Cinsel perhizin semen total antioksidan kapasitesi
ve sperm membran lipid peroksidasyonu üzerine etkisi
ERKEK ÜREME SAĞLIĞI Güncel Makale Özeti
Erkek faktörlü infertilitesi olan çiftlerde, ovulasyon indüksiyonlu intrauterin inseminasyon (IUI), zamanlan- mış cinsel ilişki ile karşılaştırıldığında anlamlı olarak daha yüksek siklüs doğurganlığı sağlamaktadır. Vaz deferens ve epididimin kuyruğundaki sperm hücreleri, maruz kalınan zamanın süresi ile orantılı olarak sperm fonksi- yonunu bozabilecek ejakülasyon öncesi veya sonrası zararlı bir seminal mikroortama maruz kalabilmektedir.
Epididimal spermatozoa, DNA yoğunlaşması için disül- fid köprüsü oluşturmaya yetecek düzeyde reaktif oksijen ürünlerine (ROS) ihtiyaç duymaktadır, ancak aşırı ROS, fertilizasyon potansiyelini olumsuz olarak etkilemek sure- tiyle spermatozoa’da oksidatif hasara yol açabilmektedir.
Matür spermatozoa ROS hasarına özellikle duyarlıdır, çün- kü sitozolik organellerinin kaybına sekonder olarak, trans- kripsiyonel aktiviteyle oksidatif soruna yanıt verememek- te ve de spermin dış membranı oksidatif hasara oldukça duyarlıdır. Aşırı ROS üretimi seminal mikro-ortamdaki ölü spermatozoa ve lökositlerden oluşabilmektedir. Semen- deki ROS ve/veya yetersiz anti-oksidan savunma sistemi, sperm hasarına yol açabilmekte ve erkek faktörlü infertili- tenin önemli bir sebebi olarak etki edebilmektedir. İnsan spermatozoası üzerine oksidatif stresin potansiyel zarar- lı etkileri; lipid peroksidasyonu (LPO) aracılığıyla sperm membranlarına hasar, serbest radikal saldırısına sperm DNA’sının hassasiyeti veya sperm protein hasarı şeklin- dedir. Teorik olarak, seminal sıvıdaki artmış antioksidan kapasite, süperoksid serbest radikallerini nötralize edebil- mekte ve sperm hasarını hafifletebilmektedir. Dolayısıy- la, Ejakülasyon sıklığını arttırmanın; zararlı reaktif oksijen ürünlerine spermatozoal maruziyeti azaltabileceği, böyle- likle sperm canlılığının ve fonksiyonunun düzelebileceği vurgulanmaktadır.
Bu hipotezi test etmek için bu çalışmada, kısa cinsel perhiz süresinin semenin total antioksidan kapasitesini veya sperm membranının lipid peroksidasyonunu etkile- Marshburn P, Giddings A, Causby S, Matthews M, Rebecca S. et al.
Fertility and Sterility Vol. 102, No. 3, September 2014 705-710
yip etkilemediği araştırılmış. IUI yapılması planlanan infer- til çiftlerden 40 erkekte çalışma gerçekleştirilmiş. Semen analizi, peroksidaz boyaması ve seminal total antioksidan kapasite (TAK) ve sperm membranı LPO ölçüm işlemle- ri yapılmış. Cinsel perhiz protokolüne uymama, hacmi 2 cc’den düşük örnek, sigara içimi, varikosel varlığı, vazek- tomi reversal operasyon öyküsü, destekleyici tedavi alımı öyküsü (vitamin E ya da C, koenzim Q, taurin ya da glu- tatyon) ya da son 6 ay içinde genital enfeksiyon öyküsü olanlar çalışma dışı bırakılmış. Bu çalışmada, cinsel perhiz süresini 4 günden 1 güne indirmenin; seminal TAK’ı arttı- rırken, LPO’da tespit edilebilir değişiklik yapmadığı göste- rilmiş. Cinsel perhiz süresinin kısaltılması sonrası aşılama ile verilen daha düşük motil sperm sayılarına rağmen IUI sonrası gebelik oranlarının neden daha yüksek olduğu, cinsel perhiz süresinin kısaltılmasıyla ROS’un da azalma- sıyla açıklanmış.
Epididim kaudası / vaz deferens mikroortamında za- rarlı ROS düzeyinin yüksek olup olmadığını belirlemek önemli olduğu, yüksek ise ejakülasyondan sonra spermler antioksidanlar ve/veya ROS temizleyiciler (scavenger) içe- ren aksesuar bez salgıları ile maruz kalıncaya kadar sper- min korunamadığı ileri sürülmüş. Bu durumda, sperm ka- litesindeki artışın, ancak ejakülasyondan sonra ve sperm seminal plazmadan ayrılıncaya kadar oksidatif stresin etkilerini yavaşlatmak ya da tersine çevirmekle mümkün olabileceği iddia edilmiş. Agarwal, erkek faktörlü infertili- tenin yüksek düzeylerde ROS ile ilişkili olduğunu ve sperm DNA fragmantasyonunun, daha uzun cinsel perhiz süre- leriyle arttığına ve bunun da sperm hücresinin epididimin kaudası ya da vaz deferens içinde ne kadar uzun süre ka- lırsa DNA’sının bozulması olasılığının da o kadar yüksek olacağını ileri sürmüş. Başka bir çalışmada ise, sperm DNA fragmantasyonunun derecesinin 1, 3, 5 ve 8 günlük cinsel perhizin ardından değişmediği vurgulanmış. Sunulan bu çalışmada, kısa cinsel perhiz sürelerinin ROS hasarından
270
ERKEK ÜREME SAĞLIĞI
Güncel Makale Özeti
koruyarak daha az sayıda hareketli sperm üretilmesine yol açsa bile sperm kalitesini artırabileceği belirtilmiş. Elde edilen bulgular, IUI öncesinde optimum bir IUI peryodu tanımlamaya yardımcı olmakta ve IVF için oosit inseminas- yonu öncesinde 1 ya da 2 günlük bir cinsel perhizi öner- mek için gerekçe sağlamakta olduğu iddia edilmektedir.
Sonuç olarak; daha yüksek IUI başarı şansının, motil sperm sayısından ziyade, kısaltılmış cinsel perhiz süresi- ni takiben sperm kalitesindeki düzelmenin öncülüğü ile uyumlu olduğu ileri sürülmüş. Böylelikle, yardımlı üreme
döngülerinde konsepsiyon şansının artacağı ve elde edi- len yüksek seminal TAK’ın, LPO’dan bağımsız bir mekaniz- ma ile oksidatif stres ile uyarılan sperm hasarını azaltabile- ceği sonucuna varılmıştır.
Çeviri
Yrd. Dr. Can Benlioğlu1, Prof. Dr. Sefa Resim2
1Adıyaman Üniversitesi Tıp Fakültesi, Üroloji AD
2Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Tıp Fakültesi Üroloji AD
