TEMEL KAYNAK EĞİTİMİ SERVİS EĞİTİM NOTLARI TEMEL KAYNAK EĞİTİMİ

(1)

SERVİS EĞİTİM NOTLARI

TEMEL KAYNAK EĞİTİMİ

2013

(2)

TEMEL KAYNAK EĞİTİMİ

Termodinamik Akademi

TEMEL ARK KAYNAK EĞİTİMİ

Kaynak Kabiliyeti

Çoğunlukla bir malzemenin kaynağa uygunluğunu ifade eder. Ancak parça şekli, kalınlığı, kaynak pozisyonu ve kullanılan kaynak yöntemi de kaynak kabiliyetine etki yapar.

(3)

ÇELİK : Demir ( Fe ) ile Karbon ( C ) ‘un ve diğer alaşım elementleri (Cr , Ni ,V ,Mn , W , Si , S , P , .., vb) ‘nin yaptığı birleşiktir.

ÇEL Ç ELİ İK : K :

Demir (

Demir ( Fe Fe ) ile Karbon ( C ) ‘

) ile Karbon ( C )

‘un ve di un ve diğ ğer ala er alaşı şım elementleri m elementleri

(

(Cr Cr

,

, Ni Ni ,V ,Mn

,V ,

Mn , W , Si , S , P , .., vb) ‘

, W , Si , S , P , .., vb)

‘nin nin

yapt

yaptığı ığı birleş

birle

şiktir. iktir.

İNSAN ÇELİK

Isıya karşı gevşeme ve büzülme tepkisi verir. Isıda uzar, soğukta kısalır.

Çeşitliliği genetik yapıve biyolojik farklılıklarından oluşur. Çeşitliliği bileşimini oluşturan alaşım elementlerinden gelir Doğar, gelişir, üretir,yaşlanır, ölür.

Ters hareket ve zorlanmada kemik kırılabilir.

Ameliyatla tedavi edilebilir.

vb

Doğar, şekillenir, işlenir,hizmet eder,yorulur,hurda olur Taşıyamayacağı yükte veya kullanım hatasında çatlar,kırılır.

Lokal eritme ile tamir edilebilir vb

Dolayısı ile insan ve çelik arasında davranışsal ve fiziki açılardan Benzerlikler vardır.

Ameliyat ve Kaynak arasında da bu benzerlikleri kurmak gerekmektedir.Dolayısı ile Operatör doktor ile Kaynakçı arasında da bir benzerlik söz konusu edilebilir.

METAL KAYNA METAL KAYNAĞ ĞI I

NED NEDİ İR R? ? NEYİ Kaynatacağız ?

NASIL Kaynatacağız ?

NE İLE Kaynatacağız ?

NİÇİN Kaynatacağız ?

Metalik malzemeleri, Metalik malzemeleri,

ISI veya Bas

ISI veya Bası ın nç ç kullanarak, kullanarak, Ergitme

Ergitme ger gerç çekle ekleş ştirerek, tirerek,

Ço Ç oğ ğunlukla ana metal ile ayn unlukla ana metal ile aynı ı s sı ıcakl caklı ıkta kta Ergiyebilen ilave bir metal kullanarak, Ergiyebilen ilave bir metal kullanarak,

(Kullanmadan da olabilir.

Birle

Birleş ştirme veya Dolgu yapmak i tirme veya Dolgu yapmak iç çin in

=

ARK KAYNAĞI

OKSİ-ASETİLEN TUNGSTEN T ERG

KROM T ERG D.GAZ T YANMA DEMİR T ERG BAKIR T ERG ALUMINYUM T ERG ÇİNKO T ERG KALAY T ERG BUZ T ERG CİVA T ERG 6020 °C

3500 °C 3410 °C

1890 °C 1870 °C 1539 °C 1083 °C 660 °C 419 °C 232 °C 0 °C -39 °C Proses ve Ergime

Sıcaklıkları

-

+

+ + +

- - -

KATOT ANOT

Elektron ( akım) Gaz

ionlar

ARK ?

İki elektrod arasında elektrik akımıdır. Isı; katot yüzeyine ”+” ionların ve anot yüzeyine elektronların yapışması esnasında oluşur. Anot ve katot daki ısı üretimi, ark cinsine göre değişir. GTA elektrod “-”

kaynağında, anotta (+) 10 kat daha fazla ısı oluşur.

SAW veya EXX10 ve EXX13 örtülü elektrod “-” de kullanım, katot da daha çok ısı üretilir ve metal yığma hızı daha yüksektir.

(4)

METAL KAYNAKLARININ METAL KAYNAKLARININ

SINIFLANDIRILMASI SINIFLANDIRILMASI

B

BİİRLERLEŞŞTTİİRMERME Ama

Amaç çl lı ı Kaynaklar

Kaynaklar

DOLGU

DOLGU Ama

Amaç çl lı ı Kaynaklar

Kaynaklar AMACA AMACA G

GÖÖRE SINIFLAMARE SINIFLAMA

UYGULAMAYA UYGULAMAYA G

GÖÖRE SINIFLAMARE SINIFLAMA İŞ

İŞLEM CLEM CİİNSNSİİNENE G

GÖÖRE SINIFLAMARE SINIFLAMA

EL

EL Kaynaklar

Kaynakları ı

Örtülü elektrod ve TIG Ka yna kları

YARI MEKAN

YARI MEKANİİZEZE Kaynaklar

Kaynaklar

MIG / MAG Ka ynakları

TAM MEKAN

TAM MEKANİİZEZE Kaynaklar

Kaynaklar

MIG / MAG ve TOZAL TI Ka ynakları

OTOMAT

OTOMATİİKK Kaynaklar

Kaynaklar

Robot ka ynakları

BASIN

BASINÇÇ Kaynaklar

Kaynakları ı

 Soğuk Basınç Ka ynağı

 Ultrasonik ka ynaklar

 Sürtünme ka ynakları

 Ocak ka ynağı

 Döküm basınç ka ynağı

 Ga z basınç ka ynağ ı

 Elektrik direnç ka ynağı

 Elektrik ark basınç ka ynağı

 Difü zyon ka ynağı

ERG

ERGİİTMETME Kaynaklar Kaynaklarıı

Döküm eritme ka ynakları

Elektro direnç e ritme ka ynakları

Ga z eritme (Oksi-Ga z) ka yna kları

ELEKTRİK AR K KAYN AĞI

Elektron bombardımanı ile ka ynak

La zer ışını ile ka yna k

Ark

Ark Kaynak Kaynak İş İşlemi lemi : :

Ana Metal Ana Metal

Ergimiş Metal

Isı Tesisi Altında Kalan Bölge ( ITAB ) Kaynak Metali ( dikişi

) Cüruf

Elektrod Çekirdeği Elektrod Örtüsü

Koruyucu Gazlar (duman) Ark Alevi

Ark Alevi

ARK ENERJİSİNİN:

% 85 ‘ i ISI,

%15 ‘ i IŞIK ENERJİSİDİR

11

YÖNTEM SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLECEKLER

MALZEME KALINLIĞI

MALZEMENİN KİMYASAL BİLEŞİMİ

MEKANİK ÖZELLİKLER

BİRLEŞTİRME TASARIMI

KAYNAK POZİSYONU

ÜRETİM MİKTARI

ÜRETİM HIZI

KAYNAK ÖNCESİ ISIL İŞLEM

KAYNAK SONRASI TEMİZLİK

KAYNAK SONRASI İŞLENEBİLİRLİK

SATANDARTLAR

GÖZETİM SEVİYESİ

KAYNAK METALİNİN GEREKSİNİMLERİ

EKONOMİ

YÖNTEM DEĞİŞKENLERİ

AKIM

VOLT

KAYNAK HIZI

KUTUP

TEL BESLEME HIZI

SERBEST TEL BOYU

ELEKTROD SAYISI

ELEKTROD BOYUTU

ELEKTROD AÇISI

ELEKTROD YERİ

ELEKTROD ARALIĞI

TOZ TİPİ

TOZ YÜKSEKLİĞİ

GAZ TİPİ

GAZ AKIŞ MİKTARI

ISI GİRDİSİ

ÖN ISIL İŞLEM

PASOLAR ARASI SICAKLIK

PASO SAYISI

GÜÇ ÜNİTESİ KARAKTERİSTİĞİ (CC VE CV)

(5)

Elektrod

Elektrod Se Seç çimi: imi:

•

•Kaynak Metali, Ana malzemenin

Kaynak Metali, Ana malzemenin C

CİİNSNSİİNE VE BNE VE BİİLELEŞİŞİMMİİNENE

uygun uygun olmal

olmalı ıd dı ır! r!

((DDüüşşüük Ck C’’luluve dve düüşşüük alak alaşışımlmlııççeliklerde eliklerde öönemli olmaz iken , alanemli olmaz iken , alaşışımlmlıı ve demir d

ve demir dışıışımetaller imetaller iççin uyum in uyum ççok ok öönemlidir. )nemlidir. )

•

•Ana Malzemenin Mukavemetine E

Ana Malzemenin Mukavemetine EŞİ ŞİT yada DAHA y T yada DAHA yü üksek olmal ksek olmalı ı! ! İş

İşletme Ko letme Koş şullar ulları ı. Ortam s . Ortam sı ıcakl caklığı ığı ( termal ( termal ş şoklar) , darbeli y oklar) , darbeli yü üklere klere maruz kal

maruz kalı ıp kalmamas p kalmaması ı vs. vs.

•

•Kaynak Pozisyonu !

Kaynak Pozisyonu !

•Kaynak Ak•

Kaynak Akı ım t m tü ür rü ü ! !

•Kaynak •

Kaynak a ağı ğız zı ı dizaynı dizayn ı! !

•Ana malzeme par•

Ana malzeme parç ça kal a kalı ınl nlığı ığı! !

•

•Elektrod

Elektrod ç çap apı ı ! !

! !

ISI TESİRİ ALTINDA KALAN BÖLGEDEKİ YAPISAL DEĞİŞMELER ISI TES

ISI TESİİRRİİALTINDA KALAN BALTINDA KALAN BÖÖLGEDEKLGEDEKİİYAPISAL DEYAPISAL DEĞİŞĞİŞMELERMELER

KAYNAK METAL KAYNAK METALİİ

TANELER

TANELERİİN DEN DEĞİŞĞİŞTTİĞİİĞİBBÖÖLGE LGE [ Is

[ IsııTesiri AltTesiri Altıında Kalan Bnda Kalan Böölge ( ITAB ) ]lge ( ITAB ) ]

ANA METAL ANA METAL (De

(Değğiişşime uime uğğramamramamışış))

Tane BOYUT DE

Tane BOYUT DEĞİŞİĞİŞİMMİİ

önlemek i

ö

nlemek iççin :in :

* Gerekti

* Gerektiğği kadar i kadar ııssııgirdisi ile girdisi ile kayna

kaynağığıyapmakyapmak Uygun ak

Uygun akıım m şşiddeti ( amper )iddeti ( amper ) Hareketsiz d

Hareketsiz düüz dikiz dikişşlerler Metod

Metodkaynakaynağığıvb.vb.

* Kaynak b

* Kaynak böölgesini tavlaylgesini tavlayııp p çekiçekiççlemeklemek

MARTENS MARTENSİİT !T !

Ark

Ark Kayna Kaynağı ğın nı ın n Aş A şamalar amaları ı : :

3.Aşama : Ergimiş haldeki bölgeye , elektroddan ilave metal ve kimyasal örtü malzemesi ilave edilir...

4.Aşama : İlave malzemeler kaynak ağzını doldurur ve kaynak dikişinin üzerinde dikişi koruyan cüruf tabakası oluşturur.

1.Aşama : Kaynak edilecek metalin her iki ucu(kaynak ağızları) ark tarafından ısıtılır...

2.Aşama : Kaynak ağızlarının ergiyip birbirine karışması ve tek bir metal haline gelmesine kadar devam edilir...

(6)

KAYNAK SONU (KRATER) HATASI VE KAYNAK SONU (KRATER) HATASI VE

Ö

ÖNLENMES NLENMESİ İ

KRATER KRATER Kaynak Yönü

1 2

3

ELEKTRODUN DİKİŞ SONUNDAKİ HAREKETİ

ELEKTRODUN DİKİŞ SONUNDAKİ HAREKETİ NÜFUZİYET

(GİRİNİM) NÜFUZİYET (GİRİNİM)

ITAB – Isının Tesiri Altındaki Bölgenin Yapısı ve Özellikleri

K AYN AK AĞZI SEÇ İM TABLOSU

Ö RT ÜLÜ ELEKT RO D ARK KAYNAĞ I Y ÖNT EM İNDE M IG - MAG KAYNAK Y ÖNT EM İNDE TEK T ARAF T AN KAYNAK ÇİFT T ARAFT AN KAY NAK

MALZE ME

KALINLIĞIAL T LIK KU LLANAR AK ALIN " V " AL IN " X " " T "

( mm ) BİRL EŞT İRM E B İRLE Ş TİRME B İRLE Ş TİRME BİRL E ŞTİRME B İR LE ŞT İRM E BİRL E ŞTİRME 0,5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Malzeme Kalınlığı 15 mm = > ise : t

a

60°

1 ,5 m m KÖ K ARALIĞI 0 m m K ÖK A RALIĞ I 0 m m

KÖ K ARALIĞ I

2 - 3 m m K ÖK ARALIĞ I

ve 2 m m K ÖK YÜ KSE KLİĞ İ

2 - 4 m m KÖ K ARALIĞI

2 - 3,5 mm KÖ K ARAL IĞ I

v e 2 m m KÖ K Y ÜKS EKL İĞ İ

a = > t / 2 2 - 3 m m KÖ K ARALIĞ I

0 m m KÖ K ARALIĞ I

1 - 3 m m KÖ K ARALIĞ I

K ök Ar alığı

Kök Yüks ek liği

(7)

ELEKTROD NED ELEKTROD NEDİ İR ? R ?

Kaynak

Kaynak iş i şlemi lemi s sı ıras rası ında nda ; ;

  Ü Üzerinden zerinden kaynak kaynak ak akı ım mı ın nı ın n ge geç çmesini mesini sa sağ ğlayan layan , ,

  İş İş par parç ças ası ına na bakan bakan ucu ucu ile ile ark ark olu

oluş şturabilen turabilen ve ve

  Gerekti Gerektiğ ğinde inde eriyerek eriyerek kaynak kaynak a ağ ğz zı ın nı ı dolduran dolduran kaynak kaynak malzemesidir

malzemesidir. .

KAYNAK ELEKTRODLARININ SINIFLANDIRILMASI ERİMEYEN ELEKTRODLAR



Karbon Karbon Elekrodlar Elekrodlar

(Amorf, Grafit, Elektrografit)



Tungusten Tungusten Elektrodlar Elektrodlar

ERİYEN ELEKTRODLAR

Örtüsüz Elektrodlar

Çıplak Teller (MIG/MAG ve Tozaltı telleri)

Özlü Teller

Örtülü Elektrodlar

Ö

Ört rtü ül lü ü Elektrodlar Elektrodlar : :

Ört Ö rtü ü karakterlerine karakterlerine g gö öre re s sı ın nı ıfland flandı ırma rma: :

  RUTİ RUT İL L Ö ÖRT RTÜ ÜL LÜ Ü ELEKTRODLAR ELEKTRODLAR

  BAZİ BAZ İK K Ö ÖRT RTÜ ÜL LÜ Ü ELEKTRODLAR ELEKTRODLAR

  SELÜ SEL ÜLOZ LOZİ İK K Ö ÖRT RTÜ ÜL LÜ Ü ELEKTRODLAR ELEKTRODLAR

  ASİ AS İT T Ö ÖRT RTÜ ÜL LÜ Ü ELEKTRODLAR ELEKTRODLAR

  DEMİ DEM İR TOZLU ELEKTRODLAR R TOZLU ELEKTRODLAR

(8)

Ç

ÇEK EKİ İRDEK: RDEK:



 Kaynak Kaynak ak akı ım mı ın nı ın n geç ge çmesini mesini sa sağ ğlamak lamak, ,



 Kaynak Kaynak ark arkı ın nı ın n oluş olu şmas ması ın nı ı sa

sağ ğlamak lamak, ,



 Eriyerek Eriyerek kaynak kaynak metalini metalini olu

oluş şturmak turmak. . Ö

ÖRT RTÜ ÜL LÜ Ü Ç ÇUBUK ELEKTRODLARDA UBUK ELEKTRODLARDA Ç ÇEK EKİ İRDEK RDEK ve ve Ö

ÖRT RTÜ ÜN NÜ ÜN G N GÖ ÖREVLER REVLERİ İ

Ö ÖRT RTÜ Ü : :



 Ark Arkı ın n d dü üzg zgü ün n olu oluş şmas ması ın nı ı ve ve kararlı kararl ıl lığı ığın nı ı sa sağ ğlamak lamak



 Kaynak Kaynak banyosunu banyosunu ( (metalini metalini) ) havan havanı ın n olumsuz olumsuz etkilerinden

etkilerinden korumak korumak



 Kaynak Kaynak metalinin metalinin h hı ızl zlı ı so soğ ğumas uması ın nı ı engellemek engellemek

  De Değ ği iş şik ik pozisyonlarda pozisyonlarda rahat rahat yakma yakma ve ve damla damla ge

geç çi iş şine ine olanak olanak sa sağ ğlamak lamak



 Kaynak Kaynak diki dikiş şine ine form form kazand kazandı ırmak rmak (O (O

₂₂

ile ile) )

  Gerekti Gerektiğ ğinde inde kaynak kaynak metalini metalini ala

alaşı şımland mlandı ırmak rmak

Ö ÖRT RTÜ ÜL LÜ Ü ÇUBUK ELEKTRODLARDA Ç UBUK ELEKTRODLARDA Ç ÇEK EKİ İRDEK RDEK ve ve Ö ÖRT RTÜ ÜN NÜ ÜN G N GÖ ÖREVLER REVLERİ İ

DÜŞÜK O2YÜKSEK O2

ORTA O2

Ød : Ele ktrod Çekirdek Ç ap Ölçüsü

ØD : Ele ktrod Ö rtüsünün Kalınlığının Ölçüsü

Örtü Kalınlığı : DIN 1913 ‘ e göre çubuk elektrodlar :

ØD

Ød İNCE Örtülü D = 1,2 x d

ØD

Ød KALIN Örtülü D > 1,55 x d

ØD

Ød ORTA KALINLIKTA Örtülü D > 1,2 x d fakatD<1,55 x d

Aralık k öpr üleme : Nüfuziyet der inliği:

Malzeme geçişi:

Dikiş gör üniş ü:

Ö

ÖRTRTÜÜLLÜÜÇÇUBUK ELEKTRODLARDA UBUK ELEKTRODLARDA ÖÖRTRTÜÜKALINLIKALINLIĞĞININ ININ ETKETKİİLERLERİİ

(9)

  Ört Ö rtü ün nü ün n yaklaşı yakla şık k %50 si %50 si Rutildir Rutildir. .



 Kullanı Kullan ımlar mları ı kolayd kolaydı ır r



 Son derece Son derece kararlı kararl ı ark ark olu oluş ştururlar tururlar



 Orta Orta derecede derecede O O

₂₂

iç i çerirler. erirler.

((dikidikişşprofilleriprofilleriddüüzdzdüürr))



 Cü C ürufu rufu kolay kolay kalkar kalkar



 20mm den kal 20mm den kalı ın n kesitli kesitli par parç çalar aları ın n so

soğ ğuk uk kaynakları kaynaklar ı iç i çin in uygun uygun de değ ğildirler ildirler. .

  Yü Y üksek ksek mukavemetli mukavemetli çelikler ç elikler i iç çin in uygun uygun değ de ğildir ildir



 Genellikle Genellikle DC DC ak akı ım m negatif negatif (- ( -) ) kutupda kutupda ve ve AC ak AC akı ımda mda kullan

kullanı ıl lı ırlar rlar. .

RUTİ RUT İL ELEKTRODLARIN GENEL L ELEKTRODLARIN GENEL Ö ÖZELL ZELLİ İKLER KLERİ İ

DÜŞÜK O2 YÜKSEK O2 ORTA O2



 Kalsiyum Kalsiyum bileş bile şiklerinden iklerinden olu oluş şan an bir bir ö ört rtü üye ye sahiptirler sahiptirler. .



 400 400° ° C’ C ’de de kurutulmuş kurutulmu ş bazik bazik elektrodun elektrodun H H

₂₂

i iç çeri eriğ ği i 10ml/100gr

10ml/100gr ‘ ‘d dı ır r. Bu . Bu ö özelli zelliğ ğinden inden dolayı dolay ı “H “ Hİ İDROJEN DROJEN KONTROLL

KONTROLLÜ Ü ELEKTROD” ELEKTROD ” olarak olarak adland adlandı ır rı ıl lı ırlar rlar. .

  Genellikle Genellikle DC ak DC akı ım m pozitif pozitif (+) kutupta (+) kutupta kullan kullanı ıl lı ırlar rlar. .



 Kal Kalı ın n ö ört rtü ül lü ü oldukları olduklar ından ndan damla damla geç ge çi iş şleri leri küçü k üçük k ve ve orta

orta b bü üy yü ükl klü üktedir ktedir. . Dolay Dolayı ıs sı ı ile ile diki dikiş ş g gö ör rü ün nü ümleri mleri çok ç ok d

dü üzg zgü ünd ndü ür r. .



 Neme Neme kar karşı şı ç çok ok hassas hassas olduklar oldukları ından ndan, , orjinal orjinal paketlerinden

paketlerinden ç çı ıkar karı ılarak larak a aç çı ıkta kta bekletilmiş bekletilmi ş elektrodlar elektrodlar kurutarak

kurutarak kullanı kullan ılmal lmalı ıd dı ırlar rlar. .

BAZİ BAZ İK K ELEKTRODLARIN GENEL ELEKTRODLARIN GENEL Ö ÖZELL ZELLİ İKLER KLERİ İ

  So Soğ ğukta ukta kayna kaynağ ğa a olanak olanak verirler verirler. .

  Kaynak Kaynak dikiş diki şlerinin lerinin darbe darbe dayanı dayan ımlar mları ı yü y üksek ksek, , s sü ünek nek- - gevrek

gevrek ge geç çi iş ş s sı ıcakl caklığı ığı dü d üş şü ükt ktü ür r. .



 İ İyi yi bir bir el becerisine el becerisine sahip sahip kaynak kaynakç çı ıya ya gereksinim gereksinim vard

vardı ır r. . Çü Çünk nkü ü kaynak kaynak s sı ıras rası ında nda ark boyu ark boyu diğ di ğer er elektrodlara

elektrodlara gö g öre re daha daha k kı ısa sa tutulmal tutulmalı ıd dı ır r. (1/2x . (1/2xØ Ød) d)



 C Cü üruflar rufları ı rutil rutil ö ört rtü ül lü ü elektrodlar elektrodlar kadar kadar kolay kolay kalkmaz kalkmaz ve

ve aç a çı ık k kahverengi kahverengi bir bir renktedir. renktedir .



 O O

₂₂

iç i çerikleri erikleri d dü üş şü ükt ktü ür. r.

(Bu(Bunedenlenedenledikidikişşprofilleriprofilleriddışışbbüükeykeyggöörrüünnüümdedirmdedir.).)

DÜŞÜK O2 YÜKSEK O2 ORTA O2

BAZ

BAZİ İK K ELEKTRODLARIN GENEL ELEKTRODLARIN GENEL Ö ÖZELL ZELLİ İKLER KLERİ İ

(10)



 Sel Selü üloz loz i iç çeren eren bir bir ö ört rtü üye ye sahiptirler sahiptirler. .



 Ark Ark atmosferinde atmosferinde H H

₂₂

bulunduğ bulundu ğundan undan nü n üfuziyetleri fuziyetleri di diğ ğer er elektrodlara elektrodlara nazaran nazaran %70 daha %70 daha fazlad fazladı ır r. .

  Diki Dikiş ş profilleri profilleri dış d ış b bü ükey key gö g ör rü ün nü ümdedir mdedir. .



 Ç Çevresel evresel ilerlemedeki ilerlemedeki pozisyon pozisyon de değ ği iş şiklikleri iklikleri ve ve ö özellikle zellikle yukar yukarı ıdan dan aş a şa ağı ğıya ya dik dik pozisyonlardaki pozisyonlardaki ü üst stü ünl nlü üğ ğü ün nü ün n yan yanı ı s sı ıra ra k kö ök k pasolarda pasolarda g gö özenek zenek b bı ırakmama rakmama özelli ö zelliğ ği i nedeni nedeni ile ile BORU BORU Kaynaklar Kaynakları ı iç i çin in son son derece derece uygundurlar uygundurlar. .



 Y Yü üksek ksek mukavemetli mukavemetli ç çeliklerin eliklerin kaynakları kaynaklar ında nda kullan

kullanı ılmazlar lmazlar. .



 Genellikle Genellikle DC ak DC akı ım m ve ve pozitif pozitif (+) (+) kutupta kutupta kullan kullanı ıl lı ırlar rlar. . SELÜ SEL ÜLOZ LOZİ İK K ELEKTRODLARIN GENEL ELEKTRODLARIN GENEL Ö ÖZELL ZELLİ İKLER KLERİ İ

HAT ANIN TİPİ NEDENİ SEMBOLİK GÖSTERİMİ

ELEKTRİK ARK KAYNAĞINDA HATALAR

* Ark Üfle mesi

* Akımın (amper) yüksek oluşu SIÇRAMALAR * Ark boyunun yüksek tutulması

* Hatalı elektrod kullanımı

* Kaynak ağzının pis olması. (boya,yağ,pas vb.)

* Yanlış kaynak hızı (hızlı hareket etme) ERGİME * Akımın (amper) düşük oluşu NOKSANLIĞI * Yanlış kaynak ağzı (dar açılı)

* Elektrod çapının yanlış seçimi (ağıza göre büyük)

* Kaynak hızının fazla oluşu

YETERSİZ * Elektrod çapının büyük oluşu NÜFUZİYET * Akımın düşük olması

* Hatalı seçilen kaynak ağzı (kök aralığı)

TEMEL KAYNAK EĞİTİMİ ELEKTRİK ARK KAYNAĞINDA HATALAR

* Kısa ark boyu ile çalışma

GÖZENEKLER * Katılaşma süresinin kısa oluşu (hızlı soğuma) (boşluk) * Ana metalde istenmeyen maddeler (fiziksel ve yapısal)

* Elektrodun kalitesizliği (eski,rutubetli,yabancı maddeler içeren vb)

* Yanlış elektrod hareketi

YANMA OLUĞU * Yanlış elektrod çapı (büyük çaplı kullanım) (kenar yanığı) * Yüksek akım ile çalışma

* Aşırı ısınmaya neden olacak diğer etkenler

* Hatalı kaynak sıraları

GERİLME * İş parçasının çok sıkı bağlı olması GERGİNLİK * Hatalı kaynak

* Gereksiz çok pasolu kaynak uygulaması

(11)

* Kaynak dikişinin kendini çekmesi

BÜKÜLME * Parçaların yanlış bağlanması veya puntalanması

* Hatalı kaynak ağzı

* Kaynak bölgesinin aşırı ısınması (diğer tarafların soğuk olmas ı)

* Parça kalınlığı ile dikişin dengesizliği

KAYNAKTA * Hatalı kaynak ağzı ve kaynak sırası ÇATLAMA * Yanlış elektrod seçimi ve kullanımı

* İş parçasının çok sıkı bağlanması

* Yanlış elektrod seçimi ve kullanımı

KAYNAKTA * Yanlış tavlama (homojen tavlamama) KIRILGANLIK * Sıcak metalin hava ile temasında sertleşmesi

* Gereğinden az atılan paso sayısı

* Hatalı kaynak sıraları

ÇARPILMA * İş parçasının çok sıkı bağlı olması

* Hatalı kaynak

* Gereksiz çok pasolu kaynak uygulaması

ARK ÜFLEMESİ

ARK ÜFLEMESİNİ MEYDANA G ETİREN NEDENLER

KENA RLA RDA N İÇ E DOĞRU A KIM KAÇMA EĞİLİMİNDEDİR.

TOPRA K BA ĞLA NTISININ UYGUN YERE BA ĞLA NMAMASINDA N.

Akım bağlantıdan kaçar.

KISA ATILMIŞ PUNTALA RDA N

DA HA ÖNC EDEN VA R OLA N DİĞER KA YNA K DİKİŞİ YA DA DİKİŞL ERİNE

DOĞRU

AYNI PA RÇA ÜZ ERİNDE BİRDEN FAZLA KAYNA KÇI ÇALIŞMASI DURUM UNDA

EKSA NTİRİK EL EKT RODLA R KULLA NILMASINDA N

Hatasız Hatalı

İŞ PA RÇASI ÜZ ERİNDE BÜYÜK Ç ELİK KÜTL ENİN BUL UNMASINDA N

Bunların Dışında ;

*ÇOK UZUN KAYNAK KABLOLARININ OLUŞTURDUĞU KIVRINTILAR.

*ARK OCAKLARININ YAKININDA KAYNAK YAPILM ASINDAN

*DC AKIM KAYNAK M AKİNALARI İLE KAYNAK YAPILM ASINDAN

ARK ÜFLEMESİNİN ZARARLI ETKİLERİ

F

CÜRUF METAL ALTINDA KALIR.

F

KAYNAK DİKİŞİ HİÇ MUNTAZAM OLMAZ

F

SIÇRAMALAR ÇOK OLUR.

F

KAYNAK SIKINTI VERİR.

F

KAYNAK KENARLARINDA ÇUKURLUKLAR OLUR.

F

NÜFUZİYET AZLIĞI OLUR.

(12)

METOD KAYNAK YÖNTEMİ HAKKINDA

Bir metod kaynağından bahsediliyor ise uygulamada üç ana kuraldan taviz verilmemelidir. Bunlar:

EŞİTLİK (Bütün ka ynak bo yları ve varsa bıraklılacak boşluklar kendi aralarında eşit olmalıdır)

KARŞILIKLILIK (Kaynaklar ö zellikle dairesel uygulamalarda karşılıklı bir sıra takip etmelidir.)

ZITLIK (Kaynakdikişleri olabildiğince birbirine ters yönde çe kilmiş olmalı)(sırasal ve/ve ya birleşen dikişlerde)

Örnek:

6 1 7

3 2 5 8 4

3. ÇELİK BORULARI ELEKTRİK ARK

KAYNAĞI İLE BİRLEŞTİRMEK

Yatay ve Düşey Boruya Kaynak Çekmek

3.2.1. Düz Kaynak Konumu

Boruya yatay olarak çekilen kaynak en kolay kaynaktır. Bu kaynakta her türlü elektrot kullanılır.

Boruya kaynağa üst noktadan başlanır.

Elektrot boru yüzeyine 75°-80° açı yaparak şekilde tutulur.

Dairesel kesitin kaynağında ise yüzey teğet

kesitine yaklaşık 70° açı verilir.

(13)

Şekil 3.1:Dairesel Kesitine Düz Kaynak Şekil 3.2:Eksen Boyuna Düz Kaynak

Termodinamik AkademiŞekil 3.3: Düz Kaynak Konumu Elektrot Hareketi

Dik (Aşağı Yukarı)Kaynak Konumu

Düşey yapılan kaynaklarda ise kaynak yönü aşağıdan yukarıya veya yukarıdan aşağıya doğru yapılır.

Kaynak eriğini kontrol altına alabilmek için elektrot hareketi yaptırılması gerekir.

Küçük çaplı borularda yukarıdan aşağıya doğru mümkün olduğu kadar hızlı kaynakçekilir.

Büyük çaplı borularda ise kaynağın aşağıdan yukarıya doğru çekilmesi gerekir.

Et kalınlığı 6 mm’den fazla olan borulara mutlaka V kaynak ağzı açılmalıdır.

Aşağıdan yukarıya yapılan kaynaklarda elektrot boru teğet çizgisine 80°- 85° açı yapacak şekilde tutulur.

Yukarıdan aşağıya doğru yapılan kaynaklarda ise bu açı 40° olmalıdır.

(14)

Şekil 3.4: Boru Dairesel Kesiti Kaynak Konumu Şekil 3.5: Boru Boyuna Kaynak Konumu

Termodinamik Akademi Yan Kaynak Konumu

Boruların düşey döşenmesi durumunda kaynak dikişi de yere paralel çekilir.

Bu kaynakta eriyiğin kontrolü kolaydır.Yan kaynakta eriyik alttaki boruda yoğunlaşır.

Bunun için alttaki boruya kaynak ağzı daha az açılır.Kaynak açısı 70 °olacaksa bunun 50°üst boruya 20°alt boruya açılır.

Elektrot alt boruya 80°-85° açı yapacak şekilde, dikiş çekim yönünde teğet çizgisine 40°açıda olacak şekilde eğik tutulur.

b- Boyuna yan kaynak konumu a- Yan kaynak konumu

c- Elektrot hareketi

(15)

Termodinamik Akademi Tavan Kaynak Konumu

Kaynağı en zor yapılan kaynak şekli ise tavan kaynağıdır.Tavan kaynağında eriyiğin kontrolü zordur.

Bu durumda yapılacak kaynak şeklinde ısıya dayanıklı kaynakçı elbisesi giyilmelidir.

Boruların alt birleşimi tavan kaynağı şeklindedir.

Elektrot gidiş yönüne doğru 75°-85° açıda tutulur. Bu kaynakta ark boyu fazla tutulmaz.

Amper ayarı normalden düşük tutularak eriyiğin rahat kontrol edilmesi sağlanmış olur.

a-Tavan kaynağı b-Boyuna tavan kaynağı c-Flanş birleştirme tavan kaynağı

d-Elektrot hareketi

(16)

Termodinamik Akademi Kök Paso

Kök paso tamamen borunun iç tarafında oluşmalıdır.

Kök paso Ø2.5mm elektrotla yapılmalıdır. Kökteki sarkmalar 3mm’ yi aşmamalı ve en az da elektrot çapının yarısı kadarolmalıdır

Kök paso tamamlandıktan sonra cüruflar temizlenmelidir.Kök pasoda elektrot pensi(-) kutuba bağlanmalıdır.Böylece daha iyi nüfuziyet sağlanır.Meydana gelebilecek kaynak hataları azaltılır.

Yanlış

Kök Paso Konumu

TEMEL KAYNAK EĞİTİMİDoğru

Kök Paso Konumu

(17)

Termodinamik Akademi Sıcak Paso

Sıcak pasoda elektrot pensi (+) kutupta kullanılmalıdır.

Mekanik çatlakları önlemek için kök pasonun cürufları temizlendikten sonra 5 dakika içerisinde yapılmalıdır.

Sıcak paso kök pasoya göre yüksek amperle yapıldığı zaman;kök ve sıcak paso arasında cüruf artıkları meydana gelir

Sıcak Paso Konumu

Dolgu Paso

Dolgu paso borunun et kalınlığına göre birden fazla yapılabilir.

Pasoların başlangıç noktaları bir önceki pasonun bitim noktasından 5mm uzaklıkta olmalıdır.

Her pasodan sonra cüruflar uygun alet ve tel fırça ile temizlenmelidir.

Dolgu pasodan sonra kapak pasonun düşük olmasına neden olabilecek düşük dolgu pasoları var ise bu noktalar ek pasolar yapılarak düzgün hale getirilmelidir

(18)

Termodinamik Akademi Dolgu Paso Konumu

Termodinamik Akademi Kapak Paso

Kapak pasonun düzgün olması için elektrota bir salıntı verilmelidir.

Elektrot çapının iki misli salıntıyı aşması koşuluyla hatasız kapak paso sağlanır.

Kapak pasonun yüksekliği 1.6mm ve en fazla elektrot çapı kadar olmalıdır.

Kenar bindirmenin ise 2-3 mm civarında olması gerekir.

Kapak Paso Konumu

(19)

YANLIŞLAR

ve ETKİLERİ

Yüz maskesi yok

Yüzde yanıklar, göz alınması

Kollar çıplak

Çıplak cildde yanıklar

Yanıcı giysi giymek

Elbise nedeni ile tutuşma ve yanma riskleri

Kaynak bölgesinde yanıcı madde bulunması

Yangın, patlama, zehirli gaz buharları

Yakında çalışanlarla kaynak bölgesi arasında paravan olmaması

Göz alması ve yanıklar

Yangın söndürme kovasında kum yerine su bulunması

Yangın sırasında elektrik çarpması

Ortamdan atılamayan kaynak dumanları

Muhtemel zehirlenmeler, baş ağrısı

Topraklamanın sağlıksız ve tehlikeli yapılması

Elektrik çarpması, tutuşturma zorluğu nedeni ile dikkat dağılımı

KAZALARA NEDEN OLAN FAKT KAZALARA NEDEN OLAN FAKTÖÖRLERRLER

TEKNİK FAKTÖRLER

•Makina ve techizatın yeterli derecede koruyucu olmaması veya arızalı çalıştırılması

•İyi olmayan işyeri şartları

İNSANDAN KAYNAKLANAN FAKTÖRLER

Teknik bilgi eksikliği

İşe uyumsuzluk

Yeteneksizlik

Ailevi sorunlar

DİĞER FAKTÖRLER

Araç ve gereçleri hatalı kullanmak

Gereksiz şakalar yapmak

Tezgah koruyucularını kaldırmak veya bunları yetersiz hale sokmak

Kişisel koruyucuların kullanım ını ihmal etmek

Enfraruj Işınlar (Sıcaklık verirler) Parlak Işınlar (Işık verirler)

UltravioleIşınlar (Yakarlar) Ozon Tabakası

Enfraruj Işınlar (Sıcaklık verirler) Parlak Işınlar (Işık verirler)

UltravioleIşınlar (Yakarlar)

KAYNAK IŞINLARININ ETKİSİ

Parlak Işınlar; Gözümüzü kamaştırır Enfraruj Işınlar; Ortamın sıcaklığını arttırır Ultraviole Işınlar; Cildimizde yanıklara neden olur

(20)

•Çevrende yanabilecek maddeleri gözlemle ve uzaklaştır.

•220 veya 380 Volt besleme kablonun izalasyonunun sağlam olduğundan emin ol

•Boşta çalışma gerilimi 65 Volt’tan yüksek kaynak makinalarında kaynak kablo ve penselerinin izalasyonlu olmasına, çıplak olarak pense ve topraklamaya dokunulmamasına dikkat et

•Başkalarının kaynak ışınlarına maruz kalmasını engeleyici önlemlerini al (pano vb)

•Yüksek yerlerde çalışma gerektiren durumlarda, refleksel tepki hareketlerini de düşünerek emniyet kemeri tak

•Kaynak ışınlarına karşı, kol, boyun, el vb çıplak vücut aksamını örtecek giysiler giy

•Kaynakçı maskeni (tercihen baş maskesi) mutlaka kullan (Punta dahi atıyor olsan da)

•Ağır parçaların birleştirme kaynaklarında yardımcı personel ve/veya uygun makina ve aparatları kullan

•Çoklu çalışma ortamında kaynak ışınlarına karşı kaynağa başlamadan önce sesli olarak

“Gözlerinizi koruyunuz” ikazı yap

•Kaynak cüruflarını (çapaklarını) kırma sırasında kendine veya başkasına sıçramasını engeleyici şekilde kırma yap.

•Topraklama ucunu (şasi) mutlaka kaynak yaptığın noktaya yakın tak

•Kapalı ortamlarda çalışma sırasında ortamın kaynak dumalarından temizlenmesini ve ortama taze hava gelmesini sağla

•Kaynaktan sonra sıcak bırakılacak parçalara dokunulmasını engellemek için mutlaka uyarı levhası koy.

KAYNAKLI UYGULAMALARDA DİKKAT EDİLECEK GÜVENLİK KONULARI