hus, eski bir krater olduğundan, üze-rinde pek çok küçük krater bulunuyor. Cyrillus ve Theophilus: İkili, Nektar Denizi’nin batısında yer alıyor. Cyrillus, çok eski bir krater. Bu neden-le, onun üzerinde başka kraterler de bulunuyor. Bunlardan en belirgin ola-nı, yaklaşık onunla aynı büyüklükteki Theophillus.
Albategnius: 130 km çapındaki krater, dürbünlü gözlemciler için çok kolay bir he-def. Çarpmanın etkisiyle olu-şan
krate-rin, merke-zindeki tepe yak-laşık 4600 metre. Bu tepe, oldukça belirgin olduğun-dan, dürbün ya da küçük bir teleskop-la koteleskop-laylıkteleskop-la seçilebilir.
Langrenus: Bolluk Denizi’nin güneybatı kenarında yer alan bu kra-ter, çoğu kraterin aksine, ilkdördünle dolunay evreleri arasındaki evrelerde en iyi görünür. Güneş, bu kraterin Geçtiğimiz ay başladığımız
gezin-timizde, Ay’ın yeniaydan ilkdördüne kadar olan evrelerinde gözlenebilecek denizleri tanımıştık. Bu ay, yine aynı evrelerde gözleyebileceğimiz bazı be-lirgin kraterleri ve dağları tanıyacağız. Önümüzdeki aylarda, son dördün – yeniay evreleri arasında gözlenebile-cek yüzey şekillerine değineceğiz.
Kraterler
Thales: Yüzeyin kuze-yinde yer alan krater, dolu-nayda ya da dolunaya yakın evrelerde gözlendiğinde par-laklığıyla dikkati çeker.
Endymion: Ay yüzeyin-de en kolay seçilen kraterler-den biri. Karanlık tabanıyla dikkat çekiyor.
Aristoteles: Soğuk De-niz’in güneyinde yer alan bu krater, Ay’daki en belirgin kraterlerden biri. Kraterin kenar duvarlarının yüksekli-ği, tabandan 4000 metre. Aristoteles’in çapı yaklaşık 88 km.
Atlas ve Herkül: 87 km çaplı Atlas ve ondan biraz da-ha küçük olan ve batısında yer alan Herkül, güzel bir iki-li oluşturuyorlar. İkiiki-li, en iyi hilâl ve ilkdördün evreleri arasında gözlenebilir.
Cleomedes: Bu krater gece ile gündüzü ayıran sını-ra yakın olduğunda yüzeyde-ki en belirgin kraterlerden
birisi. Krateri görebilmek için, Buna-lımlar Denizi’nin kuzeyine bakmak gerekiyor.
Hipparchus: Albategnius’un he-men üzerinde yer alan bu büyük kra-ter, ondan biraz daha büyük olmasına karşılık, daha az belirgindir.
Hipparc-üzerinde yükseldiğinde, krater, sanki ateş almış gibi parlar.
Aliacenis ve Werner: Bu iki kra-ter, ilkdördün evresinde, tam gece – gündüz sınırında yer alıyorlar. Bu ev-rede çok belirgin olan kraterler, ilerle-yen günlerde Güneş’in burada yüksel-mesiyle zor seçilir oluyor.
Fracastorius: Yaklaşık 120 km çaplı bu büyük krater, Nektar Deni-zi’nin kenarında bir körfeze benzer. Kraterin kuzey duvarı, Nektar Denizi-ni de dolduran lavların altında kalmış-tır. Bu krater, bu bakımdan, türünün en iyi örneklerinden biridir.
Piccolomini: Yeniaydan yaklaşık dört gün sonra aydınlanan krater, ilk-dördüne kadar gözlem için iyi durum-dadır. 86 km çaplı Piccolomini’yi göz-lemek için, basit bir dürbün yeterli an-cak, merkezindeki tepeyi görebilmek için, en azından 10 kez büyüten bir dürbün gerekiyor.
Stevinus: Yeniaydan yaklaşık üç gün sonra, Güneş ışınları bu krateri ay-dınlatmaya başlar. Bundan birkaç gün sonraysa, ışık kratere biraz daha dik gelmeye başladığında, çevresinde çar-pışmanın etkisiyle oluşmuş ışınlar be-lirginleşir.
Fabricius ve Metinus: Ay’ın gü-neyinde yer alan iki krater birbirine bitişik konumda. Biri 85, öteki 77 km çaplı kraterler, basit bir dürbünle ko-laylıkla görülebilir. Daha yüksek bü-yültmeli dürbün ya da teleskopla ba-kıldığında, Fabricius’un tabanındaki tepe oldukça belirgindir. Metinus’un tabanıysa Fabricius’unkine göre daha düzdür.
Dağlar ve Öteki
Yüzey Şekilleri
Caucasus Dağları: Durgunluk Denizi’yle, İmbrium Denizini ayıran 18
Ay’da Gezinti
Bilim ve Teknik Bunalımlar Denizi Bolluk Denizi Soğuk Deniz Kenar Denizi Nektar Denizi Buhar Denizi Albategnius Aliacenis Thales Endymion Stevinus Piccolomini Langrenus Aristoteles Haemus Dağları Caucasus Dağları Sinüs Düzlüğü Rheita Vadisi Atlas Herkül Cleomedes Cyrillus Theoplilus Fabricius Fracastorius Hipparchus Metinus Werner Sessizlik Denizi Durgunluk Denizidağlardır. “Deniz seviyesin-den” yüksekliği, en yük-sek tepelerde, 5800 metreyi bulur. Bu dağlar, özellikle gece-gündüz sını-rındayken çok etkileyici görü-nürler. H a e m u s Dağları: Ses-sizlik Deni-zi’nin güne-yinde yer alan pek de ilgi ç e k m e y e n dağlardır. En yüksek tepeler yaklaşık 3500 m yüksekliktedir. Sinüs Düzlüğü: Uzunluğu 320, eni 160 km olan oval bir düzlük-tür. Ay’ın Dünya’dan görü-nen yüzünün hemen hemen ortasında yer alır.
Rheita Vadisi: Yaklaşık 350 km uzunlukta, ilginç bir yapıdır. Ay yüze-yinde, büyük bir yırtığı andırır. Göz-lem için en uygun olduğu dönem, Gü-neş’in henüz vadinin dibini tam aydın-latmadığı, hilâlden ilkdördüne kadar olan evrelerdir.
Lacus Somniorum (Hayaller Gölü): Durgunluk Denizi’nin
kuzey-doğusunda yer alan bir körfezi andırır. Durgunluk Denizi’yle karşılaştırıldı-ğında, biraz daha aydınlık görünür.
Lacus Mortis (Ölüler Gölü): Ha-yaller Gölü’nün kuzeyinde yer alır ve onun devamı gibidir. Yaklaşık 160 km
genişliğiyle, 150 km geniş-likteki Hayaller Gö-lü’nden biraz daha
bü-yüktür.
Ayın
Gök
Olayları
Yaz takımyıl-dızları gökyü-zünde gide-rek yükselir-ken, kış ta- kımyıldızlarıy-sa artık erken-den batıyor. An-cak, kış üçgeni ve onu oluşturan yıldızların bulundu-ğu takımyıldızlar hala rahatlıkla gözlenebiliyor. Akşam gözlenebilecek ge-zegenler arasında en parlak olanı, Jüpiter. Gezegen, artık er-kenden batıyor. Jüpiter’e Satürn ve Mars eşlik ediyor. Üç gezegen, ayın or-talarına doğru, birbirlerine iyice yakla-şacaklar. Üç gezegen de yaklaşık 5° çaplı bir alanın içinde olacak.Ay, 4 Nisan’da yeniay, 11 Nisan’da ilkdördün, 18 Nisan’da dolunay ve 26 Nisan’da sondördün evrelerinde ola-cak.
Alp Akoğlu
Mart 2000 19
15 Nisan 2000 Saat 2200’de gökyüzünün genel görünüşü Kraliçe Kral Çalgı (Lir) Aldebaran Betelgeuse Rigel Arcturus Vega Spica Akyıldız Kapella Arabacı Boğa Avcı Büyük Köpek Küçük Köpek Suyılanı Yelken Büyük Ayı Berenices’in Saçı Küçük Ayı KUZEY GÜNEY BA TI DOĞU Ejderha Herkül Yılan Yılancı Terazi Zürafa Vaşak İkizler Yengeç Aslan Başak Kupa Karga Pompa Çoban Kuzey Tacı Tekboynuz Perseus Kutup Yıldızı
Nisan ayında Jüpiter’in “Galileo Uyduları” olarak adlandırılan dört büyük uydusu’-nun Jüpiter’e göre konumları.
Io Europa Ganymede Callisto
1 3 5 7 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 9 Ay (5 Nisan) Ay (6 Nisan) Ay (7 Nisan) Jüpiter Jüpiter Satürn Satürn Ülker Ülker Aldebaran Aldebaran Mars Mars
