316
Doku ve organ naklinde hasta ve yak›nlar›n›n görüflleri
The conviction of patients and hospital attendants on tissue and organ transplantation
‹lker Alat, M. Beflir Akp›nar, Mücahit E¤ri*, Nihat Ayd›n, ‹. Koray Aydemir, Mustafa Aldemir,
Tamer Ero¤lu, Bülent Özgür, Fulya Erbafl, Vedat Nisano¤lu
‹nönü Üniversitesi T›p Fakültesi, Kalp ve Damar Cerrahisi ve *Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dallar›, Malatya, Türkiye
Yaz›flma Adresi: Doç. Dr. ‹lker Alat, Mansuro¤lu Mah., 226 Sk., 22/1 Baflak Apt., B Blok D: 6, 35040, Bornova, ‹zmir, Türkiye
Tel.: 0232 348 82 13 E-posta: ilkeralat@hotmail.com
B
Buu ççaall››flflmmaa TTüürrkk KKaallpp DDaammaarr CCeerrrraahhiissii DDeerrnnee¤¤ii VVIIIIII.. UUlluussaall KKoonnggrreessii’’nnddee ((0011--0055 EEyyllüüll 22000044 // NNeevvflfleehhiirr)) ssöözzeell oollaarraakk ssuunnuullmmuuflflttuurr..
Bilimsel Mektup
Scientific Letter
Amerika Birleflik Devletleri’nde y›lda 500 bin konjestif kalp ye-tersizli¤i (KKY) teflhisi konulmaktad›r. Kalp nakli (KN) sonras› 5 y›l-l›k sa¤kal›m oran›n›n %60’›n üzerinde, NYHA s›n›f - IV hastalarda t›bbi tedaviyle 3 y›ll›k sa¤kal›m›n %18 oldu¤u belirtilmifltir. Ventrikü-ler yard›m ayg›tlar›n›n mortalitesiyse %40’d›r (1). Yani nakil tedavi-de önemli bir unsurdur. Ancak bekleyen al›c› listesi sürekli artmak-tad›r, ABD’de bu oran y›lda %16’d›r (1). Amerikan Kalp Cemiyeti; y›lda 400 binin üzerinde yeni KKY vakas›n›n teflhis edildi¤ini, y›lda 34 milyar dolar üzerinde paran›n tedavi amac›yla harcand›¤›n› bil-dirmifltir (2). Bununla birlikte, 1980’lerde artan nakil say›s› 1990’lar-da plato yapm›fl, donör k›s›tl›l›¤›na ba¤l› olarak 2000’lerde düflüfle rastlanm›flt›r (3, 4). Bu nedenlerle donör listeleri sorgulanmaya bafllanm›fl, “marjinal donör” tan›m› gelifltirilmifl (2, 5, 6), buysa be-raberinde etik sorunlar› getirmifltir (6).
Bu çal›flmada, klini¤imize baflvuran hasta ve yak›nlar› üzerin-de yürüttü¤ümüz anket sonuçlar›m›z sunularak soruna ait neüzerin-den- neden-ler irdelenmifltir.
Etik kurul onay›n› takiben, klini¤imizdeki r›za gösteren 1000 hasta ve yak›n› 24 sorudan ibaret ankete al›nm›flt›r. Veriler SPSS V 10.0 bilgisayar program›yla de¤erlendirilmifltir. Ki-kare testi kulla-n›lm›flt›r ve p<0.05 anlaml› olarak kabul edilmifltir.
Ankete kat›lanlar›n 274’ü (%27) 30 yafl alt›ndayken, 440’› (%44) 30-50 yafl aras›nda, 286’s› (%29) 50 yafl üzerindeydi. Olgular›n 644’ü (%64) erkek, 356’s› (%36) kad›nd›. E¤itim durumu fiekil 1’de özetlen-mifltir. Kat›l›mc›lar›n 777’si (%78) yabanc› dil bilmezken, 223’ü (%22) yabanc› dil bilmekteydi. Kitap okuma al›flkanl›¤› olmayanlar 501 (%50), bofl vakitlerinde müzik dinleyenler 794 kifliydi (%79). Gazete okuma al›flkanl›¤› olmayanlar 569 kifliydi (%57). Ankete kat›lanlar›n %75’i il merkezinde, %18’i ilçe, %7’si köylerde ikamet etmekteydi. Kat›l›mc›lar›n %51’i hasta, %34’ü refakatçi, %14’ü ziyaretçi ola-rak, %1’i di¤er nedenlerle hastanedeydiler. Hastal›k nedeniyle bu-lunanlar›n 187’si (%38) yatakl› tedavi görmekteyken, 307’si (%62) poliklinik hastas›yd›.
Ankete kat›lanlar›n 255’inde (%52) kalp hastal›¤› mevcutken, damar hastas› olanlar 144 (%29), her ikisinin birlikte oldu¤u hasta-larsa 95 (%19) kifliden olufluyordu.
Kat›l›mc›lar›n 794’ü (%79) hiç miyokard infarktüsü geçirmedi¤i-ni belirtirken, geçirdi¤igeçirmedi¤i-ni söyleyenlerin say›s› 206’yd› (%21).
Hayatlar›n›n herhangi bir döneminde ölümle yüzleflenler 395 kifliydi (%40).
Çok sevdi¤i yak›n›n› kaybedenler 762 kifliydi (%76).
Organ naklini (ON) kabul edenler 880 (%88), reddedenler 120 kifliydi (%12).
Organ naklini reddedenlerin reddedifl sebepleri fiekil 2A ve 2B’de özetlenmifltir.
Organ naklini reddedenlerin birisi budist oldu¤unu belirtirken di¤erleri ‹slam dini mensubuydular. Organ naklini reddeden 120 ki-flinin 71’i (%59), homogreft kapak al›m›na da karfl›yd›. Bu grupta 36 kifli (%30) kapak al›m›na izin verirken, 13 kifli (%11) soruya ilgisiz kalm›flt›.
Organ ba¤›fl›nda (OB) bulunmam›fl olanlar 879 (%88) kifliyken, ba¤›fllayanlar 121’di (%12) Bir yak›n›n›n organ›n› ba¤›fllamay› kabul edenler 660 kifliyken (%66), reddedenler 340’d› (%34).
Her türlü hayvan dokusunun uygulanmas›na izin verenler 274 (%27), domuzdan yap›lm›flsa izin vermeyenler 440 (%44), hangi hayvan olursa olsun kabul etmeyenler 286 kifliydi (%29).
Organ naklini kabul edenler ve etmeyenler aras›nda cinsiyet da¤›l›m› aç›s›ndan fark yoktur. ‹ki grubun e¤itim düzeylerinin da¤›-l›m› aras›nda istatistiksel fark vard›r (p=0.002). Üniversite mezunu ve üzeri tahsil düzeyine sahip olanlar organ naklini daha s›kl›kla kabul edenlerdir.
Yafl da¤›l›m› (p=0.004) (kabul oran› en s›k 30-50 yafl aras›nda-d›r), kitap okuma (p=0.01), müzik dinleme (p=0.000), bilgisayar kul-lanma (p=0.028) aç›s›ndan iki grup aras›nda fark vard›r. Gazete okunmas›, televizyon seyredilmesi, yerleflim biriminin büyüklü¤ü, hastanede bulunma sebepleri, kalp veya damar hastas› olmalar›, öykülerinde miyokard infarktüsü olup olmamas›, yak›n akraba kay-b›, geçirilmifl büyük kazan›n varl›¤› gibi faktörler anlam›nda gruplar aras›nda fark yoktur.
Ülkemizde 1968 y›l›nda yap›lan ilk KN girifliminden sonra, 1989 y›l›nda Bayezid ve arkadafllar›nca baflar›l› bir KN bildirilmifltir (3). Donör k›s›tl›l›¤› ülkemizde de nakilleri önlemektedir.
Ankete kat›lanlar›n sadece klini¤imiz hasta ve yak›nlar› olma-s›na özellikle dikkat edildi. Ölümle yüzleflmifl insanlar›n fikirlerinin belirlenmifl olmas› arzulanm›flt›r. Toplumun tamam›na ait fikirler zaten bilinmektedir. Akgün ve arkadafllar›n›n yapt›klar› çal›flmada görüldü¤ü gibi, doktor ve hemflirelerin %44,2’si ON taraftar›yken, yasal donör kart› tafl›yanlar ancak %17,9’dur (10).
Sa¤l›k personeli aras›nda bile ON’yi kabul edenlerin böyle az olmas›, ölümle yüzleflmifl grupta oran›n ne olaca¤› sorusunu akla getirmekteydi.
Çal›flmam›zda da görüldü¤ü gibi ON’ni kabul edenler 880 (%88), etmeyenler 120 (%12) kifliydi, buna karfl›l›k organ ba¤›fl›nda
bulunmam›fl olanlar 879 (%88), organlar›n› ba¤›fllam›fl olanlar 121 (%12) kifliydi. Buradaki tezat, al›c› listesinde bekleyen hastalar›n kayb›d›r. Organ naklini kabul eden insan say›s› böyle çokken or-ganlar›n› ba¤›fllam›fl olanlar›n say›s›n›n bu kadar az olmas› ON ba-¤›fl kabul merkezlerinin birey baz›nda faaliyet yürütememifl olma-lar›ndand›r. Bu kiflilerin kazan›lmas›na yönelik birey baz›na indir-genmifl daha kapsaml› hareketlere ihtiyaç vard›r. Organ ba¤›fl›n› kabul eden ve etmeyenler aras›nda televizyon programlar›n›n iz-lenmesi-günlük gazete okunmas› gibi günlük ifller aç›s›ndan fark olmamas› da bu söylemimize destektir. Yani birey baz›na inmeyen politikalarla bu say›y› art›rmak mümkün de¤ildir. Ölümle yüzleflmifl olmak, çok sevdi¤i bir yak›n›n› kaybetmifl olmak, kalp krizi geçirmifl olmak dahi organ›n› ba¤›fllamak istemeyenleri fikrinden vazgeçire-memektedir.
Organ naklini kabul etmeyen ve hayvan kaynakl› dokular› iste-meyen grupta en büyük sorunun din oldu¤u saptanm›flt›r. Bu tarz düflünceye sahip olanlar›n ba¤l› olduklar› din ‹slam’d›r. Oysa ülke-mizde konuyla ilgili en yetkili kurum olan Diyanet ‹flleri Baflkanl›-¤›’n›n söylemleriyle, ankete kat›lanlar›n görüflleri çeliflmektedir. Sonuç olarak; bu kiflilerin kazan›labilmesi için ON kabul merkezle-rinin din kurumlar›yla çok daha s›k› bir birliktelik göstererek, toplu-mu birey baz›nda bilinçlendirmeleri gerekmektedir.
Organ naklini kabul edenlerin ço¤unlukla üniversite mezunu olmas› e¤itimin önemini vurgulamaktad›r. Organ naklini kabul edenlerin s›kl›kla 30-50 yafl aras› gruptan ç›kmas›, daha üst ve da-ha alt yafl grubunda r›za gösterenlerin dada-ha az olmas› ayr› bir ko-nu olup, birey baz›nda yürütülecek hareketlerde göze al›nmas› ge-reken bir unsurdur. ‹leri yafl grubundaki baz› kiflilerde kemikleflmifl düflünceleri silmek hakikaten daha zor olacakt›r ama ülkemiz nü-fusunda gençlerin ço¤unlu¤u oluflturmas› kazanc›m›zd›r.
Kaynaklar
1. McCrystal GD, Pepe S, Esmore DS, Rosenfeldt FL. The challenge of improving donor heart preservation. Heart Lung Circ 2004; 13: 74-83. 2. Vitali E, Colombo T, Fratto P, Russo C, Bruschi G, Frigerio M. Surgical
therapy in advanced heart failure. Am J Cardiol 2003; 91: 88-94. 3. Hamulu A, Ya¤d› T, Nalbantgil S, Özbaran M. Kalp
transplantas-yonunda 3 y›ll›k deneyim. Türk Kardiyol Dern Arfl 2002; 30: 183-90. 4. Gambino A. Challenges in heart transplantation: Now and the future.
Transplant Proc 2003; 35: 3069-71.
5. Laks H, Marelli D, Fonarow GC, Hamilton MA, Ardehali A, Moriqucri JD, et al. Use of two recipient lists for adults requiring heart transplantation. J Thorac Cardiovasc Surg 2003; 125: 49-59. 6. Berman M, Ben-Gal T, Georghiou GP, Kogan A, Shapira Y, Sagie A,
et al. Outcome of marginal donors in heart transplantation. Transplant Proc 2003; 35: 675-6.
7. Lietz K, John R, Mancini DM, Edwards NM. Outcomes in cardiac transplant recipients using allografts from older donors versus mortality on the transplant waiting list; Implications for donor selection criteria. J Am Coll Cardiol 2004; 43: 1553-61.
8. Goldman AP, Cassidy J, de Leval M, Haynes S, Brown K, Whitmore P, et al. The waiting game: bridging to paediatric heart transplantation. Lancet 2003; 362: 1967-70.
9. Chamorro C, Silva JA, Romera MA. Cardiac donor management: another point of view. Transplant Proc 2003; 35: 1935-7.
10. Akgün HS, Bilgin N, Tokalak I, Kut A, Haberal M. Organ donation: a cross-sectional survey of the knowledge and personal views of Turkish health care professionals. Transplant Proc 2003; 35: 1273-5.
fiekil 2B. Organ naklini kabul etmeyenler içerisindeki ret sebebi olarak birkaç seçene¤i birlikte iflaretlemifl olanlar›n da¤›l›m›
fiekil 2A. Organ naklini reddedenlerin ret sebepleri fiekil 1. Ankete kat›lanlar›n e¤itim durumuna ait da¤›l›m
Lisans,
n=9, %1 Okur - yazar olmayan, n=112, %11 Okur - yazar, n=79, %8 Üniversite Mezunu, n=173, %17 Lise Mezunu, n=283, %28 ‹lkö¤retim Mezunu, n=344, %35 A. Dinime ayk›r›; n=34, %29 B. Tüm organlar›m tam olmal›; n=24, %20 C. Hastal›k bulafl›r; n=12, %10 B+D; n=4, %12 A+B; n=3, %9 A+B+D; n=10, %28 B+C+D; n=5, %15 A+C+D; n=4, %12 D: Cenazeme eziyet; n=4, % 12 A+D; n=4, %12 D. Di¤er; n=16, %13 Birleflik; n=34, %28 O
Orrggaann NNaakklliinnii KKaabbuull EEttmmeemmee NNeeddeennii
O
Orrggaann NNaakklliinnii KKaabbuull EEttmmeeyyeennlleerriinn BBiirrlleeflfliikk SSeebbeepplleerrii E¤itim Durumu
Anadolu Kardiyol Derg 2007; 7: 316-7
Alat ve ark.
