Uzayda yer kaplayan hacmi ve kütlesi olan beş duyu organımızla gözleyebildiğimiz varlıklara madde denir.

Uzayda yer kaplayan hacmi ve kütlesi olan beş duyu organımızla gözleyebildiğimiz varlıklara madde denir.

Günlük yaşamda kullandığımız her maddenin kendine özgü bir serüveni vardır.Bisiklet yapımında kullanılan demire şekil verilmesi,kırkılan yünün kumaşa dönüşmesi gibi.

MADDEYİ TANIYALIM

Maddeyi niteleyen özellikler şunlardır;

 Saydamlık ve opaklık

 Parlaklık ve matlık

 Sertlik ve yumuşaklık

Esneklik ve berklik

Sağlamlık ve kırılganlık

Suyu çekenler ve çekmeyenler

Suda batma ve yüzme

Mıknatısla çekilme özelliği

Renk ve koku

Saydamlık ve opaklık

Maddelerin ışığı geçirme özelliği hayatımızı kolaylaştırmıştır.Pencere camı ve duvarlar her evin vazgeçilmez kısımlarıdır.Çünkü,pencere camı

saydam,duvar ise saydam olmayan maddedir.Camın ışığı geçirme özelliği olmasaydı otomobil pencerelerinin yapımında ve gözlüklerde cam

kullanılmazdı.Saydam maddeler;cam bardak,gözlük camı gibi..Yarı

saydam;defter yaprağı,buzlu cam gibi..

Parlaklık ve Matlık

Odun,bazı kömürler ve kum mat maddelerdir.

Elmas, gümüş parlak maddelerdir.

Sertlik ve yumuşaklık

Bazı maddeleri kolayca çizebilir

veya şekil verebiliriz . Çeşitli nesneler kullanarak şekil verebildiğimiz

maddeler yumuşaktır.

Kolayca şekil veremediğimiz maddeler ise serttir.

 Esneklik ve berklik

Çekip bırakınca eski halini alan maddelere esnek maddeler

denir.Örneğin;paket lastiği esnektir.

Çekip bırakınca eski halini almayan maddelere ise berk maddeler

denir.Örneğin;kurşun kalemi bükünce kırılır bu yüzden kurşun kalem

berktir.Berk maddeler bükülemez.

 Sağlamlık ve kırılganlık

Metal çivi, porselenden daha sert değil, ama sağlamdır. Çiviye çekiçle vurduğunuzda ne gözlemlersiniz?

Porselenden yapılmış fincana çekiçle vurduğumuzda ne olur? Çiviye çekiçle vurulduğunda kırılmaz fakat fincan

kırılır. Çatal ve kaşık,sağlam bir madde olan çelikten yapılır. Sert plastikten

yapılan ve piknik

için kullanılan çatal ve kaşıklar ise kırılgandır.

Suyu çekenler ve çekmeyenler

Evinizdeki çiçeği suladığınızda suyun toprak tarafından çekildiğini

gözlemlediniz mi?

Yağmurlu bir günde neden naylondan yapılmış şemsiye ve yağmurluk

kullanıyorsunuz? şemsiye ve

yağmurluğunuz kağıt kullanılarak yapılabilir mi? Gördüğünüz gibi bazı maddeler suyu çekerken bazıları

Suda batma ve yüzme

Maddelerin suyun içinde batmaları veya yüzmeleri büyüklüğüne değil,

maddenin cinsine bağlıdır. Küçük taşlar ve kum suda batar. Sizin

taşlayamayacağınız ağır bir tahta

parçası bile suda yüzer. Bazı maddeler suda batar, bazıları ise yüzer diyebileriz.

Mıknatısla çekilme özelliği Mıknatıs tarafından çekilen

maddelere örnek olarak demir ve çelik verilebilir.

Lastik,cam, taş ve ağaç ise mıknatıs tarafından çekilmeyen maddelerdir.

Bazı maddeler mıknatıs tarafından çekilir,bazıları ise çekilmez.

Renk ve koku

Birçok maddenin kendine özgü rengi vardır.Kömür, altın ve süt ne renktir?

Su, hava, kolonya ve gaz yağı gibi maddeler renkli midir?

Birçok maddenin kokusu

vardır.Örneğin; kolonya ve parfüm

kokulu, tuz ve şeker gibi maddeler ise kokusuzdur.

Pürüzlü ve pürüzsüz

Elimizle ağacın kabuğuna ve bardağın yüzeyine dokunarak aralarındaki farkı algılamaya çalışalım.Benzer şekilde halı ve duvarın yüzeyi pürüzlü, çelik

tencerenin yüzeyi ve televizyonun ekranı pürüzsüzdür.

Demek ki maddelerin bazıları pürüzlü bazıları ise pürüzsüz bir yüzeye sahiptir^.

Koltukların yumuşak ve esnek oluşu kullanım kolaylığı ve güzel bir

görünüm sağlar. Ama mobilyada, berk ve sert kısımlar da vardır.

Evimizde kullandığımız bazı nesneler opak

malzeme kullanılarak yapılır.

Plastik esnek olduğu için, başta oyuncak ve otomobil lastiği olmak üzere birçok

eşyanın yapımında işe yarar

Kışlık ayakkabıların tabanındaki pürüzler karlı ve ıslak zeminde kaymamızı önler.

Mıknatıs tarafından çekilen demir, çelik gibi maddeleri mıknatıs

tarafından çekilmeyen maddelerden kolayca ayırır

Temizlik amacıyla kullanılan kağıt havlunun, suyu çekme özelliği

vardır.

Yağmurluklar, suyu geçirmeme özelliğine sahip olan plastikten yapılır.

Çelikten yapılan matkap ucu, sert

malzemeleri delmek için kullanılır.

Nesneleri Sınıflandırmak Kolay Mıdır?

Nesneler kullanıldıkları yere göre cisim, eşya, malzeme gibi farklı isimler alabilir.

Bu nedenle, nesneleri sınıflandırılırken kesin sınırlar çizilmemelidir.

CİSİM: Maddenin şekil verilmiş

halidir.(çanta- şemsiye-toplu iğne- tuğla-tebeşir,altın yüzük)

Günlük hayatımızda kullandığımız eşya ya da aletler maddelerin işlenmiş

halidir.

EŞYA: Bir işimize yaradığı için evde,okulda veya yanımızda

bulundurduğumuz ve uzun süre

kullandığımız nesneleredir.( şemsiye- çanta-toplu iğne-çekiç-defter-sünger-

ALET: Cisimlere şekil vermek veya onlar üzerinde bir iş yapmak için

kullandığımız nesnedir. (makas-toplu iğne-tebeşir-çekiç-kurşun kalem-

tornavida-ip vb…)

MALZEME: Bir çoğunu bir araya getirerek bir tüketim maddesine dönüştürdüğümüz kısa sürede

tükettiğimiz maddelerdir. (yumurta- tuğla-sirke-toz şeker-taş parçası

vb…)

MADDENİN HALLERİ

KATI SIVI GAZ

Belli bir şekli vardır Sıkıştırılamaz

Belli bir kütlesi var Belli bir hacmi var Akışkan değiller Maddenin en düzenli hali

Akışkandır Sıkıştırılamaz Belli bir şekli var Belli bir hacmi var Konulduğu kabın şeklini alır

Akışkandır Sıkıştırılabilir

Belli bir hacmi yok Yayılırlar

Konulduğu kabın şeklini alır

Görülmezler

Maddenin en düzensiz halidir

MADDENİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ

Maddenin ölçülebilen özellikleri hacim ve kütledir.

Maddelerin kütlelerini eşit kollu

terazi ve elektronik tartı kullanarak ölçeriz. Kütle, maddeyi niteleyen ölçülebilir bir özelliktir. Maddelerin kütleleri kilogram (kg) veya gram (g) birimleri kullanılarak ifade edilir. 1

kg= 1000 g’ dır.

Sıvıların hacimleri dereceli silindir ile ölçülür. Sıvıların hacimleri litre (L)

Katıların hacmini en doğru Taşırma yöntemi ile ölçeriz .

Katıların hacmini ölçmek için;

1-Dereceli silindirin içine su konur ve seviyeye bakılır.

2-Suyun içine hacmi ölçülecek katı madde atılır ve su seviyesi tekrar ölçülür.

3-Son olarak yeni ölçümden eski ölçüm çıkarılır. Bulunan sonuç katı maddenin hacmidir.



nedenlerden dolayı doğanın şekli değişir.

 Kayalar; rüzgar ve erozyon nedeniyle küçük parçalara

ayrılır.Zamanla toprak oluşur.

 Yaşlanan ağaçlar böcekler ve yağmur etkisiyle çürür ve kurur.

Günümüzde kullandığımız kömür;

milyonlarca yıl önce bitkilerin toprak içinde kömürleşmesiyle oluşmuştur.

MADDENİN DEĞİŞİMİ

 Petrol;Milyonlarca yıl toprak altında kalan hayvan ve bitki artıklarından oluşmuştur.

 Havayı kirleten maddeler binaları ve heykellerin yüzeyini aşındırır.Su ve hava demirin paslanmasına yol açar.

 Peri bacaları doğanın değişimine en güzel

örneklerdendir..Pamukkale de aynı şeklide gösterilebilir.

İnsanlar İşleyerek Maddeyi İşlerler

Çantamızın üretiminde kullanılan maddelerin hafiflik, sağlamlık,

esneklik ve su geçirmeme gibi özelliklere sahip olmasına dikkat edilir. Çantamız demirden

yapılsaydı onu taşıyabilir miydik?

Nesnelerin üretiminde amaca uygun madde kullanılır. Uygun

madde kullanılmazsa o nesne işe



Doğal Madde

Taş, toprak, odun, sebze, meyve ve tahıl doğada bulunan maddelerden bazılarıdır. Doğal madde olarak

adlandırılan bu maddeler çeşitli ürünler elde edilirken ham madde olarak kullanılır.

Yapay Madde

Bazı maddeler insanlar tarafından üretilir. Örneğin, tutkal, köpük, naylon poşetler, beton, cilalı tahta doğal

maddelerin yapısının değiştirilmesiyle elde edilir. Bu tür maddelere yapay

madde adı verilir. Yapay maddeler doğal veya işlenmiş maddelerin bir araya

getirilmesiyle veya başka bir yağıda

üretilmesiyle elde edilir. Örneğin, odun talaşı tutkalla karıştırılıp sıkıştırılınca yapay bir madde olan sunta elde edilir.

MADDENİN ISI ETKİSİYLE DEĞİŞİMİ

Sıcaklığı ölçmek için termometre adı verilen alet kullanılır. Termometre

“derece” denilen eşit aralıklara

bölünmüştür. Termometrede ölçülen sıcaklık, derece selsiyus olarak ifade edilir ve °C sembolü ile gösterilir.

Termometre ile havanın, vücudun vb.

maddelerin sıcaklığını ölçebiliriz.

Sıcaklık ölçmede kullanılan çok çeşitli termometreler vardır. Isının madde

 Erime

 Donma

 Buharlaşma

 Kaynama

 Yoğunlaşma

HAL DEĞİŞİMİ

Erime

Katı bir maddenin ısı enerjisi

alarak sıvı haline geçmesi olayına erime denir.

Buzun erime sıcaklığı 0 C .

Her maddenin erime ve donma sıcaklığı ayrıdır.

Erime ve donma olayları

bitinceye kadar sıcaklık sabit kalır.

Donma

Sıvı bir maddenin yeterince

soğutularak katı hale geçmesine donma denir. Örneğin suyun buz olması gibi.

Buharlaşma

Sıvı bir maddenin ısı enerjisi alarak gaz haline gelmesine

buharlaşma denir. Sıcaklık artarsa buharlaşma hızlanır.

Buharlaşma her sıcaklıkta olur.

Yoğunlaşma

Gaz maddenin sıvı hale geçmesi olayına yoğunlaşma denir. Su

buharının, su damlacıklarına dönüşmesi.Yoğunlaşma da

buharlaşma gibi her sıcaklıkta olur.

Katı eriyerek sıvıya, süblimleşerek gaza dönüşür.

Sıvı buharlaşarak gaza, donarak katıya dönüşür.

Gaz yoğunlaşarak sıvıya,

depozisyon ile ise katıya dönüşür.

Erime Noktası

Bir maddenin katı haleden sıvı hale geçmesidir.Sıvılar için ayırt edicidir.

Donma Noktası

Bir maddenin sıvı halden katı hale

Kaynama Noktası

Bir maddenin sıvı halden gaz

haline geçmesidir. Sıvılar için ayırt edicidir.

Yoğunlaşma Noktası

Bir maddenin gaz halinden sıvı hale geçmesidir.Gazlar için ayırt edicidir.

Süblinleşme

Bir maddenin katı halden gaz

haline geçmesidir.Katılar için ayırt edici özelliktir.

Bozunma

Isı, maddelerin hâl değişiminde önemli bir etkendir.

Çay şekeri ve un gibi katı

maddeler ısıtıldıklarında sıvı hâle geçmez, bozunur. Örneğin çay şekerini ısıttığımızda rengi ısının etkisiyle önce sarıya sonra da

kahverengiye dönüşür. Isıtmaya devam ettiğinizde şeker kömürleşir ve koku yayar. şekerin bu değişimi bozunma olarak adlandırılır.

Saf Maddeler

Bazı maddeler tek çeşit maddeden oluşur, yapısında

kendinden başka içermez. Bu tür

maddelere saf madde denir.

Örneğin, tuzun yapısında sadece tuz maddesi bulunur, tuzun en

küçük parçası yine tuzdur. Bu

nedenle tuz saf maddedir. Benzer şekilde şeker, yağmur suyu, külçe

MADDELER DOĞADA KARIŞIK HALDE BULUNUR



Karışımlar

Maddeler doğada saf halde bulunduğu gibi karışım halinde bulunabilirler. Saf maddeler bir araya gelerek karışım

oluştururlar. Reçel, hava, toprak gibi maddeler karışıma örnek verilebilir.

Kullandığımız altın takılar birer karışımdır. Çünkü bu takılar saf

maddeler olan bakır ve altının bir araya gelmesiyle oluşur. Serinlemek için

kullandığımız kolonya da saf madde olan alkol ve suyun oluşturduğu bir

 Çözeltiler

Bazı maddeler suyla karışınca, sıvının her tarafına dağılarak gözle görünmeyecek kadar küçük

parçalara ayrılır. Bu olaya çözünme denir. Şeker, mürekkep, limon ve portakal suyu,tuz, alkol, sabun gibi maddeler suda çözünür. Bu tür

maddeler suda çözündükten sonra onları göremeyiz. Ancak orada

olduklarını, kaybolmadıklarını tadabileceğimiz bir karışımsa

Bir çok maddenin doğada karışım halinde bulunduğunu

öğrenmiştik. Ancak ihtiyaçlarımıza bağlı olarak maddelerden birisine veya birkaçına gerek duyabiliriz. Bu durumda karışımın ayrılması

gerekir.

KARIŞIMLARIN AYRILMASI

 Süzme ile ayırma

Sıvı maddeleri, içinde çözünmemiş katı maddeden ayırmak için süzerek ayırma

yöntemi kullanılır. Örneğin, haşlanmış olan makarnayı suyundan, portakal suyunu

posasını süzerek ayırırız. Günlük

yaşantımızda bu yöntemin kullanıldığı bir çok alan vardır. Örneğin, bardağa çay

koyarken süzgeç kullanılır. Böylece çay yapraklarının bardağa dökülmesi

engellenir. Deliklerden su geçer, ancak çay

 Yüzdürme ile Ayırma

Katı maddelerden oluşan karışımı ayırmak için suda yüzdürme yöntemi kullanılır. Ancak bu yöntemin

uygulanabilmesi için karışımı oluşturan katı maddelerin suda çözünmemesi gerekir. Ayrıca

ayırmak istediğimiz katı madde veya maddeler su üstünde kalırken diğeri de suda batmalıdır. Karışımda su üstünde kalan maddeler başka bir kaba toplanır. Böylece karışım

ayrılmış olur.

Buharlaştırma ile Ayırma

Su ve içinde çözünmüş katı maddeden oluşan karışımları

ayırmak için suyun uzaklaştırılması gerekir. Bunun için buharlaştırma yöntemi kullanılır. Bu yöntemde karışım ısıtılır. Karışım yeterince ısıtıldığında su buharlaşır, geriye suda çözünmüş olan katı madde

kalır. Örneğin, şekerli sudan şekeri, tuzlu sudan tuzu buharlaştırma



Mıknatıs ile Ayırma

Karışımları ayırmak için kullanılan yöntemlerden birisi de mıknatısla ayırma yöntemidir. Bu yöntem

mıknatıstan etkilenebilen maddeyi

etkilenmeyen maddelerden ayırmak için kullanılır. Örneğin, çöplerin arasında

kalan demir atıklarının ayrılmasında dev mıknatıslardan yararlanılır. Bu

mıknatıslar demir atıklarını çekerken kağıt, cam, plastik gibi diğer atıkları çekmez. Böylece demirden yapılmış atıklar karışımdan ayrılmış olur.