Kronik Hepatit C Tedavisinin Mukozal-Dermal Yan Etkileri

...

Kronik Hepatit C Tedavisinin Mukozal-Dermal Yan Etkileri ~ ~-· .!; 1 ^,

~ ¹

!_i·

-

Derleme

Kronik Hepatit C Tedavisinin Mukozal-Dermal Yan Etkileri

Hiiseyin !iener BARUT', Jale YiiKSEK', Engin SEZER'

'Gaziosmanpa§a Oniversitesi Tip Fakultesi, Enfeksiyon Hastaliklan ve Klinik MikrobiyolojiAnabilim Dab,

2 Gaziosmanpa§a Oniversitesi Tip Fakiiltesi, DermatolojiAnabilim Dab, TO KAT

GiRi!i

Giinumuzde peginterferon-alfa ve ribavirinden olu§an kombinasyon, Hepatit C virusuna (HCV) bagh kronik hepatitin standart tedavi §emasmi olu§turmaktadir. Kronik hepatit C tedavisinde kullamlan interferon (IFN) bazh tedavilerde

kar§Ila§Ilan en iinemli zorluklardan biri hem interferonun hem de ribavirinin bir~ok yan etkilerinin olmasidir. Grip benzeri semptomlar, hematolojik, niiropsikiyatrik ve dermatolojik toksik etkiler, ~e§itli otoimmun hastahklann geli§imi en s1k giirulen yan etkilerdir (I) (Tablo 1).

Tabla 1. Peginterferon ve ribavirin tedavisi strasmda stk gOriilen yan etkiler, gOrillme oranlan ve tedavinin erken kesilme oranlan*

Yan etkiler Peg. a-2a +Rib Peg. a-2b+Rib

(o/o) (o/o)

Tedaviyi erken kesme 10 14

Yan etki geli§imi 7 12

Laboratuvar anormallifW 3 2

Yorgunluk 54 64

Ba§agnsi 47 62

Ate§ 43 46

Myalji 42 56

Titre me 24 48

Uykusuzluk 37 40

Bulant1 29 43

Sac; d6kiilmesi 28 36

irritabilite 24 35

Artralji · 27 34

Anoreksi/kilo kaybi 21 32

Depresyon 22 31

~~

*Manns ve Fri<!d'in <;Gll§malanndan derlenmi§tir (I I, 12)

aLaboratuuar anorma/ligi, 16kopeni, anemi, trombositopeni veya alanin aminotransferaz yiiksekliBidir.

Peg: Peginterferon, Rib: Ribavirin.

-~":~ ¹ -.. ¹

"

'

Hastalann ~ogu bu yan etkileri tolere edebilmekte;

tedaviyi tamamlayabilmektedir ve tedavi kesil- diginde ya da bittiginde bu yan etkiler genellikle diizelmektedir. Ciddi yan etkiler hastalann o/o25- 33'iinii etkileyebilir ve ~ok nadiren bu yan etkiler hayati tehdit edici olabilir.

Klinik olarak onemli yan etkilerin tedavisindeki standart yakla§Im peginterferon ve/veya ribavirin dozunu azaltmak!Ir. Yan etkiler doz azaltimiyla diizelmezse veya ~ok ciddiyse tedavinin sonlan- dmlmasi gerekli olabilir. Ancak doz azaltilmasi veya tedavinin erken kesilmesi kahci viral yamtta dii§melere yol a~ar. Bu, ozellikle optimal virolojik yamt1 elde etmek i~in tam doz tedaviye ihtiya~

duyan genotip I HCV hastalan i~in belirgindir. Yan etkileri tammak ve yonetinek onemlidir. Uygun yan etki yonetimi hastanm antiviral tedavisine devam etmesini saglayabilir ve dolaYJsiyla kahc1 viral yamt §ansmi artmr (!).

Bu derlemede kronik viral hepatit C tedavisinde kullamlan interferon bazh tedavilerin ozellikle cilt ve mukoza yan etkilerinden ve bu yan etkilerin yonetiminden bahsedilecektir.

HCV Hastalannda Tedavi Yan Etkisi ile itgili c;;ati§malarm Degerlendirilmesi:

Gene! olarak interferon ve ribavirin kombinasyon tedavilerinde 48 haftahk tedavi siiresinde 24 hafta- ya gore daha fazla yan etki goriiliir (2, 3). Kombi- nasyon tedavisinin yan etki profili her iki ilacm bireysel yan etki profilleriyle uyumludur. IFN -2b ve ribavirin kombinasyon tedavisi alanlarda i§tahsiz- hk, dispne, ka§mb ve dokiintii, IFN -2b ve plasebo alanlara gore en az %5 daha fazla s1khkta goriil- mektedir ( 4, 5). Kronik hepatit C hastalarmda yapi- lan bir ~ah§mada istatistiksel bir veri verilmeden dispne, farenjit, dokiintii, bulanti, uykusuzluk, dis- pepsi, oksiiriik, ka§mti ve i§tahsizhgm kombine tedavi alanlarda tek ba§ma interferon alanlara go- re daha fazla izlendigi bildirilmi§tir. Onceden teda- vi alanlarda yap!lan bir ba§ka ~ah§mada sadece dokiintii, bulanti ve dispnenin kombinasyon teda- visi alanlarda, monoterapi alanlara gore onemli derecede sikgoriildiigii raporedilmi§tir (2, 6).

IFN -2b ve ribavirin kombinasyonu veya IFN -2b monoterapisi alanlarda geli§en yan etkilerin spektrumu biitiin organ sistemlerini i~ine alacak

§ekilde geni§tir. Hastalann ~ogunda en az bir yan etki ortaya ~Ikar. Grip benzeri yan etkiler hastalann

>o/o90'mda, gastrointestinal etkiler o/ol0-46'smda, psikiyatrik bozukluklar o/o15-40'mda, solunum

8

sistemi yan etkileri o/o I 0-20'sinde, laboratuvar degerlerinde anormal degi§imler o/o8-35'inde ve dermatolojik reaksiyonlar ise o/o I 0-30'unda goriilmektedir ( 4).

Klasik IFN bazh tedavilerde tedavi kesilmesinin en ba§ta gelen nedeni depresyondur. Diger s1k rastlanan nedenler arasmda dermatolojik yan etkiler yer almaz. Geni§ ~aph ~ah§malara gore ciddi dermatolojik yan etkiler nedeniyle hastalann ancak %0.1 'inde tedavi kesilmek zorunda kalmmi§IIr (5). Kombine tedavi sJrasmda doz azaltilmasmi gerektiren nedenlerin ba§mda hemolitik anemi gelmektedir (5). Bunun da nedeni ribavirindir. Ribavirin ili§kili hemolitik anemiye bagh olarak hastalann o/o l-14'iinde doz azaltiimasi veya kesilmesi soz konusudur (5).

Daha once de belirtildigi gibi kombinasyonda yer alan ribavirin aynca halsizlik, yorgunluk, dermal yan etkiler, bulanb ve dispnenin ba§hca nedenidir.

Ribavirin'in kronik hepatit C enfeksiyonunda tek ba§ma kullanildigi 29 hastaya, giinde 1200 mg dozda verildigi bir ~ah§mada, hastalann be§inde

inat~I iist solunum sistemi semptomlan ve ii~iinde

de ka§mti geli§tigi bildirilmektedir (7).

Ribavirin'e bagh deri eriipsiyonlan ve ka§mtmm yonetimi zordur. Ribavirin'e bagh eriipsiyon genellikle govdede ve s1rtta yer ahr. Dokiintii makulopapiiler tarzda ve ka§mtihdd. Aspinall ve ark. her ne kadar topikal steroide iyi cevap ahnamadigmi bildirseler de Liibbe ve ark., bu belirtilerin topikal steroid tedavisine iyi yamt verdigini tespit etmi§lerdir (8, 9). Dokiintii ribavirin kesildikten soma haftalar i~inde diizelir. Nadiren ribavirine bagh dokiintii yiize yaYJlabilir ve ciddi periorbital odem olu§abilir. Ribavirin bu vakalarda kesilmelidir (8). IFN ve ribavirin kombinasyon tedavisi alan baz1 vakalarda yogun giine§ I§Igma maruz kalmaya bagh eritemli, ka§m!Ih papiiler lezyonlar ortaya ~Ikabilir. Bu reaksiyonun ba§hca ribavirine bagh oldugu gosterilmi§tir (I 0).

Enjeksiyon yeri reaksiyonlan, peginterferon kullananlann neredeyse tamammda goriiliir.

Reaksiyon alam genellikle kirmizi, deriden hafif~e

kabanktir ve 5 em veya daha geni§ ~apa ula§abilir.

Lezyonlann iyile§mesi haftalar alabilir ve hastaya her hafta farkli yerlere enjeksiyon yaptirmasi onerilebilir. Enjeksiyon yeri reaksiyonu geni§lerse veya ISI arb§I, agn olursa hasta apse geli§imi

a~Ismdan incelenmelidir. Apse saptanirsa direne edilip, peginterferon tedavisi kesilmeden oral antibiyotik tedavisi verilebilir. Ancak biiyiik bir apse olu§umu varsa peginterferon tedavisinin en azmdan belli bir siire kesilmesi gerekebilir (8).

Viral Hepatit Dergisi 2009; 14(1): 7-12

Manns'm kronik hepatit C enfeksiyonunda pegin- terferon -2b'nin etkinligini degerlendirdigi <;ok merkezli <;ah§masmda, grip benzeri yan etkiler, enjeksiyon yeri reaksiyonu, bulanb, diyare ve kilo kayb1 peginterferon -2b ve ribavirin alan grupta IFN

-2b ve ribavirin alan gruba oranla daha fazla goriilmli§tlir. Enjeksiyon yeri reaksiyonu, peginter- feron alanlann %58'inde goriillirken IFN alanlann

Kronik Hepatit C Tedavisinin Mukozal-Dermal Yan Etkileri

%36'smda goriilmli§tlir. Ancak lokal eritemle ka- rakterize bu reaksiyonun tedaviyi kiSitla)'lci etkisi olmami§tir (II). Manns'm bu <;ah§masmda kombi- ne tedavide yer alan ribavirinin degi§ik dozlardaki etkinligi ve guvenilirligi de degerlendirilmi§tir.

Ribavirini I 0.6 mg/kg'dan daha yliksek dozda alan hastalarda asteni, kilo kayb1 ve sa<; doklilmesi daha fazla goriilmli§tlir (Tablo 2) (II).

Tablo 2. Peginterferonlarm ruhsatlandtrma ~alt§malarmda saptanan mukozal-dermal yan etkiler ve sikilklart*

Yan etkiler

Diyare

Bulanu

Kusma Oksiirlik

Sa~ d6kGlmesi Ka§mtl D6ki.inti.i Dermiltit Kserozis

Enjeksiyon yeri inflamasyonu Enjeksiyon yeri reaksiyonu

Peg.a -2b+ Rib (800mg)'

(o/o)

22 43 14 17 36 29 24

24 25 58

IFN a-2b+Rib (1 000/1200 mg)

(o/o) 17 33-35

12 13 32-34 28-20 23 18 23 18 36

Peg.a -2a +Rib (1 000/1200 mg)

(o/o) 22 29-35

28-21 22-25 21-20

Peg.a -2ay

26

21 18 13

*Veriler Manns, Fried ue Hadziyannis¹in <;alt§malanndan derlenmi§tir. Hadziyannis¹in ~alt§masmda ribauirin 100011200 mg/giin dozda ve peginterferon a/fa 2a tedavisi alan grupta saptanan yan etkiler tab/oya almmi§llr.

Peg: Peginterferon, Rib: Ribavirin, IFN: interferon ·

'Veriler Manns'm qali§masmdan almml§llr (II) 'Veri/er Fried'in qail§masmdan almmi§lir (12)

Fried'in kronik hepatit C hastalannda peginter- feron -2a ve ribavirin kombinasyon tedavisinin etkinligini ve glivenilirligini degerlendirdigi <;ah§- masmda, grip benzeri etkiler ve depresyon klasik

IFN ve ribavirin tedavisi alanlara gore daha az izlenmi§tir. Peginterferon -2a ve ribavirin tedavisi alan hastalann %29'unda bulanb, %28'inde sa<;

doklilmesi %22'sinde·ka§mll ve %21 'inde dermatit tespit edilmi§tir. Dermatit, istatistiksel olarak onemli olmasa da peginterferon monoterapisi alan grupta daha az (%13) giiriilmli§tlir (12).

Hadziyannis ve ark.'mn, peginterferon -2a 180 JLg ile dli§lik doz ve standart doz ribavirin kombinas- yonlannm kar§Ila§tmld@ ve aynca 24 haftal1k ve 48 haftahk tedavi slirelerinin kar§Ila§tmldigi

<;ali§malannda, ciddi yan etkiler 24 hafta tedavi alanlarda daha az giiriilmli§tlir (Tablo 2) (13).

interferon bazh kronik viral hepatit tedavisinin dermatolojik yan etkileriyle ilgili birinci ger<;ek, interferon ve ribavirin kombine tedavisinde deri yan etkilerinin interferon monoterapisine gore

daha fazla izlendigidir. Aynca peginterferon teda- visinde klasik interferon tedavisine gore dermatit daha s1k ortaya <;IkrnaktadiT. Bir <;ah§mada kronik hepatit C hastalarmda ribavirin olmaksiZin pegin- terferon ve klasik interferon tedavileri kar§Ila§ti- nlmi§, der"1atit peginterferon alanlarda %13 oranmda goriillirken klasik interferon alanlarda

%7 oranmdasaptanmi§br (14).

Manjon-Haces ve ark.'mn bir <;ah§masmda, deri lezyonlan IFN -2b ve ribavirin tedavisi alan 210 hastanm 27'sinde ortaya <;Ikmi§IIr. 16 hastada egzamatoz lezyon, 4'linde yaygm prurigo tarzmda lezyonlar, 2'sinde likenoid doklintli, 2'sinde seboreik dermatit, 2'sinde makulopapliler ekzan- tem, I 'inde torasik herpes zoster goriilmli§tlir. Deri yan etkilerinden dola)'l hi<;bir hastada tedavi kesilmek zorunda kalmmami§tiT (15).

Bir ba§ka <;ali§mada IFN-ve ribavirin kombinasyon tedavisi alan 33 hastada ortaya <;Ikan deri reaksiyonlan sadece IFN-tedavisi alan 35 hastamn

bulgulanyla kar§Ila§tmlmt§tir. D~ hastada egzama- t6z lezyonlar, 3'tinde likenoid ertipsiyon, 2'sinde malar eritem, 2'sinde d6ki.intli, l'inde liken planus

olmak iizere kombine tedavi alan 33 hastanm I I 'inde deri lezyonu geli§mi§tir. Sadece bir hastada deri yan etkisi nedeniyle tedavi kesilmi§tir.

Diger yandan tek ba§ma IFN- alan 35 hastanm sadece 2'sinde likenoid eriipsiyon §eklinde yan etki izlenmi§tir (16).

Dereure ve ark, lFN ve ribavirin tedavisi sirasmda 20 hastada egzama benzeri deri lezyonlan geli§ti- gini ve bu hastalann yansmm tedaviyi kesmek zorunda kaldtklanm belirtmi§lerdir (17). Kerf ve ark. ise peginterferon- ve ribavirin tedavisi alan 52 hastamn I 2' sinde (%23) deri yan etkileri geli§tigini ve hastalann hi~birinde antiviral tedavinin kesil- medigini bildirmi§lerdir. Bu raporda hastalann ka§mtt, kserozis ve egzamat6z lezyonlarla karakte- rize homojen bir klinik tabla ~izdikleri ve topikal steroid ve nemlendiriciler ile belirtilerin kontrol edildigi tespit edilmi§tir (18).

Cattani ve ark, 37 kronik hepatit C hastasmm 24'iine peginterferon -2b, ribavirin ve amanta- dinden olu§an 3'lii tedavi, I 3'iine ise peg interferon -2b ve ribavirin ikili tedavisi vermi§ler ve top lam 9 hastada dermatolojik yan etkilerin geli§tigini bildirmi§lerdir (19). Bu deri reaksiyonlan 6zellikle 3'lii tedavi alanlarda olmak iizere ~ogunlugunda

egzama benzeri lezyonlar §eklindedir. Ara§IIrma- cilar deri reaksiyonu y6niinden, verilen antiviral ajanlann sinerjistik etki g6sterebilecegine ve polietilen glikoliin kontakt dermatit yaptCI etksine dikkat ~ekmi§lerdir. <;iinkii 9 hastadan histolojik verisi alan 6'smda patolojik bulgular, alerjik reak- siyondan ziyade kontakt dermatitle uyumlu bulun- mu§tur (19). Literatiirde Cottoni ve ark.'nm bu bulgulanm destekler §ekilde, peginterferon- ve ribavirin tedavisi strasmda yaygm egzamat6z d6kiintiileri geli§en ve ribavirin kesilmeden klasik lFN tedavisine ge~ildiginde semptomlann kaybol- dugu izlenen birvaka bildirimi vardir (20).

Bugiine kadar dermatolojik yan etkilerle ilgili en geni§ vaka serisi Liibbe ve ark.'na aittir (9). <;ah§- malannda kronik hepatit C nedeniyle peginter- feron -2a I80 !Lg ve ribavirin IOOO/I200 mg tedavisi strasmda dermatit geli§en 36 hasta}'l incelemi§ler ve neredeyse homojen bir tabiat g6steren bu tabioya "kronik hepatit C tedavisi ile ili§kili derma- tit" admt vermi§lerdir. Klinik belirtiler hastalann yansmda kombinasyon tedavisinin ilk bir a}'l

i~inde ~tkmt§!Ir. Biitiin hastalar jeneralize ka§mltdan §ikayet~i ve ~ogunda da cilt kurulugu ve daha ~ok ekstremitelerin ekstans6r yiizleri ve

10

siirtiinmeye maruz kalan deri btilgelerini etkileyen eritemli papuiovezikiiler lezyonlar g6riilmii§liir.

Daha ciddi etkilenmi§ hastalarda ekskoriye lezyonlann baskm oldugu jeneralize eriipsiyonlar izlenmi§tir. Yedi hastaya deri biyopsisi yapilmt§ ve hepsinde ortak histopatolojik bulgu olarak, sponjiyoz ve parakeratozun e§lik ettigi yiizeyel dermal perivaskiiler inflamasyon tespit edilmi§tir.

Sonu~ olarak egzamat6z dermatit hastalann 28'inde, numiiler egzama 5'inde, asteotik egzama 2'sinde, prurigo, fotosensitivite, akantolitik derma tit ve malar eritem I 'ervakada g6riilmii§tiir.

Yazarlar kronik hepatit C tedavisi ile ili§kili dermatitin jeneralize ka§m!I, kserozis ve daha ~ok

ekstremitelerin ekstans6r yiizlerinde veya g6vde- nin siirtiinmeye maruz kalan b6lgelerinde geli§en egzamat6z lezyonlarla karakterize tek bir klinik tabla oldugunu bildirmektedirler. Bu deri reaksi- yonunun nedeni olarak IFN ve ribavirinin immu- nolojik mekanizmayla gecikmi§ kontakt sensiti- zasyonu artumasm1 One silrmli§ler ve aynca nemlendiricilerin ve topikal steroidlerin semptom- lan kontrol etmede olduk~a etkili olduklanm belirtmi§lerdir (9).

Klinigimizde 2006-2008 }'lllan arasmda izledigimiz ve kronik hepatit B nedeniyle peginterferon- tedavisi alan I 9 kronik hepatit B hastas1 ve pegin- terferon- ve ribavirin kombinasyon tedavisi alan 65 hasta yan etkiler y6niinden degerlendirildi ve biitiin hastaiar ele almdtgmda grip benzeri belirtiler ve Iaboratuvar anormallikleri dt§mdaki en Stk yan etkilerin i§tahstzhk (%86.9), halsizlik- yorgunluk (%88.1), agtzda kuruluk (%79.8), sa~

d6kiilmesi (%76.2), ka§mti (%65.5), uykusuzluk (%57.1), jeneralize pruritus (%53.6), oral mukoza ile ilgili §ikayetler (%50), bulantt-kusma (%42.9), kserozis (%38. I), angular keilitis (%32.1) oldugu g6riildii. Kombine tedavi alanlarda halsizlik- yorgunluk, ka§mll, oral eroziv/atrofik lezyonlar, angular keilitis, kserozis ve jeneralize pruritus, peginterferon monoterapisi alanlara gore 6nemli derecede daha stk g6riildii. On iki hastaya dermatit nedeniyle topikal steroid tedavisi verilmi§tir. Kronik C hepatiti nedeniyle kombine tedavi alan 65 hasta degerlendirildiginde peginter- feron -2a alan hastalarda sadece lokal pruritus daha fazla g6riilmii§ diger mukozal-dermal yan etkiler a~tsmdan peginterferon -2a ile peginter- feron -2b gruplan arasmda fark g6riilmemi§tir.

Sadece bir hastada tedavinin 12. haftasmda ortaya

~Ikan yaygm d6kiintiiler nedeniyle tedavi kesilmek zorunda kalmmt§!Ir (ya}'lnlanmamt§

veri). Na}'lflan-Alpat ve ark.'nm ~alt§masmda da bizim ~ah§mamtza benzer §ekilde sa~ d6kiilmesi,

Viral Hepatit Dergisi 2009; 14(1): 7-12

ka§ml! ve bulantr-kusma oranlan yiiksektir ve aynca her iki pegile-interferon formu arasmda yan etkileryiinlinden fark saptanmamr§l!r (21).

Bizim hasta grubumuzda ortaya ~rkan ilgin~

sonu~lardan birisi peginterferon bazlr tedavi alanlarda hem kuru agrz §ikayetinin hem de bunun dr§mdaki oral mukozal §ikayetlerin srk giir;iildligli- dlir. Literatlirde interferon tedavisi srrasmda oral liken planus lezyonlanmn ortaya ~rkmasr veya iinceden var olan lezyonlann arttrgr ile ilgili bazr vaka raporlan mevcuttur (22-24). lFN tedavisi srra- smda (ribavirinle kombine) tam olarak liken pla- nus kriterlerini kar§rlamayan ancak ilaca baglr oral likenoid lezyon olarak tanrmlanan lezyonlann ortaya ~rktrgr 3 vaka bildirimi vardrr (25-26). Son rapordaki 2 vakada lezyonlar HCV-HIV ko-enfekte hastalarda lFN ve ribavirin kombine tedavisi srrasmda ortaya ~rkmr§trr (26). Bizim vaka serimiz- de de oral mukozal §ikayetler genellikle agrzda acrma yanma §eklindeydi ve kombine tedavi alan- larda daha srk giirlilmli§tli. Aynca ribavirinin kuru iikslirlige yola~l!gr iiteden beri bilinmektedir.

Sonu~ olarak ribavirine baglr hem oral mukozada hem de solunum sistemi mukozasmda bazr degi-

§ikliklerve bunlara baglr §ikayetler kronik hepatit C tedavisi alan hastalarda srk giiriilmektedir.

interferonun immlin mekanizmayla ili§kili olarak yol a~trgr bir~ok yan etki vardrr. Bunlardan en srk olam ve en ~ok bilineni lFN'un iizellikle tiroid otoantikorlan pozitif olanlarda ned en oldugu tiroid fonksiyon bozukluklandrr. Aynca lFN'un benzer mekanizmayla vitiligo, liken planus, psiiriazis ve liikositoklastik vasklilite yola~trgr literatlirde vaka raporlan §eklinde bildirilmi§tir (1,27). Klinigimizde kronik hepatit C nedeniyle peginterferon -2b ve ribavirin alan ve aym zamanda ps6riazis tamsi alan bir hastada 48 haftalrk tedavinin bitiminden hemen sonra psiiriazis lezyonlannda alevlenme geli§mi§tir.

SONU<;:

Kronik hepatit C tedavisi srrasmda lFN- ve ribavirine baglr bir ~ok yan etki ortaya ~rkmaktadrr.

Herne kadar grip benzeri semptomlar, depresyon ve hematolojik yan etkiler en srk giirlilen yan etkiler olmasma ragmen, dermatit ve sa~

diiklilmesi gibi dermal yan tekiler peginterferon ruhsatlandrrma ~alr§malannda ortaya ~rktrgr gibi o/o20'lerin lizerinde giirlilebilmektedir. Aslmda hasta bildirimleri giiziilinline almdrgmda lFN ve ribavirin tedavisi alan hastalann yansma yakm krsmmda agrzda kuruluk, ka§mb ve deride kuruluk giiriilmektedir. Bu hastalann ancak bir klsmmda

..-...

Kronik Hepatit C Tedavisinin Mukozal-Dermal Yan Etkileri ~ ~~"

~~i, vezikliler egzamatiiz dermatit tablosu geli§ebil-

-

mektedir. Aynca hastalann ~ok az bir krsmmda lFN'un otoimmuniteyi indliklemesiyle psiiriazis alevlenmesi veya oral liken planus ortaya ~rkabilir.

Ribavirinle kombine tedavi alanlarda lFN monote- rapisine giire ve aynca peginterferon alanlarda klasik lFN'a giire mukozal-dermal yan etkiler daha srk giiriilmektedir. Ribavirin ka§mtr ve diiklintliyii

artirmasmm yam s1ra oral mukozit, angular keilitis

ve aynca kuru iikslirlige de srk~a neden olmak- tadrr. Yazarlann ~ogu, her iki ilacm sinerjik etkiyle gecikmi§ kontakt sensitizasyonu artrrmalannm, dermatit tablosundan sorumlu mekanizma oldugunu bildirmektedirler. Kronik hepatit C teda- visi s1rasmda ortaya ~1kan kserozis ve egzamat6z lezyonlar ~ogu zaman nemlendiriciler ve deriye uygulanan topikal steroidler ile kontrol altma almabilir. Bunun hem hasta, hem hekim tarafm- dan bilinmesi gereksiz doz azall!lmasr veya tedavi kesilmesini azaltacak, dolayrsryla hastalann kalrcr viral yamt §anslanm arl!racaktrr.

KAYNAKLAR

I. Shiffman ML. Side effects of medical therapy for chronic hepatitis C. Ann Hepato/2004; 3: 5- I 0.

2. McHutchinson JG, Gordon SC, Schiff ER, et a/.

Interferon alfa-2b alone or in combination with ribavirin as initial treatment for chronic hepatitis C. N Eng/J Med I 998; 3:j9: I 485-92.

3. Poynard 7; Marcel/in P, Lee SS, eta/. Randomised trial of interferon a-2b plus ribavirin for 48 weeks or for 24 weeks versus interferon a-2b plus placebo for 48 weeks for treatment of chronic infection with hepatitis C virus. Lancet 1998; 352:

1426-32.

4. Scott LJ, Perry CM. lnterferon-alpha-2b plus ribavirin: a review of its use in the management of chronir '.cpatitis C. Drugs2002; 62:507-56.

5. Maddrey WC. Safety of combination interferon a/fa-2b/ribavirin therapy in chronic hepatitis C- relapsed and treatment naive patients. Semin

·Liver Dis 1999; 19Suppl 1:67-75.

6. Davis GL, Esteban-Mur R, Rustgi V, eta/. Interferon alfa-2b alone or in combination with ribavirin for the treatment of relapse of chronic hepatitis C. N Eng/JMed 1998; 339:1493-9.

7. Di Bisceglie AM, Conjeevaram HS, Fried Mw, eta/.

Ribavirin as therapy for chronic hepatitis C. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Ann Intern Med I 995; I 23:897-903.

8. Aspinall RJ, Pockros P J. The management of side- effects during therapy for hepatitis C. Aliment Pharmacal Ther 2004; 20: 9 I 7-29.

-~~~:'

''·

9. Liibbe J, Kerl K, Negro F, Saurat JH. Clinical and immunological features of hepatitis C treatment- associated dermatitis in 36 prospective cases. Br J Dermato/2005; /53: I088-90.

/0. Stryjek-Kaminska D, Ochsendorf F, Roder C, Wolter M, Zeuzem S. Photoallergic skin reaction to ribavirin. Am J Gastroentero/1999; 94: I686-8.

11. Manns MP, McHutchison JG, Gordon SC, et a/.

Peginterferon alfa-2b plus ribauirin compared with interferon alfa-2b plus ribauirin for initial treatment of chronic hepatitis C: a randomised trial. Lancet 200 I; 358:958-65.

I2. Fried Mw, Shiffman ML, Reddy KR, e/ a/.

Peginterferon a/fa-2a plus ribauirin for chronic hepatitis C virus infection. N Eng/ J Med 2002; 347:

975-82.

I3. Hadziyannis SJ, Sette H Jr, Morgan TR, at a/.

Peginterferon-alpha2a and ribavirin combination therapy in chronic hepatitis C: a randomized study of treatment duration and ribauirin dose.

Ann Intern Med 2004; 140:346-55.

I4. Reddy KR, Wright TL, Pockros P J, e/ a/. Efficacy and safety of pegylated { 40-kd) interferon alpha- 2a compared with interferon alpha-2a in noncirrhotic patients with chronic hepatitis C.

Hepatology 200 I; 33: 433-8.

I5. Manj6n-Haces JA, V6zquez-L6pez F, G6mez-Diez S, et al. Adverse cutaneous reactions to interferon alfa-2b plus ribavirin therapy in patients with chronic hepatitis C virus. Acta Derm Venereal 200I;8I:223.

I6. Sookoian S, Neglia V, Castano G, Frider B, Kien MC, Choue/a E. High prevalence of cutaneous reactions to interferon a plus ribavirin combination therapy in patients with chronic hepatitis C virus. Arch Dermato/I999; I35: 1000-I.

17. Derer.ire 0, Raison-Peyron N, Larrey D, Blanc F, Guilhou JJ. Diffuse inflammatory lesions in patients treated with interferon a/fa and ribavirin for hepatitis C: a series of 20 patients. Br J Dermato/2002; I47: II42-6.

I8. Kerf K, Negro F, Liibbe J. Cutaneous side-effects of treatment of chronic hepatitis C by interferon a/fa andribavirin. Br J Dermato/2003; I49: 656.

12

I9. Cattani F, Bolognini S, Dep/ano A, et a/. Skin reaction in antiviral therapy for chronic hepatitis C: a role for polyethylene glycol interferon? Acta Derm Venereo/2004; 84: I20-3.

20. Veldt BJ, Schalm SW, Janssen HL. Severe allergic eczema due to pegy/ated a/fa interferon may abate after switching to daily conventional a/fa- interferon. J C/in Gastroentero/2007; 4I: 432.

2I. Nayman-Alpat S, Us/uer G. Kronik aktif hepatit C tedavisinde ku/lamlan iki farklr pegile-interferon ile ribavirin kombinasyon tedavisinin yan etkileri.

F/ora2008; I3: 72-8.

22. Varela P, Areias J, Mota F, Cane/has A, Sanches M.

Oral lichen planus induced by interferon-alpha- NI in a patient with hepatitis C. In/ J Derma/a/

2000; 39:239-40.

23. Guijarro Guijarro B, Lopez Sanchez AF, Hernan- dez Vallejo G. Presence of lichen planus during a course of interferon alpha-2a therapy for a viral chronic C hepatitis. Med Ora/200 I; 6:358-63.

24. Nagao Y, Kawaguchi T, Ide T, Kumashiro R, Sata M. Exacerbation of oral erosive lichen planus by combination of interferon and ribavirin therapy for chronic hepatitis C.Int J Mol Med 2005; 15: 237- 4I.

25. Armour K, Lowe P. Complicated lichenoid drug eruption. Australas J Dermato/2005; 46: 2I-4.

26. Giuliani M, Lajolo C, Sartorio A, Scivetti M, Capodiferro S, Tumbarello M. Oral lichenoid lesions in HIV-HCV-coinfected subjects during antiviral therapy: 2 cases and review of the literature. Arn J Dermatopatho/2008; 30: 466-71.

27. Da/ekos GN, Hatzis J, Tsianos EV. Dermato/ogic disease during interferon-alpha therapy for chronic viral hepatitis. Ann Intern Med I998; I28:

409-IO.

YAZI~MA ADRESi Dr. Hiiseyin $ener BARUT

Gaziosmanpa~a Dniversitesi T1p Fakiiltesi Enfeksiyon Hastahklan ve Klinik Mikrobioloji Anabilirn Dah

60100TOKAT

e mail: senerbarut@yahoo.com

Viral Hepatit Dergisi 2009; 14(1): 7-12