SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA TÜTÜN KULLANIMI VE SORUMLULUKLARI KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK YÜKSEKOKULU

SAĞLIK

ÇALIŞANLARINDA

TÜTÜN KULLANIMI VE SORUMLULUKLARI

Araş. Gör. Handan EREN

KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK YÜKSEKOKULU

Sunum Planı



Küreselleşme ve sigara



Sağlık Çalışanlarında Sigara Kullanımı



Sağlık Çalışanlarının Tütün Kontrolündeki Rolleri



Sağlık Çalışanlarının Tütün Kontrolündeki Sorumlulukları



Örgütsel Boyutta Tütün Kontrolü



Tütün Kontrolünde Hemşireler

ASH, Tobacco: Global Trends, 2006.

1993 2004 2006 2008 2012

Kadın 13,5 19,4 16,6 15,2 13,1

Erkek 57,8 52,9 50,6 47,9 41,4

Toplam 33,6 33,7 33,4 31,2 27,0

0 10 20 30 40 50 60 70

Yüzde (%)

Sigara Kullanımı

TÜİK, 2012

Tütüne Bağlı Kümülatif Ölüm Oranları 2005-2030

WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008.

ASH Factsheet, Smoking Statistics: illness & death, June 2011

(http://ash.org.uk/files/documents/ASH_107.pdf) NB area represents value

Obesity:

34,100 Smoking:

81,400

Alcohol:

6,541

Suicide:

5,377

Drug misuse:

1,738

HIV:

529 Traffic:

2,502

Her yıl, sigara önlenebilir ölümlere

en fazla oranda neden olur.

TÜRKİYE’DE..

Rol modelleri arasında sigara içme sıklığı yüksek !

Meslek (halen sigara içme durumu)

Toplam (%)

Kadın (%)

Hemşire-Ebe 30,7 27,7

Uzman Hekim 30,9 27,2

Pratisyen Hekim 39,3 25,0

Diş Hekimi-Eczacı-Psikolog 37,1 18,3

Sağlık Teknisyeni 42,3 12,8

TÜRKİYE’DE SAĞLIK ÇALIŞANLARININ SİGARA İÇME DURUMLARI VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER SAĞLIK BAKANLIĞI, 2007 (SB-CDC-DSÖ-HASUDER)

Basılmamış rapor, 2008

0 10 20 30 40 50 60 70 Georgia

Romania Macedonia Turkey France Italy Czech Rp Poland Estonia Denmark Switz'ld Norway Slovenia Israel Finland Sweden lreland Luxembg Iceland UK

Male Female

WHO Europe, 2005

Avrupa’daki Doktorların Günlük Sigara İçme Prevalansı

SORUN: SİGARA SALGINI

HEDEF:

SİGARASIZ TOPLUM…

Sigara ile mücadelede başarılı

olacağımızı bildiğimiz stratejiler

Sigarayı Şu Şekilde Azaltabiliriz:

1. Topluma iyi bilinmeyen sigaranın zararlı etkileri bilgisini yaymak

2. Fiyatları artırmak

3. Sigara içimine dair düzenlemeler (yasak ve kısıtlamalar)

4. Sağlık çalışanlarını sigarayı bırakma sürecine dahil etmek

Levy et al (2005) Addiction, 100, 1526-36

Hemşireler doktorun yazdığı reçeteye göre hastalara sigara servisi yapıyordu

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’de hemşireler arasında yapılan çalışmada hemşirelerin %90 ının sigaranın sağlığı zararlı olduğunu düşündüğü

belirtilmiştir.

Hemşirelerin büyük bir bölümünün sigaranın sağlığa zararlı olduğuna bildiklerini ancak bu bilginin sigarayı bırakma konusunda yeterince motivasyon yaratmadığı kanaatine varılmıştır.

Dilbaz ve Apaydın,2002

Sağlık Çalışanları Neden Tütün kullanıyor??

•Stres,

•Çalışma Koşulları,

ETKİLEYEN FAKTÖRLER

•Yaş,

•Meslekte geçen süre,

•Medeni durum,

•Kaç yıldır ve günde kaç adet sigara içildiği…

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ TÜTÜN KONTROLÜNDEKİ ROLLERİ

•ROL MODELİ

•KLİNİSYEN

•EĞİTİMCİ

•BİLİM İNSANI

•LİDER

•FİKİR OLUŞTURUCULAR

•BİRLİKTELİK KURAN

ROL MODELİ

•Rusya’da yapılan(2004) yapılan bir

çalışmaya göre sağlık çalışanlarının sigara içme prevelansının genel toplumunkiyle eşit olduğu,

•Sigara içen sağlık çalışanlarının sigara

bırakmayı en az teşvik eden ve tütün kontrolü çalışmalarına en az destek veren grup

oldukları bulunmuştur.

BU DURUM;

Sigara içme davranışının değiştirilmesi esas..

Sigara karşıtı konuşmaları imajını kötü etkilemektedir.

Hastalarının motivasyonlarının artırılması gerekmektedir^.

KLİNİSYEN

•Her muayenede sigara kullanımının da

sorgulanması ve kayıt edilmesi gerekmektedir.

•Birleşik Devletler Sağlık ve İnsan kaynakları Kurumunca Hazırlanan Tütün Kullanımı ve Bağımlılığının Yarattığı Tehdit Klinik Uygulama Rehberi, 5A Yaklaşımı;

ASK (ÖĞREN)

ASSESS (BAĞIMLILIĞI ÖĞREN) ADVİCE (ÖNER)

ASSİST (DESTEK SAĞLA)

ARRANGE (YENİDEN BAŞLAMAYI ENGELLE)

EĞİTİMCİ

Klinik eğitim ve Danışmanlık hizmeti

Araştırmalar, sağlık çalışanlarının eğitim sürecinin, davranışlarının değişikliğinde oldukça etkili olduğunu

göstermektedir.

Tütün kontrolüne yönelik yeterli teorik ve pratik eğitim müfredatında bulunmamakta.

BİLİM İNSANI

•Tüm sağlık çalışanları, tütün kullanımının kendi pratik uygulamalarına nasıl dahil edilebileceğine dair kanıta dayalı bilgilerden haberdar olmalıdırlar.

•Tütün; bir çok başka sağlık alanıyla kesişmekte, veriler bilimsel nitelik taşımalıdır.

LİDER

•Bir çok sağlık çalışanı değişik düzeylerde yönetici pozisyonundadır.

•Yönetici pozisyonu, ulusal ya da global düzeyde kişinin değişiklikleri en iyi şekilde yapabileceği bir seviyededir.

Sigara içilmeyen iş yerleri

Tütün ürünlerinde yükseltilmiş fiyatlar Kampanyalar,

Tütün kontrol programları Maddi destek,

FİKİR OLUŞTURUCU

Sadece klinik eğitim ve danışmanlık hizmeti değil;

tütün kontrolü konuları ile uğraşan bir gruba katılmak, ulusal ya da uluslar arası gazeteler ya da diğer yayın

organlarına yazı göndermek, bilgiyi yaymanın yollarındandır.

BİRLİKTELİK KURAN

•Birlikteliklerin kurulması, mevcut çabalar arasında bir sinerji kurulması için önemlidir.

•28-30 Ocak 2004’te Cenevre’de DSÖ tarafından

gerçekleştirilen Tütünsüz Başlangıç Girişimi toplantısı bu duruma örnektir.

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ TÜTÜN

KONTROLÜ ÇABALARINA KATILIMLARININ ÖNÜNDEKİ ENGELLER

•Tütün ve tütün kontrolüyle ilgili bilgi ve beceri eksikliği,

•Organizasyon liderliği eksikliği,

•Sağlık çalışanlarında tütün kullanımı,

SAĞLIK ÇALIŞANLARI OLARAK BİZ

NE YAPABİLİRİZ??

SAĞLıK ÇALıŞANLARıNıN SIGARA BıRAKMADA ETKILERI

0 10 20 30

No clinician Self-help material

Nonphysician clinician

Physician clinician

Type of Clinician Estimated abstinence at 5+ months

1.0 1.1

1.7 2.2

n = 29 çalışma

Fiore et al. (2008). Treating Tobacco Use and Dependence: 2008 Update.

Clinical Practice Guideline. Rockville, MD: USDHHS, PHS, May 2008.

Klinisyen yardımıyla sigara bırakma oranı yaklaşık iki katına çıkmakta.

Compared to patients who receive no assistance from a clinician, patients who receive assistance are 1.7–2.2 times as likely to quit

successfully for 5 or more months.

Kendilerine başvuran her hastaya sigara içip içmediğini sormak, uygun bilgi ve öneride

bulunmak Sigara içmeyerek

ve işyeri ortamını dumansız hale

getirerek hastalara ve topluma örnek

olmak

Bırakmak isteyen bireylere

kısa klinik girişim ve farmakolojik

tedavi uygulamak

SAĞLıK ÇALıŞANLARıNıN SORUMLULUKLARı

Rol model Tavsiye Tedavi

BASAMAKLAR

1

2

•İlaçla tedavi

3

•Denetim ve izleme değerlendirme faaliyetleri

Danışmanlık hizmeti;

 Her poliklinik başvurusunda kişilerin tütün kullanım durumları sorgulanması,

 Tütün bağımlılığı olan hastaların tütünü bırakmaları ile ilgili etkili bırakma tavsiyesinde bulunulması,

 Sigarayı bırakmaya hazır olan kişiler için doğrudan tedaviye başlanılması ya da sigara bırakma merkezine sevk edilmesi şeklinde gerçekleştirilir.

Sigara içenlerin zayıf karakterli kişiler olmadığı, onların sağlık sorunları olduğu ve tedaviye gereksinim duydukları görüşünü benimsetmeye çalışmalıdırlar.

Sigara bırakmada yapılan danışmanlıklar yargılayıcı değil destekleyici olmalıdır.

Danışmanlık hizmeti;



Bu hizmet tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında, her poliklinik başvurusunda;

 aile hekimleri,

 aile sağlığı elemanları

 diğer kurumların doktor ve hemşireleri ile gerçekleştirilir.

Sağlık kurum ve kuruluşlarında danışmanlık hizmeti, tütün ve zararları ile ilgili bireysel sağlık eğitimiyle birlikte yürütülür.

KETEM ve sigara bırakma polikliniklerine başvuran kişilere ve topluma yönelik

eğitimler gerçekleştirilir.

Okullar başta olmak üzere toplu bulunulan ve yaşanan yerlerde eğitimler planlar ve

gerçekleştirir.

Bireysel eğitimler kişi başvurusu olduğunda, halk eğitimleri ise planlama dâhilinde

yürütülür.



Aile hekimliği birimleri,



Toplum Sağlığı Merkezleri,



KETEM



Kamu/Özel Yataklı

Sağlık Kuruluşları bünyesinde faaliyette bulunan

“sigara bırakma poliklinikleri”, tütün kullanım prevalansının azaltılması amacıyla tütün

bağımlılığından kurtulma talebinde olan kişilere

danışmanlık ve ilaçla destek tedavisi sağlarlar.

Denetim ve İzleme Değerlendirme faaliyetleri;



Toplum Sağlığı Merkezleri,



Halk Sağlığı Müdürlükleri tarafından yürütülür.

Bu çalışmalar tütün kullanımını azaltmayı ve tütün

yasaklarına uyumu artırmayı amaçlayan planlı

faaliyetlerdir.

ÖRGÜTSEL BOYUTTA

Üyelerini rol model olmaya teşvik etmek

Üyelerinin tütün kullanma alışkanlıkları ve tütün kontrolü ile ilgili tutumlarını izlemek

Örgüt binaları ve etkinliklerini tütünsüz hale getirmek Kongre ve konferanslarda tütün kontrolüne yer vermek Üyelerinin rutinde tüm hastalarına sigara içip içmediklerini

sorgulama ve öneride bulunmaları konusunda teşvik etmek

WHO. Code of practice on tobacco control for health professional organization, 20 March 2009

Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün

Kontrolündeki Sorumlulukları

Eğitim programlarına tütün kontrolünün dahil edilmesi konusunda aktif rol oynamak

Her 31 Mayıs Sigarasız Dünya Günü etkinliklerine aktif olarak katılmak

Tütün endüstrisinin her türlü desteğini kabul etmekten ve bu endüstriye yatırım yapmaktan kaçınmak, üyeleri de

buna teşvik etmek

Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün

Kontrolündeki Sorumlulukları

Tütün endüstrisi ile ilişkili veya hisseleri bulunan

kuruluşlarla ticari veya diğer ilişkiler konusunda yazılı bir politikaya sahip olmak

Binalarında tütün ürünlerinin satışını ve tanıtımını yasaklamak, üyelerini buna teşvik etmek

Hükümetlerinin DSÖ TKÇS’ni imzalaması ve hayata geçirmesini aktif olarak desteklemek

Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün

Kontrolündeki Sorumlulukları

Finansal ve/veya diğer kaynaklarını tütün kontrolüne ve bu yönergenin uygulanmasında kullanmak

Sağlık personeli ağlarının tütün kontrolü etkinliklerine katılmak

Tütünsüz kamusal alanlar kampanyalarını desteklemek

Sağlık Personeli Örgütlerinin Tütün

Kontrolündeki Sorumlulukları

Türkiye’de durum

Yapılan çalışmalarda sigara bırakmaya ilişkin kişilere yönelik kısa süreli eğitimin bile etkili olduğunun

bilinmesine karşın hekimlerin sigara kullanımına yönelik rutin değerlendirme ve tedavi yapmadığı bilinmektedir

Şahin U, Sain Güven G. Yaşlılarda sigara kullanımı ve bırakmaya yönelik çabalar: Uğraşmaya değer mi? Akad Geriatri 2011;3:1-12.

Bunun nedenlerinin;

Klinik ya da kurumsal destek yetersizliği,

Zaman kısıtlılığı,

Hekimin tütün bırakmaya yönelik müdahaleler

konusunda yeterli eğitiminin bulunmaması,

Yapılabilirler!!!

Hekimlere/sağlık çalışanlarına bu konuda

uygulamalı eğitim verilmesi önemli olacaktır.

Başka bir çalışmada ise;

Young JM, Ward JE. Implementing guidelines for smoking cessation advice in Australian general practice: opinions, current practices, readiness to change and perceived barriers. Family Practice 2001;18:14-20.

Pratisyenlerin sigara bırakma

danışmanlığı yaparken karşılaştıkları en önemli engelin hastalarda motivasyon ve

ilgi eksikliği olduğu belirtilmiştir

Yapılan bir araştırmada katılımcıların bilgilendirme toplantılarında sigaranın

zararlarını dinlemek istemedikleri görülmüştür

Sigara ve Sigara Bırakmaya İlişkin Görüşler: Kalitatif Bir Araştırma. Turk Toraks Derg. DOI: 10.5152/ttd.2013.30

Tütün Kontrolünde Hemşireler

Hemşireler için tütün kontrol çalışmaları:

Hong Kong

Hong Kong Üniversitesi,

hemşireler için sigara bırakma danışmanı eğitim programı geliştirmiş.

Programda hastalara

farmakolojik, psikolojik ve davranışsal müdahaleler

kullanarak sigarayı bırakmak amaçlı hemşire ve diğer sağlık profesyonellerini yetiştirmek tasarlanmıştır

Image source: The University of Hong Kong.

Ulusal Hemşirelik Konseyi;

Sağlık ve sosyal alanlardaki güncel konularla ilgili olarak hemşirelik mesleği açısından uluslar arası görüşlerin yer

aldığı kaynak bilgiler yayınlar

Tütünsüz Bir Yaşam İçin Hemşireler

Türkiye’de Durum;

• 3o kadar resmi kurum ve kuruluşu bünyesinde bulunduran Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesinde (SSUK) Türk Hemşireler Derneği de yer

almaktadır.

• Türk Hemşireler Derneği, Sigara Sağlık Ulusal Komitesi'nde bir üye ile temsil edilmektedir.

• Tütün Kontrolü Sempozyumu

Sağlık Bakanlığı;

2010 yılına kadar ülkemizde:

15 yaş üzerinde sigara içmeyenlerin oranını

%80'in üzerine çıkarmayı

15 yaş altında ise %100'e yakın olmasını

•Ulusal tütün kontrol programı ve eylem

planı (2008-2012)