YAġAMIMIZDAKĠ ELEKTRĠK ÜNĠTESĠNDE 6.SINIF ÖĞRENCĠLERĠNĠN KAVRAM KARĠKATÜRLERĠ KULLANIMINA ĠLĠġKĠN ÖĞRENCĠ GÖRÜġLERĠ

(1)

Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7

“YAġAMIMIZDAKĠ ELEKTRĠK” ÜNĠTESĠNDE 6.SINIF ÖĞRENCĠLERĠNĠN KAVRAM KARĠKATÜRLERĠ KULLANIMINA ĠLĠġKĠN ÖĞRENCĠ GÖRÜġLERĠ

Hümeyra CEYLAN SOYLU, Milli Eğitim Bakanlığı, Karacaören İlköğretim Okulu, Aydın, Türkiye, hc09fen@gmail.com

ÖZET

Literatürde ve ders kitaplarında az karşılaştığımız Brenda Keogh ve Stuart Naylor tarafından geliştirilen kavram karikatürleri; İngiltere başta olmak üzere Tibet, Avustralya, Norveç, Rusya, Slovenya ve İsveç gibi pek çok ülkede popüler bir öğrenme-öğretme, ölçme ve değerlendirme yaklaşımı olarak kullanılmaktadır. Bu araştırmanın amacı; İlköğretim 6. Sınıf öğrencilerinin kavram karikatürleri ve karikatürler aracılığıyla “Yaşamımızdaki Elektrik” ünitesine ilişkin algılarını belirlemektir.

Bu çalışmada; Fen ve Teknoloji dersinde “Yaşamımızdaki Elektrik” ünitesiyle ilgili 2010- 2011 Eğitim-Öğretim yılında Aydın’ın Yenipazar İlçesi’ndeki iki ilköğretim okulunda, altıncı sınıf Fen ve Teknoloji derslerinde kavram karikatürleri kullanılarak dersler işlenmiştir. Sürecin sonunda; bu üniteyle ilgili kavram karikatürlerinin kullanımına ilişkin öğrenci görüşlerine yer verilmiştir. Bu araştırmada öğrencilerin kavram karikatürlerine ilişkin görüşlerini belirleyebilmek için nitel araştırma tekniklerinden yarı yapılandırılmış görüşme kullanılmıştır. Görüşme nitel araştırmalarda en sık kullanılan veri toplama aracı olarak gösterilebilir. Sonuç olarak; öğrenciler, yapılan görüşmelerde kavram karikatürleriyle ilk kez karşılaştıklarını, kavram karikatürlerinin birçok açıdan yararlar sağladığını ve derslerde kullanılması gerektiği konusunda olumlu görüşler bildirmişlerdir.

Anahtar Kelimeler: Karikatür, Kavram karikatürü, Yapılandırmacı yaklaşım GĠRĠġ

Gelişen teknoloji, küreselleşme ve Avrupa Birliği’ne uyum süreci Türkiye’de eğitim programlarının felsefelerini, hedeflerini, içeriklerini ve öğretim yöntemlerini etkilemiştir. Bu durum 2004 yılında yeni bir fen ve teknoloji dersi öğretim programının oluşturulmasına neden olmuştur (Kutlu, 2005).

Eğitim sisteminde en önemli hedef verimliliği arttırmak, kalıcı bilgi oluşturmaktır. Bu amaçla öğrencilerin öğrenme ortamlarına, onları tartışmaya sevk edecek, yeni edinilen ve bunları geçmiş bilgileri ile yapılandırmalarına olanak sağlayacak öğretim materyalleri öğrenme ortamında kullanılmalıdır. Bu tekniklerden biri de literatürde ve ders kitaplarında az karşılaştığımız Brenda Keogh ve Stuart Naylor tarafından geliştirilen “kavram karikatürleri” dir.

Günümüzdeki eğitim felsefesi daha mutlu ve eğlenen öğrencinin öğrenme ve bilgiyi saklama konusunda daha motive olduğu, tersi durumda ise daha endişeli ve korkak bir pozisyonda olduğuna işaret etmektedir (Oppliger, 2003; aktaran Martin, 2008). Mizahı sınıf ortamına katmak öğrencinin ilgisini arttırması, olası gerilimleri azaltması ve eğlenceli bir öğrenme ortamı oluşturması bakımından önemlidir (Taylor, 1999, aktaran Kılınç, 2008).

1. FEN EĞĠTĠMĠ (SCĠENCE EDUCATĠON)

Anderson ve Smith’e (1987)’e göre, etkin fen öğretimi, kavramsal değişimin eleştirel öğrenme problemine odaklanır. Fen öğretimi, en azından olgunlaşmamış kavramların veya alışkanlıkların üstesinden gelmede ve onları bilimsel kavram ve prensiplere değiştirmede öğrencilere yardım etmelidir. Eğer öğretmenler bu asgari hedefi başaramazlarsa yanlış kavrama ve ezberleme kaçınılmaz olur. Bu amaçla;

1. Öğrencinin sahip olduğu kavramlar açığa çıkarılmalı ve teşhis edilmeli 2. Öğrenci kavramlarına tartışma ve etkileşimle meydan okunmalı 3. Öğrencinin yorumlamadaki problemleri teşhis edilmeli ve düzeltilmeli 4. Öğrenci, bilimsel kavramı yeni bir olguya uygulamak için, teşvik edilmelidir.

5. Yapılan araştırmalar Fen Bilgisi derslerindeki başarı alanının son derece düşük olduğunu göstermektedir. Bu başarısızlığın en önemli sebebi kullanılan öğretim yöntemleridir. Derslerde

(2)

öğrencinin pasif dinleyici öğretmenin bilgi aktaran olması ve öğrencinin öğrenme süreci dışında tutulması, öğretim yöntemlerinde okuma ve dinlemeye dayalı, ezberci ve klasik yöntemlerin çağdaş yaklaşımlara tercih edilmesi başarı oranını düşürmektedir (Eşme, 2003 ve Ceylan, 2008).

Fen öğretiminin iyileştirilmesi için, dünyanın neresinde olunursa olunsun, bilim ve fen alanındaki gelişmeler yakından izlenmeli, bireyler fen alanında çağın ve teknolojinin gereklerine göre eğitilmelidir.

Ayrıca , hangi alanda olursa olsun yapılacak olan eğitim, bilimsel verilere dayalı olarak, bilim ve fen öncülüğünde yapılmalıdır. Verilecek fen eğitimi ile her alanda başarılı, yararlı, etkili ve bilimsel düşünce sahibi kişiler yetiştirilebilmelidir (Çilenti, 1998).

2. KAVRAM KARĠKATÜRLERĠ (CONCEPT CARTOONS)

Yapılandırmacı öğrenme ortamlarında öğrencileri derse yöneltecek, ders içerisinde öğrenenleri aktif kılacak ve sorgulama becerilerini geliştirecek materyaller kullanılmalıdır. Yapılandırmacılık felsefesi içerisinde araştırmacılar tarafından araştırılan ve öğrenciler için faydalı olan etkinlikler üzerinde çeşitli çalışmalar yapılmış ve yöntemler geliştirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda yeni geliştirilen tekniklerden biri de “kavram karikatürleri”dir.

Karikatür sanatı, eğitim sürecinde çok önemli bir yere sahiptir. İnsanı eleştirmek, düşündürmek ve güldürmek gibi işlevleri bulunan karikatürün temelinde insan ve toplumun eğitimi yatmaktadır (Güç &

Aycan, 2009).

Karikatür; görsel düşünceye dayandığı gibi mizah etkisiyle resimden daha etkileyici ve akılda kalıcıdır (Kete & diğ., 2009). Eğitimde kullanılan karikatürler, sadece yazılı ders materyallerinde görselliği destekleme alanı ile sınırlı değildir. Karikatürler mizahın etkili bir biçimde kullanıldığı yerler olarak özellikle psikolojik etkileri açısından öğrenme ve öğretmede kayda değer etkilere sahip araçlardır (Güç

& Aycan, 2009).

Kavram karikatürlerinde iki ya da daha fazla karakterin günlük yaşamda karşılaşılan bir olay hakkında karşılıklı soruları ya da fikirleri konuşma balonları biçiminde sunulmaktadır (Naylor, Downing & Keogh, 2001). Tartışmada sunulan fikirlerden biri, bilimsel doğru kabul edilen düşünce biçimini, diğerleri ise bilimsel olarak doğru olmayan, ancak öğrencilerin kendilerine has biçimde oluşturdukları düşünce biçimlerini temsil etmektedir (Kabapınar, 2005a).

-ġekil:1: Kavram Karikatürü Örneği ( Keogh ve Naylor, 1997)-

Öğrencilerin öğrenme ortamında aktif olmalarını ve öğrenme sürecinde birden fazla duyularının çalışmasını sağlayan görsel araçların kullanılmasıyla öğrencilerin zihinlerinde bilgileri daha etkili yapılandırmaları sağlanabilir. Öğrencilerin hem günlük yaşama ilişkin problemleri çözmelerini hem de

(3)

derse aktif katılımlarını sağlamak için kullanılabilecek görsel araçlardan biri de kavram karikatürleridir.

(Balım, İnel & Evrekli, 2008).

2.1. Kavram karikatürlerinin kullanımı

Birçok öğretmen dersin girişinde tartışmayı sağlamak için bir uyarı ve bu konu bitirildiğinde öğrencilerin nelere sahip olacaklarını göstermek için kullanmaktadır. Ayrıca dersin sonunda değerlendirme ve birleştirme amaçlı olarak da kullanılabilir.

Kavram karikatürlerinin öğrenme ortamlarında kullanılmasıyla öğrenciler, görüşlerini sosyal ortamlarda tartışma olanağı bulmakta ve daha sonra tartışılan görüş ve öneriler doğrultusunda bilgilerini sorgulayarak kendi bilişsel yapılarında değerlendirmelere ve yeniden düzenlemelere gitmektedirler (Stephenson & Warwick, 2002).

2.2. Kavram karikatürleri ve informal değerlendirme

Alternatif olarak, herhangi bir sistematik değerlendirmenin bir parçası olmaksızın, küçük bir grupta kavram karikatürleri hakkındaki görüşler tartışılabilir. Öğrenciler, görüşlerini yazmakla, sınıf içi tartışmalara katkıda bulunmakla, hangi karikatür karakteri ile aynı fikirde oldukları konusunda oy kullanmakla ve içi boş olan söz baloncuklarını düşündükleri fikirler ile doldurmakla kendi fikirlerini açıklığa kavuşturabilirler ve öğretmenler onların fikirleriyle ilgili informal yargıda bulunabilirler.

Öğrencilerin öğrenilen konudaki temel kavramları iyi bir şekilde kavrayıp kavrayamadıkları çok hızlı bir şekilde açıklığa kavuşabilir. Daha sonra, öğretmen dersi en uygun şekilde geliştirebilmek için bu fikirleri dikkate alabilir.

Kavram karikatürlerinin kullanılmasıyla, öğrenciler tartışmaya katılabilmek ve fikirlerini savunabilmek için bir fırsata sahip olabilirler, böylece hem kendi fikirlerinin daha çok farkına varabilir hem de ileride yapacakları araştırma ve çalışmaların amacını daha çabuk kavrar hale gelebilirler. Bu şekildeki değerlendirme çalışmaları, öğrenme sürecinin kabul edile gelmiş durumundan daha önemli bir bölümü haline gelebilir.

2.3. Kavram karikatürleri ve hedef yaĢ aralığı

Kavram karikatürleri ilk olarak üretildiklerinde, karikatürlerin belirli bir yaş aralığına hedeflemenin zorunluluğuna inanılarak üretildiği belirtilmektedir. Kavram karikatürlerini üreten araştırmacılar, deneyimlerinin bu kısıtlamanın doğru olmadığını ve birçok kavram karikatürünün çok geniş çaplı bir yaş aralığı için oldukça uygun olabileceğini gösterdiğini belirtmişlerdir. Yapılan araştırmalar küçük yaştaki çocukların kullanımı için dizayn edilmiş olan bazı kavram karikatürlerinin olgun yaştaki yetişkinler içinde oldukça başarılı bir şekilde kullanılabileceğini ve aynı zaman da bu durumun tam tersinin de olabileceğini doğrulamıştır.

Öğrenciler, kendi kavrayış seviyelerine göre bir kavram karikatürünün üstesinden gelmekle ve başlangıç düzeylerine göre çok farklı yönlerde ortaya çıkan sorunları yorumlamakla ilgilenmektedirler.

Bu durum, aynı kavram karikatürünün bazen birden fazla durum için kullanılabildiği ve her öğrenci için uygun bir rekabet ortamı sağladığı anlamına gelmektedir. Kavram karikatürleri uygulanmak istenen yaş aralıklarına uygun olmalıdır (Demir,Y.2008).

3. AraĢtırmanın Amacı:

Kavram karikatürleri eğitimde farklı alanlarda kullanılan öğrencilerin derse aktif katılımını sağlamaya, tartışarak bilgilerini yapılandırmaya yönelten görsel araçlardır. Yeni geliştirilen ders programlarında öğrenenler daha ön planda tutulmuş ve uygulamalar çoğaltılmıştır. Bu araçların derslerdeki etkililiğinin belirlenmesindeki önemli bileşenlerden birinin de öğrencilerin kavram karikatürlerine ilişkin görüşleri olduğu düşünülmektedir. Yapılan literatür taramasında ülkemizde genel olarak kavram karikatürlerine ve öğrencilerin kavram karikatürlerine yönelik görüşlerinin belirlenmesine yönelik yapılan çalışmaların sınırlı sayıda olduğu görülmektedir. Bu nedenle bu çalışmanın yapılmasına gerek duyulmakta ve çalışmada katılımcı öğrencilerin görüşleri göz önüne alınarak kavram karikatürlerinin öğrenme ortamında kullanımına ilişkin ortaya çıkabilecek durumların belirlenmesi amaçlanmaktadır.

(4)

Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 4. AraĢtırmanın Önemi:

Karikatür mizahi yönü sayesinde çocukların ilgisini çeken bir sanat dalıdır. Öğrencilerin bir karikatürü yorumlamaları onların ifade gücünü geliştirecektir. Her öğrenci çeşitli karikatür ya da kavram karikatürlerinin kullanımına ilişkin görüşlerini aynı veya farklı kavramlarla ifade ederek, ifade zenginliklerini ortaya çıkarması bakımından makale ve öğrencilerin görüşleri önem arz etmektedir.

Uluslararası literatürde kavram karikatürü ile ilgili çalışmalara sıkça rastlamak mümkünken, Türkiye literatüründe ise bu alanda fazla çalışma yapılmamıştır. Araştırma konusu olarak seçilen

“yaşamımızdaki elektrik” konusunda kavram karikatürlerinin kullanımıyla ilgili gerek ulusal gerekse uluslararası literatürde herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu bağlamda çalışmanın hem ulusal hem de uluslararası bilime önemli katkıları olacaktır.

5. AraĢtırmanın Problemi:

İlköğretim 6. Sınıf öğrencilerinin kavram karikatürleri ve karikatürler aracılığıyla “Yaşamımızdaki Elektrik” ünitesine ilişkin algıları nelerdir?

6. YÖNTEM

6.1. AraĢtırmanın Deseni

Bu araştırmada öğrencilerin kavram karikatürlerine ilişkin görüşlerini belirleyebilmek için nitel araştırma tekniklerinden “yarı yapılandırılmış görüşme” kullanılmıştır. Görüşme nitel araştırmalarda en sık kullanılan veri toplama aracı olarak gösterilebilir. Yarı yapılandırılmış görüşmede, görüşmenin bazı kısımları yapılandırılmış, bazı kısımları yapılandırılmamış ve bireyin serbest tepki vermesine olanak sağlayan sorulardan meydana gelmektedir .

6.2. AraĢtırmanın ÇalıĢma Grubu

Araştırmanın evrenini Aydın ilinde bulunan ilköğretim 6. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Bu araştırmanın çalışma örneklemini; 2010-2011 Eğitim-Öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı, Aydın İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı, Yenipazar ilçesindeki 2 farklı ilköğretim okulundaki 6. sınıf öğrencileri oluşturmuştur.

6.3. AraĢtırmanın Uygulama Basamakları:

-Öncelikle konuların “Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim 6.sınıf kitaplarında nasıl yer aldığı incelenmiştir.

-Konuların içeriğinin belirlenmesi için bu alanda yazılmış olan Fen ve Teknoloji, özel yayın evlerinin kitapları ile yabancı kitaplar araştırılmıştır. Ayrıca konunun içeriğinin belirlenmesinde normal olarak dersi yürüten Fen ve Teknoloji öğretmenlerinin görüşleri de dikkate alınmıştır. Konuların içeriği ile ilgili incelemeler tamamlandıktan sonra, öğrencilerin elektrik konusundaki hangi kavramlarda kavram yanılgılarına sahip olduklarını tespit etmek için literatür araştırması yapılmıştır.

-“Yaşamımızdaki Elektrik” ünitesinin amacı, kazanımlarına uygun ders notu hazırlanmıştır.

-Tüm öğrencilere konuya başlamadan önce “kavram karikatürleri” kullanılarak yapılacak olan bu çalışma ve konuların bitiminde bir haftalık süre içinde gerekli bilgiler verilmiştir.

-Araştırmada dört haftalık süreyle fen dersleri yapılandırmacı yaklaşımın 7E öğrenme modeli temel alınarak kavram karikatürleriyle birlikte işlenmiştir.

- Öğrenme sürecinde kavram karikatürleri, var olan bilgileri ortaya çıkarma ve keşfetme basamaklarında kullanılmıştır. Süreç sonunda öğrencilerin kavram karikatürü kullanımına yönelik görüşlerinin belirlenmesi amacıyla açık uçlu sorular görüşme yoluyla yöneltilmiştir.

-Araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formundaki soruların yöneltildiği öğrenciler, uygulamada yer alan öğrencilerden rastgele seçilerek belirlenmiştir.

-Araştırmanın her aşaması; bizzat araştırmacı tarafından yürütülmüştür.

-Öğrencilerle birlikte özgün etkinlikler gerçekleştirilmiştir.

(5)

Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 -Etkinlikler, öğrenenlerle beraber uyarlanmıştır.

-Öğrencilere, etkinlikte verilen kavram karikatürleri inceletilerek öğrencilerin bu karikatürlerde anlatılmak istenenler hakkında tartışmaları sağlanmıştır.

-Kavram karikatürlerinde yer alan bilgilerden ve araştırma sonuçlarından faydalanarak öğrencilerle birlikte “Yaşamımızdaki Elektrik” ünitesi uygulamalarının olumlu ve olumsuz sonuçları değerlendirilmiştir.

-Ardından, öğrencilerden öğrendikleri elektrik kavramlarıyla ilgili -bireysel yada gruplar-halinde araştırma sonuçlarını yansıtabilecekleri -kavram karikatürleri ve karikatürler-hazırlamaları istenmiştir ve bu karikatürler sınıf panosunda sergilenmiştir.

*-Karikatürler hazırlanırken farklı renkte kalemler, gazete yada dergilerden kesilecek karikatürle resimler kullanılması konusunda gerekli yönlendirmeler yapılmıştır.

-Konular, bu yolla daha iyi öğrenilmiştir. Etkinlikler, benimsenip ve öğrenen üstünde daha iyi bir etki bırakmıştır.

-Çağdaş öğrenme kuramları öğrenci aktifliğini ve yaratıldığını ön planda tutmaktadır. Böylelikle öğrencilerle beraber etkinlik planlama, hazır etkinlikleri uygulamaya oranla daha derin öğrenme sağlanmıştır.

- Elektrik kavramı ile ilgili konular 6.sınıf Fen ve Teknoloji dersi müfredatına uygun olarak, düzenli bir şekilde, sınıfların Fen ve Teknoloji ders saatleri içinde öğretilmiştir.

-Öğrenciler “karikatür ve kavramsal karikatür”lerle ilgili görüşlerini belirtirlerken hiçbir etki altında bırakılmamıştır. Öğrencilere dışarıdan müdahalede bulunulmaması, oluşturmuş oldukları kişiler arası ilişkilerin hata veya bilgi eksikliği içeren kavram yanılgılarının tespit edilmesini büyük oranda kolaylaştırmıştır.

6.4. Veri Toplama Aracı

Görüşme, “önceden belirlenmiş ve ciddi bir amaç için yapılan , soru sorma ve yanıtlama tarzına dayalı karşılıklı ve etkileşimli bir iletişim süreci olarak tanımlanmıştır (Yıldırım & Şimşek, 2006). Görüşme insanların gerçeğe ilişkin algılarına, anlamlarına, tanımlamalarına ve gerçeği inşa edişlerine vakıf olmanın iyi bir yoludur. Aynı zamanda, başkalarını anlamak için kullanılan en güçlü yöntemlerdendir (Punch, 2006).

Yapılandırılmış görüşmede amaç, görüşülen bireylerin verdikleri bilgiler arasındaki paralelliği ve farklılığı saptamak ve buna göre karşılaştırmalar yapmaktır. Açık uçlu sorular bu türde nadiren kullanılır (Yıldırım&Şimşek, 2006). Yarı yapılandırılmış görüşme metodunda, araştırmacı görüşme sorularını önceden hazırlar; ancak görüşme sırasında araştırılan kişilere kısmi esneklik sağlayarak oluşturulan soruların yeniden düzenlenmesine, tartışılmasına izin verir. Bu tür bir görüşmede, araştırılan kişilerin de araştırma üzerine kontrolleri söz konusudur. Bu esnekliği sağladığından dolayı nitel araştırma içerisinde görülebilir (Ekiz, 2003).

Nitel veriler, altıncı sınıf öğrencileri ile gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış grup görüşmelerinden elde edilmiştir. Nitel verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu yaklaşıma göre elde edilen veriler, daha önceden belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır. Betimsel analizde, görüşülen ya da gözlenen bireylerin görüşlerini çarpıcı bir biçimde yansıtmak amacıyla doğrudan alıntılara sık sık yer verilir (Yıldırım & Şimşek, 2006).

Öğrencilerin Fen ve Teknoloji dersinde kavram karikatürlerinin kullanımına ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla dokuz açık uçlu sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmıştır. Görüşme soruları geliştirilirken öncelikle konu uzmanlarının görüşlerine başvurularak ölçme aracının kullanılacağı amaç için uygun olup olmadığına ilişkin görüş alınır. Daha sonra uzmanın eleştirileri doğrultusunda test yeniden gözden geçirilir ve hazırlanır (Özgüven, 1998). Bu nedenle hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formunda yer alan soruların içerik-kapsam geçerliliğini sağlamak için uzman görüşüne başvurulmuştur. Araştırmada, (Özüredi, 2009; İnel ve ark., 2009) tarafından hazırlanan, yarı yapılandırılmış görüşme sorularından faydalanılmıştır. İçerik-Kapsam geçerliliği ise ölçüm aracının

(6)

ölçmek istediği yapıyı ölçüp ölçmediğinin ve dengeli şekilde temsil edebilirliğinin uzman görüşleri doğrultusunda belirlenmesi olarak ifade edilebilir (Özgüven, 1998; Şencan, 2005). Uzmanların görüşleri doğrultusunda görüşme sorularında gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra, görüşme yapılacak gruptaki öğrencilerle aynı yaşta olan öğrencilere sorular okutulup soruların anlaşılır olup olmadığına bakılarak görüşme sorularına son şekli verilmiştir. Görüşme sorularının değerlendirilme aşamasında ise öğrencilerin bazı ifadelerine yer verilmiştir.

7. BULGULAR VE YORUM

Bu bölümde araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme sorularına öğrencilerin verdikleri yanıtlara yer verilmiştir

Öğrenciler “Daha önce kavram karikatürleri ile hiç karşılaştın mı?” açık uçlu sorusu yöneltilmiştir ve aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır: “…karşılaştım. Maddelerin iletken ve yalıtkanlıklarıyla ilgili kavram karikatürleriyle karşılaştım.”, “…sadece dergilerde rastladım ve 6.sınıf fen ve teknoloji dersinde karşılaştım.”, “…evet karşılaştım, ama pek fazla değil.”, ,”…kavram karikatürleriyle önceden hiç karşılaşmadım.”, ”…evet, kavram karikatürü olmasa da karikatürlerle gazetelerde karşılaştım”, “…evet karşılaştım ve çok eğlenceli geldi.”,”…daha önce kavram karikatürleri ile karşılaşmadım.”,”… evet, karşılaştım. Çünkü bazı kitaplarda da görmüştüm.”,”…evet, karşılaştık.”,”…hayır; çünkü önceki sınıflarda hiç göstermediler. Onun için tam bilmiyorum.”,”… hayır, hiç karşılaşmadım. Çünkü kavram karikatürlerini hiç görmedim.”,”… Evet, bir ödevimi araştırırken tesadüfen karşılaşmıştım.”,”… evet karşılaştım, geçen seneki bazı test kitaplarımızda vardı.” cevaplarını öğrenciler vermiştir. Buna yönelik öğrenci görüşleri aynen aktarılmıştır. Alınan ifadelere göre öğrencilerin büyük çoğunluğu bu soruya hayır, çok az bir kısmı birkaç kere test sorularında karşılaştıklarını belirtmişlerdir. Görüşmelerden elde edilen verilerin analizi sonucunda öğrencilerin çoğunluğu kavram karikatürleriyle ilk defa bu uygulamada karşılaştıklarını ifade etmişlerdir.

Öğrencilerden uygulama sonrasında kavram karikatürlerini ilk gördükleri andaki düşünceleri ve karikatürlerin dikkat çekici noktalarının neler olduğu öğrenmek için öğrencilere “Kavram karikatürleri ile ilk karşılaştığında aklından neler geçti? Bu karikatürlerin dikkatini çeken yönleri nelerdir?” sorusu yöneltilmiştir. Buna yönelik öğrenci görüşleri aynen aktarılmıştır. “…ilk kez gördüğümde şaşırdım.“, ”...

eğitici olduğunu düşündüm.”,”…bende kavram karikatürü çizmek istedim.”, “…çok güzel, eğlenceliydi ve şaşırmıştım.”, “…kavram karikatürleri herkes için iyi bir şey olmalı.”, “…eğlenerek dersi öğrenebileceğim.”, “…nasıl bir şey olduğunu merak ettim.”, “ … çok zevkli geçen derslerdi.

“…hayır,ama fen ve teknoloji dersinde iyi ki karşılaşmışım.,” … resimlerle anlatımı oldukça hoş ve derse ilgim arttı.,”…evet, konuyu kavramak için kullanmıştım.,”…dikkat çekicidir.”,”… kavram karikatürleri oldukça güzeldi.,” şeklinde görüşlerini öğrenciler ifade etmişlerdir. Alınan ifadelere göre öğrenciler karikatürlerden renkli, resimli olması, görsel olması açısından ilgi çekici olduğunu belirtmişlerdir.

Öğrencilerin kavram karikatürleriyle derse katılımları arasındaki ilişkiyi sınamak için öğrencilere

“Kavram karikatürleri sayesinde derse daha fazla katıldığınızı düşünüyor musunuz” sorusu yöneltilmiştir ve aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır. “…hoşuma gitti.”, “…derse ilgim arttı”, “... dersi daha iyi anlıyoruz.”

“… bizi daha çok derse çekiyor. “…dersi eğlenceli hale getiriyor. “ ,”…evet, çünkü görsellerle daha zevkli geçiyor.”,”…feni sevmemizi sağladı.”, “…evet; çünkü elektrik konusunda daha iyi şeyler aklıma gelmeye başladı.”, “ …evet zor oldu, ilk başta hiçbir şey bilmiyordum.”, “ …bazen zor oldu.”, “ …derse katılmakta çok zorlanmadım, çünkü öğretmen kavram karikatürleri hakkında bizi bilgilendirmişti.

…evet, benim için zor olmadı. …evet; anlamak daha kolay için.”, “ …evet, daha fazla derse katıldığımı düşünüyorum.”, “ …önce zor olmuştu, ama sonra kolay olmuştu.“, “…çok fazla faydası olduğunu düşünüyorum.”,”… çok da zor olmadı; yine de çok kolay oldu da diyemeyiz “… böyle anlatılınca bizim daha çok ilgimizi çekti, daha çok kendimizi vererek çalıştık bir de fene karşı ilgimiz arttı, şimdi böyle daha iyi oldu, anlaşılır oldu.”, ”…kavram karikatürleri ile daha fazla söz hakkı alabildik.”, “katıldığımı düşünüyorum; çünkü onunla ilgili, şeyler biliyorum”, “…düşünüyorum; çünkü her şeyi yeniden aklıma getiriyorlar.”, “…evet, düşünüyorum; eğlenerek öğreniyorum.”, “…derse daha iyi dinlediğim için, daha fazla katıldığımı düşünüyorum.”,”evet, daha kolay olduğu için”, “…evet, eskisinden daha çok derse katılıyorum”, “…çocukların söyledikleri falan okuyunca anlayabiliyordum, “… derse daha çok adapte oldum.”, “…evet, karikatür sayesinde dersi tekrar etmiş oluyorum.”, “…evet, derse dikkatimi daha çok verdim.”, “…çok fazla faydası olduğunu düşündüm.”, “…evet; çünkü çok bilgi veriyor.” şeklinde

(7)

öğrencilerden yanıtlar alınmıştır. Alınan ifadelere göre, öğrencilerin büyük çoğunluğu kavram karikatürleri sayesinde kavram karikatürü kullanılmayan derslere göre derslere daha fazla katıldıklarını, eğlenerek anlatılan konuyu öğrendiklerini ifade etmişlerdir.

Öğrencilerin grup tartışmalarını başlatmada söz almakta çekincelerinin olup olmadığını araştırmak için öğrencilere “Grup tartışmaları sırasında söz almaya çekindiniz mi? Çekindiyseniz, nedenleri neler?”

sorusu yöneltilmiştir ve şu bulgulara ulaşılmıştır.”…çekindim; çünkü heyecanlıydım ve çok da canım istemiyordu.” “…hayır, çekinmedim. Konuyu diğer yöntemlere göre daha kolay öğrendim.”,”…hayır çekinmedim, oldukça kolaymış.”, “grup tartışmaları sırasında ben söz almaya çekinmedim; çünkü farklı kavram karikatürleri hakkında sürekli konuştuk, yani birbirimizden çekinmedik.”, “…hayır, sınıftan da kaynaklanıyor, sınıfımızda her söz alana saygı duyulup sessizce söz alan dinlenildiği için öyle bir durumumuz olmadı.”, “…grup tartışmaları sırasında söz almaya çekinmedim; zaten söz almaya alışkınım.”, “…evet, dalga geçecekleri düşünerek çekindim.”, “…öğretmenimiz bizi her zaman söz almamız için cesaretlendirir, destekler,söz aılrken hiç çekinmedim.”, “…söz alırken biraz utandım.”

şeklinde öğrenciler görüşlerini belirtmişlerdir. Alınan ifadelere göre; grup tartışmaları sırasında bazı öğrencilerin heyecanlandıkları ve kendileriyle dalga geçileceği korkusuyla söz almaya çekindikleri, bazı öğrencilerin ise söz alışkın oldukları ve sınıfta öğretmenin desteklemesinden cesaret alarak söz almaktan çekinmediklerini ifade etmişlerdir.

Öğrencilerin grup tartışmaları sırasında kavram karikatürleri sayesinde eski bilgilerini de kontrol etme imkânlarının olup olmadığı sorulmuştur. “…evet, oldu hem de onları kontrol edince daha iyi anladım, yani tekrar etmiş oldum.”,”…evet, oldu; çok sevindim.”, ”…motivasyonumu etkiledi, zevkli bir tarz.”,

“…geçmişte öğrendiklerimizle bütünleşince daha güzel oldu, konuyu tamamıyla daha iyi kavradım.”,

“…mesela biz bu sene elektrik konusunu işlemedik, geçen sene işlemiştik. Geçen seneki bilgilerimize dayanarak bunları yaptık.”, “…biz geçen sene 5. sınıfta elektrik konusunu öğrendik. Bu konuyu birazcık hayal meyal hatırlıyorum, ona göre birkaç şey söyledim. Kavram karikatürleriyle de geçen sene bir kitapta karşılaşmıştım. Kavram karikatürleriyle unuttuğum konuları eğlenerek,odrama yapar gibi farkına varmadan öğrendik.”, “…kavram karikatürleri sayesinde eski bilgilerimi kontrol etme imkanım oldu.” şeklinde öğrenciler görüşlerini belirtmişlerdir. Alınan ifadelere göre; kavram karikatürleri sayesinde öğrencilerin büyük çoğunluğu eski bilgilerini kontrol etme imkanlarını bulduklarını ifade etmişlerdir.

Öğrencilerin ders içi motivasyonunu belirlemek için öğrencilere “kavram karikatürleri ders içi motivasyonunuzu nasıl etkiler?” sorusu yöneltilmiştir ve şu bulgulara ulaşılmıştır. ”…dersimizi daha iyi anlayabiliyorum ve daha kolay oluyor.”, ”…motivasyonumu artırdı.”, “…derse katılımımda ve ödevleri zorlanmadan yapabilmem de etkiliyor.”,”…çok fazla etkili oldu.”, “…kavram karikatürleri daha çok derse katılmamı sağladı.”, “…ders içi motivasyonumun artmasına yardımcı oluyor.”, “…bence fendeki bütün konular grup çalışması olarak yapılmalı; çünkü mesela bir konuyu anlamadığımızda öğretmenimize soramıyoruz, utanıyoruz ama arkadaşımıza sorabiliyoruz, grup olarak çalışmamız daha aktif oldu, bilgilerimize bilgi kattık, “…çok iyi etkiledi.”, “…oldu; çünkü unuttuğum bilgileri de hatırladım.”, “…karikatürler, ders içi motivasyonumuzu bize her şeyi hatırlatarak etkilediler.” şeklinde öğrenciler görüşlerini belirtmişlerdir. Alına ifadelere göre; kavram karikatürleri öğrencilerin derse katılımlarının artmasına, ders içi motivasyonlarının artmasına katkı sağlamıştır.

Öğrencilere Fen ve Teknoloji dersinde kavram karikatürü kullanmanın konuların anlaşılmasındaki öğrenci açısından etkilerini belirlemek için “Fen ve Teknoloji dersinde kavram karikatürlerinin kullanımına ilişkin görüşlerin nelerdir?” sorusu yöneltilmiştir ve şu bulgulara ulaşılmıştır. “…bize yönelik yararları olumlu, eğlendiriyor, güldürüyor ve bilgiler veriyor.”, “…iyi bir şey bence ve buna gerek yok diyenler yanılıyor. Bence gerekli hem eğlence,hem bilgi tarafından., “…konuların içeriklerini daha iyi anlayabildim., ”…ilgimizi çektiğinden konuyu daha iyi anlamamızı sağlıyor.”,”…bence daha iyi bir şekilde anlamamız için olabilir.”,”…kullanılması ders için iyi oldu.,”…derste hem konuyu öğrendim, hem eğlendim.,”… bence eğlenceli, hem dersi daha iyi anlarız hem de ders eğlenceli geçer.”,”… Bence eğlenceli hem de dersler çok daha iyi dinlenmiş olur.”,”… ders için yapılan karikatürler bize bir faydası oluyor. Derslerimize katkı sağlıyor.”, “…çok güzel olur. Bence ödevler hep öyle yapılmalı.”,”…hazırlanan kavram karikatürlerini inceleyerek yazdıklarımızı anlayabiliyoruz.”,”… fen dersinde karikatürlerin kullanılması pekiştirme ve tekrar açısından çok yararlı oldu.”,”… bundan sonra hep böyle yapalım.”, ”…

kavram karikatürlerinin fen dersinde kullanılmasını çok istedim; çünkü eğlenceli şeyler derslerde olursa

(8)

o dersi çok iyi anlarız.”,”… çok iyi. Bizi eğlendirerek öğretiyor. Aklımda uzun süre kalmasına neden oluyor.”,”… kavram karikatürlerinin fen dersinde kullanılması çok iyi oldu. Çünkü dersi çok güzel anladım ve derslerimde başarılı oldum.”,”… fen ve teknoloji dersinde karikatürlerin kullanılması pekiştirme ve tekrar açısından çok yararlı oldu.”,”…” fen dersinde kullanmak çok güzel olur. Bence ödev olarak kavram karikatürleri çizmeye yönlendirilmeli, hep öyle yapılmalı.”,”… .bundan sonra hep böyle yapalım.“,”…kavram karikatürlerinin kullanılmasını çok istedim; çünkü ben eğlenceli şeyler dersimde olursa o dersi çok iyi anlarız.”,”… çok iyi. Bizi eğlendirerek öğretiyor. Aklımda uzun süre kalmasına neden oluyor.”,”… bence çok iyi oldu; çünkü her şey daha iyi aklımda kalıyor ve çok eğlenceli oluyor.”,”… çok iyi oldu; çünkü dersi daha iyi anlayabiliyorum.”,”… bence güzel çünkü dersi daha iyi anlıyorum.”,”… Bence o zaman dersler daha iyi geçer. Konu aklımızda kalır.”,”… fen dersinde kavram karikatürleriyle ders yapmak çok iyi.”, ”… çok güzel ve faydalı bir öğrenme materyali.”,”… fen teknoloji dersinde kavram karikatürlerini işlemek çok zevkli oluyor.” şeklinde öğrenciler görüşlerini belirtmişlerdir. Alınan ifadelere göre; Fen ve Teknoloji dersinde kavram karikatürü kullanılmasına yönelik yararları olarak eğlenerek, sıkılmadan, kalıcı şekilde öğrenme sağlaması, tekrar yapılırken kullanılma imkanı vermesi, kavram karikatürü kullanılan derslerin anlamayı kolaylaştırması bakımından olumlu olduğunu ve diğer derslerde de kavram karikatürü kullanmak istediklerini ifade etmişlerdir.

”Kavram karikatürlerinin kullanılmasına ilişkin görüşlerinin nedenlerini açıklar mısınız.” sorusu yöneltilmiştir ve şu bulgulara ulaşılmıştır. ”…bence güzel.”,”…derslerimize daha eğlence verdiğinden dolayı zekamızı geliştiriyor.”, “…eğlenceli olduğu için konuyu anlamamız kolay oluyor.”, “…kavram karikatürlerini kullanarak anlama daha kolay, unutmayarak tekrar tekrar öğretmene soru sormuyorum.”…konuyu daha iyi kavramamızı sağlamasından dolayı kavram karikatürlerini sevdim.”,

”… eğlenceli bir şekilde anlamamızı sağlıyor.”,”…konuları daha iyi anlayabiliyorum.,”… karikatürler çok eğlenceli geliyor.”,”…kavram karikatürlerini sevmemin nedeni; bana eğlenceli geliyor.”,”… derslerimize katkı sağlaması ve neşe dolu olması.”,”…güzel karikatürler olursa bence çok güzel olur.”,”…kavram karikatürleri anlamamıza çok yardımcı oluyor.”,”…derslerimiz açısından bize yarar sağladı.”,”… Dersin eğlenceli geçmesini çok sevdiğim için.“,”… kavram karikatürleri sayesinde dersi güzel anlayabiliyorum;

Çünkü her şeyi açık çok güzel anlayabilirim. “,…kavram karikatürleriyle desteklenerek konunun işlenmesi çok zevkli oluyor. Sanırım hazırlanması çok zor oluyor.”,”… kavram karikatürleri çok iyi olduğunu düşünüyorum; çünkü öyle şekilde aklımızda daha iyi kalıyor.”,”… derste çok iyi anlayamazken kavram karikatürleriyle daha iyi anladım.”,”… görüşlerim güzel; çünkü dersler çizim olarak daha iyi anlaşılır ve aklımızda kalır.”,”…bence çok iyi olmuş. Çünkü derslere daha çok önem verildi.”,”… .kavram karikatürleriyle daha iyi anlayabiliyorum.”,”…çünkü daha iyi anlayabiliyorsun.”,”…konuyu daha iyi anlayabildim.”,”… zevkli ve eğlenceli ders anlatıyor. Anlatması da kolay oluyor.” şeklinde öğrenciler görüşlerini belirtmişlerdir. Alınan ifadelere göre öğrenciler; kavram karikatürlerini eğlenceli, ilgi çekici bulduklarını, konuların anlaşılmasını kolaylaştırdığını, derslerine katkı sağladığını, öğrendikleri konuların kalıcılığını artırdığı için kavram karikatürleriyle desteklenen dersleri işlemekten diğer derslere göre çok daha fazla keyif aldıklarını ifade etmişlerdir.

Öğrencilere “Fen ve Teknoloji dersinde kavram karikatürlerinin kullanımının sana yararı oldu mu?”

sorusu yöneltilmiştir ve şu bulgulara ulaşılmıştır. ”…öğrendiklerimiz aklımızda kaldığı için faydalı oldu.”

”…konuyu daha iyi anladım.”, “…bence çok iyi olur.”, “…mutlaka,karikatürler sayesinde zekamız daha da ilerledi.”, “…bana yararı oldu; çünkü akılda belli bir şeyler kalıyor.”, “biraz bir şeyler anladım.”,

“…evet oldu.,”…konuyu kavramamı sağladı.”,”fen ve teknoloji dersinde kavram karikatürlerini kullanarak işlediğimiz ders oldukça eğlenceliydi ve o konuyu daha iyi kavradım.,”…kavram karikatürlerinin bana yararı oldu.,”…evet oldu,kavram karikatürleri hem eğlendirici,hem öğretici.,”…oldu,konuyu daha eğlenceli şekilde öğreniyoruz;çünkü kavram karikatürleri öğreticidir.,”…

oldu ve dersi daha iyi anladım.”,”… evet, derslerime faydası oldu.”,”… oldu. Derslerimde yararı oldu.

Daha güzel anladım.”, ”… yararı oldu, derslerimde bana yardımcı oldu.”,”… evet oldu. Çünkü dersleri çok iyi öğretiyor.”,”… yararı oldu. Çünkü görsellerle daha iyi yararlandım.”,”… evet, hepsi daha kolay aklımda kaldı.”,”… Evet, hep öğrendim.”,”… oldu, öğretmenin kavram karikatürleriyle destekleyerek konuyu anlatmasını daha iyi anladım.”,”… evet çünkü dersi daha çok önem vermeye başladım.”

şeklinde öğrenciler görüşlerini belirtmişlerdir. Alınan ifadelere göre öğrenciler; konuyu kavramaları, eğlendirmesi, öğretici, görsel olması, öğrenilen konunun kalıcılığını artırması ve zekalarının geliştiğini düşünmeleri açısından fen ve teknoloji dersinde kavram karikatürü kullanılmasının faydalı olduğunu ifade etmişlerdir.

(9)

Öğrencilere “Kavram karikatürlerinin hangi derslerde uygulanmasının faydalı olacağını düşünüyorsun?

sorusu yöneltilerek son olarak öğrencilere önerileri ve eleştirileri ve uygulamayla ilgili düşünceleri sorulmuştur: “…diğer derslerde de olmasını isterdim.” “… çok güzel bir yöntem, kavram karikatürlerini çok sevdim.”, …çok öğretici ve bilgilendirici.”, “kavram karikatürleri çocuklar için iyi bir şey.”, “kavram karikatürlerini ben de tasarlamak istiyorum. Ben de diğer kişiler gibi kavram karikatürler tasarlayacağıma, tasarlamaktan zevk alacağıma inanıyorum.”, ”…karikatürler çok şey öğretti.”,

“…kavram karikatürleri, derslerde başarılı olmamı sağlıyor.”,”…kavram karikatürleri kullanılarak anlatılan elektrik konusu, daha kalıcı oldu.”, “kavram karikatürleri öğrenciler için oldukça önemli bir öğrenme aracı.”,”…öğretmenim sayesinde öğrendim.”, “…hayır; çünkü diğer derslerde anlayamam gibi geliyor.”, “…kavram karikatürleriyle ders işlemeyi herkes denesin, çok faydalı.”, “…bütün derslerde olasını isterdim. Çünkü bize faydaları çok oluyor.”, “…kullanılması gerekli bence, fakat bu sadece fen dersi için değil diğer dersler için de gerekli.”, “…evet kullanılmasını isterdim;ama kavram karikatür kahramanlarından biri de ben olmak isterdim,bu benim eminim ki daha iyi anlamama neden olacaktır.”, “…kullanılması iyi olur.”, “…konuyu anlamak için isterdim.”,”…her derste uygulanmasını istemezdim.,”…”…evet isterdim;çünkü konuyu daha iyi anlayabilir ve ders de eğlenceli geçerdi.,”…isterdim; çünkü o zaman dersleri daha eğlenceli işlerdik.,”… çok iyi olurdu. Çünkü çok güzel anlardım ve derslerimde başarılı olurdum.”,”… evet isterdim çünkü ders daha iyi anlaşılıyor ve ders çok eğlenceli oluyor.”,”… evet isterdim. İyi olurdu.”,”… evet isterdim; çünkü çok güzel oluyor. Hem dersler anlaşılıyor.”,”… diğer derslerde de uygulanmasını isterdim.”,”… çok fazla isterdim; çünkü eğlenceli dersleri ben çok severim, daha güzel anlarım.”,”… Evet;çünkü çok yardım ediyor. Çok yararı oldu.”,”…

evet isterdim; çünkü dersi daha iyi anlardım.”,”… evet isterim; çünkü konu aklımda kalıyor ve daha iyi anlıyorum.”,”… evet isterdim; çünkü öyle hem zevkli olur. Hem de derse daha önem veririm, dersi daha iyi anlarım.”,”… evet; çünkü diğer derslerde de yararlı olacağını anlıyorum.” şeklinde öğrenciler görüşlerini belirtmişlerdir. Alınan ifadelere göre öğrenciler; elektrik konusunu bu yöntemle daha iyi kavradıklarını, derslerdeki başarılarını artırdığını, fen ve teknoloji dersi yanında diğer branştaki öğretmenlerinin de kavram karikatürleri gibi eğlenceli görsel araçlarla dersi işlemelerini istediklerini, konunun anlaşılması zor ve sıkıcı olduğu düşünülen tüm derslerde kavram karikatürlerinin kullanılmasının faydalı olacağını düşündüklerini ifade etmişlerdir.

8. SONUÇ VE ÖNERĠLER

Kavram karikatürleri, öğrencileri tartışmaya teşvik etmek ve öğrenenlerin fikirlerini ortaya çıkarmak için bir başlangıç noktası olarak düşünülebilir (Bing ve Tam, 2003). Öğrencilerin bu teknik yardımıyla derse katılımının arttırılabileceği düşünülmektedir.

Günümüzde okullarda uygulanan yapılandırmacı yaklaşıma göre düzenlenmiş Fen ve Teknoloji derslerinde, öğrencilerin derse katılımını sağlamada kavram karikatürleri gibi eğlenceli görsel tekniklerin kullanılması gerekmektedir.

Kavram karikatürleri, öğrencileri tartışmaya teşvik etmek ve öğrenenlerin fikirlerini ortaya çıkarmak için bir başlangıç noktası olarak düşünülebilir (Bing ve Tam, 2003). Öğrencilerin bu teknik yardımıyla derse katılımının arttırılabileceği düşünülmektedir

Keogh ve Naylor (1999), öğrenme ortamlarında kavram karikatürlerinin kullanımına ilişkin yaptıkları çalışmada veri grubu olarak öğretmenleri, öğretmen adaylarını ve ilköğretim çağındaki öğrencileri kullanmışlardır. Veriler öğretmenlerin, öğretmen adaylarının ve öğrencilerin kavram karikatürleri hakkında yüksek düzeyde olumlu düşündüklerini ortaya koymuştur.

Kavram karikatürleri eğlenceli olmalarının yanı sıra, aynı zamanda öğretme ve öğüt vermek için güçlü birer araç oldukları ve çocuklar tarafından kolayca algılanabilindiği için etkili bir öğretim materyali olabilmektedir. Öğrencilerimizin öğretim süreci içinde aktif rol almalarını sağlamak ve onların yaratıcılığını, eleştirel ve sorgulayıcı düşünme becerilerini geliştirmek istiyorsak bir öğretim materyali olarak karikatürleri derslerimizde sıklıkla kullanmamız gerekmektedir.

Görüşme sorularından elde edilen bulgulara göre ise;

- öğrencilerin derse olan ilgi ve dersi dinleme isteklerinde artış gözlenmiştir, - öğrencilerin derse yönelik motivasyonlarında artma görülmüştür,

- öğrenciler derste söz almaya daha isteklilerdir,

(10)

-kavram karikatürlerini çok dikkat çekici ve eğlenceli olduğunu ,öğrendikleri konunun kalıcılığını artırdığını belirtmişleridir,

-öğrenciler ders içinde daha çok fikir beyan edip, söz hakkı almışlardır,

-sıkılmadan, kalıcı şekilde öğrenme sağlaması, tekrar yapılırken kullanılma imkanı vermesi, kavram karikatürü kullanılan derslerin anlamayı kolaylaştırması bakımından fen ve teknoloji dersinde kullanılmasının faydalı olduğunu,

- Fen ve Teknoloji dersi yanında diğer branştaki öğretmenlerinin de kavram karikatürleri gibi eğlenceli görsel araçlarla dersi işlemelerini istediklerini, kullanabilecekleri öğretilebilirse bunu tüm yaşantılarına adapte edip gelecekte de olaylar karşısında çok yönlü düşünmelerini sağlayabiliriz.

Yurt dışındaki literatür incelendiğinde kavram karikatürleri ile ilgili araştırmalar ve projeler bulunmaktadır. Ülkemizde de bir an önce bu konuyla ilgili araştırma ve projeler genişletilmelidir.

Kavram karikatürleri sadece ilköğretim ya da lise öğretimi sırasında değil öğretmen eğitimi yapan üniversitelerde de kullanılmalıdır. Ayrıca tüm öğretmen adaylarının kavram karikatürleri hakkında bilgilendirilmesi ve uygulamalar yapmaları sağlanmalıdır.

Özellikle sosyal bilgiler, fen ve teknoloji eğitimi gibi derslerde, karikatürler ve kavram karikatürleri iyi bir araç olarak değerlendirebilme potansiyelini taşımaktadır. Günümüzde araştırmacılar öğretmenlere öğrenmenin kalıcılığını sağlamak amacıyla karikatürleri derslerine eklemelerini önermektedir. Karikatür sanatının eğitim sürecinde önemli bir yere sahip olduğunu gösteren, bir öğrenme aracı olarak kullanılmasını destekleyen birçok araştırma mevcuttur (Özalp 2006; Kılınç, 2008; Rule ve diğerleri 2008; İnel ve diğerlerinin 2009; Köseoğlu, 2009; Özşahin 2009; Aksoy ve diğerleri 2010, Seçgin ve ark. 2010).

Öğrenciye farklı olmayan hayat yaşantıları sağlayan yazılı ve diğer çeşitli öğretim gereçleri, öğrencinin sonradan belli bir bilgi alanına ilişkin sistematik kavramlar geliştirmede kullanabileceği çok çeşitli temel hayat kavramlarının gelişmesine yol açabilir (Alkan & Kurt, 2006).

Ögretmenlerin fen ve teknoloji dersinde kullandıkları etkinliklerin programda belirtilen ve ders kitaplarında açıklanan etkinliklerle sınırlandırılmaması, ögrencilerin ön bilgilerini ortaya çıkarmada farklı yaklasımları kullanabilmesi, bu amaçla ögretmenlerin bu konuda hizmet öncesi ve hizmet içi egitimler yoluyla donanımlı hale getirilmesi önerilmektedir.

KAYNAKÇA

1. Adler,S., (2008). The Education of Social Studies Teachers. Handbook of Research in Social Studies Education, Levstik, L.S.&Tyson,C.A.(Ed). pp.329-351, New York: Taylor&Francis

2. Aksoy, B. K. Karatekin, Z. Kuş ve Ö.F. Sönmez, (2010). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karikatür Kullanımının Öğrencilerin Akademik Başarısına Etkisi, Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu, Elazığ.

3. ALKAN, C. ve KURT, M. (2006). Özel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.

4. ANDERSON, C. V. and E. I. SMITH (1987). Teaching Science,Educator’s Handbook: A Research Perspective. New York: Longman.

5. Balım, A. G., İnel, D. ve Evrekli, E. (2008). Fen Öğretiminde Kavram Karikatürü Kullanımının Öğrencilerin Akademik Başarılarına ve sorgulayıcı Öğrenme Becerileri Algılarına Etkisi.

İlköğretim Online. 7(1), 188-202.

6. Bing K. W. ve Tam, C. H. (2003). A Fresh Look at Cartoons as a Media of Đnstruction in Teaching Mathematics and Science in Malaysian Schools: A Hands-on Experience. ELTC, Malaysia:

Conference: Managing Curricular Change.

7. Ceylan, H. (2008). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersinde Altıncı Sınıf Öğrencilerine Elektrik Konusunun Öğretiminde Kavramsal Değişim Yaklaşımının Öğrenci Başarısına ve Tutumuna Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

8. ÇİLENTİ, K. (1998). Eğitim Teknolojileri ve Öğretim. (Altıncı Baskı). Ankara: Kadıroğlu Matbaası.

Pegem A Yayıncılık.

(11)

9. Demir,Y.(2008). Kavram Yanılgılarının Belirlenmesinde Kavram Karikatürlerinin Kullanılması.

(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü.

10. Dikici, A.,Türker, H., Özdemir, G.(2010). Ç.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi: 39 (2010), 100-128

Kutlu, Ö. (2005). Yeni İlköğretim Programlarının Öğrenci Başarısındaki Gelişimi Değerlendirme Boyutu Açısından İncelenmesi. Eğitimde Yansımalar: VIII Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ss. 64-71. Kayseri.

11. Ekiz, D. (2003). Eğitimde Araştırma Yöntem ve Metodlarına Giriş. Ankara: Anı Yayıncılık. 55-72.

12. Eşme, İ. (2003). Fen Bilgisini Niçin Öğreniyoruz? Nasıl Öğrenmeliyiz? Abece Eğitim ve Ekin Dergisi, Sayı: 200, 8-10.

13. Güç &Aycan (2009),Uluslararası 5. Balkan Eğitim ve Bilim Kongresi / The 5th International Balkan Education and Science Congress / 1-3 EKİM 2009 / OCTOBER 01-03, 2009 Edirne-TÜRKİYE / Edirne-TURKEY

14. Kılınç, A. (2008). “Öğretimde Mizahi Kavramaya Dayalı Bir Materyal Geliştirme Çalışması: Bilim Karikatürleri”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

15. Naylor, S. & Keogh, B. 1999. Constructivism in the classroom: Theory into Practice. Journal of Science Teacher Education,10 (2), 93–106.

16. Özalp, I. (2006). “Karikatür Tekniğinin Fen ve Çevre Eğitiminde Kullanılabilirliği Üzerine Bir Araştırma.” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.

17. Özgüven, İ. E. (1998). Psikolojik Testler. Ankara: PDREM Yayınları.

18. Özşahin, E. (2009). Karikatürlerle Coğrafya Öğretimi, Marmara Coğrafya Dergisi, 20(7),101-122, İstanbul.

19. Özüredi, Ö (2009). Kavram Karikatürlerinin İlköğretim 7. sınıf Fen ve Teknoloji Dersi, İnsan ve Çevre Ünitesinde Yer Alan “Besin Zinciri” Konusunda Öğrenci Başarı Üzerindeki Etkisi.

Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa:Celal Bayar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.

20. Punch, K. F. (2006). Sosyal Araştırmalara Giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi.

21. RULE, A.C., Sallis, D.A., and Donaldson, J.A. (2008). Humorous Cartoons Made By Preservice Teachers

For Teaching Science Concepts To Elementary Students: Process And Product. Annual Graduate Student Research Symposium (Apr 7) Cederfalls.

22. Seçgin, F., Yalvaç, G., Çetin, T. (2010). İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Karikatürler Aracılığıyla Çevre Sorunlarına İlişkin Algıları, International Conference on New Trends in Education and Their Implications 11-13 November, 2010 Antalya-Turkey.

23. Stephenson, P., & Warwick, P. (2002). Using Concept Cartoons to Support Progression in Students’ Understanding of Light. Physics Education, 37(2), 135-141.

24. İnel, D., A. G. Balım ve E. Evrekli (2009), Fen ve Teknoloji Öğretiminde Kavram Karikatürü Kullanımına İlişkin Öğrenci Görüşleri, Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, (EFMED), 3( 1), 1-16.

25. Kabapınar, F. (2005a). Effectiveness of Teaching Via Concept Cartoons From the Point of View of Constructivist Approach. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi. 5 (1). 135- 146.

26. Kılınç, A. (2008). “Öğretimde Mizahi Kavramaya Dayalı Bir Materyal Geliştirme Çalışması: Bilim Karikatürleri”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

(12)

27. Keogh, B., Naylor, S., 1999. Concept Cartoons, Teaching and Learning in Science: An Evaluation.

International Journal of Science Education, 21 (4), 431-446.

28. Köseoğlu, M. (2009). “Sosyal bilgiler dersinde karikatür kullanımını eleştirel düşünmeye etkisi.”

(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.

29. Kutlu, Ö. (2005). Yeni İlköğretim Programlarının Öğrenci Başarısındaki Gelişimi Değerlendirme Boyutu Açısından İncelenmesi. Eğitimde Yansımalar: VIII Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ss. 64-71. Kayseri.

30. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

31. Şencan, H. (2005). Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.