Phylum : Protozoa Classis : Sporozoa
Species : Toxoplasma gondii
Genellikle hilal veya badem şeklinde olabilen bu tür, oval ya da yuvarlak da olabilir.
Bir ucu sivri diğer ucu küttür. Giemsa veya Wright boyasıyla boyandığında
sitoplazma mavi, çekirdek ise pembe ya da kırmızı renkte görülür. Konağın türüne ve hastalık dönemine göre değişik yaşam şekli ve yapısal özellik gösterir. Buna göre trophozoit, doku kisti ve ookist olmak üzere 3 şekilde bulunur.
İnsanda, birçok memeli türünde ve kanatlılarda Toxoplasmose hastalığının etkenidir.
Kedi dışkısıyla doğaya yayılan ookistler, ağız yoluyla bütün hayvanlar ve bu arada insanı enfekte eder. Bu ookistlerle bulaşmış otları yiyen sığır ve koyun gibi
hayvanlarda enfeksiyon oluşur ve kaslarda oluşan bu doku kistleri insana, bu hayvanların etini yemekle bulaşır.
Kediye giren parazitin evrimini tamamlaması için gerekli süre hayvanın aldığı parazitin formuna bağlıdır. Yapılan deneylerin sonuçlarına göre kedi olgun kistleri sindirim yoluyla aldığı zaman 3 hafta, kist bulunan fareleri yediğinde 3-5 gün, takizoit bulunan fareleri yediğinde 10 gün sonra dışkısı ile ookist çıkarmaya başlar ve ookistlerin atılması 1-2 hafta sürer. Aynı kedi paraziti tekrar sindirim yoluyla alırsa ookist çıkarmaz. Enfeksiyonun yayılmasında doku kistleri ve ookistler
etkindir. Prof. Dr. Ayla TÜZÜN
Phylum Classis Subclassis Ordo
Species
: Protozoa : Sporozoa
: Telesporia : Coccidia
: Plasmodium sp.
Memeli hayvanlarda, kuşlarda ve sürüngenlerde parazit olarak yaşayan, Anofel cinsi
Dişi sivrisineklerle taşınarak sıtma hastalığının oluşumunu
sağlayan Plasmodium’ların insanda yaşayan 4 önemli türü vardır.
1.Plasmodium ovale
2.Plasmodium malariae 3.Plasmodium falciparum 4.Plasmodium vivax
Hastalıklı bir sivrisinek sağlam bir insanı ısırırsa, açtığı yaraya tükürükle beraber Plasmodium'un sporozoitlerini de aktarır.
Prof. Dr. Ayla TÜZÜN
Dolaşım sistemine giren sporozoitlerin her biri alyuvara yerleşir. Eşeysiz
çoğalma yani şizogoni insan kanında meydana gelir. Alyuvar içine giren parazit önce büyür, bunu nukleusun arka arkaya birkaç defa bölünmesi takip eder. Bu safhaya şizogoni denir. Şizogoni safhasında da şizont bölünerek merozoitleri meydana getirir.
Alyuvarların parçalanması ile merozoitler kan plazmasına dökülür ve her biri bir alyuvara girer. Alyuvarların parçalanıp merozoitlerin kana karıştığı anda vücut ısısı yükselir.
Kandaki bu devrenin süresi farklı Plasmodium türlerinde farklıdır. P. vivax ‘da şizogoni 48 saat sürer ve sebep olduğu hastalığa Tertiana Sıtması denir. P.
malaria'da merozoitlerin gelişmesi ve kan sıvısı içine dökülmesi için geçen süre 72 saattir ve sebep olduğu hastalığa Quartana Sıtması adı verilir. P.
falciparum'da bu süre 24-36 saattir ve sebep olduğu hastalığa Tropik Sıtma denir. P. ovale'de ise süre 48 saattir. Her bir tür için verilen bu sürelerin sonunda sıtma nöbetleri meydana gelir.
Prof. Dr. Ayla TÜZÜN
Eşeyli çoğalma sivrisinekte geçer. Eğer bir dişi sivrisinek sıtmalı bir hastayı ısırırsa, parazitli alyuvarlar sindirim kanalı yolu ile sineğin bağırsağına geçerek bağırsakta ve gametogenez ile iki tip hücre meydana getirir. Büyük hücreler dişi gametler, küçük hücreler erkek gametlerdir. İki gametin birleşmesi sonucu zigot meydana gelir. Daha sonra zigot barsak epitelini delerek barsak kasına yerleşir ve burada sporokist yapısına dönüşür.
Sporokist birbirini takip eden bölünmelerle çok sayıda sporozoit meydana getirir. Sporokistin parçalanması ile vücut sıvısına dökülen sporozoitlerin bir kısmı tükürük bezine yerleşir. Böyle bir sineğin, bir insanı ısırması ile
sporozoitler bu insanın dolaşım sistemine geçerler ve hayat döngüsü tekrar başlamış olur.
Plasmodium laboratuvarda hazır preparatta incelenecektir. Mikroskobun en büyük objektifinde netleştirildiğinde görüntüde alyuvarlar (eritrositler)
içerisinde Plasmodium’ları mor-pembe renkte çoklu gruplar halimle görmek mümkündür. Çalışma sırasında ışık ayarını özellikle iyi yapınız.
Prof. Dr. Ayla TÜZÜN
