BULAŞICI HASTALIKLAR EPİDEMİYOLOJİSİ

BULAŞICI HASTALIKLAR EPİDEMİYOLOJİSİ

TERİMLER-MİKROORGANİZMALAR BULAŞICI HASTALIKLARLA MÜCADELE

(14)

Epidemiyoloji Dersi (EBE 211-AHE 307)

Prof. Dr. Ömer R. ÖNDER Ankara Üniversitesi

Sağlık Bilimleri Fakültesi

2017-2018 Güz

2

TERİM VE TANIMLAR

 Enfeksiyon (Bulaşma=İntan): Hastalık yapıcı özellikte bir mikrobun vücuda girip yerleşmesi, ancak hastalık yapmaması,

 Enfeksiyon hastalığı: Hastalık yapıcı bir mikrobun vücuda girerek, kendileri ya da toksinleri ile oluşturdukları, özgün belirtileri ile tanımlanan hastalıklar,

 Enfestasyon: Parazitlerin vücuda girmesi ya da yerleşmesi,

 Patojen: Hastalık oluşturma yeteneği olan mikroplar(Verem, tifo, kızamık vb.),

 Saprofit: Hastalık yapmayan mikroorganizmalar(Yoğurt, ekmek mayası mikropları vb.).

Doğada patojenler, saprofitlere kıyasla daha azdır.

 Organotropizm: Bir mikrobun vücuda girince hep aynı organda hastalık yapması eğilimi, doku ve organ seçme yeteneği(HSV 1’in dudakta, HSV 2’nin cinsel organlarda uçuk

oluşturması),

 Virulans: Patojen etkenin hastalık yapma derecesi, patojen etkenin şiddetli ya da hafif hastalık yapması(Nezle virüsü hafif, grip virüsü ağır),

 Portör: Başkasından almış olduğu etkeni vücudunda kısa ya da uzun bir süre hastalanmadan taşıyan ve sağlamlara bulaştıran kişiler,

 Basilifer: Enfeksiyona uğrayan kişi iyileştiği ve kendisinde hastalık belirtisi kalmadığı halde, etkenin herhangi bir organda bulunması, zaman zaman dışarı atılması(Tifo basili- safra kesesi),

 Flüge damlacıkları: Hastalık etkeni içeren tükrük ve burun salgılarının küçük damlacıkları, öksürük, aksırık damlacıkları, solunum yolu enfeksiyonlarının bulaşmasında çok önemli,

 Portantre: Enfeksiyon etkeninin vücuda girdiği yer,

TERİM VE TANIMLAR

 Direkt (doğrudan/aracısız) bulaşma: Kaynaktan çıkan enfeksiyon etkeninin aracısız doğrudan insana bulaşması,

 İndirekt(dolaylı/aracıyla) bulaşma: Kaynaktan çıkan enfeksiyon etkeninin, canlı(sivrisinek, kene vb.) ya da cansız (toprak, su, eşya vb.) bir aracı ile bulaşması,

 Kontakt enfeksiyon: Enfeksiyon kaynağından çıkan etkenin temas ile deri ve mukozadan bulaşması(Şarbon, frengi vb.),

 Homojen enfeksiyon: Enfeksiyonu veren de, alan da insan ise bu, homojen enfeksiyondur.

İnsandan insana bulaşan hastalık(Kızamık, kabakulak, kolera vb.),

 Heterojen enfeksiyon(Zoonozlar): Hayvandan insana bulaşan enfeksiyonlar (Kuduz, şarbon, buruselloz vb.),

 Zoonoz: Hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar(Kuduz, bruselloz vb.),

 Teratojen enfeksiyon: Anne karnında bebekte hastalık yapan enfeksiyonlar (TORCHS=Toksoplazmozis, kızamıkcık, sitomegalovirüs, herpes, frengi),

 Salgın Türleri:

 Sporadi: Bir enfeksiyon hastalığının değişik bölgelerde tek tük olgular halinde görülmesi(Kuduz),

 Endemi: Bir infeksiyon hastalığının belirli bir ülke ya da bölgede iklim ve coğrafi koşullara bağlı olarak devamlı görülmesi (Sıtma,Şark çıbanı),

 Epidemi: Sporadik ya da endemik olarak bulunan bir hastalığın, uygun koşullarda hızla yayılarak salgın biçimine dönüşmesi (Bağırsak hastalığı,Grip,Tifo),

 Pandemi: Bir infeksiyon hastalığının hızla yayılarak ülke ya da kıtalar arasında salgın yapması (Kuş gribi,SARS,HIV/AIDS).

4

ENFEKSİYON ETKENLERİ

1.Virüsler (Kızamık, kızamıkcık, HIV, çocuk felci, kabakulak, kuduz vb.) 2.Riketsiyalar (Tifüs),

3.Klamidyalar (Trahom, cinsel organ iltihabı, papağan hastalığı vb.), 4.Mikoplazmalar (Primer atipik zatürre, cinsel organ iltihabı),

5.Bakteriler;

 Koklar/Küre biçiminde (Zatürre, sinüzit, bel soğukluğu),

 Basiller/Çubuk biçiminde (Verem, cüzzam, tifo, tetanoz vb),

 Vibrion/Virgül biçiminde (Kolera),

 Sipiroketler/Burgu biçiminde (Frengi), 6.Mantarlar(Fungus)

7.Parazitler;

 Protozoerler/Tek hücreliler (Amip, sıtma etkeni, trikomonas vajinalis vb.),

 Metezoerler/Helmentler/Bağırsak kurtları (Solucan, kıl kurdu, tenya vb.),

 Artropodlar/Eklem bacaklılar/Vektörler (Uyuz, bit, kene, sivri sinek vb.),

MİKROORGANİZMALARIN

BESLENMESİ VE ÜREMESİ İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR

 Su ve Nem;

 Isı;

 Karbon,

 Azot; Bazı mikroplar atmosfer azotunu, bazıları nitrat, nitrit ve amino asitlerdeki azotu kullanır,

 Mineraller; Yapı maddelerinin sentezi ve enzim aktiviteleri için gerekir(Kükürt, fosfor, kalsiyum, magnezyum, klor, demir, potasyum, bakır, çinko vb.),

 Gelişme faktörleri ve vitaminler; pantotenik asit, biyotin, nikotinik asit, folik asit, riboflavin, yağ asitleri vb., bunların bazılarını kendileri sentezler, bazılarını dış ortamdan alırlar,

 Ph; Genellikle 6-8 arası uygun olup, bazıları asidik, bazıları bazik ortamlarda daha iyi ürerler,

 Oksijen ve Karbondioksit; Bazı bakteriler O2’ye, bazıları CO2’ye gereksinim duyar, Buna göre;

1. Aerop Bakteriler; Üreyebilmeleri için oksijene gereksinimleri vardır, 2. Mikroaerofiller; Üreyebilmeleri için az miktarda O2’ye ihtiyaç duyarlar,

3. Fakültatif Anaerop Bakteriler; Hem oksijenli, hem de oksijensiz ortamda üreyebilirler, 4. Anaerop Bakteriler; Oksijensiz ortamda üreyenler(Tetanoz basili, botilismus),

 Mikroorganizmaların Üreme Evresi: Bölünerek çoğalırlar,

1. Başlangıç Evresi; Çoğalma için mikropların hazırlık yaptığı dönem, hacımca büyüme, 2. Logaritmik Üreme Evresi; Her 20 dakikada mikropların sayısı 2 katına çıkar,

3. Durma Evresi; Koşullar gereği üreyen bakteri sayısı ile ölen bakteri sayısının birbirine eşit olduğu dönem, 4. Ölüm Evresi; Koşullar gereği ortamdaki ölen mikroplar giderek artar ve hiç canlı bakteri kalmaz,

6

BAKTERİLERİN ÖZELLİKLERİ

 Bakterilerin Yapısı: Bakteriler, hücrelerden küçük, virüslerden büyük canlılar, insan hücresinden daha basit yapıdadır,

1. Çekirdek(Nukleus); 1 çift iplikli, yumaksı, DNA molekülüne sahip,

2. Sitoplazma; çok yüksek(5-20 atmosfer) osmotik basınca sahip, dayanıklı, 3. Hücre Zarfı; Hücre zarı ve hücre duvarından oluşur,

 Hücre Zarı(Stoplazmik Zar); Zayıf yapılı,

 Hücre Duvarı; Son derece dayanıklı olup, bakterinin bütünlüğünü korur, bakteriye şeklini verir, hücre duvarının bütünlüğü bozulursa, bakteri ölür, dezenfektan ve antiseptiklerin çoğu buraya etkili,

4. Kapsül; Bazı bakterilerde bulunur, bakteriyi fagositeye ve dış ortama karşı korur, iyi bir antijenik özelliğe sahip(aşı geliştirmede önemli),

5. Kirpikler(Siliya/Flagel); Bazı bakterilerde bulunur, hareket organelidir, tek ya da çok olabilir,

6. Fimbria(Pilus); Bakterinin hareketi ile ilgili olmayıp, hücre üzerine tutunmayı ve genetik madde aktarımından sorumlu,

7. Spor; Bakterinin canlı ancak uykudaki hali olup, ortam koşulları bozulduğunda spor haline geçer, koşullar uygun olduğunda spordan normal bakteri haline dönüşür, spor

BAKTERİLERİN YAPISI

8

VİRÜSLERİN ÖZELLİKLERİ

 Bakterilerden çok daha büyük, üremesi ve yaşaması için bir canlıya(hücre/bakteri) gereksinim duyan hastalık etkeni,

 1 hücre 100 000 nm(nanometre=metrenin milyarda biri),

 1 bakteri 1500 nm,

 1virüs 10-400 nm,

 Baş(DNA, RNA), boyun ve kuyruk kısmı bulunur,

 Hem canlı hem cansız özelliğe sahip, üreyebilmesi canlı, içine yerleşip üreyebileceği hücre bulamazsa, kristal yapıya dönüşmesi cansız olduğunu düşündürür, canlı bir yapı bulana dek doğada serbest olarak dolaşır,

 Normal hücrede bulunan büyüme ve üreme ile ilgili organelleri yok,

 Bir hücre/bakteri bulduklarında kuyruk kısmını hücre zarı ya da duvarına temas ettirir ve bir tür enzim enjekte eder, bu enzim duvarı asit gibi deler, buradan RNA’sını içeriye gönderir,

 Virüsün RNA’sı bakterinin DNA’sına yerleşir, bakteri ürerken farkında olmadan virüsün RNA’sını da üretir,

 Virüsün RNA’sı kendi başına üreyemediğinden, hücre/bakteriyi üreme aracı olarak kullanır,

 Hücre içinde kendilerine özgü RNA, DNA içine girerek yerini alan virüs, hücre metabolizmasını etkiler, hasar oluşturur, hücre ölürse kendine kılıf oluşturarak canlılığını sürdürür,

 Bazı vürüsler(kuduz) üreyebilmesi için yalnızca bazı hücre türüne ihtiyaç duyar, başka hücrede üreyemez.

VİRÜSLERİN YAPISI

10

VİRÜSLER VE HASTALIKLAR

 Basit mikroskopta görülemeyen,

 Canlı besiyerlerinde üretilebilen,

 Bakteri geçirmeyen filtrelerden süzülebilen, geçen etkenler,

 Türleri;

-DNA (deoksiribonükleik asit) virüsleri, -RNA (ribonükleik asit) virüsleri,

 Virüslerin Neden Olduğu Kimi Hastalıklar:

 Kızamık,

 Kızamıkcık,

 Çocuk felci(Poliomyelit),

 Kuduz,

 Suçiçeği,

 HIV/AIDS,

 Herpes simpleks (uçuk),

 Soğuk algınlığı-Nezle,

 İnfluenza-Grip,

 Kabakulak,

 Viral hepatitler (A, B, C, D, E)

RİKETSİYALAR VE HASTALIKLAR

 Büyüklük ve özellikler açısından virüslerle bakteriler arasında yer alırlar.

 Özel boyama yöntemi ve basit mikroskopla görülebilir.

 Riketsiyaların Neden Olduğu Kimi Hastalıklar

 Tifüs hastalığı,

12

KLAMİDYALAR VE HASTALIKLAR

 Virüs ve riketsiyalardan daha büyük,

 Kimi bilim adamları büyük virüslerden olduğunu ileri sürer,

 Antibiyotiklerden etkilendikleri için kimileri bakterilere yakın bulur,

 Klamidyaların Neden Olduğu Kimi Hastalıklar;

 Trahom(Göz enfeksiyonu),

 Lenfogranüloma venerum,

 Psittakozis(Papağan hastalığı),

MİKOPLAZMALAR VE HASTALIKLAR

 Virüslerle bakteriler arasında bir geçiş grubu,

 Bakteri özellikli,ancak virus büyüklüğündedirler,

 Basit mikroskopla görülmezler,

 Mikoplasmaların Neden Olduğu kimi Hastalıklar

 Primer atipik pnomoni,

 Reiter sendromu (konjonktivit, üretrit, artrit üçlü bulgusu),

 Üro-genital sistem hastalıkları,

14

BAKTERİLER(KOKLAR) VE HASTALIKLAR

 Basit mikroskopla görülebilen bakteriler,

 Mikroskopta küre biçiminde yuvarlak görünürler.

 Kokların Neden Olduğu Kimi Hastalıklar

 Streptekoklar;Mikroskopta zincir biçiminde görünür.

-Kızıl,

-Erizipel(Yılancık),

-Anjin (Tonsilitis=Bademcik iltihabı), -İmpetigo,

-Pnomoni (Pnomokok) vb.,

 Stafilakoklar;Mikroskopta üzüm salkımına benzer, -Üretrit(İdrar yolu enfeksiyonu),

-Sinizüt vb.,

 Diplokoklar;Mikroskopta kahve çekirdeği biçiminde 2’şerli görünür.

- Menengokok (menengokoksik menerjit),

-Gonokok (Bel soğukluğu,konjonktivit,septik artrit, endokordit),

BAKTERİLER(BASİLLER) VE HASTALIKLAR

 Basiller; Mikroskopta çomak biçiminde görünürler.

 Basillerin Neden Olduğu Kimi Hastalıklar;

 Tifo,

 Brusellozis(Mal hastalığı),

 Dizanteri,

 Tetanoz(Kazıklı humma).

 Şarbon,

 Veba,

 Boğmaca,

 Cüzzam (Lepra),

 Tüberküloz-TB(Verem),

16

BAKTERİLER(VİBRİYONLAR) VE HASTALIKLAR BAKTERİLER(SPİROKETLER) VE HASTALIKLAR

 Bakteriler(Vibriyonlar) ve Hastalıklar:

 Mikroskop altında virgül biçiminde görülen çomakcıklar.

 Neden Olduğu Hastalıklar;

-Kolera hastalığı;

.Klasik kolera, .El-Tor kolera,

 Bakteriler(Sipiroketler) ve Hastalıklar:

 Sifiliz (Frengi),

MANTARLAR(FUNGUSLAR) VE HASTALIKLAR

 İlkel, bitkisel özellikte infeksiyon etkenleridir.

 Mantarların Neden Olduğu Kimi Hastalıklar;

 Pamukcuk(Kandidiasis/Moniliasis),

 Saçlı deri mantarı/Kellik(Tinea capitis),

 Gövde matarı(Tinea versikolor),

 Sakal bıyık mantarı(Tinea barbae),

 Vücut mantarı(Tinea korporis),

 Kasıklar/Cinsel bölge mantarı(Tinea inguinalis),

 El/Ayak mantarı(Tinea pedis ve manus),

 Tırnak mantarı(Tinea unguium),

18

PARAZİTLER(PROTOZOERLER) VE HASTALIKLAR

 Tek hücreli ilkel hayvansal mikroorganizmalardır.

 Protozoerlerin Neden Olduğu Kimi Hastalıklar;

 Sıtma (Malaria),

 Toksoplazmozis,

 Şark çıbanı (Deri layşmaniyozu),

 Amipli dizanteri,

 Trikomoniyazis,

 Giardiazis,

 Pnomosistoz

(Pneumocystis carini pnomonisi),

PARAZİTLER(METAZOER-HELMENTLER) VE HASTALIKLAR

 Çıplak gözle görülebilen kurtlardır.

 Metazoerlerin Neden Olduğu Kimi Hastalıklar;

 Askariyazis(Ascaris lumbracoides-Bağırsak solucanı),

 Oksiyurasis(Bağırsak kıl kurdu),

 Teniasis(Tenya),

 Ankilostomyazis(Duodonale, Americanus-Kancalı kurt),

 Kist hidatik(Köpek tenyası),

 Strongiloıdyazis

(Strongiloides stercorales)

20

PARAZİTLER

(ARTROPODLAR)

 Kan emen, uçan, kaçan eklem bacaklılar(Vektörler),

 Bazı Artropodlar;

 Pediküloz(Bitlenme),

 Skabies(Uyuz),

 Pire,

 Kene,

 Sivrisinek,

 Tatarcık sineği,

 Karasinek,

BULAŞICI HASTALIKLARLA MÜCADELE İLKELERİ (Bulaşıcı Hastalık Çıkmadan Önceden Alınacak Önlemler)

1.Toplumun Bireylerine Yönelik Olanlar;

 Bağışıklama,

 Bireysel temizlik, hijyen, el yıkama,

 Sağlıklı ve doğru beslenme,

 Uygun konut ve hijyeni,

 Toplumda bilinmeyen vakaların belirlenmesi, tedavisi (Kitle taraması, taşıyıcı aranması, hasta hayvanların bulunması, gerekirse imhası),

 Kültürel ve ekonomik gelişime katkı,

 Sağlık eğitimi,

2.Çevreye Yönelik Hizmetler(Çevrenin Olumlu Hale Getirilmesi);

 Arıtılmış ve dezenfekte edilmiş temiz içme ve kullanma suyu sağlanması,

 Katı ve sıvı atıkların(lağım, çöp ve gübrelik vb.) uygun toplanması ve zararsızlaştırılması,

 Gıda kontrolü ve uygun olmayanların imhası(Besin sanitasyonu),

 Gayrisıhhi müesseselerin kontrolü ve iyileştirilmesi,

 Vektörlerle(karasinek, sivrisinek, kene vb.) mücadele,

 Okullar, lokanta, kafeler, yurtlar, oteller ve diğer toplu yaşam alanlarının kontrol ve iyileştirilmesi,

 Genelevlerin ve seks işçilerinin sağlıklı hale getirilmesi,

 Mezarlıklar ve ölü defin işlemlerinin sağlıklı olması,

22

ENFEKSİYON ZİNCİRİ(BULAŞMA ZİNCİRİ)

ENFEKSİYON ZİNCİRİNİ OLUŞTURAN ÖĞELER VE

BULAŞMA YOLLARI

a. Enfeksiyon kaynağı,

b. Sağlam kişi,

c. Bulaşma yolu,

 Doğrudan (direkt) bulaşma; enfeksiyon etkeninin araçsız ve doğrudan, kaynaktan sağlam kişiye bulaşması,

 Dolaylı (indirekt) bulaşma; enfeksiyon etkeninin, kaynaktan insana bir araç ya da aracıyla geçmesi,

Enfeksiyon hastalıklarının bulaşma yoluna göre sınıflandırılması, mücadeleyi kolaylaştırır,

 Su ve besinlerle bulaşma,

 Hava yoluyla bulaşma,

 Temas yoluyla bulaşma (dolaylı-dolaysız),

 Cinsel yolla bulaşma,

 Vektörlerle bulaşma,

 Havyanlardan insanlara bulaşma(Zoonotikler),

24

BULAŞICI HASTALIKLARLA MÜCADELEDE

HASTALIK ÇIKTIKTAN SONRA ALINACAK ÖNLEMLER (Tüm Bulaşıcı Hastalıklar İçin)

 Enfeksiyon Kaynağına Yönelik Önlemler;

 Bildirim (ihbar),

 Kaynağın(filyasyon) ve temaslıların bulunması,

 Kesin tanı ve tedavi,

 Ayırım(tecrit)

 Dezenfeksiyon,

 Taşıyıcı (portör) aranması,

 Hasta hayvanlar(tedavi-imha)

 Sağlık eğitimi,

 Sağlam Kişiye Yönelik Önlemler;

 Bağışıklama (Aşılama),

 Kemoprofilaksi(İlaçla koruma) ve seroprofilaksi(serumla koruma),

 Sağlık eğitimi,

BİLDİRİMİ ZORUNLU HASTALIKLAR

 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 57-64 Maddeleri Bildirimi Gerekli Hastalıklardan Sözeder.

 Bildirim, tüm sağlık birimlerinden Sağlık Bakanlığı’na yapılır,

 Bildirim Formları, form 014, form 016, form 017,

 Uluslar Arası Bildirimi Zorunlu Hastalıklar(en hızlı iletişim araçları ile);

1.Kolera, 2.Veba, 3.Çiçek, 4.Hummai Racia, 5.Sarı Humma, 6.Tifüs, 7.İnfluenza,

 A Grubu Hastalık; Ülke genelindeki resmi ve özel bütün sağlık kuruluşlarından ve özel hekimlerce yapılacaklar(23 Hastalık),

 B Grubu Hastalık; Ülke genelindeki resmi ve özel bütün sağlık kuruluşlarından ve özel hekimlerce tesbit edildiği anda rutin bildirim sürecini beklemeden en acil şekilde ihbarı zorunlu olanlar(4 Hastalık),

 C Grubu Hastalık; Ülke genelindeki bütün sağlık kuruluşlarından değil, sadece seçilmiş olan merkezlerden bildirimi yapılacak olanlar(15 Hastalık),

 D Grubu Hastalıklar; Ülke genelindeki tüm kamu kurum ve kuruluşlarına ait laboratuvarlardan bildirimi yapılacak olanlar(9 Hastalık),

26

BİLDİRİMİ ZORUNLU HASTALIKLAR GRUPLAMASI

 A Grubu Hastalıklar(23 Hastalık):

 HIV/AIDS,

 Akut kanlı ishal,

 Boğmaca,

 Bruselloz,

 Difteri ,

 Gonore,

 Kabakulak,

 Kızamık,

 Kızamıkcık,

 Kolera,

 Kuduz ve riskli temas,

 Meningokokkal hastalık,

 Neonatal tetanoz, Tetanoz

 Poliyomiyelit,

 Sıtma,

 Sifiliz,

 Şarbon,

 Şark çıbanı,

 Tifo,

 Tüberküloz,

 B Grubu Hastalıklar(4 Hastalık):

 Çiçek,

 Epidemik tifüs,

 Sarı humma,

 Veba,

BİLDİRİMİ ZORUNLU HASTALIKLAR GRUPLAMASI

 C Grubu Hastalıklar(15 Hastalık):

 Akut hemorajik ateş sendromu,

 Cretzfeldt Jakop hastalığı,

 Ekinekokkoz(Kist hidatik),

 Hemafilus influenza tip B menenjiti,

 İnfluenza(Grip),

 Kala-azar,

 Konjenital rubella(kızamıkcık),

 Lejyoner hastalığı,

 Lepre,

 Leptospiroz,

 SSPE,

 Şistozomiyaz,

 Toksoplazmoz,

 Trahom,

 Tularemi,

 D Grubu Hastalıklar(9 Hastalık):

 Campylobacter jejuni,

 Cryptosporidium,

 Giardia intestinalis,

 Listeria monocytogenes,

 Salmonella türleri,

 Clamydia trachomatis,

 Enterohemorrhagic E.coli(ehec)

 Entamoeba histolytica,

 Shigella,

 Salmonella,

28

FİLYASYON

 Hastalık kaynağının bulunması için yapılan retrospektif(geriye dönük) çalışmalar,

 Her hastalık grubunda başarılı olduğu söylenemez, başarısı bulaşma yoluyla yakın ilişkilidir. Vektörler, hava yoluyla bulaşanlar ve zoonozlarda kaynağa ulaşmak oldukça güç olmasına karşın, olabildiğince yapılması yararlıdır,

 Güvenilir bir öykü (anemnez) alınmalı, hastalığın kuluçka dönemi önemli,

 Hastalığın olası bulaşma yolu göz önünde bulundurulmalı,

 Numune alıp, laboratuvarda tahlil edilmeli,sonuçları değerlendirmeli,

 Rapor hazırlanmalı, önerilerde bulunmalı,

 Filyasyon, suçlu arar gibi yapılmamalı, insan haklarına ve saygıya özen gösterilmeli, güler yüz ve sempatik yaklaşımla çevrenin katkı ve katılım sağlanmalı,

 Belirlenen enfeksiyon kaynağı insan ise(Verem, menenjit vb.) tedavi edilmeli, portör konumu incelenmeli, hayvan olanaklıysa tedavi edilmeli, olanaklı değilse imha edilmeli,

DEĞERLENDİRME SORULARI

 “Enfeksiyon” ve “enfeksiyon hastalığı” kavramlarını açıklayarak, arasındaki farkı belirtiniz.

 Enfeksiyon zincirini şekil çizerek kısaca açıklayınız.

 Enfeksiyon hastalıklarında salgın türleri nelerdir? Açıklayınız ve birer örnek hastalık yazınız.

 Etkeni klamidya türü bir mikrop olan ve tedavi edilmemiş olması halinde körlüğe yol açan bir göz hastalığının adını yazınız.

 Bulaşıcı hastalıklarla mücadelede, hastalık çıkmadan önce çevreye yönelik alınacak önlemleri belirtiniz.

 Bulaşıcı hastalık çıktıktan sonra enfeksiyon kaynağına yönelik alınacak genel önlemler nelerdir? Yazınız.

 Bulaşıcı hastalıklardan korunmak için sağlam kişiye yönelik genel önlemler nelerdir? Yazınız.

 Filyasyonun tanımını yapınız.

30

KAYNAKLAR

 Onul, B., (1980). “İnfeksiyon Hastalıkları”. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayını. Sayı 391. Altıncı Basım.

 Çetin, E,T., (1976).”İnfeksiyon Hastalıkları,” İstanbul: İstanbul Tıp Fakültesi Klinik Ders Kitapları. Cilt 10, Sermet Matbaası.

 Küçükaltun, M., (1997). “Bulaşıcı Hastalıklar ve Epidemiyoloji Ders Kitabı”, Ankara: Som-Gür Yayıncılık.

 Aksakoğlu, G., (1983). “Bulaşıcı Hastalıklarla Savaş İlkeleri”, Ankara: Hacettepe Üniversitesi- Dünya Sağlık Örgütü Hizmet Araştırma Ve Araştırıcı Yetiştirme Merkezi Yayını no;3.

 Akın, L., Bertan M.,(1997). “Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü”. Halk Sağlığı Temel bilgiler (Editör:Münevver Bertan, Çağatay Güler). Ankara:

Güneş Kitabevi.

 Case Definitions for Surveillance of Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS)”. Erişim: www. Who.

İnt/Crs/Sars/Casedefinition/en/.24.09.2003.

 Gültan, K., (1978). “Bulaşıcı Hastalıklar Ders Notları”, (Yayımlanmamış), Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, İnfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı.

 Güler, Ç., Akın, L(Ed.)., (2006). “Halk Sağlığı Temel Bilgiler”. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi.

 Önder, Ö. R., (2004). “Halk Sağlığı”.KPSS-SB Kamu Personeli Seçme Sınavı Sağlık Bilimleri. 2.bs. Ankara: Selim Kitabevi.

 Önder, Ö. R., (2004). “Bulaşıcı Hastalıklar(İnfeksiyon Hastalıkları)”. KPSS-SB Kamu Personeli Seçme Sınavı Sağlık Bilimleri. 2.bs. Ankara:

Selim Kitabevi.

 Dirican, R., (1990). “Toplum Hekimliği (Halk Sağlığı) Dersleri”. Ankara: Hatiboğlu Yayınları. No: 57.

 Fişek, N., H., (1983). “Halk Sağlığına Giriş”. H.Ü. DSÖ Hizmet Araştırma ve Araştırıcı Yetiştirme Merkezi Yayını No: 2. Ankara: Çağ Matbaası.

 Eren, M., Öztek, Z., (1997). “Halk Sağlığının Gelişmesi” Halk Sağlığı Temel Bilgiler (Editör: Münevver Bertan, Çağatay Güler). Ankara:

Güneş Kitabevi.

 Akdur,R., Piyal,B.,Çlışkan,D.,Ocaktan,E.,(2011). Halk Sağlığı, (Ed: Birgül Piyal). 1.bs. Ankara : Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları, Yayın No:92.

 Çalışkan, D., (2011). “Bulaşıcı hastalıklar”, Halk Sağlığı, (Ed: Birgül Piyal). 1.bs. Ankara : Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları, Yayın No:92.

 Bilgehan, H., (1989). “Temel Mikrobiyoloji ve Bağışıklık Bilimi”. İzmir:Barış Yayınları, Fakülteler Kitabevi.

 http://www.google.com 21.08.2012.

 http://www.saglik.tr 21.08.2012.

 http://www.sağlık.net 21.08.2012.

 http://www.anadolu.edu.tr 02.09.2012,

TEŞEKKÜRLER

32