DOĞU LADİNİ, TOROS SEDİRİ, ANADOLU KARAÇAMI, BOYLU ARDIÇ, KOKULU ARDIÇ VE DİKEN ARDIÇ
FİDANLARININ STRES ETMENLERİNE DAYANMA YETENEKLERİ
Prof.Dr. Musa Genç* Arş.Gör. Ayşe Deligöz*
Orm. Müh. H. Cemal Gültekin**
*Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi, Isparta.
**Çevre ve Orm.Bakanlığı, Eğirdir Orm.Fidanlığı, Eğirdir–Isparta.
Ladin Sempozyumu, 20-22 Ekim 2005, Trabzon
AMACIMIZ
¾¾
Orman varl Orman varl ığı ığı m m ı ı z 20,7 milyon hektard z 20,7 milyon hektard ı ı r. Bunun r. Bunun 11,4 milyon hektar
11,4 milyon hektar ı ı ormans ormans ı ı z a z a ğ ğ a a ç ç land land ı ı rma rma sahas
sahas ı ı d d ı ı r. r.
¾¾
Tü T ürkiye rkiye ’de orman olmas ’ de orman olmas ı ı gereken yerlerde bugü gereken yerlerde bug ün n tar tar ı ı m yap m yap ı ı lmakta, bu alanlar otlak olarak lmakta, bu alanlar otlak olarak
kullan
kullan ı ı lmaktad lmaktad ı ı r. Ancak verim olduk r. Ancak verim olduk ç ç a d a d ü ü ş ş ü ü kt kt ü ü r . r .
¾¾
Ayr Ayr ıca, bu sahalar ı ca, bu sahalar ın neredeyse tamam ı n neredeyse tamamı ı erozyon erozyon zarar
zarar ı ı na maruzdur. Yine bu alanlar na maruzdur. Yine bu alanlar ı ı n en az yar n en az yar ı ı s s ı ı
s s ı ı cak ve so cak ve so ğ ğ uk uk – – kurak ku kurak ku ş ş akta yer almaktad akta yer almaktad ı ı r. r.
AMACIMIZ
¾ ¾ Kurakl Kurakl ı ı k, T k, T ü ü rkiye i rkiye i ç ç in, orman yeti in, orman yeti ş ş tirmede tirmede belirleyici fakt
belirleyici fakt ö ö rd rd ü ü r. r.
¾ ¾ K K ü ü resel resel ı ı s s ı ı nma, bu alanlarda yap nma, bu alanlarda yap ı ı lacak lacak yapay gen
yapay gen ç ç le le ş ş tirme ve a tirme ve a ğ ğ a a ç ç land land ı ı r r ı ı lma lma ç ç al al ış ış malar malar ı ı n n ı ı daha da zorla daha da zorla ş ş t t ı ı rmaktad rmaktad ı ı r. r.
¾ ¾ T T ü ü r se r se çene ç ene ğ ğ imiz de giderek azalmaktad imiz de giderek azalmaktad ı ı r. r.
Çü Çü nk nk ü ü , kurakl , kurakl ı ı k stresi, do k stresi, do ğ ğ al al - - yapay yapay
gen gen ç ç le le ş ş tirme ve a tirme ve a ğ ğ a a ç ç land land ı ı rmalarda gen rmalarda gen ç ç lik lik - -
k k ü ü lt lt ü ü r r ö ö l l ü ü mlerinin mlerinin ö ö nemli bir nedenidir. nemli bir nedenidir.
Acilen yapmam
Acilen yapmam ı ı z gereken ara z gereken ara ş ş t t ı ı rmalardan rmalardan birisi de, ormanlar
birisi de, ormanlar ı ı m m ı ı zdaki do zdaki do ğ ğ al bitki al bitki taksonlar
taksonlar ı ı n n ı ı n n , farkl , farkl ı ı nedenlerle olu nedenlerle olu ş ş an stres an stres ko ko ş ş ullar ullar ı ı na dayan na dayan ı ı kl kl ı ı l l ı ı k d k d ü ü zeylerini tespit zeylerini tespit
etmektir.
etmektir.
• • Çü Çü nk nk ü ü , , ye ye ş ş erim erim d d ö ö nemindeki su nemindeki su eksikli
eksikli ğ ğ i, gen i, gen ç ç le le ş ş tirme ve tirme ve
a a ğ ğ a a ç ç land land ı ı rma ba rma ba ş ş ar ar ı ı s s ı ı n n ı ı ö ö nemli nemli ö ö l l çü çü de d de d ü ü ş ş ü ü rmektedir. rmektedir.
• • T T ü ü r se r se ç ç imi, imi, ç ç evre ile uyumlu evre ile uyumlu de de ğ ğ ilse, fidanlar farkl ilse, fidanlar farkl ı ı stres stres
etmenlerinden daha fazla zarar
etmenlerinden daha fazla zarar
g g ö ö rmektedir. rmektedir.
Strese dayan Strese dayan ı ı kl kl ı ı l l ı ı k analizlerinde, bitki k analizlerinde, bitki su potansiyeli bile
su potansiyeli bile ş ş enlerinin enlerinin belirlenmesi, fidan tazeli
belirlenmesi, fidan tazeli ğ ğ ini ve tutma ini ve tutma ba ba ş ş ar ar ı ı s s ı ı n n ı ı duyarl duyarl ı ı tahmin etme olana tahmin etme olana ğı ğı
vermektedir.
vermektedir.
Bitki su potansiyeli bile Bitki su potansiyeli bile ş ş enlerinden enlerinden solma noktas
solma noktas ı ı ndaki su potansiyeli, ndaki su potansiyeli, fidanlar
fidanlar ı ı n d n d ü ü ş ş ü ü k s k s ı ı cakl cakl ı ı klara ve kurakl klara ve kurakl ı ı k k stresine dayan
stresine dayan ı ı kl kl ı ı l l ı ı klar klar ı ı n n ı ı belirtti belirtti ğ ğ i i i i ç ç in, in, onlar
onlar ı ı n dikilebilirli n dikilebilirli ğ ğ ine karar vermede ine karar vermede temel kriter olarak kabul edilmektedir.
temel kriter olarak kabul edilmektedir.
Bu Bu ç ç al al ış ış mam mam ı ı zda, do zda, do ğ ğ al orman a al orman a ğ ğ ac ac ı ı t t ü ü rlerimizden rlerimizden
• • Do Do ğ ğ u lâdini, u lâdini,
• • Toros sediri, Toros sediri,
• • Anadolu kara Anadolu kara ç ç am am ı ı , ,
• • Boylu (boz) ard Boylu (boz) ard ıç ı ç, ,
• • Kokulu ard Kokulu ard ı ı ç ç ve ve
• • Diken ard Diken ard ı ı ç ç fidanlar
fidanlar ı ı nda, durgun d nda, durgun d ö ö nemdeki solma nemdeki solma noktas
noktas ı ı ndaki su potansiyeli de ndaki su potansiyeli de ğ ğ erleri erleri belirlenip, bu t
belirlenip, bu t ü ü rlerin kurakl rlerin kurakl ı ı k ve d k ve d ü ü ş ş ü ü k k
s s ı ı cakl cakl ı ı k streslerine kar k streslerine kar şı şı dayan dayan ı ı kl kl ı ı l l ı ı k seviyeleri k seviyeleri tespit edilmeye
tespit edilmeye ç ç al al ışı ışı lm lm ış ış t t ı ı r. r.
Materyal ve Y
Materyal ve Y ö ö ntem ntem
Of Orman Fidanlığında yetiştirilen;
¾ Şaşırtılmamış
¾ Sonbaharda,
¾ İlkbaharda ve
¾ Yaz ortasında şaşırtılmış Çataldere-Maden orijinli dört yaşındaki çıplak köklü
Doğu lâdini fidanları,
Eğirdir Orman Fidanlığında yetiştirilen;
9 2+0 yaşlı Anadolu karaçamı (Eğirdir), 9 1+0 yaşlı Toros sediri (Kapıdağ),
9 1+0 yaşlı Boylu ardıç Çamdağ), 9 1+1 yaşlı Kokulu ardıç (Çamdağ) 9 1+0 yaşlı Diken ardıç (Çamdağ)
tüplü fidanları
kullan
kullanıılmlmışışttıır.r.
Materyal ve Yöntem
Çalışmada kullanılan fidanlardan bazıları
Temel Yaklaşım
Solma noktasıSolma noktasındaki su potansiyeli dendaki su potansiyeli değğerleri, erleri, hhüücrenin su kaycrenin su kayııplarplarıı bakbakıımmıından geri ndan geri
dödönnüüşşüü olmayan düolmayan düzeyini gzeyini gööstermekte, stermekte, ööllüüm ya da kurumanm ya da kurumanıın ban başşladladığıığı ssıınnıırrıı oluşoluşturmaktadturmaktadıır.r.
Solma noktasSolma noktasıındaki su potansiyeli ne kadar ndaki su potansiyeli ne kadar düdüşşüük olursa, ele alk olursa, ele alıınan tnan tüürrüün sn söökküümm--tataşışıma ma ve dikim s
ve dikim süürecinde olurecinde oluşşan stres an stres etmenlerine, dona ve kurakl
etmenlerine, dona ve kuraklığığa, dikimin a, dikimin ardardıından olundan oluşşacak muhtemel mekanik acak muhtemel mekanik
baskıbaskılara karlara karşışı direndirenççleri de o öleri de o öllçüçüde yde yüüksek ksek olmaktad
olmaktadıır.r.
Temel Yaklaşım
Bu nedenle, araştırmamız, “solma
noktasındaki su potansiyeli” değerleri üzerine oturtulmuştur.
“Solma noktasındaki su potansiyeli”
değeri ise, “basınç-hacim eğrisi yöntemi” ile tespit edilmiştir.
Ölçümler 10-16 Ocak 2005 tarihleri
arasında yapılmıştır.
Materyal ve Yöntem
• Ölçümler PMS Inst. “Basınç Odası Cihazı”
kullanılarak
yapılmıştır.
1- Sürgün 2- Kauçuk conta 3- Basınç odası 4- Tüp 5- Su kabarcığı 6- Manometre 7- Işıklı büyüteç
8- Plastik kapçık
Basınç odası cihazının şematik görünüşü ve basınç odası tekniğinin uygulanışı
(Yahyaoğlu 1987’den).
Materyal ve Yöntem
Materyal ve Yöntem
•• Her bir tüHer bir türde trde tüüplerinden plerinden sösökkülen 5 adet ülen 5 adet öörnek fidan rnek fidan temizlenip kurulanm
temizlenip kurulanmıştıştıır. r.
•• Örnek fidan, kÖrnek fidan, köök bok boğğazazıı hizas
hizasıından veya fidanından veya fidanın n sadece terminal s
sadece terminal süürgrgününüü, , keskin bir makasla ve
keskin bir makasla ve
püpürrüüzszsüüz, hafif ez, hafif eğimli bir ğimli bir yüyüzeyle kesilmizeyle kesilmişştir.tir.
•• Takiben, 0,0001 gr Takiben, 0,0001 gr duyarl
duyarlııllıkta tartıkta tartıılılıp, p, örneklerin taze aörneklerin taze ağığırlırlık k değdeğerleri saptanmerleri saptanmışışttıır.r.
Materyal ve Yöntem
• • Daha sonra, tam doygun hale getirmek Daha sonra, tam doygun hale getirmek i i ç ç in, bitki in, bitki ö ö rnekleri saf su i rnekleri saf su i ç ç ine ine
koyularak, oda s
koyularak, oda s ı ı cakl cakl ığı ığı nda ve karanl nda ve karanl ı ı k k bir ortamda 24 saat bekletilmi
bir ortamda 24 saat bekletilmiş ş tir. tir.
• • Ardı Ard ından, ndan, ö ö rneklerin doygun haldeki rneklerin doygun haldeki a a ğı ğı rl rl ı ı klar klar ı ı ö ö l l çü çü lm lm ü ü ş ş t t ü ü r. r.
• • Fidan Fidan ö ö rneklerinden 0 ve en fazla 1,5 rneklerinden 0 ve en fazla 1,5 barl barl ı ı k su potansiyeline sahip olan; yani k su potansiyeline sahip olan; yani
tam doygun haldeki 3 tanesi, B
tam doygun haldeki 3 tanesi, B- -H H
e e ğ ğ risi risi ç ç ı ı karmak i karmak i ç ç in kullan in kullan ı ı lm lm ış ış t t ı ı r. r.
Materyal ve Yöntem
• Ölçümler için, tam doygun olarak kabul edilen fidan örneğinin kesim yerinden itibaren yaklaşık 3 cm’lik kısmı, iğne yapraklardan temizlenmiştir.
• Sonra, bu kesim yerinden itibaren 1 cm’lik kısımdaki kabuk soyularak ksilem
açığa çıkarılmıştır.
Materyal ve Yöntem
• Bitki örneği hemen cihaza yerleştirilip, tüpün vanası açılarak;
bitki parçacığının kesit yüzeyinde su kabarcığı belirinceye kadar, cihazın
odacığına basınç
dolması sağlanmıştır.
Materyal ve Yöntem
• Kesit yüzeyi ışıklı el büyüteci ile
gözlenirken, su
çıktığı anda, cihazın vanası kapatılmış ve manometreden oda içindeki havanın
basıncı okunmuştur.
(Cleary ve Zaerr 1984’den)
Materyal ve Yöntem
• “Basınç-Hacim Eğrisi Yöntemi” kapsamında, çalışma, 3 er barlık basınç kademeleri ile, gerektiğinde 25 nokta alınıncaya kadar sürdürülmüş,
• Her basınç kademesinde fidan örnekleri 10 ar dakika süre ile bekletilmiş ve bu sırada örnekten çıkan öz suyu, plastik kapçıklar içine yerleştirilmiş filtre kağıdı ile toplanmıştır.
• Ardından, bu plastik kapçık tartılmış ve darası çıkarılarak preslenen öz su miktarı saptanmıştır.
Materyal ve Yöntem
• Her basınç uygulaması sonrasında
sürgün örnekleri üzerindeki basınç 10- 15 bar düşürülerek; içsel su
gerilimlerinin düzenlenmesi amacıyla ikişer dakika beklenmiştir.
• Son safhada, önce örneğin ölçüm sonu taze ağırlığı; daha sonra, fırın kurusu ağırlığı (24 saat 105 °C)
belirlenmiştir.
Materyal ve Yöntem
99 Uygulamada, basUygulamada, basıınnçç--hacim hacim eeğğrisinin doğrisinin doğru ru ççizilebilmesi izilebilmesi içiçin, in, ““eeğrinin doğrinin doğruya ğruya
ddöönünüşşttüüğğüü noktadan itibaren noktadan itibaren en az 5 adet, bas
en az 5 adet, basıınnçç kademesine ait
kademesine ait ööllçüçüm m
değdeğerinin bulunmaserinin bulunmasıı ilkesi”ilkesi”ne ne sadsadık kalık kalınmınmışışttıır. r.
99 Her tHer tür iür iççin ayrin ayrıı ayrıayrı ççizilen izilen basbasınınç-ç-hacim ehacim eğğrisi risi
yardyardımımııyla, ortalama su yla, ortalama su potansiyeli bile
potansiyeli bileşşenleri tespit enleri tespit edilmi
edilmişştir.tir.
Sonuç
Tablo 1. Araştırılan orman ağacı türlerinde basınç-hacim (B-H) eğrisi analizi yöntemi ile belirlenen su potansiyeli parametreleri
Ψπzt (- Bar) Ψπο (- Bar)
Ort. OSH Ort. OSH
Boylu ardıç 3 -32.28 0.87 -14.37 0.41
Kokulu ardıç 3 -27.65 1.69 -12.51 0.79
Diken ardıç 3 -25.88 0.88 -15.65 1.35
Anadolu karaçamı 3 -26.88 1.33 -12.70 0.99
Toros sediri 3 -31.63 1.94 -17.82 0.97
Doğu ladini (Kontrol) 4 -17.88 2.64 -07.35 1.38
Doğu ladini (SB) 4 -25.67 1.69 -13.36 0.56
Doğu ladini (İB) 4 -27.72 1.03 -11.10 1.56
Doğu ladini (YZ) 4 -24.60 1.07 -9.87 0.94
Türler Örn. S.
ΨπztΨπzt ::Solma noktasıSolma noktasındaki ndaki osmatikosmatik potansiyel; ποpotansiyel; πο: : Doygun haldeki Doygun haldeki osmatikosmatik potansiyel
potansiyel
Sonu Sonu ç ç
Araştırmamızda, doygun haldeki osmatik
basınç değerleri (Ψπο), solma noktasındaki osmatik potansiyel değerlerinden (Ψπzt)
yaklaşık 10-18 bar daha yüksek değerlerle, türlere göre - 7.4 ve - 17.8 bar arasında
değişmiştir.
Doygun haldeki osmatik potansiyel değeri, hücre çeperi elastikiyeti ile birlikte kuraklığa direnç konusunda iyi bir gösterge olup, bu
değerin düşük olması oranında, fidanın kuraklık etmenlerine karşı direncinin de arttığını
söylemek mümkündür.
Sonuç
VK SD. KT. KO. F. Oranı
İşlemler a Yineleme Hata
3 3 9
217.866 20.177 124.674
72.622 6.726 13.853
5.242*
0.486 ns
Türler b Yineleme Hata
4 2 8
100,984 1.603 57.834
25,246 0.801 7.229
3.492*
0.111 ns
Tablo 2. Doğu lâdinia ve Akdeniz kökenli türlerb için solma noktasındaki su potansiyeli (Ψπzt) değerlerine göre varyans analizi sonuçları.
Sonuç
Tablo 3. Doğu lâdinia ve Akdeniz kökenli türlerb için solma noktasındaki su potansiyeli (Ψπzt) değerlerine göre Duncan Testi sonuçları
Duncan Testi sonuçlarıa-b İşlemlera Ort. Homojen Gruplar İlkbahar Ş. -27.72 *
Sonbahar Ş. -25.67 * Yaz Ş. -24.60 *
Kontrol -17.88 * Önem D. .285 1.00 Türlerb Ort. Homojen Gruplar Boylu ardıç -32.28 *
Toros sediri -31.63 *
Kokulu ardıç -27.65 * * A.Karaçamı -26.88 *
Diken ardıç -25.88 * Önem D. .416 .050
Sonuç
Solma noktas
Solma noktasıındaki su potansiyeli dendaki su potansiyeli değerlerine ğerlerine ggööre, Dore, Doğğu lâdininde,u lâdininde,
ŞŞaaşışırtrtıılmlmışış fidanlar arasfidanlar arasıındaki farklndaki farklııllııklar, klar, istatistiksel bak
istatistiksel bakıımdan ömdan önemsiz bulunmunemsiz bulunmuşştur.tur.
Ancak, en düAncak, en düşşüük su potansiyeli değk su potansiyeli değerini erini ilkbahar
ilkbahar şşaşıaşırtmasrtmasınaına ait fidanlar gait fidanlar gööstermekte stermekte olup, de
olup, değğiişşik stres koik stres koşşullarullarıına dayanna dayanııklklııllıık k
bakıbakımmıından ilk sndan ilk sııradarada geldiklerini sgeldiklerini sööyleyebiliriz. yleyebiliriz.
Bunu sBunu sıırasrasııyla, yla, sonbahar sonbahar şşaaşışırtmasrtmasıı ve ve yaz yaz şaşaşışırtmasırtması iişşlemine ait fidanlar takip lemine ait fidanlar takip
etmektedir.
etmektedir.
Sonuç
Genellikle nemli yerlerin tGenellikle nemli yerlerin tüürrüü olan Doolan Doğğu u lâdininin,kendi yeti
lâdininin,kendi yetişşme ortamme ortamıında, nda, kurakl
kuraklııktan daha ktan daha ççok sok söökküümm--tataşışıma ve ma ve dikim s
dikim süürecindeki stres korecindeki stres koşşullarullarıına, diri na, diri
örtörtüü elemanlarelemanlarıınının mekanik baskın mekanik baskısısına ve yaz na ve yaz süsürgrgüününü oluşoluşturmasıturması sebebiyle, aşısebebiyle, aşırrıı sısıcaklcaklıık k azalmalar
azalmalarıına karşına karşı dayanıdayanıklklıılığılığı bizim ibizim için çin önemlidir.önemlidir.
AraşAraştıtırma sonurma sonuççlarlarınınıın bu ban bu bağğlamda lamda irdelenmesi do
irdelenmesi doğğru olacaktru olacaktıır.r.
Sonuç
Ş Ş a a şı şı rt rt ı ı lmam lmam ış ış “ “ kontrol kontrol ” ” fidanlar fidanlar ı ı n n ı ı n n solma noktas
solma noktas ı ı ndaki su potansiyeli ndaki su potansiyeli
de de ğ ğ erleri, erleri, ş ş a a şı şı rt rt ı ı lm lm ış ış fidanlara g fidanlara g ö ö re re daha y
daha yü üksek bulunmu ksek bulunmu ş ş tur. tur.
Ba Ba ş ş ka bir s ka bir s ö ö yleyi yleyi ş ş le, le, “ “ kontrol kontrol ” ” fidanlar
fidanlar ı ı n solmaya kar n solmaya kar şı şı diren diren ç ç leri, leri,
ş ş a a şı şı rtı rt ılm lm ış ış fidanlara k fidanlara k ı ı yasla daha yasla daha
d d ü ü ş ş ü ü kt kt ü ü r. r.
Sonuç
DolayDolayııssııyla, yla, şşaaşışırtrtıılmamlmamışış ““kontrolkontrol”” fidanlar
fidanlarıı, kurakl, kuraklıık dk dışıışındaki dindaki diğğer 3 stres er 3 stres etmenine kar
etmenine karşışı daha hassas gödaha hassas görrünmektedir.ünmektedir.
Nitekim, GENNitekim, GENÇ’Ç’inin doktaradoktara çalçalışmasışmasıında, bu nda, bu fidanlarla kurulan arazi denemesinde, 2.
fidanlarla kurulan arazi denemesinde, 2.
yeşyeşerimerim ddöönemi sonu yanemi sonu yaşşama yüama yüzdesi zdesi dedeğğerleri erleri ““kontrolkontrol”” fidanlarfidanlarıı iiççin % 74, in % 74,
““sonbahar sonbahar şşaaşışırtmasrtmasıı”” fidanlar ifidanlar iççin % 95, in % 95,
“ilkbahar “ilkbahar şşaşıaşırtmasrtmasıı”” fidanlar ifidanlar için % 94 ve çin % 94 ve
“yaz “yaz şşaşıaşırtmasırtması”” fidanlar ifidanlar için % 95 olarak çin % 95 olarak belirlenmi
belirlenmişştir.tir.
Sonu Sonu ç ç
Araştırmamıza konu Akdeniz kökenli orman ağacı türlerimizi de kendi içlerinde
değerlendirdiğimiz zaman,
SSöökküümm--tataşışıma ve dikim sma ve dikim süürecinde olurecinde oluşşan stres an stres etmenlerine,
etmenlerine,
Mutlak ve fizyolojik kuraklıMutlak ve fizyolojik kuraklıktanktan
AAşışırrıı ddüüşşüük sk sııcaklcaklııklardan veklardan ve
Diri öDiri örtrtününüün mekanik baskn mekanik baskıısısındanndan
kaynaklanan stres koşullarına dayanıklılık bakımından sıralama
Sonu Sonu ç ç
Boylu ardBoylu ardııçç ((--32.28 bar),32.28 bar),
Toros sediri (Toros sediri (-31.63 bar),-31.63 bar),
Kokulu ardıKokulu ardıçç ((--27.65 bar),27.65 bar),
Anadolu karacamıAnadolu karacamı (-(-26.63 bar)26.63 bar) ve ve
Diken ardDiken ardııçç ((--25.88 bar)25.88 bar) şeklinde oluşmuştur
Ancak, boylu ardAncak, boylu ardııç, Toros sediri ve kokulu ç, Toros sediri ve kokulu
ardardııçç arasıarasında gnda göörrülen farklülen farklııllııklar istatistiksel klar istatistiksel bakbakıımdan mdan öönemsiz bulunmunemsiz bulunmuşştur.tur.
Keza, kokulu ardıKeza, kokulu ardıç, Anadolu karaç, Anadolu karaççamamıı ve ve diken ard
diken ardııçç arasarasıındaki farklndaki farklııllııklar da klar da öönemsiz nemsiz çıçıkmışkmışttıırr..
Sonu Sonu ç ç
ÜÜlkemizin verimsiz orman alanlarlkemizin verimsiz orman alanlarıında toprak, biyolojik nda toprak, biyolojik aktivitesini yitirmi
aktivitesini yitirmişş ve erozyon tehlikesi altıve erozyon tehlikesi altında nda bulunmaktad
bulunmaktadır.ır.
Bu elveriBu elverişsiz alanlarşsiz alanlarıın en azın en azından eski verimlilindan eski verimliliğğine ine kavuşkavuşturulmasturulmasıı içiçin; her şin; her şeyden eyden önce iklim, toprak ve önce iklim, toprak ve fizyografik
fizyografik özelliklere ve koözelliklere ve koşşullara uygun, ullara uygun, ççok amaçok amaçlılı ttür veya tür veya tüürlerle yapay yolla genrlerle yapay yolla genççleşleştirilmesi yahut tirilmesi yahut aağğaaççlandlandıırrıılmaslmasıı gerekmektedir.gerekmektedir.
DoDoğal ormansğal ormansıızlazlaşma sşma süürecini krecini kıırmak içrmak için in ise, mise, müümkmküün n olan yerlerde, stres ko
olan yerlerde, stres koşşullarullarıına dayanna dayanııklklıı birden fazla birden fazla taksonla
taksonla karkarışıışık mek meşşcereler kurmak, kancereler kurmak, kanıımmıızca en zca en isabetli
isabetli çöçözzüm olacaktüm olacaktıır.r.
Sonu Sonu ç ç
Boylu ardBoylu ardııç,ç, toprak ve iklim ötoprak ve iklim özellikleri zellikleri bakbakıımmıından zor kondan zor koşşullarıulların an ağacğacıı olup, olup,
ormans
ormansıızlazlaşşma sma süürecinde sahayrecinde sahayıı en son terk en son terk eden t
eden tüürlerdendir.rlerdendir.
ÇÇalışalışmammamıızda, kuraklızda, kuraklık ve dk ve düüşşük sük sıcaklıcaklııklara klara dayan
dayanııklklılılıık bakık bakımmıından ilk sndan ilk sırada yer ırada yer almalmıştıştıır.r.
Zaten, boylu ardZaten, boylu ardııçç, , ççok sook soğğuk ve kurak uk ve kurak
yyörelerimizde yayörelerimizde yayııllışış ggösteren, step iösteren, step içlerine çlerine kadar sokulabilen, karasal iklimin a
kadar sokulabilen, karasal iklimin ağğacıacıddıır. r.
Sonu Sonu ç ç
Toros sediriToros sediri de aynde aynıı şşekilde, ekilde, İİçç Anadolu gibi Anadolu gibi yarıyarı kurak ve kurak bökurak ve kurak bölgelerimizdeki lgelerimizdeki
ağağaaççlandlandıırmalarda barmalarda başşararııyla kullanıyla kullanılmaktadlmaktadır.ır.
KüKüresel resel ıısısınmadan dolaynmadan dolayıı öönnümümüüzdeki 50 yzdeki 50 yııl l içiçinde binde büüyyüük k öölçülçüde de çöçöllelleşşeceeceğği varsayi varsayıılan lan
TTüürkiyerkiye’’miz imiz iççin in Toros sediriToros sediri, bel ba, bel bağğlayacalayacağığımmıız z doğdoğal zenginliklerimizden biridir. al zenginliklerimizden biridir.
Toros sediri, tutma baToros sediri, tutma başşararıısısınnıın yün yüksek oluksek oluşşu u yanıyanında, değnda, değiişik yetişik yetişşme ortamlarıme ortamlarında kullannda kullanıım m dedeğğeri yeri yüüksek ve kuraklksek ve kuraklığığa da dayana da dayanııklklıı bir tbir tüür r olarak bilinmektedir.
olarak bilinmektedir.
Nitekim, araNitekim, araşşttıırmamrmamıız da bu gz da bu göörrüüşşüü desteklemekte olup,
desteklemekte olup, Toros sediriToros sediri strese strese dayan
dayanııklklııllıık bakık bakımımından ikinci sndan ikinci sırada yer almırada yer almışıştıtır.r.
Sonu Sonu ç ç
Anadolu karaAnadolu karaçamçamıı da, topraktaki rezerv su da, topraktaki rezerv su iiççerieriğğindeki yeterli olduindeki yeterli olduğğu yetiu yetişşme me
ortamlar
ortamlarıındanda, Anadolu, Anadolu’’nun snun sııcakcak--kurak ve kurak ve sosoğğukuk--kurak akurak ağğaaççlandlandıırma alanlarrma alanlarıında geninda genişş ööllçüçüde kullande kullanıılan bir tlan bir tüürdrdüür.r.
Anadolu karaAnadolu karaçamçamıı, , nitekim, kuraklnitekim, kuraklığığa a dayan
dayanııklklııllıık bakk bakıımmıından ndan kokulu ardkokulu ardııçç ttüürrüünden sonra, dnden sonra, döördrdüüncncüü ssıırada yer rada yer almalmışışttıır. r.
Sonu Sonu ç ç
Son s Son s ı ı rada bulunan rada bulunan diken ard diken ard ı ı ç ç t t ü ü r r ü ü ise,
ise, ü ü lkemizin hemen her yerinde lkemizin hemen her yerinde yaygı yayg ın olmakla birlikte, daha n olmakla birlikte, daha ç çok ok Karadeniz sahil band
Karadeniz sahil band ı ı nda veya nemli nda veya nemli yeti yeti ş ş me ortamlar me ortamlar ında yay ı nda yay ı ı lış l ış
g g ö ö stermektedir. stermektedir.
Dolay Dolay ı ı s s ı ı yla, yla, diken ard diken ard ı ı ç ç i i ç ç in elde in elde
ettiğ etti ğ imiz bulgu, t imiz bulgu, t ü ü r r ü ü n bilinen n bilinen ö ö zellikleri zellikleri ile uyumludur.
ile uyumludur.
Buna g
Buna g ö ö re; re;
Akdeniz ku
Akdeniz kuşşaağığında yer alan snda yer alan sııcak ve socak ve soğğukuk-- kurak y
kurak yöörelerimizde,relerimizde,
oo YetiYetişşme ortamıme ortamı özellikleri, özellikleri, taksonuntaksonun isteklerine uygun olmak ko
isteklerine uygun olmak koşşuluyla,uluyla,
oo Genetik uyumu Genetik uyumu ööncelikle dikkate alncelikle dikkate alııp,p,
oo Tesis yeteneğTesis yeteneği ve dei ve değğerine gerine gööre sere seçilmiçilmişş orjinlerden
orjinlerden,,
oo Öncelikle, Öncelikle, boyluboylu ardardııçç veve Toros sediri Toros sediri fidanlar
fidanlarıı ile dikimler yapıile dikimler yapılabilir.labilir.
Sonu Sonu ç ç
Kokulu ardıç, Anadolu karaçamı ve dikenli ardıç fidanlarının ise,
Ekseriyetle kar yağışEkseriyetle kar yağışlarlarınınıın gön görrüldüldüüğğü, dolayü, dolayııssııyla yla toprakta yeterince suyun depolanabildi
toprakta yeterince suyun depolanabildiğği yi yörelerde,örelerde,
Lokal nem koşLokal nem koşullarullarıınca elverişnca elverişli kuzey bakli kuzey bakılarda, ılarda, taban suyunun mevcut oldu
taban suyunun mevcut olduğğu galerilerde, vadi u galerilerde, vadi içiçlerinde, alt yamaçlerinde, alt yamaçlarda, taban arazilerde velarda, taban arazilerde ve
Su tutma kapasitesi yüSu tutma kapasitesi yüksek, daha ziyade balksek, daha ziyade balçıçık k topraklar i
topraklar iççeren sahalarda kullaneren sahalarda kullanıılmasılması doğdoğru ru olacakt
olacaktıır. r.
Ö Ö nerimiz nerimiz
ww DODOĞĞAL ORMANSIZLAAL ORMANSIZLAŞŞMA SMA SÜÜRECRECİİNNİİ KIRMAK
KIRMAK İİÇÇİİN,N, mmüümkmküün olan yerlerde, n olan yerlerde, stres ko
stres koşşullarullarıına dayanna dayanııklklıı birden fazla birden fazla taksonla
taksonla karışıkarışık mek meşşcereler kurmak, cereler kurmak, kankanıımmıızca en isabetli zca en isabetli çöçözüzüm olacaktm olacaktıır.r.
ww KarKarışık meışık meşşcereler tesis edilirken, alan cereler tesis edilirken, alan karkarışıışımmıınnıı tercih etmek ve tercih etmek ve taksonlartaksonlarıınn isteklerine g
isteklerine gööre dere değğiişşen ben büüyyüüklklüüklerdeki klerdeki kküçüüçük alanlardak alanlarda (k(küme, grup, büme, grup, büüyyüük grup k grup gibi)
gibi) çalçalışışmak, herhalde en domak, herhalde en doğru ğru ççalalışışma ma tarzıtarzıddır.ır.
