Temmuz July 2021 Makalenin Geliş Tarihi Received Date: 30/11/2020 Makalenin Kabul Tarihi Accepted Date: 08/06/2021
Konteyner Limanlarında RFID Teknolojisinin Kullanımına Yönelik Bir Fayda Maliyet Analizi
Çalışması
1DOI: 10.26466/opus.833607
*
Serdar Alnıpak*
* Dr. Öğr. Üyesi, Nişantaşı Üni., İ.İ.B.F, Havacılık Yönetimi (İng.) Böl., İstanbul/Türkiye E-Posta: serdara76@yahoo.com ORCID: 0000-0002-5722-9960 Öz
Bilgi teknolojilerinde sürekli bir değişim ve gelişme süreci yaşanmaktadır. Bu sürecin her sektörde olduğu gibi konteyner taşımacılığı ve limanları üzerinde de etkileri bulunmaktadır. Rekabet avantajını korumayı ve müşterilerine kaliteli hizmet vermeyi amaçlayan konteyner limanları, operasyon verimliliklerini, yük ve liman güvenliklerini arttırmaya yönelik olarak bilgi teknolojilerinden yararlanmaktadır. Bu teknolojilerden en önemlilerinden birisi Radyo Frekansı Tanımlama (RFID) teknolojisidir. RFID sistemleri, radyo frekanslarını kullanarak durağan ya da hareket halinde olan canlılar ve nesneleri tekil veya çoğul halde tanımlamakta kullanılmaktadır. RFID; taşıyıcı araç, ekipman, yük ve insan bazlı olarak hem otomatik hem doğru veri toplayabilen bir teknoloji olması sebebiyle liman aktivitelerinin tamamında fayda sağlayabilmektedir. Bu teknoloji, konteyner limanlarında tanımlama, izleme ve güvenlik açısından birçok fayda sağlamaktadır. Tüm avantajları dışında dezavantajları da olan bu teknolojinin en büyük handikaplarından birisi maliyetleridir. Bu bağlamda konteyner terminalinin tüm alanlarında uygulanan, ideal yapıdaki RFID tabanlı bir sistemin ölçülebilir parametreler ile fayda-maliyet analizinin yapılarak, ilgili yatırımın ekonomikliğinin belirlenmesi önem arz etmektedir. Ayrıca RFID teknolojisinin konteyner terminallerinde kullanımına yönelik akademik çalışmalar azdır. Bu çalışmada, RFID teknolojisinin konteyner limanlarında kullanımı araştırılmış ve fayda-maliyet analizi yapılmıştır. Fayda-maliyet analizi için ölçülebilir parametreler çerçevesinde; RFID teknolojisini tüm süreçlerinde kullandığı varsayılan orta ölçekli bir konteyner terminali düşünülmüştür. İlgili yatırım; 3. yılda başa baş noktasına ulaşabilmektedir. Net Bugünkü Değere göre on yılın sonunda oluşan fayda-maliyet oranı 1,63 olarak bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: RFID Teknolojisi, Konteyner Limanı, Fayda/Maliyet Analizi.
1 Bu çalışma, Dr. Öğr.Üyesi Serdar Alnıpak’ın doktora tez çalışmasının bir bölümünün, yeni kaynaklar ve veriler ile revize edilmesi ile hazırlanmıştır.
Temmuz July 2021 Makalenin Geliş Tarihi Received Date: 30/11/2020 Makalenin Kabul Tarihi Accepted Date: 08/06/2021
A Benefit-Cost Analysis Study of Usage of RFID Technology in Container Ports
*
Abstract
There is an ongoing process of change and development in information technologies. This process has also impacts on container transportation and ports as in every sector. Container ports which aim to provide high quality service to their customers and to maintain competitive advantage, utilize information technologies for increasing efficiency and security of cargo and port. One of the most important of these technologies is Radio Frequency Identification (RFID) technology. RFID systems use the radio frequencies and define the lively beings and/or objects, stable or moving, as singular or plural. RFID is a technology that gathers accurate and automated information in terms of vehicle, equipment and people; therefore it is of great use in port activities. This technology provides many benefits in container ports in terms of identification, monitoring and security. Out of all advantages, RFID technology has also disadvantages and costs are the biggest handicap. In this context it is important to apply benefit-cost analysis with measurable parameters for a container terminal where has been applied RFID technology to its all areas and determine the economy of related investment. In addition academic research on the use of RFID technology in container ports is poor. In this study, the use of RFID technology in container ports was investigated and cost-benefit analysis was performed.
Within the framework of measurable parameters for cost-benefit analysis; a medium-sized container terminal that is assumed to use RFID technology in all its processes, is considered. Related investment can reach the breakeven point in the 3rd year. The benefit-cost ratio occurred at the end of the ten years according to the Net Present Value was found to be 1.63.
Keywords: RFID Technology, Container Port, Benefit/Cost Analysis.
Giriş
Uluslararası yük taşımacılığı farklı tipte taşıma türlerini içeren ve genel kapsamlı takip, dağıtım, idare ve optimizasyon gerektiren bir süreçtir (Xu, Zhen, Li ve Yue, 2017, s.1824). Giderek daha karmaşıklaşan küresel tedarik zincirlerinin yönetiminde tedarik zinciri operatörleri için izlenebilirliğin sağlanması bir öncelik haline gelmiştir. İzlenebilirlik, bir bileşenin, ürünün veya belgenin kökenini ve yerini izleme, böylece uçtan uca tedarik zincirinin görünürlüğünü ve yük üzerindeki kontrolünü güçlendirmeyi ifade eder. Tüketicilerin ürün kalitesi, güvenliği ve sürdürülebilirliğine olan ilgisi artarken, nakliyeciler ürün izlemeyi geliştiren ve kesintisiz zincirler sağlayan teknolojilere yatırım yapmaktadır. Ayrıca, tedarik zinciri boyunca daha iyi izlenebilirlik, diğer faktörlerin yanı sıra stok yönetimi, varlık kullanımı, çeviklik ve risk yönetimini geliştirmektedir (Inter-Amerıcan Development Bank [IDB], 2018, s.24). Bu bağlamda güvenli bir tedarik zincirinin dokümantasyonu ve kontrolü için veri kaynakları olarak lojistik nesnelerin otomatik olarak tanımlanması ve konumlandırılmasına ilişkin talepler artmaktadır. Lojistik tüm kaynakların orijin noktasından, varış noktasına kadar çift yönlü akışını yönetmeye odaklanan çok süreçli bir endüstridir. Öte yandan, farklı nakliye araçları ve ilgili taraflar nedeniyle lojistik süreçleri genellikle karmaşıktır. Tedarik zincirlerinin izlenmesi ve yönetimi, günümüzde liman terminalleri de dahil olmak üzere küresel şirketler için önemli bir konu olarak kabul edilmektedir. İzleme ve takip sistemlerinin kullanımı, maliyetleri azaltmak ve darboğazların ve operasyonel kusurların sorunsuz bir şekilde tanımlanması için gereklidir. Lojistik ve üretim süreçlerinde farklı nesne seviyelerinin tanımlanması, konumlandırılması ve koşullarının izlenmesi için teknik sistemlerin çoklu kullanım konsepti uygulanmaktadır. Bu bağlamda bireyler, yük, mobil kaynaklar ve altyapılar takip edilebilmektedir (Kirch, Poenicke ve Richter, 2017, s.526-527). Otomatik tanımlama teknolojileri ile akıllı tanımlama, şu anda ulusal ekonominin tüm alanlarında önemli bir rol oynamaktadır (Tengler, Kolarovzski ve Kolarovszká, 2017, s.491). Etkin sistem tasarımı, kablosuz ağ iletişimlerini kullanarak merkezi kontrol, konum izleme ve gerçek zamanlı kontrol sağlanabilmektedir (Shın, Roh ve Hur, 2018, s.163).
Farklı lojistik operasyonlarının kontrolü ve yönetimi, yüklerin izlenmesi için RFID (Radio Frequency Identification - Radyo Frekansı ile Tanımlama), GPS (Global Konumlandırma Sistemi), NFC (Yakın Alan İletişimi), RTLS (Gerçek Zamanlı Konum Belirleme Sistemi) vb.
teknolojiler sıklıkla kullanılmaktadır (M’hand, Boulmakoul, Badir ve Lbath, 2019, s.221). RFID teknolojileri, radyo frekanslarını kullanarak hareketli veya hareketsiz, canlı veya cansız nesnelerin tanımlanmasında kullanılmaktadır (Özmen ve Birgün, 2011, s.81-88). Bu teknoloji pek çok sektörde olduğu gibi limancılık sektöründe de kullanılmaktadır. Taşıyıcı araç, ekipman, yük ve insan bazlı olarak hem otomatik hem doğru veri toplayabilen bir teknoloji olması sebebiyle liman aktivitelerinin tamamında fayda sağlayabilmektedir. Konteyner limanları/terminalleri için temel olarak kimliklendirme (tanımlama), takip ve güvenlik açılarından pek çok fayda sağlayan bu teknoloji bazı açılardan dezavantajları da beraberinde getirmektedir. Bu dezavantajlardan en büyüğü maliyetlerdir. Pek çok avantajı beraberinde getiren RFID teknolojisine yatırım yapma kararı bu açılardan son derece stratejiktir ve ilgili yatırımın ekonomikliğinin belirlenmesi önem arz etmektedir. Bu amaçla çalışmada, konteyner terminalinin tüm alanlarında uygulanan, ideal yapıdaki RFID tabanlı bir sistemin ölçülebilir parametreler ile fayda-maliyet analizi yapılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde genel hatları ile RFID teknolojisi, üçüncü bölümde ise ilgili teknolojinin konteyner terminallerinde kullanım alanları açıklanmıştır. Dördüncü bölümde belli kabuller çerçevesinde orta ölçekli bir konteyner terminali için RFID teknolojisine yönelik bir yatırımın ekonomikliği, fayda-maliyet oranı ve başabaş noktası hesaplanmıştır. Son bölümde, elde edilen değerler irdelenmiş ve önerilerde bulunulmuştur.
RFID Teknolojisi
RFID teknolojisi, radio frekanslarını kullanarak nesnelerin tekil ve otomatik olarak tanımlanmasını sağlayan bir teknolojidir. RFID inovasyonunun yıllar önce bulunmasına rağmen, masraflar tüm kullanımdaki temel sınırlama olduğu için en son on yılda ilerlemiş ve gelişmiştir (Yadav ve Jha, 2019, s.1242). Bu teknoloji elektromanyetik dalgalar yoluyla aynı anda birden fazla nesneyi ve / veya insanı
tanımlamak, izlemek ve tespit etmek için yaygın olarak kullanılan bir otomatik tanımlama teknolojisidir. Sistemin çalışma prensibi temel olarak; etiket RF alanına girer (okuyucunun yaydığı dalgalar etikette bulunan antenle buluşarak devreleri çalıştırır), etiket tanımlayıcı bilgileri (kayıtlı kimlik kodunu ve diğer bilgileri) aktarır, okuyucu veriyi yakalar, okuyucu veriyi dijital veri haline dönüştürerek, Server’a gönderir, Server ne yapılacağına karar verir, Server okuyucuya gerekli talimatları gönderir, okuyucu veriyi etikete aktarır (Moreau, 2003, s.1-20). Bir RFID sistemi genellikle üç bileşenden oluşmaktadır; (1) tanımlanacak nesneye yerleştirilen bir etiket; (2) bununla doğrudan bağlantılı olmak zorunda kalmadan etiketle iletişim kuran bir okuyucu ve antenleri ve (3) sistemi yönetmek ve kuruluşun bilgi sistemleri ile etkileşim kurmaktan sorumlu bir ara katman yazılımı ile donatılmış bir ana sunucudur. RFID etiketleri pasif veya aktif olabilmektedir. Pasif RFID etiketlerinde dahili güç kaynağı yoktur, sabit okuyuculara güvenir ve esas olarak tanımlama ve erişim kontrolü için kullanılırken, aktif RFID etiketleri pille çalışır, kendi sinyallerini yayınlar ve daha uzun okuma mesafesi sağlar, bu da onları gerçek zamanlı izleme için daha uygun hale getirmektedir. RFID sistemi ayrıca, ara katman yazılımından gelen bilgilere dayalı akıllı hizmetler sağlamak için bir bilgi sistemi ile entegre edilebilmektedir (Haddara ve Staaby, 2018, s.81). Temel olarak RFID sistemlerinin çalıştığı üç tip frekans vardır: düşük frekans (LF), yüksek frekans (HF) ve ultra yüksek frekans (UHF). Frekanslar LF için 125-134 kHz, HF için 13.56 MHz ve UHF için 866-966 MHz aralığındadır (Costa, Carvalho, Fernandes, Alves ve Silva, 2017, s.1263; Tengler, vd., 2017, s.492). RFID teknolojisinin görüş alanı gerektirmemesi ve objeleri aynı anda ve bir arada hatasız okuyabilmesi gibi avantajları lojistik süreçlerde ilgili teknolojiyi barkod teknolojisine göre çok daha öne taşımaktadır (Batarlienė ve Jarašūniene, 2016, s.484). RFID teknolojisi IoT (Nesnelerin İnterneti) için en önemli olanaklardan birisidir (M’hand, vd., 2019:220). Son yıllarda lojistik operasyonları radyo sinyallerine dayalı çeşitli teknolojilerin benimsenmesine tanıklık etmiştir, örneğin bir liman alanının sınırları içindeki farklı yük tiplerini izleme ve takip için radyo frekansı ile tanımlamaya yönelik olarak (RFID) etiketleri yaygın olarak kullanılmaktadır. RFID etiketi doğrudan yüke eklenebildiği gibi liman tesislerinde hizmet veren bir nakliye aracının sürücüsü / operatörü
tarafından da taşınabilmekte ve ilgili kişilere tanımlanabilmektedir.
Nakliye araçlarının irtibatı için yaygın olarak kullanılan teknolojiler arasında hücresel ağlar ve uydu sistemleri ve daha az ölçekte de olsa Wi- Fi, UMTS, 4G / LTE ve WiMax da bulunmaktadır. Bununla birlikte, güvenilirlik, bağlantı, sınırlı menzil, ölçeklenebilirlik ve güvenlik ile ilgili konularda hala bazı problemler bulunmaktadır (Mondragon, Mondragon ve Coronado, 2017, s.70). Ayrıca kara taşımacılığında da yüklerin ve trafik akışının gerçek zamanlı takibine yönelik RFID, GPS ve GPRS kablosuz veri transferinin ortaklaşa kullanılmaktadır (Xu, vd.,2017, s.1825). Mevcut lojistik endüstrisinde, nakliyeciler yük konteynerinin üzerine yerleştirilmiş aktif veya pasif bir RFID etiketi kullanarak yükün mevcut konumunu izlemek için RFID sistemini kullanmaktadır. Bu teknolojinin bir dezavantajı, transponder tarafından iletilen radyo dalgalarının çeliğe nüfuz edememesidir (Bandara, Garaniya, Chin ve Leong, 2015, s.166). RFID etiketleri (RFID, tedarik zincirindeki otomasyon süreçlerini mümkün kılmaktadır ve yüklerin doğrulanmasına yardımcı olmaktadır. Konteyner tanımlaması için ISO standartları (ISO 10891 ve ISO 17363) geliştirilmiştir), e-mühürler (konteyner kapı bütünlüğü ve gümrük süreçlerine yönelik olarak), Konum teknolojilerini kullanan izleme cihazları (özellikle uydu konumlandırma (GNSS) ile uydu ve / veya hücresel iletişim teknolojileri), Konteyner Güvenlik Cihazları (CSD) (izleme cihazlarını sensörleri ile entegre kullanılmaktadır (Scholliers, Permala, Toivonen ve Salmela, 2016, s.1374). RFID teknolojisi kullanımı verimliliği, etkinliği ve rahatlığı arttırmaktadır. RFID teknolojisi aynı zamanda üretim hatlarından üretim verilerinin toplanabileceği ve daha fazla analiz için bilgi merkezine gönderilebileceğinden imalat sanayiinde de kullanılmaktadır. Büyük veri analizi, atölyelerin yönetimine yardımcı olabilecek iyi bir fırsat sunmaktadır (Zhong, 2019, s.24). RFID, paletlerin, kasaların ve münferit ürünlerin yanı sıra, tedarik zinciri boyunca kutular ve konteyner gibi yeniden kullanılabilir varlıkların izlenmesini otomatikleştirmek için de kullanılmaktadır. Bu tür bir uygulama, tedarik zincirinin rekabet gücünü önemli ölçüde geliştirmektedir. RFID teknolojisi tedarik zincirlerinin teslim sürelerini düşürmektedir. RFID teknolojisinin adaptasyonundan sonra, perakendecilerin optimal sipariş miktarları azalmakta ve maliyetler düşmektedir (Yan, Liu, Liu ve Yang,
2018, s.1-2). Bazı perakende mağazalarında, RFID etiketleri modaya uygun giysilere eklenmekte ve daha sonra her kademede müşteri eğilimlerin ve stokların takibi için kullanılmaktadır. Bununla birlikte, bu teknoloji, bir mağaza ağındaki siparişlerin izlenebilirliği ve verimliliğini arttırmakta yardımcı olmaktadır. Kısa ürün ömrü, uzun üretim süresi ve öngörü hataları tekstil endüstrisinde bulunan temel sorunlardır. Bu sorunları kontrol etmek için RFID teknolojisi önerilmektedir (Ali ve Haseeb, 2019, s.217). Ayrıca Endüstri 4.0 konseptinin getirdiği yeni paradigmalar çerçevesinde ürünlere yönelik veri toplama için popüler çözümlerden birisi lojistik sektöründe olduğu gibi RFID sistemidir.
Endüstri 4.0, Akıllı Ürünlere dayalı üretimi temsil eden RFID tabanlı Akıllı Fabrika konseptini öne çıkarmaktadır (Mladineo, vd., 2019, s.385).
Örneğin Kivi ticaretinde dünya lideri olan Zespri firması, ürün izlenebilirliğini arttırmak ve kalitesini korumak için ürünleri Yeni Zelanda'dan Belçika'ya taşıyan paletlerde konteyner sıcaklığını kaydetmek için RFID veri kaydedici etiketlerini kullanmaktadır. Bu, tedarik zincirindeki diğer aktörleri, özellikle taşıma, depolama ve dağıtımı ile ilgili olanları, süreçlerinde ve tesislerinde kullanılan teknolojiyi geliştirmeye itmiştir. Böylece Zespri Yeni Zelanda'daki bir mağazadan, bir gemideki konteynere ve Avrupa'daki bir mağazaya kadar küresel tedarik zinciri boyunca tam izlenebilirlik sağlamaktadır.
Ayrıca firma bu teknolojinin kullanımı ile süreçteki hedeften sapmaları tanımlayabilmekte, kayıpları azaltmaktadır. (IDB,2018, s.25-48).
Envanteri yanlış yerleştirme, birçok endüstride yaygındır ve maliyetleri arttırmaktadır. DeHoratius ve Raman (2008) çalışmasında; yıllık satışları yaklaşık 10 milyar dolar olan büyük bir kamu perakendecisinin 37 mağazasından yaklaşık 370.000 stok kaydını incenlemiş ve kayıtların % 65'inin yanlış olduğu tespit edilmiştir. IBM tarafından hazırlanan bir raporda perakendecilerin stok yanlışlığı nedeniyle % 1,75 oranında zarar gördüğünü göstermektedir. Radyo frekansı ile tanımlama (RFID) teknolojisi, envanter yanlış yerleştirilmesine etkili ve gelecek vaat eden bir çözüm önerisidir. RFID teknolojisinin yardımıyla, tek tek öğeler bir RFID etiketi ile izlenebilmekte ve envanter kesin bilgi ile hatasız olarak yönetilebilmektedir (Tao, Kinkeung, Wang ve Fan,2018, s.1-2).
Konteyner Limanlarında RFID Teknolojisinin Kullanımı: Dünya ticaret artışına paralel olarak artan konteyner taşımacılığı ve buna bağlı olarak yaşanan güvenlik gereksinimleri, kapasite problemleri ve süreç otomasyonu ihtiyacı ile birden çok taşıma türü kullanımındaki yükseliş, tüm aktörler açısından daha verimli planlama ve kontrol gerekliliklerini ortaya çıkarmıştır. Konteyner trafiği hızla artmasına rağmen, konteynerleri idare eden altyapı (ekipman, prosedürler vb.) aynı ilerleme hızı ile modernize edilememektedir. Bu durum yönetimsel problemlere yol açmaktadır. Bunlar; gemiyi karaya bağlama esnasında çok fazla bekleme süresi oluşması, yetersiz kalan terminal üretkenliği, terminal kapılarında trafik sıkışıklığı, kontrol prosedürlerinde aşırı zaman kaybı, paydaşlar arasında olması gerekenden az bilgi paylaşımı, koordinasyon problemleri vb. (Tsilingiris, Psaraftis ve Lyridis, 2007, s.4-5). Sorunsuz bir yük, bilgi ve finansal kaynak akışı için denizcilik tedarik zincirleri genellikle bilgi teknolojilerine dayanmaktadır (IDB,2018, s.11). Panayides (2007) denizcilik sektörü aktörleri üzerinde yaptıkları akademik ankete göre; elektronik veri değişim (EDI) gelişmeleri, izleme ve takip sistemleri ve tedarik zinciri entegrasyon sistemleri denizcilik sektörünün öncelikli olarak ilgilendikleri ve bekledikleri küresel eğilimlerdir. Limancılık sektörü 1980’lerin ortalarından bu yana BİT (Bilgi İşlem Teknolojileri) temelli öğeleri (intranet, extranet, RFID, iletişim platformları) aşamalı olarak kullanmaktadır. RFID, hücresel ağlar, GPS / uydu sistemleri, UMTS, 4G / LTE, WiMax, araç kablosuz ağları (VANETS) ve kurumsal kaynak planlaması (ERP) gibi internet tabanlı firmalar arası sistemlerin kullanımı yaygınlaşmış ve taşımacılık ve lojistik hizmetlere destek, tedarik zinciri teknolojilerinin geniş ürün yelpazesinin zorluklarını kolaylaştırmak vb. için hem rakip hem de paydaş firmalar tarafından bu teknolojiler değerlendirilmiştir (Mondragon, vd., 2017, s.70). Konteyner terminallerinde RFID kullanımı temel olarak 3 obje üzerinden yapılır.
Bunlar; konteynerler, yükleme-boşaltma ve taşıma işlemlerinde kullanılan ekipman ve araçlar (liman içi ve dışı) ve süreçte görevli insanlar’dır. Pasif ve/veya aktif etiketler bu objelere konularak temelde amaçlanan hedefler; kimliklendirme (tespit) ve takip, yük ve liman bazında güvenlik olarak özetlenebilir. Konteyner taşımacılığında hem aktif hem pasif etiketler birlikte kullanılmaktadır. Genelde aktif etiketler 433, pasif etiketler 900 MHz frekanslıdırlar. Konteyner üzerine konan
aktif etiketler ISO 17363’e göre üretilmekte ve üzerine defalarca veri yazımı yapılabilmektedir. Bu etiketler pilli olduğu için belli zaman dilimlerinde uyku (sleep) modunda kalmaktadır. Konteyner için kullanılan pasif etiketler ISO 10374.2 standartlarında üretilmektedir ve 860-960 MHz frekanslıdır. Etiketleri kontrol noktalarında (liman giriş- çıkış kapıları, istif sahaları, rıhtım alanları, depolama bölgeleri vb.) okuyan RFID okuyucuları için sıklıkla UHF ve MF okuyucular tercih edilmektedir. Etiketlerin veri kapasitelerine ve hangi objeye konacağına bağlı olmakla beraber etiketler üzerlerinde konteyner numarası, konteynerin konum bilgileri, konteynerin ağırlığı, yük türü, tehlikeli madde bilgileri, mühür kontrol bilgisi, hasar tespit bilgisi, boş konteyner tespit sonuçları, taşıyıcı araç bilgileri, taşıyıcı araç şoför bilgileri, taşıyıcı araç konum bilgileri konteyner elleçleme ekipmanı (vinç, iç kamyon, vagon, forklift vb.) bilgileri taşıyabilmektedirler (Abajo, 2009, s.5-11).
Liman içi ve dışında kurulmuş olan okuyucuların yardımıyla konteynere, araçlara vb. eklenmiş aktif/pasif etiketlerin içindeki veriler hatasız ve otomatik olarak okunabilmekte ve okunanlar bir kablosuz ağ aracılığıyla otomatik olarak sisteme bildirebilmektedir. Kaliszewski (2018) çalışmasında 5. nesil limanları tanımlayan kriterlerden birisini RFID sistemlerini kullanma olarak belirtmiştir. RFID teknolojisi pek çok uygulamaya yönelik olarak kullanılabilmektedir. Bu uygulamalardan bazıları; aracın ücretli gişelerde durmasına gerek kalmadan otoyol geçiş ücretlerinin toplanması; fabrikaların, limanların veya lojistik merkezlerinin kapılarının yakınında bulunan kamyonların/tırların tanımlanması ve yükün yerini gösteren çeşitli bilgi işaretlerinin kullanılması; limanlarda, tren istasyonlarında ve tır terminallerinde konteynırların ve tır römorklarının tanımlanması, böylece “kayıp”
konteynır ve römorklardan kaçınılması ve elleçleme ekipmanları ile yüklerin etkili bir şekilde eşleştirilmesi; araçların düzenli durma noktalarında tanımlanması (sınır geçişleri, tartım istasyonları, kontrol noktaları); iş / dinlenme programını ihlal eden sürücülerin belirlenmesi vb. (Batarlienė ve Jarašūniene, 2016, s.484). Günümüzün popüler kavramlarından birisi olan ‘Akıllı Liman Konsepti’nde sensör, RFID, WSN (Kablosuz Sensör Ağı), M2M (Makineden Makineye), QR Kod teknolojileri, manyetik kimlik kartları vb. kullanımı takip, izleme ve güvenliğe yönelik sıklıkla kullanılmaktadır (M’hand, vd., 2019, s.220).
Pek çok liman ve kuruluşta RFID tabanlı projeler uygulanmaktadır.
Dünyanın en büyük, aktif RFID kullanımı Rotterdam limanındadır.
Broekman Grubu limanlarına RFID tabanlı, gerçek zamanlı bir lokasyon sistemi kurmuştur. Bu sistem altında, her araca tekil tanımlama numarası içeren aktif RFID etiketleri takılmıştır. Sistem, terminale gelen her aracın herhangi bir zamanda nerede konumlandığı bilgisini sağlamaktadır. Şu an için yılda yüzbinlerce araç terminale giriş yapmaktadır ve sistem bu araçların takip edilmesinde ve yönetilmesinde yardımcı olmaktadır. Bu araçlar için veri toplama sürecinin otomatize edilmesi ile birlikte liman kullanımının ve üretilen işin artması, müşteri servislerinde iyileşme, müşteri memnuniyetinde artma ve aynı zamanda maliyetlerde azalma sağlanmıştır (Banks, Hanny, Pachano ve Thompson, 2007). Bremen’deki Taşımacılık Ekonomisi ve Lojistik Enstitüsü (ISL) tarafından gerçekleştirilen SICIS (Shared Intermodal Container Information System) projesi ile lojistik düğüm noktalarında, taşınan yüklerin konumunu takip etmek amacıyla RFID elektrikli etiket uygulaması yapılmaktadır. Benzer şekilde Şangay limanında, taşınan yükler RFID etiketleri vasıtasıyla teslimat noktalarında, saha girişinde ve elleçleme noktalarında izlenmektedir. Bu teknoloji ilk olarak Shanghai- Savannah Sino-American konteyner taşıma hattına uygulanmıştır (Xu, vd., 2017, s.1825). Busan Limanı’nda gerek liman sahasında gerek ise kapılardan kamyon geçişlerinin otomatik olarak tanınmasında radyo frekansları kullanılmaktadır. Her terminal girişinde, liman dışı araçları ve saha traktörlerini tespit eden ve izleyen kurulu bir RFID okuyucu bulunur. Terminaldeki her araç ulusal yol ağında kullanım için onaylanmış zorunlu bir RFID kartı kullanmaktadır (Mondragon, vd., 2017, s.79). Yine Busan Limanında ‘’Yeni Liman Bazlı Konteyner Terminali’’nde, elektronik geçiş ücreti tahsilatı için halihazırda kullanılmakta olan RFID teknolojisine dayanan cihazlar kullanılmaktadır. Bu sistem GPS teknolojisi ile entegre edilmektedir (Mondragon, vd., 2017, s.85). Konteyner taşıma zincirinin takibi hem tedarik zinciri yönetimi hem de güvenlik nedenleriyle gereklidir.
Yetkililer, düzenlemelere uyumu sağlamak ve yasadışı malların ithalatından kaçınmak için daha fazla yük görünürlüğü/ izlenebilirliği talep etmektedir. Limanlardaki operasyonların aksaması çok maliyetli hale gelebilmektedir. Liman güvenliği, hem can ve mal üzerindeki
doğrudan tehditlerlerden hem de tedarik zincirlerinde oluşabilecek ekonomik zararlardan dolayı büyük önem taşımaktadır. Eylül 2001'de ABD'deki terörist saldırılardan bu yana, konteynerli liman operasyonlarının güvenliğine özel önem verilerek çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Özellikle konteyner limanı operasyonlarını hedefleyen küresel güvenlik önlemleri arasında Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenliği (ISPS) kodu, Konteyner Güvenlik Girişimi (CSI) ve 24 saatlik Advance Vessel Manifest Kuralı bulunmaktadır. Yüklerin izlenebilirliği ve takibi, akıllı taşımacılık lojistiği ile güvenli ve emniyetli yük taşımacılığını desteklemek için kilit unsurlardır. Konteynerlere bu teknolojilerin eklenmesi, gönderici gibi tedarik zincirine diğer tarafların dahil edilmesini gerektirir ve bu nedenle teknolojiyi uygulama kararı sadece liman paydaşları tarafından alınamaz. Bu teknolojilerin optimum kullanımı, farklı paydaşlar arasında bilgi paylaşımını gerektirmektedir (Scholliers, vd., 2016, s.1374-1375). Her yıl dünya limanlarında milyonlarca dolu ve boş konteyner dolaşımda olmakla birlikte çok azına güvenlik kontrolleri uygulanabilmektedir. Bu bağlamda terör tehdidi, hırsızlık ve kaçakçılık faaliyetleri güvenlik ihtiyacını arttırmaktadır.
Mevcut durumda kullanılan klasik konteyner mühürlerinin manuel kontrollerinde illegal girişimler tespit edilse de girişimin zamanını, yerini ve faillerini tespit etmek çok zordur. Spesifik ID’si ile ve taklit edilemeyen yapısı ile akıllı mühürlerin konteynerin statüsü hakkında bilgi sunabilmekte, içerebileceği farklı teknolojiler (GPS, Sensör vb.) ile yetkisiz girişlerin, nem, sıcaklık, kimyasal madde, basınç vb.
parametrelerin tespit edilebilmesini sağlamaktadır. RFID teknolojinin konteyner limanı kapı giriş ve çıkış süreçlerinde de önemli faydaları bulunmaktadır. Geleneksel kapı sistemlerinde, kamyon ve konteyner numarasından tanıma, konteyner hasarını tespit etme, konteyner mührünün kontrolü vb. işler kapı görevlileri tarafından manuel olarak yapılmaktadır (Choi, Park, Park, Yoo ve Kwon, 2006, s.251-257). RFID tabanlı kapı sistemleri, okuyucular vasıtasıyla etiketli araçları, şoförlerini ve konteynerleri otomatik olarak tanıyabilmektedir (Choi, Park ve Dong, 2007, s.372-377). Scholliers, vd., (2016) çalışmasında limana bağlı tedarik zincirlerindeki konteynerlerin bütünlüğünü arttırmaya yönelik teknolojik olanaklar tartışılmıştır. Bu çalışmada, olası çözümler, e- mühürler ve izleme cihazları gibi izleme ekipmanlarını eklemek,
kameraları kullanarak çevreyi izlemek ve teknoloji tabanlı kapı işlemleridir. Limanlarda yaşanan araç kuyruklarının oluşması ve park etme, belgelendirme, veri güvenliği, sürücü tanımlama, mühür tanımlama, fiziksel hasar denetimi, konteyner ağırlığı, radyasyon muayenesi, gaz muayenesi, araç izleme vb. problemler konteynerlere monte edilmiş RFID tabanlı CSD ve sensörler, CCTV ve video analitiği, limanlardaki bilgi sistemleri ile bağlantı, ek gözetim için insansız hava araçları (drone) kullanımı ile çözümlenmeye çalışılmaktadır. RFID’ye ek olarak veya tek başına pek çok teknoloji kombin olarak konteyner taşımacılığında kullanılabilmektedir. Bunlar GPS (Global Positioning System), sensörler, uydu mesajlaşma, cep telefonları, Bluetooth, UWB (Ultra-Wide Band: Ultra Geniş Band), Wi-Fi (Wireless Fidelity: Kablosuz Bağlantı Alanı), OCR (Optical Character Recognition: Optik Karakter Tanımlama) ve ZigBee (Kısa Mesafe Kablosuz Ağ Standartı)’dir (Yao, Chu ve Zang, 2012, s. 3507-3509). Konteyner terminallerinde RFID teknolojisinin sağladığı faydalar Tablo 1’de özetlenmiştir.
Tablo 1. RFID Teknolojisinin Konteyner Terminallerine Sağladığı Faydalar
• Tüm süreçlerde otomatik olarak anlık, eksiksiz ve doğru veri sağlanması,
• Terminalde kullanılan diğer sistemlere entegrasyonuna bağlı olarak departmanlar arasında etkin veri akışının sağlanması,
• Otomatizasyona bağlı olarak kâğıt israfında azalma,
• Terminal aktivitelerinin ve aktivite içindeki tüm insan, araç ve yüklerin takip edilebilmesi ve konum bilgilerinin alınabilmesine bağlı olarak tüm süreçlerin etkin yönetimi (aktivite planlama, kaynak tahsisi, saha yönetimi, rıhtım yönetimi, anlık oluşan problemleri ve değişikliklerin hemen tespit ederek çabuk reaksiyon verebilme vb.),
• Terminal aktivitelerinin ve aktivite içindeki tüm insan, araç ve yüklerin takip edilebilmesi ve konum bilgilerinin alınabilmesine bağlı olarak liman ve yük güvenliğinde artış,
• Dış araçların limanda kalış sürelerinde düşüş ve buna bağlı olarak araç trafiğinde azalma,
• Liman sahalarının optimum kullanımı,
• Kayıp, çalıntı, sahtecilik vb. illegal teşebbüslerde azalmaya bağlı olarak yük ve tedarik zinciri güvenliğinde artış,
• Terminale gelen konteyner bütünlüğünün güvence altına alınması,
• Konteyner denetim ve gümrük sürelerinde azalma,
• İşçi giderlerinde azalma,
• Konteynerlerin, hatalı elleçlenmesi, hatalı gönderimi ve kayıplarında azalma,
• İşlem sürelerinde (kapı, saha, yükleme vb.) ve hatalarındaki azalmaya bağlı olarak konteyner üretiminde artış,
• Etkin konteyner depo yönetimi,
• Terminal kaynaklarının (işgücü, ekipman vb.) optimum kullanımı,
• Operasyonel verimlilikte artış,
• Sağlanan kaliteli ve doğru verilerin ışığında geleceğe yönelik etkin planlama avantajı,
• Kapı operasyonlarındaki etkin kullanımı ile beklemelerin azalması, insan hatalarının minimize edilmesi ve liman emniyetinde artış,
• Daha hızlı ve kaliteli hizmete bağlı olarak rekabet edebilirlikte artış
• Gemilerin limanda kalış sürelerinde azalma,
Yöntem ve Model
Önceki bölümlerde açıklandığı üzere konteyner limanlarında (terminallerinde) RFID teknolojisinin kullanım alanları ve sağladığı faydalar çok sayıda olsa da bazı açılardan dezavantajları bulunmaktadır.
Bunların en önemlilerinden birisi ilgili teknolojinin maliyetleridir. Bu bağlamda ilgili teknolojinin fayda-maliyet analizinin yapılması büyük önem taşımaktadır. Bir yatırımın, yatırım dönemi ve ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı faydalar ile ortaya çıkacak maliyetlerin ölçülmesi, belli bir referans yılına indirgenerek karşılaştırılması, başa baş noktasının tespiti ve fayda-maliyet oranlarının bulunarak ekonomikliğinin ortaya konması gerekmektedir. Bu amaçla aşağıda maddeler halinde sunulan kabuller doğrultusunda, Tsai ve Huang (2012) çalışmasına farklı parametreler eklenerek oluşturulan yeni bir model ile ölçülebilir parametreler çerçevesinde konteyner terminallerinde RFID teknolojisinin kullanımına yönelik fayda-maliyet analizi yapılmıştır. Fayda-maliyet analizi, yatırımın ekonomik ömrü boyunca sağlaması beklenen gelirlerin, projenin gerektirdiği harcamalar ile karşılaştırılmasını içermektedir.
Daha açık bir ifade ile, yatırımın ekonomik ömrü süresince beklenen gelirler, belirli bir iskonto oranı yardımıyla yatırımın başlangıç dönemindeki değerine (bugünkü net değer) indirgenmekte ve bu değer, yapılan yatırım harcamaları ile mukayese edilmektedir. Bir proje belirli bir maliyetle başlamakta, işletim giderleriyle ve periyodik bakım ve onarım maliyetleri ile devam etmektedir. Fayda ise süreç içerisinde gerçekleşmektedir. Karşılaştırma yapabilmek için ikisinin de aynı zamana indirgenmesi gerekmektedir. Analiz sonucu elde edilecek oranlar aşağıdaki gibi yorumlanmaktadır;
F/M Oranı<1.0: Ekonomik açıdan maliyetler faydaları aşmaktadır.
Proje/yatırım ilerlememelidir.
F/M Oranı = 1.0: Maliyetler faydalara eşittir, bu da projenin/yatırımın devam etmesine izin verilmesi gerektiği anlamına gelmekle birlikte yapılabilirlik ile ilgili problemler bulunmaktadır.
F/M Oranı > 1.0: Faydalar maliyetleri aşmaktadır ve projenin devam etmesine izin verilmelidir. (Pan American Health Organization - [PAHO],2016, s.77).
Oluşturulan fayda-maliyet modeli ve sonuçları aşağıdaki gibidir.
(𝐹|𝑀) =∑∑"!#$"#!
"$!
"
!#$ (𝐹: Fayda, 𝑀: Maliyet, 𝑗: Yatırım yılı) (1)
𝑇𝐹% = 𝑇𝐾𝑃𝑀𝑇%+ 𝐸𝑀𝑇%+ 𝐷𝑀𝑇% (2)
𝑇𝐾𝑃𝑀𝑇% = ∑.%/0((𝑇𝐾𝑃𝑀&#'()*+,)%− (𝑇𝐾𝑃𝑀&#'()-+)%) (3) 𝐸𝑀𝑇% = ∑.%/0((𝐸𝑀&#'()*+,)%− (𝐸𝑀&#'()-+)%) (4) 𝐷𝑀𝑇% = ∑.%/0((𝐷𝑀&#'()*+,)%− (𝐷𝑀&#'()-+)%) (5) 𝑇𝐹%= j. yıldaki Toplam Fayda
𝑇𝐾𝑃𝑀𝑇%= j. yıldaki Terminal Kapısı Personel Maliyetlerinden Tasarruf 𝐸𝑀𝑇%= j. yıldaki Elleçleme Maliyetlerinden Tasarruf
𝐷𝑀𝑇%= j. yıldaki Dokümantasyon Maliyetlerinden Tasarruf 𝑇𝐾𝑃𝑀%= j. yıldaki Terminal Kapısı Personel Maliyetleri 𝐸𝑀%= j. yıldaki Elleçleme Maliyetleri
𝐷𝑀%= j. yıldaki Dokümantasyon Maliyetleri
𝑇𝑀%= 𝐾𝑀 + ∑.%/0İ𝑀% (6)
𝑇𝑀%= j. yıldaki Toplam Maliyet 𝐾𝑀= Kurulum Maliyeti
İ𝑀%= J. Yıldaki İşletim (Bakım, Eğitim, Entegrasyon Vb) Maliyeti
Bulgular
Konteyner terminalinde RFID teknolojisinin kullanımına yönelik F/M analizi için bir önceki bölümde açıklanan genel model kullanılarak, aşağıda belirtilen kabuller çerçevesinde bir senaryo oluşturulmuş ve ölçülebilir parametreler ile analiz edilmiştir.
• Çalışmanın konusunu konteyner terminalleri oluşturduğu için fayda ve maliyet parametreleri sadece terminal bazında belirlenmiştir.
• Taşıyıcı araçların, terminale girişi yapılan konteynerlerin ve çalışanların RFID etiketli kartlara sahip olduğu, sahip olmayanların etiketlendirildikten sonra limana giriş yaptığı kabul edilmiştir.
• Tüm dünya uygulamalarında geçerli olduğu üzere liman dışı taşıyıcı araçların ve konteynerlerin RFID etiketi maliyetlerinin taşıyıcı firmalar tarafından karşılandığı kabul edilmiştir.
• Fayda-maliyet analizinin yapıldığı limanın; yıllık 1.000.000 TEU’luk (650.000 konteynerlik) elleçleme kapasitesi olduğu varsayılmıştır. Kapı sayısı 2 giriş ve 2 çıkış olmak üzere 4 adettir.
Kapılardan yılda 450.000 araca işlem yapıldığı kabul edilmiştir.
Toplam terminal sahası 200.000 m2 ve toplam rıhtım sayısı 4 ve uzunluğu 900 metre olarak kabul edilmiştir. Ayrıca 3 adet raylı vinç, 7 adet mobil vinç ve 150 adet saha ekipmanı (tekerlekli vinç, istif makinesi, spreader, çekici, forklift vb) olduğu varsayılmıştır (Tüm senaryolar konteyner terminali yöneticilerinin ve tedarikçilerin görüşleri, kabulleri ve paylaşabildikleri veriler dikkate alınarak oluşturulmuştur).
Terminal Kapısı Personel Maliyetlerinden Tasarruf (TKPMT): RFID teknolojisini adapte eden terminaller özellikle kapı giriş süreçlerinde istihdam ettiği personel sayısından tasarruf edebilmektedir. Analizde konteyner terminalinde giriş-çıkış kapıları 2’şer adet olarak kabul edilmiştir. Her bir kapıda süreçleri hızlandırmak ve zaman kayıplarını engellemek için 2’şer kişi çalıştırılmaktadır. Bu çalışanlar günde 3 vardiya ve 8’er saatten çalıştırılmaktadır. Bu bağlamda bu görev için istihdam edilen ortalama 24 ila 32 kişi (Terminal yetkililerince özellikle
yoğunluk yaşanan vb. dönemlerde sayının 32’ye çıkarıldığı belirtilmiştir) olduğu, aylık 6.000 TL brüt maaş ödendiği ve her yıl %6 oranında zam aldıkları kabul edilmiştir (genel sektörel veriler doğrultusunda). Maaş ve zam oranları sektör ortalamaları dikkate alınarak belirlenmiştir. Bu kişiler, araç ve yük kontrollerinin (plaka, konteyner no, yük tipi vb) yanı sıra belge ve bilgi kontrollerini yapmaktadırlar. Kontrollerin manuel yapıldığı ve kontrol esnasında bir çalışanın sistemsel kontrolleri, diğer çalışanın ise fiziksel kontrolleri yaptığı kabul edilmiştir. RFID’li bir sistemde bu kontroller otomatik olarak yapıldığından her bir kapı ve vardiya için 2’şer eleman yerine 1’er eleman çalıştırılması yeterli olmaktadır. Başka bir deyişle RFID’li sistem kullanıldığında, işçilik maliyetleri yarı yarıya azalmaktadır. Yıllar içerisinde ortalama çalışan sayısının sabit kalacağı kabul edilerek Tablo 2 oluşturulmuştur.
Tablo 2. RFID’siz ve RFID’li Sistemlere Göre Terminal Kapısı Personel Maliyetlerinden Tasarruf Miktarları
RFID'siz Sistem RFID'li Sistem
Y ıl
Yıll ık Ma aş Artı ş Ora nı (%)
Topla m Çalış an Sayıs ı (kişi)
Aylık Brüt Maaş (TL/ki şi)
Yıllık Maaş Topla mı (TL)
Topl am Çalış an Sayıs ı (kişi)
Aylık Maaş (TL/ki şi)
Yıllık Maaş Topla mı (TL)
İşçilik Maliyetleri nden Tasarruf Toplamı (TL)
İşçilik Maliyetleri nden Tasarruf Toplamı (TL)- Kümülatif 1
6 32
6.000 2.304.
000 16
6.000 1.152.
000 1.152.000 1.152.000
2 6.360 2.442.
240 6.360 1.221.
120 1.221.120 2.373.120
3 6.742 2.588.
774 6.742 1.294.
387 1.294.387 3.667.507
4 7.146 2.744.
101
7.146 1.372.
050
1.372.050 5.039.558
5 7.575 2.908.
747
7.575 1.454.
373
1.454.373 6.493.931
6 8.029 3.083.
272 8.029 1.541.
636 1.541.636 8.035.567
7 8.511 3.268.
268 8.511 1.634.
134 1.634.134 9.669.701
8 9.022 3.464.
364 9.022 1.732.
182 1.732.182 11.401.883
9 9.563 3.672.
226 9.563 1.836.
113 1.836.113 13.237.996 1
0 10.137 3.892.
560 10.137 1.946.
280 1.946.280 15.184.276
Elleçleme Maliyetlerinden Tasarruf (EMT): RFID tabanlı bir konteyner terminalinde giriş çıkış kapılarından elde edilen tasarrufa ek olarak terminal sahalarında (yükleme/boşaltma sahaları, istif alanı, depolar vb.) icra edilen elleçleme faaliyetlerine yönelik ciddi tasarruflar (işçilik, enerji, zaman vb) elde edilebilmektedir. Bu alanlarda liman yöneticilerinden beklenen; alanların, çalışanların ve ekipmanların optimum verimlilikte kullanımının sağlanması ve buna bağlı olarak, konteyner başına
elleçleme maliyetlerinden tasarruf edilmesidir. RFID teknolojisine sahip bir liman ve etiketlendirilmiş yük, araç, ekipman kombinasyonuna bağlı olarak okuyuculardan alınacak veriler, terminal ana işletim sistemindeki bilgilerle anında ve hatasız olarak karşılaştırılabilmektedir. Olası bir eşleşme problemine anında müdahale edilebilmekte, gereksiz iş kayıpları önlenebilmekte ve sağlanacak anlık verilerle daha etkin bir elleçleme planlaması yapılabilmektedir. Miragliotta, Perego ve Tumino (2007) çalışmasına göre RFID tabanlı yönetilen bir limanda elleçleme maliyetleri %4.3 oranında düşmektedir. Bu teknolojinin uygulandığı limanlarda elleçleme maliyetlerinden elde edilen kazançlara yönelik yayınlanmış gerçek ve detaylı veri olmaması nedeniyle belirtilen çalışmadaki değer dikkate alınarak hesaplama yapılmıştır. Limanlar tarafından elleçleme işçileri ve kullanılan yakıttan toplam elde edilen tasarruf konteyner başına 0,55 € (@ 3,5 TL) olarak belirtilmiştir (Euro kur değeri, TCMB tarafından açıklanan 2019 yılındaki ortalama kuru değeridir). Yıllık konteyner üretimi artışı UNCTAD raporu doğrultusunda % 4,5 olarak alınmıştır (UNCTAD,2019, s.18). Bu bilgiler ışığında Tablo 3 hazırlanmıştır. Bu değer UNCTAD ‘ın tüm ülke limanları için geçmiş verileri kullanarak hesapladığı ortalama bir değerdir.
Tablo 3. RFID’li Sistem İle Elleçleme Maliyetlerinden Tasarruf Miktarları Yıl
Yıllık Konteyner Artış Oranı Tahmini (%)
Konteyner Başına Tasarruf Miktarı (TL)
Yıllık Konteyner Üretimi (Adet)
Elde Edilen Toplam Tasarruf Miktarı (TL)
Elde Edilen Toplam Tasarruf Miktarı (TL)- Kümülatif 1
4,5 3,5
650.000 2.275.000 2.275.000
2 679.250 2.377.375 4.652.375
3 709.816 2.484.357 7.136.732
4 741.758 2.596.153 9.732.885
5 775.137 2.712.980 12.445.865
6 810.018 2.835.064 15.280.929
7 846.469 2.962.642 18.243.570
8 884.560 3.095.961 21.339.531
9 924.365 3.235.279 24.574.810
10 965.962 3.380.866 27.955.676
Dokümantasyon Maliyetlerinden Tasarruf (DMT): Limanlar, her yük ve araç için çeşitli süreçlere (kontrol, yükleme, boşaltma, konsolidasyon vb) yönelik olarak farklı departmanların (gümrük, muhasebe, operasyon vb) bilgilendirilmesi amacı ile irsaliye onay formu, konsolidasyon formu,
araç onay formu vb belgeler düzenlemektedir. RFID tabanlı bir liman sisteminde; etiketlendirilmiş objeler, el terminalleri ve saha okuyucuları vasıtasıyla tanınacağından, bu tarz belgelerin düzenlenmesi minimize edilebilecektir. Çünkü bu teknolojinin kullanılması, ilgili belge ve bilgilere ihtiyaç duyan departmanların bunları sistemden güncel hali ile görebilmesini sağlayacak ve bürokratik ihtiyaçlar azalacaktır. Limana giriş yapan her bir araç ve konteyner için en az 1’er belgenin hazırlanma ihtiyacının ortadan kalkacağı ve mevcut piyasa şartlarında belge başına maliyetin 0,035 TL olduğu (2019 yılı ortalama değeri) ve her yıl bu değerin %5 arttığı kabulü doğrultusunda Tablo 4 hazırlanmıştır.
UNCTAD (2019) raporu doğrultusunda yıllık konteyner üretimi artışı ve buna bağlı olarak yıllık araç sayısı artışı % 4,5 olarak kabul edilmiştir (United Nations Conference on Trade Development [UNCTAD],2019, s.18).
Tablo 4. RFID’siz ve RFID’li Sistemlere Göre Dokümantasyon Maliyetlerinden Min.
Tasarruf Miktarları
Yı l
Birim Doküma nt Maliyeti (TL/adet )
Yıllık Konteyn er Artış Oranı Tahmini (%)
Yıllık Araç Artış Oranı Tahmi ni (%)
Yıllık Araç Sayısı (Yıllı k)
Yıllık Kontey er Sayısı (Adet/Y ıl)
Tasarru f Edilen Min.
Doküm an Sayısı Toplam ı Maaş (TL/kişi )
Yıllık Min.
Doküm at.
Tasarru fu (TL/Yıl)
Dokümantas yon Maliyetlerind en Tasarruf Toplamı (TL)- Kümülatif 1 0,04
4,5 4,5
650.0
00 650.000 1.300.00
0 45.500 45.500
2 0,04 679.2
50 679.250 1.358.50
0 49.925 95.425
3 0,04 709.8
16 709.816 1.419.63
3 54.780 150.205
4 0,04 741.7
58 741.758 1.483.51
6 60.107 210.312
5 0,04 775.1
37 775.137 1.550.27
4 65.953 276.265
6 0,04 810.0
18 810.018 1.620.03
7 72.367 348.632
7 0,05 846.4
69 846.469 1.692.93
8 79.404 428.037
8 0,05 884.5
60 884.560 1.769.12
0 87.127 515.163
9 0,05 924.3
65
924.365 1.848.73 1
95.600 610.763
10 0,05 965.9
62 965.962 1.931.92
4 104.897 715.659
Kurulum Maliyeti: RFID teknolojisi tabanlı bir sistemi uygulayacak olan limanlar yüksek maliyetler ile karşılaşmaktadır. Bunların en önemlisi kurulum maliyetleridir. Bu maliyetler genel olarak etiketler, okuyucular, antenler, bilgisayarlar, ağ ekipmanları vb. maliyetler ile ara yazılım (middleware) ve diğer uygulama yazılımlarının oluşturulması ya da satın alınmasına ait maliyetler olarak tanımlanmaktadır. Modelin maliyet parametrelerini oluşturan tüm veriler; ilgili alanda faaliyet gösteren tedarikçi firmalar tarafından, çalışmanın konusunu oluşturan
bir terminale göre 2019 yılı için hesapladığı yaklaşık ve tahmini fiyatların ortalamalarından oluşmaktadır. İlgili yıllara ait maliyetlerin liman tarafından o yıl içerisinde ödeneceği kabul edilmiştir.
İşletim (bakım, eğitim vb) maliyeti: Adapte edilen teknolojiyi iş görür durumda tutmaya yönelik maliyetlerdir. Bunların en önemlileri eğitim, bakım ve süreç yenileme maliyetleridir. Genellikle RFID tabanlı sistemler, 6. yılında çok kapsamlı olarak yenilenmektedir. Bu maliyetler Tablo 5’te gösterilmiştir.
Tablo 5. Fayda Maliyet Analizinde Kullanılan Maliyet Tutarlarının Yıllar Bazındaki Dağılımı
Yıl Kurulum Maliyeti
(TL) İşletim Maliyeti
(TL) Toplam Maliyet
(TL) Kümülatif Toplam
Maliyet (TL)
0 -5.256.405 - -5.256.405 -5.256.405
1 - -1.409.250 -1.409.250 -6.665.655
2 - -1.325.337 -1.325.337 -7.990.992
3 - -1.221.090 -1.221.090 -9.212.082
4 - -1.202.277 -1.202.277 -10.414.359
5 - -1.349.877 -1.349.877 -11.764.237
6 - -4.339.064 -2.493.165 -14.257.402
7 - -1.895.526 -1.895.526 -16.152.927
8 - -1.742.070 -1.742.070 -17.894.997
9 - -1.646.821 -1.646.821 -19.541.817
10 - -1.703.279 -1.703.279 -21.245.097
Tüm bu maliyet ve fayda verileri doğrultusunda oluşturduğumuz genel tablo Tablo 6’da verilmiştir.
Tablo 6. Yatırım Yıllarına Göre Kümülatif Fayda Maliyet Farkı Tablosu Y
ıl Kuru lum Maliy eti (TL)
İşleti m Mali yeti (TL)
Topl am Mali yet (TL)
Kümü
latif Topla m Maliy et (TL)
Term . Kapı sı İşçili k Mali yt.
Tasar ruf (TL)
Elleçl eme Maliy t.
Tasar ruf (TL)
Min.
Dokü
mant.
Tasarr ufu (TL/Yıl )
Topl am Fayd a (TL)
Kümü
latif Topla m Fayda (TL)
KÜMÜL ATİF FAYDA MALİY ET FARKI (TL) 0 -
5.256.
405
- -
5.256.
405 - 5.256.
405
- - - - - -
5.256.40 5
1 - -
1.409.
250 - 1.409.
250 - 6.665.
655
1.152.
000 2.275.
000 45.500 3.472.
500 3.472.
500 -
3.193.15 5
2 - -
1.325.
337 - 1.325.
337 - 7.990.
992
1.221.
120 2.377.
375 49.925 3.648.
420 7.120.
920 -870.072
3 - -
1.221.
090 - 1.221.
090 - 9.212.
082
1.294.
387 2.484.
357 54.780 3.833.
524 10.954
.444 1.742.36 4 - - 2
1.202.
277 - 1.202.
277 - 10.414 .359
1.372.
050 2.596.
153 60.107 4.028.
311 14.982
.755 4.568.39 5 - - 5
1.349.
877 - 1.349.
877 - 11.764 .237
1.454.
373 2.712.
980 65.953 4.233.
306 19.216
.061 7.451.82 6 - - 4
4.339.
064 - 2.493.
165 - 14.257 .402
1.541.
636 2.835.
064 72.367 4.449.
067 23.665
.128 9.407.72 7 - - 6
1.895.
526 - 1.895.
526 - 16.152 .927
1.634.
134 2.962.
642 79.404 4.676.
180 28.341
.308 12.188.3 8 - - 81
1.742.
070 - 1.742.
070 - 17.894 .997
1.732.
182 3.095.
961 87.127 4.915.
269 33.256
.577 15.361.5 9 - - 80
1.646.
821 - 1.646.
821 - 19.541 .817
1.836.
113 3.235.
279 95.600 5.166.
991 38.423
.569 18.881.7 1 51
0
- -
1.703.
279 - 1.703.
279 - 21.245 .097
1.946.
280
3.380.
866
104.89 7
5.432.
043
43.855 .611
22.610.5 15
