Işığın Çimlenme Üzerine Etkisi
Farklı bitki cins ve türlerine ait tohumların ışığa karşı gösterdiği duyarlılık farklı olmaktadır. Bazı bitkilerin tohumları çimlenme faktörleri yanında, bünyelerine su alıp şiştikten sonra belli ışık yoğunluğu almak isterler.
Bu gibi bitkilerde ışık çimlenmede uyarıcı ve
hızlandırıcı etkide bulunur. Bazı bitki türlerinde ise,
çimlenmenin normal seyredebilmesi için, ışıklı ya da
ışıksız bir ortam gerekli olmaktadır.
• Çimlenmede ışık istekleri yönünden bitkiler aşağıda verildiği şekilde 4 grupta toplanabilirler.
1. Çimlenmede mutlak ışık isteyen bitkiler
• Bu grupta yer alan bitkilerin tohumları çimlenebilmek için mutlak ışığa
gereksinim duyarlar. Verbascum thapsus (sığır kuyruğu), Lactuca sativa (Baş
salata), Pauwlonin tomentosa (Pavlonya)
• 2. Çimlenmede ışığa mutlak ihtiyaç duymayan, fakat ışıkta daha iyi çimlenen bitkiler.
• Bu grupta bitkilerde çimlenme için ışık mutlak gerekli değildir. Ancak ortamda
ışığın bulunması çimlenmeye olumlu yönde etkide bulunur. Daucus corata
(Havuç) ve Rumex orispus (Kuzu kulağı) ve Picea abies (ladin) gibi bitkiler örnek
verilebilir.
• 3. Çimlenmede Mutlak Karanlık İsteyen Bitkiler.
• Bu grupta yer alan bitkilerin tohumlarının çimlenmesi, ancak karanlık
koşullarda olabilmektedir. Vanilia fragans (vanilya), Primula spectabilis
(Gösterişli çuha çiçeği) ve Liliaceae (Zambakgiller) türleri vb. örnek olarak
verilebilir.
• 3. Hem ışığa, hemde karanlıkta çimlendikten fakat karanlıkta daha iyi çimlenen bitkiler.
• Bu grupta yer alan bitkilerin tohumları hem ışıkta hem de
karanlıkta çimlenebilmektedirler. Ancak, karanlık ortam
çimlenmeye olumlu etkide bulunur. Bugün kültürü yapılan
bitkilerin büyük çoğunluğu bu grupta yer almaktadır.
• Genel olarak çimlenmede ışık isteyen bitkilerde, ışığın çimlenmeyi uyarıcı etkisi, tohumlar belli oranda su alıp şiştikten sonra başlamaktadır. Işıkta çimlenen ya da ışıkta daha iyi çimlenen bitkilerin tohumları, su alıp şiştikten sonra belirli bir süre güneş ışığı görecek olurlarsa, bunların ışık gereksinimleri sağlanmış olur.
Bu nedenledir ki çimlenmede ışık isteyen bitki türlerinin tohumları
ekilirken toprakta tam örtülmemeleridirler. Eğer bu bitki türlerinin
tohumlarının iyi bir şekilde çıkış yapmaları istenirse, ekimden
önce tohumlar suda ıslatılıp şişirildikten sonra, 3-5 saat güneş
ışığından kurutulup ekilmeleri gerekir.
• Genellikle çimlenmelerinde ışığa ihtiyaç duyan bitkilerin tohumları
küçük ve çimlenmede su istekleri az: buna karşılık karanlıkta çimlenen,
ya da karanlıkta daha iyi çimlenen bitki türlerinin tohumları ise daha iri
ve çimlenebilmek için su istekleri daha fazladır.
Işık İstekleri Yönünden Bitkilerin Gruplandırılması
• Karanlıkta yetişen bazı bitkiler dışında bütün bitkiler büyüme, gelişme ve üremelerini tamamlayabilmek için ışığa mutlak gereksinim duyarlar.
Bitkiler ışık istekleri yönünden 2 grupta toplanmadır.
1. Gün ya da güneş bitkileri (Heliyofitler)
2. Gölge bitkileri (Skiyofitler)
• Normal büyüme ve gelişmelerini yapabilmeleri için, bol ışığa gereksinim duyan bitkilere «gün bitkileri»: az ışığa gereksinim duyan bitkilere ise, « gölge bitkileri» adı verilmektedir.
• Az ışıkta yetişen gölge bitkilerinin, gün bitkilerine göre, yaprak yüzeyleri daha geniştir ve yaprakları ince yapılı,
• Hücreleri, hücreler arası boşlukları ve stomaları daha büyüktür.
Bunun sonucu olarakta, bu gibi bitkiler daha fazla toprak üstü
kütlesine sahiptir.
• Meyve türlerinde çilek, ahududu, kiraz ve dut gibi meyve türleri düşük ışık yoğunluğu: badem kayısı, zeytin ve antep fıstığı ise yüksek ışık yoğunluğu istemektedir. Asma da ışıktan hoşlanan bir bahçe bitkisidir.
Fındık ve çay ise gölgeden hoşlanmaktadır.
• Sebzeler arasında ıspanak, tere, maydanoz ve kıvırcık gibi türler daha düşük ışık şiddetine ihtiyaç duymaktadır.
• Domates, patlıcan ve biber ise daha yüksek ışık şiddetine gereksinim
duymaktadırlar.
KAYNAK
Ağaoğlu, S. ve ark. 1995. Genel Bahçe Bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve geliştirme Vakfı Yayınları No:4.
Dokuzoğuz, M. 1974. Meyve Ağaçları ve Çevre İlişkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi yayınları, İzmir.
Top, N. ve Zincirlioğlu, Ö. 1987. Bitkilerin Ekolojik Girdi İstekleri.
Eser, D. 1997. Tarımsal Ekoloji. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayın No.1473, 176 s., Ankara.
Akman, Y., Güney, K. 2006. Bitki Ekolojisi Botanik, Palme Yayınları No: 345.
Akman, Y., Ketenoğlu, O., Kurt, L., Güney, K., Tuğ, M., Bitki Ekolojisi, Palme Yayınları No: 300.
