ÖLÇMENİN TEMELLERİ ÖLÇMENİN TEMELLERİ
Dr. Öğr. Üye. Behire sançar Dr. Öğr. Üye. Behire sançar
Ölçme-Değerlendirme Ölçme-Değerlendirme
Tanım Tanım
Ölçme ve değerlendirme, öğretme ve
öğrenmenin etkililiğini belirlemek amacı ile yapılan,
eğitimle ilgili verilerin toplanmasını ve yorumlanmasını içeren çok adımlı,
sistematik bir süreçtir.
En genel anlamı ile ölçme, bir nesneye ilişkin gözlemlerin sayı ve sembollerle
ifade edilmesi,
Değerlendirme ise, ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak, o nitelik hakkında bir değer yargısına varma sürecidir.
Ölçme Ölçme
A öğrencisi: 65 B öğrencisi: 40
Niteliğin miktarı belirlenir.
Değerlendirme Değerlendirme
A : geçti ya da başarılı B : kaldı ya da başarısız
Miktarın yeterli olup
olmadığına karar verilir.
ÖLÇMENİN TEMELLERİ ÖLÇMENİN TEMELLERİ
Ölçme ve Değerlendirme, eğitim sisteminin ana öğelerinden biridir.
Sistemin geçerliliğinin, başarısının ve hedeflere ne denli yaklaşıldığının temel göstergesidir.
Ölçmenin Önemi Ölçmenin Önemi
Ölçmek,
Genellikle bir niteliği
nicelemek veya sayısal ifadelerle belirtmek anlamında kullanılır.
Bir niteliğin “büyük”, “çok”, “kötü”,
“pekiyi” gibi sıfatlarla belirlenmesi sayılarla ifade edilmesinden daha az kesinlik taşır.
Sayılarda anlamın kesinliği, çoğu zaman ifadenin prestijini arttırır.
Ölçmenin bilim ve uygulamada önem
kazanması işte bu kesinleştirmede yatar.
Eğitimde ölçmenin önemi Eğitimde ölçmenin önemi
Eğitimde ölçme gayretleri ilerledikçe, duyarlı ölçme araç ve metotları
geliştirildikçe,
bir çok eğitim kararı, sübjektif kanılardan ziyade objektif ölçmelere dayanmaya
başlamıştır.
Önceleri:
zekâ,
yetenek,
tutum,
kişilik
gibi terimlerle ifade edilen niteliklerin dereceleri
gözlemlerle ancak kabaca kestirilebiliyordu.
Bugün birçok nitelik
testlerle ölçülmekte,
niteliğin kişideki derecesi standart birimlerle gösterilmekte,
ve bu ölçümlere dayanarak çeşitli kararlar verilmektedir.
Ölçmenin
Ölçmenin Anlamı Anlamı
Ölçmeye;
hem kavram,
hem işlem,
hem de ürün olarak
matematiksel bir modelle yaklaşılabilir.
Böylece ölçme kavramı daha kesin bir anlam kazanır.
Ölçmede Sıfır (0) Kitaptan Ölçmede Sıfır (0) Kitaptan
Ölçmede ‘sıfır’ tanımı
‘Mutlak’ (gerçek) sıfır tanımı
‘İtibari’ sıfır tanımı
Gözlenen nitelikler şunlar olabilir
4. sınıf öğrencileri sayılmış ve 74 kişi bulunmuştur.
Fatma hanımın boyu ölçülmüş ve 165 cm bulunmuştur.
Bu sabah Ahmet bey’in koltuk altı derecesi 37.2ºC’yi gösteriyordu.
Dünkü eğitimde, Elif çok iyi konuştu, fakat Eylül sık sık kekeledi.
Bu örneklerde birer nitelik gözlenmiştir.
Bunlar gözlenen niteliklerdir.
Bu niteliklerin hepsinde ortak özellik, bir kişiden - diğerine
veya bir zamandan - diğerine sabit olmayışıdır.
Kişiye,
yere,
zamana
göre çeşitli değerler alabilen niteliklere daha doğrusu onun ölçülerine matematik dilinde değişken denir.
Bu örneklerin her birinde bir değişken gözlenmiş, gözlem sonucu çoğu zaman bir sayı ile ifade edilmiştir.
Konuşma yeteneği de sayılarla ifade edilebilirdi:
çok kötü:1,
kötü:2,
orta:3,
iyi:4,
çok iyi:5
Ölçme sonuçlarının her zaman sayılarla ifade edilmesi zorunluluğu yoktur,
“iyi”, “orta”, “zayıf”, “büyük”, “küçük”
gibi sıfatlarla ifade edilen ölçme işlemleri de vardır.
Nasıl bir ölçme olur?
Ölçmede Birimler Ölçmede Birimler
Ölçme sonuçlarını sayılarla ifade ederken çoğu zaman birim söz konusudur.
“152 cm”,
“16ºC”,
“36 öğrenci”,
gibi ölçme sonuçlarında
cm, ºC ve öğrenci
birer birim ifade etmektedir.
Ölçmenin önemli problemlerinden biri, ölçme işleminin yapılmasını
kolaylaştıracak ve ölçme sonuçlarının kullanılacağı,
amaca uygun düşecek bir birim seçmektir.
Birimlerde Bulunması İstenen 3 Birimlerde Bulunması İstenen 3
Özellik Özellik
Birimlerin Eşitliği
Eğitimde öğrencilerin başarılarını 0-10 gibi 11 bölmeli bir ölçekle ölçüyorsak bu ölçekte birimlerin eşit olduğu söylenemez.
Örneğin:
Bazı öğrencilerin başarılarının ölçüsü olarak gösterilen bütün 5’ler aritmetik anlamda birbirine eşittir.
Fakat bu öğrencilerin başarıları birbirine eşit midir?
2. Birimlerin Genelliği
Birimlerin herkes tarafından aynı anlamda kullanılması da önemli bir zorunluluktur.
Farklı birimler kullanıldığı hallerde, biri diğerine hatasızca çevrilemeyen
birimlerdeki iki ölçmeyi karşılaştırma olanağı da bulunamaz.
Örn: Metre-Kulaç-Adım
3. Birimlerin Kullanış Amacına Uygunluğu
Birimin ölçülecek değişkene uygun
büyüklükte seçilmesi ölçmeyi ve iletişimi kolaylaştırır.
Örn: Yolların uzunluğu km ile tekstil metre ile ölçülür.
ARAÇ VE YÖNTEMLERİN ARAÇ VE YÖNTEMLERİN
NİTELİKLERİ NİTELİKLERİ
Ölçme aracı veya yöntemlerinin
kullanılış amacına uygunluğunu gösteren birçok etken vardır.
Bunlar;
Araç veya yöntemin kendi nitelikleri,
Uygulanış koşulları,
Üzerinde ölçme yapılan kişilerin nitelikleri.
Ölçme araç ve yöntemlerinin Ölçme araç ve yöntemlerinin
kendi nitelikleri kendi nitelikleri
Güvenirli-lik
Geçerli-lik
Kullanışlı-lık
Özellikle güvenirlik ve geçerlik ölçme hatalarıyla ilgili kavramlardır.
ÖLÇME HATALARI ÖLÇME HATALARI
Ölçme sonuçlarına çeşitli yollardan hata karışır;
Ölçmede kullanılan araçtan,
Ölçme yönteminden,
Ölçmeyi yapan kişiden,
Ölçmenin yapıldığı ortamdan,
Ölçme yapılan bireyin bütün bu etkenlerle etkileşiminden doğabilir.
Hataların İstatistiksel Hataların İstatistiksel
Özellikleri Özellikleri
SABİT HATA
Bir ölçmeden diğerine miktarı
değişmeyen hatalara sabit hata denir.
Toplam puanı 10 olan bir yazılı yoklamada 2 puanlık bir soru sınıfın tümü tarafından
cevapsız bırakılmış olsun;
Bu sınavdan en yüksek puan 8 olacaktır.
Bu soru süre yetersizliğinden bırakılmış olsun;
Süre verildiğinde bu soruyu yapabilecek öğrencilerin hepsi 2 puan eksik almış
olacaktır.
Bu öğrencilerin puanında 2 puan sabit hata bulunmaktadır.
Bu soru her öğrenci doğru cevaplamış gibi kabul edilip, her öğrenciye 2 puan
eklenecek olursa o zaman da;
bu soruyu yapamayacak öğrencilere fazladan 2 puan verilmiş olacaktır.
Bu durumda aksi yönde 2 puanlık bir sabit hata bulunacaktır.
SİSTEMATİK HATA VE YANLILIK
Bir yazılı yoklamada öğretmen;
kız öğrencilere erkeklerden daha çok puan takdir ederse, öğrencinin cinsiyetine bağlı sistematik hata yapılmış olur.
aynı şekilde yazı güzelliğinin puana
karıştırılması sistematik hataya yol açar.
Ayrıca,
ilk okunan kağıtlarda kılı kırk yaran öğretmen, sona kalan kağıtlarda
gelişigüzel bol puan verirse, sistematik hata yapmış olur.
Ölçülen büyüklüğe,
Ölçmeciye veya
Ölçme koşullarına
bağlı olarak miktarı değişen hatalara sistematik hata denir.
İstatistik dilinde bu türden sistematik hatalara yanlılık denir.
TESADÜFİ HATALAR
Yazılı yoklama cevaplarını dikkatsizce
okuyup puanlayan bir öğretmenin puanları tesadüfi hatalarla doludur.
Cevaplara hiç okumadan puan takdir eden öğretmenin puanları ise tümüyle hata
sayılır.
Böyle hatalar genellikle kaynakları iyi
bilinmeyen hatalar olup ölçme sonucuna gelişigüzel katılır.
Bu tür hatalara tesadüfi hatalar denir.
Bir ölçme sonucunda,
bu hatalardan biri olabildiği gibi
2 veya 3 türden hata birlikte bulunabilir.
ÖLÇMEDE GÜVENİRLİK ÖLÇMEDE GÜVENİRLİK
Bir ölçme sonucu, içindeki tesadüfi
hataların azlığı oranında güvenilir sayılır.
Güvenirlik; bir bakıma ölçme sonucunun
tesadüfi hatalardan arınıklık derecesini ifade eden bir kavramdır.
Güvenirliği Arttırmak İçin Alınacak Güvenirliği Arttırmak İçin Alınacak
Önlemler Önlemler
Soru sayısı arttıkça güvenirlik artar,
Soruların, açık, anlaşılır ve kesin
cevaplanabilir olması objektifliği arttırır bu da güvenirliği arttırır,
Öğrenciler, tüm soruları yapmaları ve cevapları tesadüfe bırakmamaları
konusunda güdülenmeli, aksi halde soru sayısı küçülür ve güvenirlik azalır.
Sınav süresi yeterli olmalı.
Öğrenci düzeyine göre çok kolay veya çok zor sınavlar öğrencileri yeterince
birbirinden ayıramaz, güvenirlik düşer.
Bir sınavın objektif olması, ölçme
uzmanlarının aynı sonuçlarda birleşmesi demektir.
Puanlamadaki tesadüfi hatalar güvenirliği düşürür.
Ölçme işleminin her basamağında
gösterilecek titizlik ve dikkat tesadüfi hataları azaltır ve güvenirliği arttırır.
Sonuçların kabaca verilmesi güvenirliğin hatalı kestirilmesine neden olur.
ÖLÇMEDE GEÇERLİK ÖLÇMEDE GEÇERLİK
Eğitimde kullanılan araç ve yöntemlerle ölçülmek istenilen değişkenler, bireylerin bazı nitelikleridir.
Bunlar genellikle;
Öğrenci başarısı,
Bireyin yetenekleri gibi deyimlerle tanımlanan değişkenlerdir.
Ölçme aracı veya yöntemi,
ölçülmek istenen değişkenin ölçüsü olabilecek bir puan vermeli ve bu ölçüyü başka değişkenlerle karıştırmamalıdır.
Bir araç veya yöntem bu niteliği
sağlayabildiği derecede geçerli puanlar verir.
Sorular, o derste öğretilen konuları
öğrenmeden de cevaplanabilecek nitelikte ise,
Sınav soruları derste işlenen konuların tümünü içine almıyorsa veya
Dengeli olarak kapsamamışsa,
Kopya yapılmışsa,
Puanlamada yanlı davranılmışsa,
Puanlama güvenilir değilse, GEÇERLİK DÜŞER…
Geçerlik, ölçümlerin kullanılacağı amaca da bağlıdır.
Bir dersin sınav puanları o derste
“geçti-kaldı” kararları için geçerli olur ama burs verilecek üstün yetenekli öğrencileri seçmek için geçerli olmayabilir.
Hedef Davranışlar Hedef Davranışlar
Bir dersin programına uygun olarak geliştirilmesi hedef alınan davranışlardır.
Bunlar;
bilgi,
beceri,
tutum
veya diğer duyuşsal davranışlar olabilir.
Eğitimde çok kullanılan yazılı, sözlü, kısa cevaplı test veya çoktan seçmeli
testler gibi araç ve yöntemlerin geçerliği, elde edilen puanların hedef davranışları ne
derece doğru ölçtüğünün kestirilmesine bağlıdır.
Bir test bir programdaki başarıyı ölçmek için hazırlanmışsa;
o programın hedef davranışlarını yeterince temsil edebilmeli,
onları başka davranışlarla karıştırmamalı,
ve yeterince duyarlılıkla ölçülmelidir.
Ölçme araç ve yöntemlerinin kapsamlarına ve içeriklerine bakılarak varılan geçerlik
yargısına “kapsam geçerliği” denir.
‘Görünüş geçerliği’ (Kitap)
‘Yapı geçerliği’ (Kitap)
‘Yordama geçerliği’ (Kitap)
Bir ölçme aracından elde edilen puana
ölçülmek istenen değişkenden başka etkilerin karışması o ölçme aracının geçerliğini
düşürür.
Örneğin:
Bir dersin hedefleri arasında yer almayan bazı davranışların ölçme puanına dahil
edilmesi gibi (iyi ifade, güzel yazı vb).
Bunlara “istenmeyen değişkenler” denir.
ÖLÇMEDE KULLANIŞLILIK ÖLÇMEDE KULLANIŞLILIK
Ölçme araç ve yöntemlerinin kullanışlılığı değerlendirilirken şu noktalar dikkate alınır.
1. Ekonomi:
Araç veya yöntemin maliyeti düşük olmalı.
Ancak maliyet düşürmek için geçerliliği düşürmek savunulamaz.
2. Hazırlama süresi:
Bir sınavı hazırlama süresi puanlama süresi ile birlikte dikkate alınarak
değerlendirilmelidir.
Sınav öncesi ve sınav sonrası zaman genişliğine göre karar verilebilir.
Buna göre kullanışlılık değişir.
3. Uygulama süresi:
Bir yöntemin kullanışlılığı verdiği puanın önemine oranla uygulamada
gerektirdiği zaman azaldıkça artar.
Yazılı sınav, sözlü sınava göre daha az uygulama zamanı alır.
4. Hazırlayıcı ve uygulayıcıların nitelikleri:
Bazı ölçme araç ve yöntemleri hazırlayıcı ve uygulayıcılarda bazı özel bilgi ve beceriler bulunmasını gerektirir.
Bu durum kullanışlılığı sınırlar.
Uzmanlık gerektiren bilgilerin sorulması gibi.
5. Cevaplayanın nitelikleri:
Öğrenciler cevaplama yönergesini kolayca anlayabilir
Ve cevaplarını kolayca
kaydedebilirlerse o araç kullanışlıdır.
6. Uygulama kolaylıkları:
-Sayfa düzeni,
-teksir ve baskı kalitesi, -cevap kağıdının düzeni,
-soruların yazılı verilmesi vb.
konular uygulama kolaylığı sağlar.
Bu da kullanışlılığı artırır.
7. Puanlama kolaylığı:
-cevap kağıdının testten ayrılması, -cevap kağıdının iyi düzenlenmesi, -cevapların makineyle puanlanması, -puanlama anahtarı kullanılması vb.
Kullanışlılığı arttırır.
8. Puanları yorumlama kolaylığı:
-Hangi puandan “geçti-kaldı” kesimi yapılacağı,
-çeşitli bölümlerden oluşan testlerde her bölümü ayrı puanlama,
-ham puanların anlamlı ölçeklere çevrilmesini sağlayan norm tabloları geliştirilebilir.
Bunlar da kullanışlılığı arttırır.
SÖZLÜ SINAVLAR SÖZLÜ SINAVLAR
Soruların genellikle sözlü sorulduğu ve cevapların sözlü verildiği sınav çeşitlerine sözlü sınav denir.
Sözlü Sınavların Özellikleri Sözlü Sınavların Özellikleri
1. Cevap sözlü olarak verilir. Bazen yazı tahtasına yazdırılabilir.
2. Eğitici ile öğrenci arasında karşılıklı ve devamlı bir etkileşim vardır.
3. Sınav bireysel olarak uygulandığı için kalabalık gruplarda çok zaman alabilir.
4. Sınavdan çıkanlarla girecek olanlar ayrı tutulamadığı durumlarda her bireye ayrı soru sorma zorunluluğu doğar.
Soru eşitliği olmayabilir
5. Öğrencinin soruyu tekrar okuma şansı olmaz.
6. Öğrenciler cevapları düşünme ve tasarlama olanağı bulamayabilir.
7. Puanlama hemen cevaplama esnasında veya sonrasında yapıldığı için;
-Cevapları karşılaştırma olanağı olmaz.
-Genel izlenime göre puan verilir.
-Güvenirliği düşük olabilir.
Sözlü Sınavların Kullanıldığı Sözlü Sınavların Kullanıldığı
Durumlar Durumlar
Öğrenci azlığı,
Sınav süresinin kısa oluşu,
Öğrencinin engeli durumlarında,
Sözlü ifade becerilerini geliştirme amaçlandığında,
Bazı terim ve sembollerin söyleniş biçimleri öğretildiğinde.
Sözlü Sınavlar Nasıl Yapılmalı?
Sözlü Sınavlar Nasıl Yapılmalı?
=(Yapılışı)
=(Yapılışı)
Gerek bir öğretmenin sınıfta
uygulayacağı, gerekse bir komisyonca yapılan sözlü sınavlara bazı özel
durumlarda ihtiyaç duyulur.
Sözlü Sınavların Daha Az Hata İle Yapılması İçin Dikkat Edilmesi
Gereken Noktalar
1. Sorular önceden hazırlanmalıdır, 2. Sorularda: açıklık,
kolay anlaşılma, kesinlik vb.
niteliklere dikkat edilmelidir.
3. Önceden puanlama anahtarı hazırlanmalı kriter tablosu hazırlanmalıdır.
4. Öğrencilere;
-soruları cevaplarken uyacakları genel esaslar,
-cevapları düşünüp tasarlama yolları,
-konuşmada dikkat edilecek noktalar vb.
önceden öğretilmelidir.
5. Ölçülecek yetenek ve beceriler diğer sınav türleri ile ölçülebiliyorsa sözlü sınavdan kaçınılmalıdır.
Dil derslerinde daha çok diğer derslerde daha seyrek yapılması gerekir.
