Türkiye’de Çevre Koruma Çalışmaları
Tür ve habitat çeşitliliği açısından oldukça zengin olan ülkemizde, tür koruma ya da alan koruma adına pek çok çalışma yapılmış ve yapılmaktadır. Çevre konusunda
çalışmalar yürüten kamu kurum ve kuruluşların
geliştirilmesinde Anayasalarımızın büyük etkisi vardır.
Ülkemizde 1961 Anayasası ile başlayan ve 1981
Anayasası ile şekillenen değişimler; yönetim birimlerinin görev ve yetkilerinin tanımlanmasında, ihtiyaç
doğrultusunda gelişen yeni yönetim birimlerinin
kurulmasında etkin olmuştur. Bu nedenle, Anayasalar çerçevesinde ülkemizde yaşanan sürecin incelenmesi
• 1961 Anayasası’nın 49. maddesi “Herkesin beden ve ruh sağlığı içinde yaşayabilmesini sağlama
ödevini” devlete yüklemiştir. Bu hüküm doğa korumayla dolaylı olarak ilgili genel bir hükmü niteliği taşımaktadır. Anayasa’nın 131. Maddesi ise ormanların korunması, genişletilmesi ve
kamu yararına uygun olarak kullanılmasını
hükme bağlamaktadır. Çevre koruma konusunda direkt ya da dolaylı olarak pek çok hükmün yer aldığı 1982 Anayasasında, doğa koruma
konusunda yer alan en önemli hükümler; 43.
madde (kıyıların korunması) ve 169. madde (ormanların korunması)dır.
ÜLKEMİZDE ALAN KORUMA ÜZERİNE ÇALIŞMALAR YÜRÜTEN KAMU KURUMLARI
Çevre Bakanlığı (Ramsar alanları ve Özel Çevre Koruma Bölgeleri),
Kültür Bakanlığı (Tarihi ve Doğal Sit Alanları),
Orman Bakanlığı (Milli parklar, Tabiat Parkları, Tabiatı Koruma Alanları, Tabiat Anıtları, Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Muhafaza Ormanları).
ÇEVRE KORUMAYA YÖNELİK ÇALIŞAN ULUSLARARASI KURULUŞLAR
• EC Avrupa Topluluğu
• WHO Dünya Sağlık Örgütü
• NATO Kuzey Atlantik Paktı
• OECD Uluslararası Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü
• IUCN Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği
• UNEP Birleşmiş Milletler Çevre Koruma Birliği
• FAO Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu
• ICSU Uluslararası Bilimsel Birlik Konseyi
• UNESCO Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür
Organizasyonu
• IFLA Uluslararası Peyzaj Mimarlığı Federasyonu
• IYF Çevre Çalışmaları ve Koruma için Uluslararası Gençlik Federasyonu
• WWF Dünya Yaban Yaşamı Fonu
ÇEVRE SORUNLARI
Çevre sorunlarının temelinde insan varlığı ve aktivitesi bulunmaktadır. Bu iki unsur şu faktörlerle kendisini gösterir;
1. Dünya ve ülkeler nüfuslarının sürekli artışı,
2. İnsanların yüksek yaşam standartlarına ulaşma çabaları ve lüks tüketim eğilimi,
3. Doğal kaynakların sınırlı olması ve taşıma kapasitesinin aşılması.
ÇEVRE SORUNLARI İLE İLGİLİ TESPİTLER
Dünyada üretilen enerjini %80’i toplam dünya nüfusunun %26’sını oluşturan gelişmiş
ülkelerce kullanılmaktadır.
Gelişmiş ülkelerin 1.2 milyar olan bugünkü
nüfusları 2025 yılında 1.4 milyar gelişmekte olan ülkelerin 3.7 milyar olan nüfusları ise 6.8 milyar olacaktır.
Son yıllarda sıkça görülen şiddetli kasırgalar, fırtınalar, seller, yangınlar, kuraklık gibi
felaketler küresel ısınmanın sonucudur.
Dünyada var olan 900 milyon ha tropikal ormanların her yıl 11 milyon ha’dan fazlası yok edilmektedir.
Partheon Tapınağı M.Ö. 5.yy’da yapılmış ve son 35 yılda gördüğü zarar yapılışından 1960 yılına kadar olan zarardan daha fazla olmuştur.
1952 yılında Londra’da zehirli sisler
yüzünden 4000 kişi yaşamını kaybetmiştir.
Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde nüfusu en hızlı artan ülkedir.
Hızlı sanayileşme, sanayi için yanlış yer seçimi nedenleri ile sanayinin arıtılmadan doğrudan alıcı ortama bırakılan atıkları
bazı bölgelerde geri dönülmez çevre
kirliliğine ve tahribatına neden olmaktadır (İzmit Körfezi, İzmir Körfezi, Haliç gibi).
Türkiye’den her yıl erozyonla taşınan
toprak miktarı 500 milyon ton civarındadır.
1950-1985 döneminde yaklaşık 2.5 milyon ha orman alanı, turizm ve yerleşmeye
açılarak ve orman yangınları ile yok olmuştur.
Denizlerimiz, göllerimiz, yer altı ve yer üstü kaynaklarımız hızla kirletilmektedir.
Dünyada 70 000 kimyasal madde ticari olarak tüketilmektedir. Her yıl buna 1000 yeni kimyasal
eklenmektedir. Bu maddelerin atıkları kontrolsüz bir biçimde toprağa karışmakta, çoğu yerde insan ve diğer canlıların toplu
ölümlerine yol açmaktadır.
Dünyanın karşı karşıya olduğu çok önemli iki sorun vardır;
1.
Ozon tabakasındaki deliğin büyümesi,
2.