BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BAH639- YUMUŞAK VE SERT ÇEKİRDEKLİ MEYVE TÜRLERİNDE
KULLANILAN ANAÇLAR
Doç. Dr. Ahmet ÖZTÜRK
Armut anaçları ve özellikleri
Hafta-6
BAH639- YUMUŞAK VE SERT ÇEKİRDEKLİ MEYVE
TÜRLERİNDE KULLANILAN
ANAÇLAR
Gizem DEMİREL
ARMUT ANAÇLARI
ARMUT ANAÇLARI
● Tohum (çöğür) anaçları Ayva Klon Anaçları
● BA 29(Cydonia oblonga)
● MC (Cydonia oblonga)
● Quince A, C..
Armut Klon Anaçları
● OH X F 333, OH X F 97, OH X F 87 serisi
● Fox 11
● Farold 40
● Pyrodwarf
● BP serisi
Şekil. Armut anaçlarının yaklaşık büyüme kuvvetleri ve taç hacimleri
Ahlat (Pyrus elaeagrifolia) : Kurak iklim ve toprak koşulları ile kireçli, zayıf topraklara iyi uyum gösterir. Orta kuvvette bir anaçtır. Derin ve kuru topraklarda doğal olarak yetişir. Özellikle
Orta Anadolu’da yayılmıştır.
Pyrus communis : Çok değişik iklim şartlarına adapte olur, kök çürüklüğüne dayanıklıdırlar. Orta kuvvette veya kuvvetli ağaçlar
oluştururlar.
Pyrus calleryana : Sıcağa ve soğuğa, armut ateş yanıklığına dayanıklıdır. Genellikle Asya armutlarında anaç olarak kullanımı yaygındır. Sağlıklı ve güçlü ağaçlar oluşturur.
Uyuşmada sıkıntı yaratmaz.
Tohum (çöğür)
Anaçları
Alıç (Crataegus azorolus) : Bodur bitkiler elde etmek için kullanılır. Ancak armutlarla iyi uyuşmadığından, ayvada ara anaç olarak kullanılır. Olumsuz
toprak şartlarında kullanımı uygundur.
Pyrus amygdaliformis : Ege bölgesinde yaygın olarak tabiatta yetişir.
Yabani bir armuttur. Yerinde aşılanabildiği gibi tohumları çöğür olarak kullanılabilmektedir.
Pyrus serotina : Uyuşma problemi genelde yoktur. Armut kök afidine dayanıklıdır. Orta kuvvette ağaçlar yapar.
Tohum (çöğür) Anaçları
AYVA (QUİNCE) ANAÇLARI
● En yaygın olanı Quince A klon anacıdır.
● Bunun dışında Quince B ve C anaçları mevcuttur. Bu anaçlar
içerisinde en bodur olan anaç Quince C dir.
● Quince anaçları bazı armut çeşitleri ile uyuşmazlık gösterir.
Quince A
En eski ayva klon anacıdır. Kolay
çoğaltılabilmesine ve Sydo gibi benzer büyüme kuvvetine sahip olmasına rağmen İtalya,
Fransa ve İspanya’daki armut bahçelerinde Sydo’nun elde edilmesiyle kış soğuklarına ve armut göçürenine (pear decline) hassas
olduğu için popülaritesi azalmıştır.
● Quince A anacı ile aşı uyuşmazlığı gösteren çeşitler için Beurre Hardy yada Old Home armut çeşitleri ara anaç olarak kullanılmalıdır.
● Quince A anacı ile aşı uyuşmazlık gösteren çeşitler, Bartlet (Williams), Beurre Bosc, Conference, Coscia, Farmingdale, Dr. Jule Guyot, Deveci ve Asya armutlarıdır.
● Quince A anacı ile uyuşma gösteren çeşitler ise;
Beurre Hardy, Old Home, Abete Fetel, Santa Maria, Conference, Passe Crasssane, Akça armutlarıdır.
● Ayva kökenli MC, Sydo gibi anaçlar batılı ülkelerde denenmiş olup sık dikime uygun bu anaçlar kullanılmaya başlanılmıştır.
SYDO
Stool-bed ile çoğaltmada MA’dan anaç verimi daha yüksek olduğu için bugün Avrupa'da en yaygın kullanılan klon anacıdır. Armut göçüren hastalığına MA’dan daha hassastır. Ateş
yanıklığına tüm ayva anaçları gibi hassas iken belirli çeşitler üzerine aşılandığında MA’yı
geçemeyebilir ve özellikle İtalya ve Belçika’da kurulan bazı tarla denemelerinde daha kötü performans sergilemiştir. 1.0-1.5 m’den daha düşük sıra üzeri mesafelerle kurulan yüksek dikim yoğunluklu ve armut göçüreniyle bulaşık bahçelerde BA 29’dan daha fazla tercih
edilmektedir.
MC (Cydonia oblonga) ANACI
MC anacı önemli ticari ayva anaçlarının en bodurudur ve hektara 3-4 binden fazla ağaç dikimine müsaade eden yoğun dikim sistemlerine en uygun anaçtır. Çoğaltması kolaydır, Quince A’nın %20-40’ı kadar ağaçlar oluşturur.
Kök sistemi yüzeye yakın olduğundan toprak işlemede dikkatli olunmalı, ağaçları 2.0-2.2 m boylanabilmektedir.
Aşı uyuşmazlığını QA gibi tölere edebilir fakat ağaçlar kloroza neden olan topraklarda yetiştiğinde yada
zararlılarla bulaştığında hızlı bir şekilde uyuşmazlık semptomları görülebilir. Diğer Quince anaçlarına göre
soğuğa daha az dayanıklı olmasına rağmen orta ve kuzey Avrupa da yoğun dikimlerde kullanıma uygundur. Toprağın çok fazla ısınmasına neden olarak hem kök hem de
sürgün gelişimini durdurabilen yüksek yaz sıcaklıklarından dolayı Avrupa’nın güneyinde kullanılmamaktadır.
MC anacı üzerine aşılanan çeşidin yüksek verim vermesini sağlar ancak ağaç eğer iyi şartlarda
yetiştirilmezse meyve iriliği sınırlı kalabilir. Bu anaç
‘Conference’ gibi küçük meyveli çeşitlerde bir risk
oluştururken ‘Doyenne du Comice’ gibi çok iri meyveli çeşitlerde bir avantaj olabilir. Kültürel işlemlerin daha kolay yapılabildiği için MC ile kurulan bahçeler diğer anaçlara göre daha az yatırım maliyeti oluştururlar.
‘Williams’, ‘Beurre Bosc’ gibi aşı uyuşmazlığı görülen çeşitlerle aşılandıklarında ara anaç kullanımını
gerektirirken ‘Abbe Fetel’, ‘Doyenne du Comice’ gibi çeşitler iyi yapılı toprak koşullarında yetiştirilmek
kaydıyla aşılanarak yetiştirilebilirler. Bu avantajlara rağmen MC üzerine aşılanan çeşitlerin BA 29 yada Sydo üzerine aşılanan çeşitlere göre ekonomik
ömrünün (15 yıl) kısa olması en önemli dezavantajıdır.
● MC anacı orta kuvvetli gelişen, yüzlek kök sistemine sahip üzerindeki çeşidi erken meyveye yatıran bodur bir anaçtır.
● Dikimi takip eden 2. yılda ürün
alınmaya başlanılmakta olup verim
yönünden de başarılı sonuçlar alınmıştır.
BA-29
● Bodur ayva anacıdır.
● Armutla uyuşması Quince’lere göre daha iyidir.
● Stool-bed layering yani değiştirilmiş hendek daldırması yöntemiyle ve çelikle kolay çoğaltılır.
● Çelikle çoğaltılabilme kapasitesi araştırılıyor.
● Ateş yanıklığı (Erwinia amylovora)’na kısmen hassas, kloroz, soğuk ve kuraklığa hassastır.
Pek çok ayva anacı gibi yüksek kireçli ve orta derecede klorozlu
topraklara toleranslı iken
ağır killi ve organik maddesi zayıf topraklara uygun bir anaç değildir.
Fransa’da BA 29 üzerine aşılanan pek çok çeşit Sydo yada MA anaçları üzerine aşılananlara göre hem daha yüksek verim vermişler hem de %10-15 daha güçlü gelişme
göstermişlerdir.
BA 29’un önemli sakıncası verimli topraklarda daha güçlü gelişme
göstermesinin yanında armut göçüreni ve virüs enfeksiyonlarına daha düşük tolerans göstermesidir. Bu anaç ateş yanıklığına orta derecede hassastır.
ADAMS
Belçika’da 1970’li yıllarda ıslah edilen ayva klon anacıdır. Bologna Üniversitesinde
1980’lerde yapılan denemelerde olumlu sonuçlar elde edilmesine rağmen İtalya’da kullanılmaz iken Hollanda ve Belçika’da yoğun şekilde kullanılmıştır. MA, Sydo ve MC’ye göre orta kuvvetle gelişir ve MA’ya göre oldukça yüksek verimliliğe sahiptir.
Stool-bed ile kolay çoğaltılır fakat ‘Williams’
ile aşı uyuşması iyi değildir.
MH (QR 193-19 seleksiyonu)
Bu ayva anacı MC ve MA anaçlarının arasında bir büyüme gücüne sahiptir. MC’ye göre daha yavaş verime geçer, verimliliği iyidir ve meyve iriliğini arttırır. İtalya’da ulaşılabilir deneme verisi olmamasına rağmen ülkesel fidanlık
sertifikasyon işlemine sahiptir.
CQ 127
Yarı bodur olan bu anaç çelikle yada stool bed ile kolay çoğaltılır. Ateş
yanıklığına hassastır.
Önemli Avusturya
armut çeşitleriyle aşı uyuşmazlığı gösterir, ara anaç kullanımına ihtiyaç duyar. Quince A ve C ile aynı
gelişme gücü gösterir ve verimlilikleri
aynıdır.
CQ 129
Yarı bodur olan bu
anaç çelikle yada stool bed ile kolay çoğaltılır.
Ateş yanıklığına hassastır. Önemli Avusturya armut çeşitleriyle aşı
uyuşmazlığı gösterir, ara anaç kullanımına ihtiyaç duyar. Quince A ve C ile aynı gelişme gücü gösterir fakat
verimliği daha düşüktür.
OH X F 333
● ABD Oregon eyaletinde Old Home X Farmigdale armut çeşitlerinin
melezlenmesi ile elde edilmiştir.
● Yarı bodur anaç olup standart armut çöğür anacının % 55-60’ı arasında ağaç
taç hacmi oluşturur.
● Ateş yanıklığı bakteriyel hastalığına dayanıklı, Pear decline ve armut
pamuklu bitine hassastır.
ARMUT KLON
ANAÇLARI
● Ağır topraklara kısmen dayanıklı olup, kireç oranının yüksek olduğu topraklarda bu anaç kullanılmamalıdır.
● Üzerindeki çeşidin verimine olumlu yönde etki eder.
● Ayva kökenli anaçlar kadar erken meyveye yatmada etkili olmaz.
● Yarı bodur anaç özelliği gösteren OHF 40, OHF- 87 ve OHF- 97 anaçları da bulunmaktadır.
OH X F 333
● Bu anaç üzerine aşılı çeşitlerle kurulacak bahçelerle sıra üzeri 3- 3,5m, sıra arası ise 5m aralık ve mesafe bırakılmalıdır.
● Kordon terbiye sistemi uygulanacaksa sıra üzeri dikim mesafesi 1,2m, 1,5m’ye düşürülür.
OH X F 97
• Bu seride kuvvetli anaç olarak en çok kullanılandır.
Kök yayılımı iyidir. Kökün tutunması, aşı uyuşması iyidir. Ağaçları uniform bir yapı oluşturur.
• Üzerine aşılı çeşitleri erken meyveye yatırır. Düşük pH' a, kloroza, nemli ve kuru topraklara karşı orta derecede dayanıklıdır.
• Ateş yanıklığına ve bazı fungal hastalıklarına karşı
toleranslıdır. Nematotlara karşı hassasiyeti vardır.
OH X F 87
• Üzerine aşılı çeşidi en erken meyveye yatıran anaçtır.
• Ağacın büyümesi kontrol edilebilir. Bu nedenle
Williams ve OH X F 97 çöğürlerine göre biraz daha
sık dikilebilir.
FOX 11
• Prof. Marangoni tarafından Bologna’da elde edilen Pyrus communis seleksiyonudur.
• Orta yüksek kuvvette büyümeyi teşvik eder.
• Çeşitli topraklara uyarlanabilir özelliği mevcuttur.
Kireçli topraklara dayanımı iyidir. Bütün çeşitlerde verimliliği iyi olduğu tespit edilmiş yeni bir anaçtır.
Orta kuvvette yarı bodur bir anaç olup standart tohum anacının % 65- 70'i kadar gelişim gösterir. Toprağa tutunması iyi olan bir kök sistemine sahiptir. Çeşitli özellikteki toprak tiplerine adapte olabilmesinin yanında yüksek pH'ya sahip kireçli topraklara olan dayanımı oldukça iyidir. Armut çeşitlerinin bir çoğu ile uyuşması iyidir.
Üzerindeki çeşidin verimini arttırıcı kılan bir etkiye sahiptir.
● Organik maddece zengin ve geçirgen topraklar için ideal bir anaçtır. Bunun yanında PH'sı yüksek topraklara da adapte olabilir.
● Ateş yanıklığına (Erwinia amylowora) dayanıklı olup geriye doğru ölümü (pear decline) tolere edebilir.
● Avrupa kökenli armut çeşitleriyle uyumludur.
● BA 29'dan biraz kuvvetli olup orta ve sık dikime uygun bir anaçtır. Meyve verimine ve kalitesine önemli oranda etkilidir.
Farold 40
BP SERİSİ ANAÇLAR
Güney Afrika’da 1928 yılında güçlü bir Kieffer tesadüf çöğürü ile yabani armut ağacının tohumundan yapılan çöğür seleksiyonlarından elde edilmiştir.
BP 1
Yarı-bodur bir anaçtır. OHF333 ve OHF 69’a benzer büyüme gösterir, QA’dan biraz güçlü
gelişir. Odun çelikleriyle çoğaltımı zordur ancak alttan ısıtma ile yeterli köklenme meydana gelir.
Ateş yanıklığına hassas olan bu anacın aşı
uyuşmazlığı yoktur.
BP 3
‘Williams’ çöğürlerinden daha güçlü bir anaçtır.
Odun çelikleriyle çoğaltımı zordur ancak alttan ısıtma ile yeterli köklenme meydana gelir. BP1’e göre köklenmesi %10 daha düşüktür. Ateş
yanıklığına hassas, bazı kök urlarına ve latent
virüslere dayanıklı olan bu anacın aşı uyuşmazlığı
yoktur.
Pyrodwarf
Bu bodur anaç (MC ve MA’nın büyüme güçlerinin arasında
gelişme gösteren) ‘Old Home’ ve
‘Bonne Louise d’ Avranches’
çeşitlerinin melezlenmesiyle 1980’lerde GEISENHEIM
istasyonunda geliştirilmiştir. Çelikle ve mikro çoğaltmaya uygun olan bu anaç yüksek yoğunluklu dikim sistemlerine de uygundur. Bu
zamana kadar denemeye bağlı olarak zayıftan mükemmele kadar değişen ve tutarsız olan arazi
performansları olmuştur.
