çevreye yönelik
42
1-Kişiye Yönelik Hizmetler
1- Primordial Korunma
2- Birincil Korunma
3- İkincil Korunma
4- Üçüncül Korunma
Primordial Korunma
Risk faktörleri ortaya çıkmadan onların oluşmasını önlemek amaçlanır.
Obezitenin engellenmesi,
çocukların sigara kullanmalarını engelleyici
okul eğitimleri.
Birincil Korunma
Risk faktörleri mevcut iken hastalığın oluşmasını ve derecesini azaltmak amaçlanır.
Obez kişilerde koroner arter hastalığı veya diabet gelişimini engellemek için diyet ve egzersiz önerilmesi, bağışıklama, AP hizmetleri.
Erken tanı hizmetleri olarak bilinir.
Uzmanlık alanının öncelikli sağlık sorunları için erken tanı rehberleri
Risk gruplarına yönelik taramalar
Tanı tekniklerinin akılcı kullanımı
Kan basıncı ölçümleri,
serviksten sürüntü alınması,
tüberkülin testi.
45
Bağışıklama
Yeterli-dengeli beslenme
Erken tanı
Sağlık eğitimi
Aile planlaması
İlaçla koruma
46
Bağışıklama
Amaç:bulaşıcı hastalıklardan korunma
Aktif bağışıklama (aşılama)
Pasif bağışıklama (seroprofilaksi)
Bireyler tek tek korunduğu gibi toplumun %90-95’i bir
hastalığa karşı bağışık hale getirilirse hastalık kontrol
altına alınabilir.
47
Yeterli-Dengeli Beslenme
Pek çok hastalığın altında yatan temel ve hazırlayıcı neden yetersiz ve
dengesiz beslenmedir.
48
Sağlık Eğitimi
Kişinin:
-
kendi sağlıklarını nasıl koruyabilecekleri
-
sağlık hizmetlerini uygun bir biçimde nasıl
kullanabilecekleri konusunda bilgilendirilmeleri
-
olumlu davranışlar kazandırılmaları için yapılan planlı çalışmalardır.
-
Diğer bir amacı ise kişilere kendi
sağlıklarından sorumlu oldukları bilincini
kazandırmaktır
49
İlaçla Korunma
Tüberküloz – INH
Meningokok menenjiti – Rifampisin
Sıtma – klorokin
50
Erken Tanı
Hastalıkların presemptomatik dönemde teşhis etmek, onları hastalığın kötü
prognozundan korumanın önemli bir
yoludur.
51
Aile Planlaması
Çok ve sık doğum yapan kadınların sağlık sorunlarının fazla olması,
Bu annelerden doğan çocuklarının sağlık sorunlarının fazla olması,
İstenmeyen gebelikte kadının düşük yapmak isterken sakat kalması yada hayatını
kaybetmesi,
52
İkincil Koruma
Amacı asepmtomatik kişilerin tespit edilerek istenmeyen etkilerin ortaya çıkmasını önleme,
Kadınlarda periyodik sitolojik muayene (cerviks kanseri)
Meme kanseri tarama programı
İkincil Korunma / Uygun Tedavi
Akılcı ilaç kullanımı
Uygun teknoloji kullanımı
Kanıta dayalı uygulamalar
Tedavi hakkı
Hastane tedavisi
Hasta İçin İkincil Korunma Toplum İçin Birincil Korunma Olabilir
Tüberküloz
HIV / AIDS
Üçüncül Korunma / Rehabilitasyon
Rehabilitasyon, bedence ya da ruhça sakat kalmış olanların başkalarına bağımlı
olmaksızın yaşayabilmelerini sağlamak için yapılan bütün çalışmaları kapsar.
En iyi tedavi ve rehabilitasyon olanaklarının kullanımıdır.
Diabeti olan kişinin göz komplikasyonları varken körlüğün
Diabetik nöropati varken bacak
amputasyonlarının engellenmesi.
56
2-Çevreye yönelik hizmetler
Amaç: Çevremizdeki olumsuz biyolojik,fiziksel ve kimyasal faktörleri yok ederek, düzelterek yada insanları etkilemelerini önleyerek kişilerin
sağlıklarını koruyabilmektir.
Atıkların yok edilmesi
Besin kontrolü
Vektörlerin kontrolü
Çevre kirliliğinin önlenmesi,
Gıda kontrolü
Suların arıtılması ve kontrolü
57
B:Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri
1. basamak
2. basamak
3. basamak
58
1. Basamak Sağlık Hizmetleri
Toplum sağlığına yönelik hizmetler ile
kişisel koruyucu,
tanı koyucu,
tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini kapsayan,
Kişilerin sağlık sistemine ilk başvuru
noktasında verilen sağlık hizmetleridir.
Yataklı tedavi kuruluşlarının önünde filtre
görevi gören kuruluşlardır
Sağlık Ocağı
AÇSAP Merkezi
Verem Savaş Dis.
Sıtma Birimi
Kurum Hekimliği
Sağlık Merkezi
112 Acil Hizmetler
İşyeri Hekimliği
Özel Sektör
Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri
• Toplum Sağlığı Merkezi
• Aile Sağlığı Merkezi
•Aile Sağlığı Birimi
• 112 Acil Hizmetler
•İşyeri Hekimliği(?)
• Özel Sektör(?)
Mevcut Durum Planlanan Durum
60
2. Basamak Sağlık Hizmetleri
Hastaların tanı ve tedavisinin, birinci basamak sağlık kuruluşları tarafından sağlanamadığı durumlarda,
Teşhis ve tedavi hizmetlerinin verildiği genel hastanelerdir
Temel işlevi yataklı tedavi kuruluşları
olmalarıdır
61
2. Basamak Sağlık Kuruluşları
Devlet hastaneleri
Sağlık merkezleri
Özel hastaneler
62
3. Basamak Sağlık Hizmetleri
İkinci basamak sağlık hizmetlerinin kapsamında yer almayıp,
İleri tetkik ve tedavi yöntemlerini gerektiren,
Tedavisi özellik arz eden hastaların sevk edildiği,yüksek tıp teknolojisinin
uygulandıkları özel dal hastaneleridir.
63
3. Basamak Sağlık Kuruluşları
Doğum ve çocuk bakımevi
Çocuk hastanesi
Göğüs hastalıkları hastanesi
Ruh sağlığı ve
hastalıkları hastanesi
Kemik hastalıkları hastanesi
Onkoloji hastanesi
FTR merkezi
Deri ve tenasül
hastalıkları hastanesi
Lepra hastanesi
Diş hastanesi
Üniversite ve eğitim hastanesi
GKDC merkezi
64
C: Rehabilite Edici Sağlık Hizmetleri
Rehabilitasyon ( esenlendirme ) , bedence ya da ruhça sakat kalmış olanları
başkalarına bağımlı olmaksızın
yaşayabilmelerini sağlayabilmek için
yapılan çalışmaların tümü.
65
Rehabilite Edici Sağlık Hizmetleri
- Tıbbi rehabitasyon
- Sosyal (mesleki) rehabitasyon
66
Tıbbi Rehabilitasyon
Bedensel sakatlıkların mümkün olduğunca düzeltilmesidir.
Ekstremite protezleri
Spastisitelerin yumuşatılması
İşitme kusurlarının en aza indirilmesi
67
Sosyal ( Mesleki ) Rehabilitasyon
Sakatlıkları nedeni ile eski işlerini yapamayanlara ya da belirli bir işte
çalışamayanlara iş öğretme , iş bulma ve
işe uyum sağlamalarına yönelik her türlü
hizmeti kapsar.
Bağışıklama Bağışıklama
Kemoproflaksi Kemoproflaksi Beslenme
Beslenme Erken Tanı Erken Tanı
Aile Planlaması
Aile Planlaması Kişisel HijyenKişisel Hijyen Sağlık eğitimi
Sağlık eğitimi
Koruyucu Sağlık Hizmetleri
SAĞLIK HİZMETLERİ SAĞLIK HİZMETLERİ
Esenlendirici (Rehabilitasyon ) Tedavi Edici
Sağlık Hizmetleri
3. basamak 2. basamak 1. basamak
Kişiye Yönelik
Koruyucu Sağlık Hizmetleri Koruyucu Sağlık Hizmetleri
Çevreye Yönelik
Koruyucu Sağlık Hizmetleri Koruyucu Sağlık Hizmetleri
İçme ve kullanma sularının sanitasyonu İçme ve kullanma sularının sanitasyonu Katı ve sıvı atıkların zararsızlandırılması Katı ve sıvı atıkların zararsızlandırılması Hava kirliliğinin önlenmesi
Hava kirliliğinin önlenmesi
Sağlıklı barınma koşullarının temini Sağlıklı barınma koşullarının temini Besin Sanitasyonu
Besin Sanitasyonu
Vektör ve kemirici kontrolü Vektör ve kemirici kontrolü
““Gürültü, radyasyon, aydınlanma havalandırma”Gürültü, radyasyon, aydınlanma havalandırma”
Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek kuruluşlar Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek kuruluşlar Mezarlıklar
Mezarlıklar Turist Sağlığı Turist Sağlığı
Sağlıklı Çalışma koşulları/ergonomi Sağlıklı Çalışma koşulları/ergonomi
SAĞLIK BAKIM SİSTEMİ
Kuzey Kıbrıs’ta;
HASTANELER
1. Dr. Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi
2. Gazimağusa Devlet Hastahanesi
3. Dr. Akçiçek Hastahanesi
4. Cengiz Topel Hastahanesi
5. Barış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi
6. Kronik Hastalıklar Hastahanesi (Yaşlı Bakımevi)
7. Thalassaemia Merkezi (Kan Bankası)
8. Onkoloji-Hematoloji Merkezi
9. Endokrin ve Diyabet Merkezi
Sağlık Merkezleri:
1. Lefkoşa Kentsel Sağlık Merkezi
2. Akdoğan Sağlık Merkezi
3. Güzelyurt Sağlık Merkezi
4. Maraş Sağlık Merkezi
5. Mehmetçik Sağlık Merkezi
6. İskele Sağlık Merkezi
7. Serdarlı Sağlık Merkezi
8. Yenierenköy Sağlık Merkezi
9. Geçitkale Sağlık Merkezi
10. Dipkarpaz Sağlık Merkezi
11. İnönü Sağlık Merkezi
12. Değirmenlik Sağlık Merkezi
13. Esentepe Sağlık Merkezi
14. Lapta Sağlık Merkezi
15. Tatlısu Sağlık Ocağı
16. Lefke Sağlık Merkezi
17. Akıncılar Sağlık Ocağı
Kuzey Kıbrıs’ta;
Sağlığın Geliştirilmesi
Hastalık riskini arttırıcı sosyal, ekonomik ve kültürel yaşam özelliklerinin oluşmasının
engellenmesi
Kişilerin kendi sağlıklarını korumalarının ve geliştirmelerinin sağlanması
Toplumsal risk etmenlerine yönelik mücadele
Sektörler arası işbirliği ve yasal düzenlemeler
Sağlığın Geliştirilmesi
Sağlığını kaybeden bundan sorumlu mu?
Yaşam biçiminin geliştirilmesi sadece
bireysel bir sorumluluk olabilir mi?
Gereksinimden Talebe Giden Yol
Gereksinimler
Hissedilen Gereksinimler
(İstek)
Hissedilmeyen Gereksinimler
Talep Talebe
Dönüşmeyen İstek
Karşılanmış Talep
(Tanı ve tedaviye erişmiş) Karşılanmamış Talep
(Tanı hizmetlerine erişememiş, tanı konmuş tedavi hizmetlerine
erişememiş)
Gürsoy, Aksu Saçaklıoğlu, Çiçeklioğlu ve ark.tarafından
Mooney 1992, Wright, Williams ve Wilkinson 1998 temel alınarak geliştirilmiştir
Gereksinimler
Hissedilen Gereksinimler
(İstek)
Hissedilmeyen Gereksinimler
Talep Talebe
Dönüşmeyen İstek
Karşılanmış Talep
(Tanı ve tedaviye erişmiş) Karşılanmamış Talep
(Tanı hizmetlerine erişememiş, tanı konmuş tedavi hizmetlerine erişememiş)
Gürsoy, Saçaklıoğlu, Çiçeklioğlu ve ark.tarafından Mooney 1992, Wright, Williams ve Wilkinson 1998
temel alınarak geliştirilmiştir
?
Gereksinimi Nereden Bilebiliriz?
Gereksinimler
Morbidite
İnsidans
Prevalans
Mortalite
Fatalite
EPİDEMİYOLOJİ
Epidemiyoloji etimolojik kökenleri epidemiler(bir toplulukta görülen hastalıklar) ve logos(bunların araştırılması) sözcüklerini içerir.
“Belli toplumlarda sağlıkla ilişkili durumların ve
olayların saptanması ve dağılımının ve nedenlerinin
incelenmesi ile bu incelemelerin sağlık problemlerinin
önlenmesi ve kontrolu için uygulanmasını sağlayan
bilim dalıdır”.
EPİDEMİYOLOJİK ÖLÇÜTLER
İnsidans:Belirli bir “A” hastalığı olmayan “sağlam” kişilerin ne kadarının, belirli bir sürede bu “A” hastalığına yakalandıklarını gösterir.Bir başka deyişle risk altındaki sağlam bireylerin, belirli bir sürede “A” hastalığına yakalanma olasılıklarını verir. Bir toplumda belirli bir süre içinde saptanan yeni vaka sayısıdır.Şu şekilde hesap edilir:
Bir toplumda belirli sürede saptanan yeni vaka sayısı İnsidans ═ ─────────────────────────────────
Aynı toplumda (yıl ortası) nüfusu veya risk altındaki toplum
2
Prevelans:Belirli bir süre içinde veya o anda toplumda bulunan toplam (eski ve yeni) vaka sayısının risk altındaki kişi sayısına bölünmesi ile elde edilir.Yani belirli zamanda bir hastalığın toplumda,bir grupta ne sıklıkla görüldüğünü belirtir.İki yönü vardır:
Nokta Prevelans:Toplumda belirli bir andaki, örneğin gün veya bir zaman kesitindeki toplam vaka (yeni + eski) sayısıdır.
Süre Prevelans:Toplumda belirli bir süre (hafta,ay,yıl) içindeki toplam vaka sayısıdır. Süre prevelans bir hastalığın insidansı ve nokta prevelansına eşittir.
Sürveyans: Bir toplulukta sürekli, sistematik ve aktif olarak bir hastalıkla ve bu hastalığın oluşma riskini arttıran veya azaltan koşullarla ilgili veri toplanmasıdır.
Türkiye’de Ölüme Neden Olan İlk 10 Hastalığın
% Dağılımı
UHY-ME Çalışması 2000
Türkiye’de Hastalık Yükü (DALY)’e Neden Olan
Hastalıkların Yüzde Dağılımı
UHY-ME Çalışması 2000
Gereksinimi Belirlemenin Yolu
Nitelikli sağlık kayıtları tutulması
Hastalık bildirimlerinin düzenli yapılması
?
Sürveyans Sisteminden Elde Edilen İstatistikler Gereksinimin Tamamını Yansıtır mı?
Sürveyans sistemi ile hizmete erişenler ya da başvurular değerlendirilir
Nüfus tabanlı prevalans çalışmaları
Erken tanı çalışmaları / taramalar
Risk faktörlerinin belirlenmesine yönelik çabalar
Toplumun Sağlığını Geliştirebilmek İçin
1.
Sağlık sorunlarının oluşmasını engellemek
Sağlığın geliştirilmesi Birincil Korunma
2.
Oluşan sorunların hizmetten yararlanmasını sağlamak
İkincil / Üçüncül Korunma
Sağlığı Geliştirme
Bireylerin sağlık durumunu iyileştirmek için;
Sağlığı tehdit eden faktörler üzerinde bireylerin kontrollerini arttırmayı
sağlayan bir süreçtir.
Yaklaşık 25 yıldır sağlık sorunlarının
kontrolünde temel strateji olarak ele
alınmaktadır.
Sağlığı Geliştirme Stratejisinin Ortaya Çıkmasına Neden Olan Temel Faktörler
Dünyada kronik hastalıklardaki artış,
Yeni enfeksiyon hastalıklarının ortaya çıkışı ve kontrol altına alınanlarda
tekrar epidemilerin görülmesi,
Sağlığın biyolojik faktörler yanı sıra sosyal, ekonomik ve kültürel
faktörlerle ilişkisinin saptanmasıdır.
Sağlığı Geliştirme Stratejileri
1. Bireysel güçlendirme (sağlık okur- yazarlığı ve sağlık davranışı),
2-Toplumu güçlendirme,
3-Sağlık sistemini güçlendirme,
4- Sağlıklı toplum politikaları inşa etmek için sektörler arası işbirliği,
