FİİLİMSİLERİN ÖZELLİKLERİ

(1)

9

Fiilimsiler

(2)

116 Hangi Tipte Sorulur ?

2021 KPSS: Fiilimsiler ikili eşleştirildiğinde dışta kalır?

2020 KPSS: Paragrafta hangi fiilimsi yoktur?

2019 KPSS: Altı çizili sözcüklerden hangisi fiilimsi değildir?

2018 KPSS: Paragrafta hangi fiilimsi yoktur?

2017 KPSS: “DİYE” sözcüğünü sordular.

-ma -ış -mak

-an -dik -ası -ecek -mez -miş -ar

-ken -alı -e -madan -ince -ip -arak -dıkca -e... -e -r... -mez -asiye -dığında -maksızın FİİLİMSİLER

İsim - Fiil Sıfat - Fiil Zarf - Fiil

FİİLİMSİLERİN ÖZELLİKLERİ

Dikkat

Edilmeli

Bundan sonra fiilimsi görünce aklımıza “FİYE” gelecek!

1) Fiilimsiler fiil kök veya gövdelerine gelir, isimlere fiilimsi eki gelemez!..

ağlayan kadınlar istemeyi biliyor ölesiye seviyorum

Dikkat

Edilmeli

“çocukken, gençken, mutluyken, boyunca, yeterince” vb. sözcükler fiilimsi değildir çünkü fiilimsiler fiil kök ya da gövdelerine gelir.

Buradaki sözcükler tür bakımından isimdir.

2) Bir sözcüğün fiilimsi olup olmadığını anlamak için –me, -ma olumsuzluk eki getirilmelidir, eklediğimizde sözcük anlamlı olursa ora- daki ek fiilimsidir çünkü fiilimsilerin olumsuzu yapılabilir, anlamlı ol- muyorsa fiilimsi değildir.

Onunla tanışmayı ben de istiyorum.

Çalışan öğrenci derslerinde başarılı olur.

El, elin eşeğini türkü çağırarak arar.

(3)

Fiilimsiler

3) Fiilimsiler, fiil gibi çekimlenemezler; şahıs ekleri, haber ve dilek kiplerini alamazlar.

Sabaha kadar ders çalıştık. (fiilimsi değil) Derse gelmeyince onu beklemedik. (fiilimsi değil)

4) Cümlede ad soylu sözcük (ad, sıfat, zarf) gibi görev yaparlar.

Okumanın yararını her zaman göreceksiniz.

Çalışan öğrenciler elbet karşılığını alacak.

Dereyi görmeden paçaları sıvamayın.

5) Fiilimsi eklerinin hepsi FİYE’dir yani hepsi istisnasız olarak fiilden isim yapım ekidir. Fiilimsi ekleri fiil kök veya gövdelerine gelir demiştik.

Bu ekler eklendiği sözcüğü tür bakımından “isim”, yapısı bakımından sözcük eğer birleşik değilse “türemiş” yapar.

Şiir okuyuşuna herkes hayran kaldı.

İnanılır bir olay değil yaşadığımız.

Çocuklar, konuşa konuşa yanımızdan geçti.

6) Yarım yargı bildirir, ek eylem alarak yüklem olurlar. Yan cüm- lecikte özne, tümleç gibi ögeler bulunabilir. Geçişli olanlar nesne de alabilir. Cümle türleri ünitesi için, yüklem dışında içinde fiilimsi bulunan

Dikkat

Edilmeli

“Yan cümlecik kullanılmıştır veya kaç tane yan cümlecik vardır?”

soru kalıplarında fiilimsiyi sormaktadır.

Sararmış yapraklar her tarafı kaplamış.

Geziden dönenleri içeri aldık.

Hıçkırarak içeri girdi ve girerken çok sinirliydi.

7) Kalıcı ad ve olumsuzluk ekiyle karıştırılmamalıdır. Kalıcı ad diye yazdığımız sözcükler her zaman kalıcı ad olmayabilir, ayrımını yapa- bilmek için cümle içindeki anlamına bakılmalıdır.

kazma, yemek, donanma, dondurma, kızartma, sarma, giriş, çıkış, görüş, geçmiş, gelecek, yakacak, dolmuş, veresiye vb.

Sakın derse geç girme.

Geç de olsa bize gelecek.

Gelecek günler hepimize ümit getirecek.

8) Bir soruda isim-fiil grubu, sıfat-fiil grubu diye soruyorsa fii- limsi olan sözcüğün tek bir sözcük hâlinde değil söz öbeği hâlinde olan durumunu soruyordur.

Denizanasının, vücudunda ürettiği bir molekül olan yeşil flore-

san proteini 238 amino asitten meydana gelmektedir.

(4)

118 9) En önemli noktalardan biri de benzer yazılışlı eklerle fiilimsi eklerini karıştırmamaktır. Türkçede –yor ekinin yerine geçen –mekte eki vardır ve bu fiilimsi değildir, cümle içinde iyi anlaşılmalıdır.

Türkiye 7 coğrafi bölgeden meydana gelmektedir.

Yıllar geçse de o hâlâ gönlündeki kişiyi sevmekte.

Bu binada kimseyle tartışmadan çalışmalısın.

(Bu cümlede zarf-fiil.)

Bu tartışmadan haklı çıkacağını sanmıyorum.

(Bu cümlede zarf-fiil değil.)

Paragraf sorularını yeterince sevmiyorsunuz.

(Bu cümlede zarf-fiil yok.)

1) İsim-Fiil (Mastar Ekleri): Fiillere getirilen “-ma / -me, -mak / -mek, -ış / -iş / -uş / -üş” ekleriyle yapılır. Bu ekleri, aklımızda daha kolay kalması için “-iş, -me, -mek” veya “mayışmak” şeklinde kod- layabiliriz. Bu ekler fillere gelerek onları cümle içinde “isim” yaparlar.

İsim-fiiller, fiillerin isim gibi kullanılabilen şekilleridir.

Gazete okumak her akşam yaptığı işlerden biridir.

Görmekten sonra görülmek, aşkın ikinci kademesiydi.

Bağlama çalmayı bu kadar çok seveni hiç görmemiştim.

2) Sıfat-Fiil (Ortaç): Fiillere getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleriyle yapılır. Bu ekleri, aklımızda daha kolay kalması için “anası mezar dikecekmiş” şeklinde kodlayabiliriz. Sıfat tamlaması veya adlaşmış sıfat olarak görev yaparlar.

Bu kırılası ellerinle mi vurdun minicik yavruya?

Arkadaşlar! Daha katedeceğimiz çok yol var.

Ne zaman seninle olsam tanıdığım bir kuş cıvıltısıyla uyanır- dım her sabah…

3) Zarf-Fiil (Ulaç, Bağ-Fiil): Fiillere getirilen “-ken, -alı (-eli), -madan (-meden), -ince (-ınca / -unca / -ünce), -ip (-ıp / -up / -üp), -arak (-erek), -dıkça (-dikçe / -dukça / -dükçe / -tıkça /-tikçe / tukça / -tükçe), -e… -e (-a… -a), -r… -maz (-r… -mez), -cası- na (-cesine), -meksizin (-maksızın), -dığında (-diğinde / -duğunda / -düğünde / -tığında / -tiğinde / -tuğunda / -tüğünde)” ekleriyle oluşturulan sözcüklerdir. Birleşik bir cümlede iki cümleyi bağladıkları için bağlaç; özne, nesne, tümleç aldıkları için fiil sayılan kelimelerdir.

Bağ -fiillere “ulaç” da denir. Çekim ekleri almazlar. Cümlede zarf olarak kullanılırlar.

Akşam yediyi üç geçe bizde ol.

Sen de geleceksin diye mumbar yaptırdım.

Konuları anlar anlamaz soru çözüp pekiştirin.

(5)

Fiilimsiler

Dikkat

Edilmeli

“oldukça, gittikçe” fiilimsi değildir.

-dıkça zarf-fiil ekini alan oldukça ve gittikçe sözcüğü “epey, çok”

anlamlarına geldiğinde fiil anlamını yitirir ve bu sebeple fiilimsi olmaz.

Benim öğrencilerim, oldukça başarılı öğrencilerdir.

(Bu cümlede zarf-fiil değil.)

İnsan âşık oldukça etrafına daha iyi bakabiliyor.

(Bu cümlede zarf-fiildir.)

NOTLAR

————————————————————————————————————————————————

(6)

120 NOTLAR

————————————————————————————————————————————————