TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ UYGULAMALARI VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR

TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ UYGULAMALARI VE KARŞILAŞILAN

SORUNLAR

Belgin SATICI Biyolog

Sağlık Kuruluşları Atıklarının Yönetimi Şube Müdürlüğü

TÜRKİYE’DE OLUŞAN TIBBİ ATIK MİKTARI (kg/yatak/gün)

2010 YILI TIBBİ ATIK MİKTARI

TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

 20/05/1993 tarihli ve 21586 sayılı Resmi Gazete (mülga yönetmelik)

 22/07/2005 tarihli ve 25883 sayılı Resmi Gazete

 30/03/2010 tarihli ve 25537 sayılı Resmi Gazete (değişiklik)

 03/12/2011 tarihli ve 28131 sayılı Resmi Gazete

(değişiklik)

FAALİYETLERİ SONUCU ATIK OLUŞUMUNA NEDEN OLAN SAĞLIK KURULUŞLARI

KÜÇÜK MİKTARDA ATIK ÜRETEN SAĞLIK KURULUŞLARI

•Üniversite hastaneleri ve klinikleri,

•Genel maksatlı hastaneler ve klinikleri,

•Doğum hastaneleri ve klinikleri,

•Askeri hastaneler ve klinikleri.

•Sağlık merkezleri, tıp merkezleri, dispanserler,

•Ayakta tedavi merkezleri,

•Morglar ve otopsi merkezleri,

•Hayvanlar üzerinde araştırma ve deneyler yapan kuruluşlar,

•Bakımevleri ve huzurevleri,

•Tıbbi ve biyomedikal laboratuarlar,

•Hayvan hastaneleri,

•Kan bankaları ve transfüzyon merkezleri,

•Acil yardım ve ilk yardım merkezleri,

•Diyaliz merkezleri,

•Rehabilitasyon merkezleri,

•Biyoteknoloji laboratuvarları ve enstitüleri,

•Tıbbi araştırma merkezleri.

BÜYÜK MİKTARDA ATIK ÜRETEN SAĞLIK KURULUŞLARI

•Sağlık hizmeti verilen diğer üniteler (muayenehaneler, diş ve ağız sağlığı muayenehaneleri vb),

•Veteriner muayenehaneleri,

•Akapunktur merkezleri,

•Fizik tedavi merkezleri,

•Evde yapılan tedavi ve hemşire hizmetleri,

•Güzellik, kulak delme ve dövme merkezleri,

•Eczaneler,

•Ambulans hizmetleri,

•Hayvanat bahçeleri.

ORTA MİKTARDA ATIK ÜRETEN SAĞLIK KURULUŞLARI

SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN

SINIFLANDIRILMASI

KAPSAM

•bertaraf edilmesi

•atıkların üretildikleri yerlerde ayrı toplanması

•taşınması

• geçici depolanması

GENEL İLKELER

Tıbbi atıkların yönetiminden sorumlu kişi, kurum/kuruluşlar, bu atıkların çevre ve insan sağlığına olabilecek zararlı etkilerinin azaltılması için gerekli tedbirleri almakla

yükümlüdürler.

Tıbbi atıkların tehlikeli ve evsel atıklar ile karıştırılmaması, kaynağında diğer atıklardan ayrı olarak toplanması, biriktirilmesi, taşınması, bertarafı esastır.

Tıbbi, tehlikeli ve evsel atıkların oluşumunun ve miktarının kaynağında en aza indirilmesi esas olup; tıbbi atıkların alıcı ortama verilmesi yasaktır.

Tıbbi atık yönetimiyle ilgili personelin periyodik olarak eğitimden ve sağlık kontrolünden geçirilmesi esastır.

Tıbbi atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı tıbbi atık üreticileri, taşıyıcıları ve bertarafçıları kusur şartı olmaksızın sorumludurlar.

Tıbbi atık üreticileri atıklarının bertarafı için gerekli harcamaları karşılamakla yükümlüdürler.

Yönetmelik ile;

-Bakanlık ve Mülki Amirlere

görev ve yetkiler

-Tıbbi Atık Üreticileri ve Belediyelere yükümlülükler

verilmiştir.

BAKANLIK;

– Program ve politikaları saptamak, uygulamaya yönelik işbirliği ve koordinasyonu sağlamak,

• Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği

2006/7 sayılı Genelge

2006/25 sayılı Genelge

2008/9 sayılı Genelge

2010/17 sayılı Genelge

– Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili faaliyetlerin denetimini yapmak,

– Tıbbi atık bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesislerine çevre lisansı vermek.

– Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili bütün faaliyetlerin denetimini yapmak, aykırılık halinde yaptırım uygulamak,

– Oluşan, toplanan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarlarını temin etmek, değerlendirmek ve yıl sonunda rapor halinde Bakanlığa göndermek,

– Tıbbi atık taşıma araçlarına taşıma lisansı vermek, faaliyetlerini denetlemek, bilgilerini Bakanlığa göndermek,

– Tıbbi atıkların toplama, taşıma ve bertaraf ücretini MÇK aracılığıyla belirlemek,

– Bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesislerini denetlemek, aykırılık halinde yaptırım uygulamak.

MÜLKİ AMİRLER;

TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI)

Ünite içi atık yönetim planını hazırlamak ve uygulamak

•atıkların kaynağında ayrı toplanması,

•kullanılacak ekipman ve araçlar,

•atık miktarları,

•toplama sıklığı,

•geçici depolama sistemleri,

•toplama ekipmanlarının temizliği, dezenfeksiyonu,

•kaza anında alınacak önlemler,

•sorumlu personel ve eğitimleri.

TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI)

Atıkları kaynağında ayrı toplamak

TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI)

Ayrı toplanmış atıkları bu iş için tahsis edilmiş araçlar ile ayrı ayrı taşımak

TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI)

Atıkları geçici depolamak

TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI)

Görevli personeli eğitmek/eğitimini ve özel giysilerini

sağlamak

TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI)

 İl mahalli çevre kurulu tarafından tespit edilen tıbbi atık bertaraf ücretini bertaraf eden kurum ve kuruluşa ödemek

TIBBİ ATIK ÜRETİCİLERİ (SAĞLIK KURULUŞLARI)

Tıbbi Atık Miktarı

Oluşan tıbbi atık miktarını düzenli olarak kayıt altına almak ve yıl sonu itibari ile valiliğe göndermek

BELEDİYELER

 Tıbbi atık yönetim planını hazırlamak, uygulamak ve halkın bilgilenmesini

sağlamak

•hizmet verdikleri sağlık kuruluşları,

•bu kuruluşların tıbbi atık miktarları,

•geçici depolama sistemleri,

•toplama ve taşınmada kullanılacak ekipman ve araçlar, toplama rotaları,

•araç temizleme ve dezenfeksiyon,

•kaza anında alınacak önlemler, yapılacak işlemler,

•sorumlular ve eğitim

•tıbbi atıkların bertarafında uyguladıkları sistemler

BELEDİYELER

 Tıbbi atıkları sağlık kuruluşlarından alarak bertaraf tesisine taşımak/taşıttırmak

( Büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde ise belediyeler sorumludur.)

 Tıbbi atık taşıma araçlarına taşıma lisansı almak

BELEDİYELER

 Geçici atık depolarına yapı ruhsatı vermek

BELEDİYELER

Görevli personeli eğitmek/eğitimini ve özel giysilerini sağlamak

BELEDİYELER

Tıbbi Atık

Miktarı Sağlık kuruluşlarından toplanan,

taşınan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarını kayıt altına almak ve yıl sonu itibari ile valiliğe göndermek

BELEDİYELER

 Tıbbi atık

bertaraf/sterilizasyon tesislerini

kurmak/kurdurmak, işletmek/işlettirmek

 Kuracakları tıbbi atık bertaraf tesisleri ile

sterilizasyon tesisleri için çevre lisansı almak

TIBBİ ATIKLARIN BERTARAFI

Sterilize edilen tıbbi atıklar evsel atık düzenli depolama alanlarında depolanarak bertaraf edilir

Sterilizasyon

Y a k m

a

YAKMA

– Yakma işlemine tabi tutulacak tıbbi atıklar içinde büyük miktarlarda genotoksik atık mevcutsa, sıcaklığın en az 1100 ◦C olması zorunludur.

– Yakılacak tıbbi atıklar içinde termometreler, kullanılmış piller/bataryalar, civa ve kadmiyum içeren atıklar, radyolojik atıklar, ampuller ve basınçlı kaplar bulunmaz.

– Tıbbi atıkların yakılarak bertaraf edilmesinde, 06.10.2010 tarihli ve 27721 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin ilgili maddelerinde belirtilen esaslara uyulur.

– Ülkemizdeki tek yakma tesisi olan İZAYDAŞ Kocaeli İlinde faaliyet göstermekte olup, patolojik atıkların bertarafını yapmaktadır.

– 03/12/2011 tarihli ve 28131 sayılı Resmi Gazete’de Yönetmelikte yapılan değişiklik ile 2014 yılından itibaren Büyükşehir Belediyelerinin sorumluluk alanlarında günlük 10 ton tıbbi atık oluşması halinde tıbbi atıklar yakılarak bertaraf edilecektir.

SAĞLIK KURULUŞLARI tarafından münferit YAKMA TESİSİ KURULAMAZ ve İŞLETİLEMEZ!

YAKMA

– Tıbbi atıkların bertarafında alternatif bir teknolojidir.

– Bakteri sporları dahil her türlü mikrobiyal yaşamın fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon yoluyla tamamen yok edilmesi veya bu mikroorganizmaların seviyesinin %99,9999 oranında azaltılması olarak tanımlanır.

– Sterilizasyon işlemi sonrasında canlı mikroorganizma sayısının milyonda bire düşmesi yada diğer bir ifadeyle sterilizasyonun sağlanamama olasılığının bir milyon işlemde birden daha düşük olması amaçlanır.

STERİLİZASYON

Tıbbi Atıkların Bertarafında Yakma Dışı Teknolojiler

 Termal Prosesler

- Düşük Isılı Termal Prosesler -Otoklav

-Geliştirilmiş otoklav -Mikrodalga

-Kuru ve sıcak hava - Orta Isılı Termal Prosesler

-Ters polimerizasyon

-Termal depolimerizasyon - Yüksek Isılı Termal Prosesler

-Piroliz-oksidasyon -Plazma piroliz

STERİLİZASYON

 Kimyasal Prosesler

-Sodyum hipoklorit -Klorin dioksit

-Ozonlama

 Radyasyon Prosesler

-Elektron ışın

 Biyolojik Prosesler

-Enzim bazlı prosesler

STERİLİZASYON

 Kullanım Kolaylığı

-Operatörlerin hızlı eğitimi -Tam otomatik prosesler -Düşük maliyetli sistemler

 Güvenli

-Tüm ekipmanlar güvenli

-Atık parçalama ve sterilizasyon işlemleri kapalı sistem -İşlemler arasında atık ile temas yok

 Ekonomik

-İnşası ve montajı kolay -Bertaraf maliyetleri düşük -İşletme maliyetleri düşük

-Yatırımın geri dönüşümü (amortisman) kısa

 Çevre ile dost

-Tehlikeli emisyonlar yok

-Proseslerde kimyasal madde kullanılmıyor -Radyasyon yok

-Temiz ve çevreyle dost teknoloji

NİÇİN STERİLİZASYON ?

– Enfeksiyöz atıklar ile kesici-delici atıklar sterilizasyon yöntemi ile zararsız hale getirilebilirler.

– Patolojik atıklar ile kimyasal maddeler, genotoksik/sitotoksik ajanlar, radyolojik atıklar ve basınçlı kaplar sterilizasyona tabi tutulamaz.

SAĞLIK KURULUŞLARI tarafından münferit STERİLİZASYON TESİSİ KURULAMAZ ve İŞLETİLEMEZ!

STERİLİZASYON

GEÇİCİ ATIK DEPOSU

Atıkların işleme tabi tutulmadan önce güvenli bir şekilde depolanabileceği kapalı bir mekandır.

 Kapı (dışa doğru açılan/sürmeli, turuncu renkli, amblem)

 En az iki günlük kapasite

 İç yüzeyi özel malzeme ile kaplı

 Soğutma tertibatı (+4 ºC)

 Pasif havalandırma

STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ

STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ

STERİLİZASYON ÜNİTESİ

 Mekanik güvenlik ve performans açısından uluslar arası standartlara uygunluk

 Atık parçalama mekanizması

 Yardımcı üniteler (buhar kazanı, kompresör, su

yumuşatma ünitesi )

STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ

STERİLİZASYON İŞLEMİNİN KONTROLÜ

 Kimyasal indikatörler (renk değişikliği)

 Biyolojik indikatöler (Bacillus stearothermophilus, Bacillus subtilis Minimum 4 log10-6 log10 azalma)

 Rutin testler (haftalık, altı aylık)

STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BÖLÜMLERİ

 Kayıt (Miktar, Basınç, Sıcaklık, Süre, Testler)

 Konteyner/araç yıkama-dezenfeksiyon ünitesi

(Konteynerler ve araçlar günde en az bir kere dezenfekte edilir)

 İdari bölümler (Büro, Laboratuvar, Yemekhane, Soyunma

odası, WC-duş)

UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - EDİRNE

UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - KAYSERİ

UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - KONYA

UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - BURSA

UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - TRABZON

UYGULAMALARDAN ÖRNEKLER - AYDIN

ÇEVRE LİSANSI

– Yakma sistemleri ve sterilizasyon sistemleri büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde ise belediyeler veya yetkilerini devrettiği kişi ve kuruluşlar tarafından kurulur ve işletilir.

– Tıbbi atık sterilizasyon ve/veya bertaraf tesisi kurmak ve işletmek isteyen kişi, kurum ve kuruluşlar Bakanlıktan çevre lisansı almak zorundadır.

– Çevre lisansı alınması işlemlerinde Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır.

– Çevre lisansı almış olan tesis işletmecileri tesisin işletme koşulları, tesisle ilgili ölçümler ve mevzuata uygun çalıştığına ilişkin bilgi ve belgeleri içeren raporları Bakanlığın belirleyeceği periyotlarda Bakanlığa sunmakla yükümlüdür.

2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI

– Sağlık kuruluşlarının faaliyetleri sırasında ortaya çıkan atıklar diğer atık türlerinden daha yüksek oranda enfeksiyon riski taşırlar.

– Tıbbi atıkların yetersiz ve uygunsuz muamelesi, ciddi halk sağlığı sonuçları oluşturduğu gibi çevre üzerinde de olumsuz etkiler yapmaktadır.

– Güvenli tıbbi atık yönetimi, çevre ve insan sağlığının korunmasında önem arz etmektedir.

2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI

– 26.03.2010 tarihli ve 27533 sayılı Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik’in 9 uncu maddesi 2 nci fıkrasının (c) bendi gereğince enfeksiyon yapıcı olarak tanımlanan, herhangi bir ön işleme tabi

tutulmamış tıp ve veterinerlik kuruluşlarından kaynaklanan tıbbi atıkların düzenli depolama alanlarına kabul edilmesi yasaklanmıştır.

– Bu nedenle tıbbi atıkların yakılarak bertaraf edilmesi ya da sterilizasyon işlemine tabi tutularak zararsız hale getirilmesi gerekmektedir.

2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI

– 2010 yılının tıbbi atık çözüm yılı olması amaçlanarak Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğümüzce bir eylem planı

hazırlanmıştır.

– Bu çerçevede yapılan çalışmalar sonucunda sterilizasyon tesislerinin ülke geneline yaygınlaşması gayesi ile 05 Kasım 2010 tarihinde 2010/17 sayılı genelge yayımlanmıştır.

2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI

– 2010/17 sayılı genelge ile;

• daha düşük maliyetli,

• tüm ekipmanların güvenli olduğu,

• atık parçalama ve sterilizasyon işlemlerinin kapalı sistemde gerçekleştiği,

• parçalama sistemleri ile atık hacminde azalmanın sağlandığı,

• işlemler sırasında atıkla temasın bulunmadığı,

• inşası ve montajı kolay olan,

• yatırım geri dönüşümünün kısa olduğu,

• tehlikeli emisyonların oluşmadığı çevre dostu olan sterilizasyon tesislerinin

ülke genelinde yaygınlaştırılması zorunlu hale getirilmiştir.

2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI

– Kurulu bulunan tesisler ile ihtiyaç duyulan kapasiteler esas alınarak bir değerlendirme yapılmış ve mevcut tesislerde halen kapasite açığı olduğu tespit edilmiştir.

– Kapasite açığının değerlendirilmesi maksadı ile de lisanslı tesislerin çevre illere de hizmet vermesi gerektiği bir çözüm olarak ortaya çıkarılmıştır.

2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI

– Taşıma maliyetleri ve tesis kapasiteleri göz önüne alınarak Genelgenin

EK-1’inde “Tıbbi Atık Gönderecek İller” ile bu illerin tıbbi atıklarını alacak olan “Tıbbi Atık Alacak İller” listelenmiştir.

– Bu çerçevede kurulu bulunan sterilizasyon tesislerinin diğer il ve ilçelerin

tıbbi atıklarını da toplayacak şekilde, bu illerde sterilizasyon tesisleri kuruluncaya kadar faaliyette bulunması istenmiştir.

– Ayrıca yapılan planlama kapsamı dışında belediyelerin kendilerine daha uygun sterilizasyon tesislerini belirleyerek Bakanlığın onayını almak kaydı ile bu tesislerle de sözleşme yapabilmelerine olanak sağlanmıştır.

EK 1: TIBBİ ATIK ALACAK VE GÖNDERECEK OLAN İLLER

GENELGE KAPSAMINDA TIBBİ ATIK ALACAK VE GÖNDERECEK OLAN İLLER

2010/17 SAYILI GENELGE VE UYGULAMALARI

– Genelgenin EK-2’sinde Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi Kurması Gereken İller listelenmiştir.

– Sözkonusu İllerin belediyeleri il bazında ya da komşu iller ile birlikte gerekli izinler, ÇED Gerekli Değildir Kararı, ihale ve yapım süreçlerini tamamlayarak, Aralık 2011’e kadar tesisleri işletmeye almakla

sorumlu tutulmuşlardır.

EK 2: TIBBİ ATIK STERİLİZASYON TESİSİ KURMASI GEREKEN İLLER

GENELGE KAPSAMINDA TIBBİ ATIK STERİLİZASYON TESİSİ KURMASI GEREKEN İLLER

STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BULUNDUĞU İLLER

*Aydın *Zonguldak *Konya

*Trabzon *Sakarya *İzmir

*Çorum *Denizli *Tokat

*Kocaeli *Aksaray *Yozgat

*Gaziantep *Kırıkkale *Nevşehir

*Afyonkarahisar *Eskişehir *Amasya

*Erzurum *Edirne *Mersin

*Isparta *Tekirdağ *Çanakkale

*Van *Kayseri *Samsun

*Bursa *Malatya

STERİLİZASYON TESİSLERİNİN BULUNDUĞU İLLER

KARŞILAŞILAN SORUNLAR

• Sağlık Kuruluşlarında oluşan atıkların kaynağında uygun ayrılmaması,

• Atıkların yönetiminde atık listesinin kullanılmaması,

• Atık yönetimi konusunda eğitimli personel yetersizliği,

• Yönetmeliğin Ek-2’sinde yapılan sağlık kuruluşlarının

sınıflandırılması ile Sağlık Bakanlığının yaptığı sağlık

kuruluşları sınıflandırmasının farklılığı,

KARŞILAŞILAN SORUNLAR

• Az miktarda tıbbi atık üreten sağlık kuruluşlarının tıbbi atık bertaraf ücretlendirmesi,

• Eczanelerin kendilerini tıbbi atık üreticisi olarak görmemeleri,

• Tanınabilir patolojik atıkların bertarafı,

• Yönetmelikte sağlık kuruluşları ve belediyelerinin atık yönetim planlarının onaylanmasına ilişkin hüküm bulunmaması,

• Protokol yapmayan il ve ilçe belediyelerinin mevcut olması.

• ………

• ………

Telefon : 0.312. 5863068 Faks : 0.312. 4740335

E-mail : belgin.satici@csb.gov.tr

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM…

Belgin SATICI Biyolog

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Dairesi Başkanlığı

Sağlık Kuruluşları Atıklarının Yönetimi Şube Müdürlüğü