ELÂZIĞ 2020 DEPREMİ
Betonarme Yapılar Üzerine Gözlemler
Dr. Erdem Canbay
İvme Değerleri
Elâzığ Merkez için:
DD-2 → 0.4g Ölçülen → 0.15g
Beton Kalitesi
• 30+ yaşındaki binalar: elle karma beton, kalite çok düşük
• <20 yaş binalar: hazır beton
• Kalite daha iyi
• Transmiksere su katılıyor → beton rahat yerleşiyor → dayanım düşüyor
• Taze beton kürlenmiyor → dayanım düşüyor
• Hazır beton kullanımı bilinçsiz → istenilen dayanıma hala ulaşılamıyor
Taşıyıcı Sistem Düzensizliği
• <20 yaş binalar:
• Deprem dikkate alınmış
• Büyük kolon boyutları
• Çok sayıda kolon
• Hatta perde duvar
• 0.15𝑔 yer ivmesi
• Hafif & orta yapısal hasar
• Ağır yapısal olmayan hasar
• düzgün bir deprem yükü taşıyıcı sistemleri yok
Eksantrik mesnetlenen kiriş
Düzensiz/süreksiz kiriş sistemi
Taşıyıcı sistem düzensizliği Süreksiz çerçeveler
Taşıyıcı sistem düzensizliği
Konsola mesnetlenen konsol!
Yıldız şeklinde plan Yanlış modelleme
Toptan Göçme
Elazığ Merkez
Toptan Göçme Gezin İlçesi
• Kovancılar depreminde hasar almış
• Güçlendirilmemiş
• Sadece makyajlanmış
Bölme Duvar Hasarı
Bölme/dolgu duvar çatlağı
Bölme/dolgu duvar düşmesi
Ağır Çıkmalar
Ağır çıkmalardaki konsol kiriş kesme çatlağı
Kolon Hasarı
• Beklenen Kusurlar
• Düşük beton kalitesi
• Düz donatı
• 90° etriye kancaları
• Çiroz yok
• Etriye sıklaştırması yok
Kolon Hasarı – Kesme çatlağı
Kolon Hasarı – Mafsallaşma
Kolon Hasarı – Mafsallaşma
Perde Duvar Hasarı
Kiriş Hasarı – Eğilme Çatlağı
Kiriş Hasarı – Kesme Çatlağı
Çekiçleme Hasarı
• Bitişik nizam bina
• Ölü kalıp
• Hatta kalıp kullanılmıyor
• Bazen tek duvar!
Çekiçleme Hasarı
• Genellikle sadece görsel hasar
• Derz sıvası dökülmesi
Çekiçleme Hasarı
• Kat seviyeleri farklı ise yapısal hasar
Kalkan ve Parapet Duvar Hasarı
Güçlendirilmiş Bina Performansı
• Elâzığ Merkez: toptan göçmüş bina + yanında özdeş bina
• Özdeş bina: güçlendirilmiş; 7 adet kolon betonarme mantolama
• Güçlendirmenin detayları, beton dayanımı ve donatı detayları bilinmemektedir.
• Binanın toptan göçmesi engellemiştir.
• Hatta bina hasarı da sınırlı seviyede kalmıştır.
• Binaların depreme karşı güçlendirilmesi önemli
Sonuç
• Elazığ Merkez ölçülen: 0.15g → Servis depremi
• yapısal hasar beklenmemeli
• çok kısıtlı yapısal olmayan hasar olmalı
• Çok sayıda hasarlı bina mevcut
• Eski binalarda bilinen kusurlar
• düşük beton kalitesi (yıkanmamış dere kumu, büyük dere çakılı, yetersiz kompaksiyon, segregasyon → düşük beton dayanımı)
• çerçeveli sistem, perde yok → yetersiz yanal rijitlik
• düz donatı
• etriye sıklaştırması yok
• kanca uçları 90°
• kolon-kiriş birleşim bölgeleri etriyesiz
Sonuç
• Yeni binalar
• beton kalitesi daha iyi
• kolonlar daha büyük + perde
• >5 kat → ~10 katlı
• etriye sıklaştırması yok
• kanca uçları 90°
• çiroz yok
• Yapısal sistem seçimi yanlış
• sürekli bir çerçeve sistemi kesinlikle oluşturulmuyor
• perde duvarlara düzgün bir yük aktarım sistemi oluşturulmuyor
• bilgisayar çözümü yönetmelik şartlarını sağlıyordur; ama gerçek davranış farklı
Yapılması Gerekenler
• Yetkin Mühendislik
• doğru yapısal sistem oluşturma (Mimar+İnşaat mühendisi)
• doğru modelleme; doğru çözüm
• Yapı Denetim
• doğru proje kontrolü yapılmalı; İMO çok daha iyi yapıyordu bu kontrolleri
• onay proje & uygulama proje
• uygulama kontrol edilmiyor
• Kentsel dönüşüm:
• ekonomik olarak imkansız
• Yeni yapılar doğru inşa edilsin → 40 sene sonra doğal kentsel dönüşüm olur
