ANADOLU SU HAVZASI REHABİLİTASYON PROJESİ PERFORMANS İZLEME GÖSTERGELERİ
DEĞERLENDİRME RAPORU
Anadolu Havzası Rehabilitasyon Projesi hazırlıkları 2001 yılında başlamış, 4 Ekim 2004 tarihinde Dünya Bankası ile Türkiye Cumhuriyeti arasında ikraz anlaşması imzalanarak yürürlüğe girmiştir.
Türkiye’nin Karadeniz bölgesindeki 28 mikrohavzada sürdürülebilir doğal kaynak yönetim uygulamalarını desteklemek ve bu şekilde kaynakların bozulmasından etkilenen nüfusun gelirinin artırılması düşüncesi ile;
- Seçilen mikrohavzalarda sürdürülebilir doğal kaynak yönetimine yönelik katılımcı bir yaklaşımın planlanması ve uygulanması konusunda sorumluluk üstlenmek amacıyla yerel nüfusun teşvik edilmesi;
- Arazi verimliliğinin artırılması, marjinal araziler üzerindeki baskıların azaltılması ve aile gelirlerinin artırılması amacıyla yerel nüfusun daha çevre dostu tarım ve ormancılık üretim faaliyetleri konusunda bilgilendirilmesi;
- Tarımsal kaynaklardan Karadeniz’e boşalan besin maddelerinin miktarının azaltılmasına yardımcı olunması,
- Tarımsal besin maddelerinden kaynaklanan kirlilikle mücadele konusundaki Avrupa Birliği (AB) standartlarına uyulmasının sağlanmasına yönelik düzenleyici ve politika oluşturma kapasitesinin güçlendirilmesi;
- Su konusundaki AB yönergeleri çerçevesinde nehir havzası planlama ve yönetimine ilişkin genel çerçevenin güçlendirilmesi;
- Sürdürülebilir doğal kaynak yönetiminin teşvik edilmesi ve kaynakların bozulmasına ilişkin konularda kamuoyunun daha fazla bilinçlendirilmesi için kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi çalışmalarını içermektedir.
Proje hedeflerine ulaşabilmek için performans değerlendirme kriterleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
Gelinen aşamada proje faaliyetlerinin 2005 – 2008 Yılları arasındaki uygulamaları tamamlanmış olup, gerçekleştirilen faaliyetlerin etkilerini belirlenen kriterlere göre değerlendirecek olursak;
Birinci performans izleme göstergesi olan ; Proje bölgesinde orman örtüsünün kalite ve miktarının artırılması; başlığı altında mikrohavzalardaki tespit edilen başlangıç durumuna göre mevcut vejetasyonun proje ortasında %20 artırılması , proje sonunda ise %50 oranında artırılması öngörülmüştür.
Dönem sonu itibarı ile projesi yapılan 21 mikrohavzada verimli orman alanı 1 720 hektar olarak tespit edilmiş olup orta dönem içerisinde 13 741 hektarlık alanda toprak muhafaza ağaçlandırması yapılmıştır.
Bozuk orman alanı 18 557 hektar olarak tespit edilmiş olup uygulama dönemi içerisinde bu alanın 520 hektarlık kısmı rehabilite edilmiştir. Böylece mevcut bozuk orman örtüsünün kalitesinin artırılması hedefi 2008 yılı sonu itibarı ile kalitesi %2,8 oranında artırılmıştır.
Mera alanı olarak tespit edilen mevcut alan ise 9 737 hektardır. Bu alanın uygulama dönemi içerisinde 3 095 hektarlık kısmı rehabilite edilmiştir. Yapılan bu rehabilitasyon çalışması ile mevcut mera alanının % 31,78 lik kısmı iyileştirilmiştir.
Verimli orman alanı olarak tespit edilen 1 720 hektarlık alan uygulama dönemi içerisinde yapılan toprak muhafaza ağaçlandırması çalışmaları ile 13 741 hektar artırılmış ve proje alanı içindeki orman alanı toplam 15 461 hektara yükseltilmiştir.
Uygulama faaliyetleri devam eden ve tamamlanmış 21 mikrohavzada tespit edilen Verimli orman, Bozuk ve 1 kapalı orman ve Mera alanı toplamı 30 014 hektardır. Dönem sonu itibarı ile Toprak muhafaza ağaçlandırması, Mera ıslahı, Bozuk ve 1 Kapalı Ormanların Rehabilitasyonu, Katılımcı Ağaçlandırma çalışmaları toplamı olan 17 951 hektar alanda çalışma yapılmıştır. Bu çalışma neticesinde başlangıç vejetasyon durumuna göre % 59,81 oranında artış sağlanmıştır.
Bu durumu havza genel alanları toplamına göre değerlendirecek olursak 21 mikro havzanın toplam alanı 149 902 hektardır. Bu alan içerisinde uygulama başlangıcındaki Verimli orman, Bozuk ve 1 kapalı orman ve Mera alanı toplamı 30 014 hektardır. Bu da genel toplam alanın
%20 sine tekabül etmektedir. Yapılan toprak muhafaza çalışmaları neticesinde toplam vejetasyonla kaplı alan 47 965 hektara çıkartılmıştır. Bu alan ise genel toplam alanın %32 ine tekabül etmektedir. Proje faaliyetleri ile mevcut vejetasyonun oranı %20 den %32 ye yükseltilmiştir.
İkinci performans izleme göstergesi olan ; Toprak verimliliğinde Proje Mh larındaki eğimli arazilerde mevcut duruma göre ara döneme kadar %10 artış, bitişe kadar %20 artış başlığı altında mevcut ve proje faaliyetleri sonrası durumu tespit etmek için proje sınırları içerisinde mikrohavzalarda meyilli alanlarda tarım yapılan ürünler üzerinden proje öncesi ve projede gelinen durumdaki verim değerlendirilmiş ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.
Kabaktepe ve Değirmendere mikrohavzalarında belirlenen tarım alanlarında korungada proje öncesi verim 2,5 Ton/Ha , iken aynı alanda proje faaliyetleri ile uygulanan sertifikalı tohum kullanımı, ihtiyaca göre gübre kullanımının ayarlanması neticesinde verimin 3,5 Ton/Ha yükseldiği tespit edilmiştir. Aynı yem bitkisi türünde Sivas ili Geminderesi ve Karaboğaz Deresi mikrohavzalarında Başlangıç verimi 2,83 Ton/Ha olurken 2008 yılı sonunda elde edilen üretim 4,2 Ton/ Ha olmuştur. Bu bölgedeki artış oranı % 48,4 olarak gerçekleşmiştir.
Amasya İli Hamamözü mikrohavzasında nohuttan geleneksel tür ile yapılan üretim de proje öncesinde 0,80 Ton /Ha verim alınırken sertifikalı tohum kullanımı, ihtiyaca göre gübre kullanımının ayarlanması neticesinde bu miktar 2008 yılında yapılan anketler ile elde edilen sonuçlara göre 0,885 Ton/ Ha olmuştur. Üretimdeki artış oranı %10,6 dır. Amasya ili Obruk-1 Mikrohavzasında nohut üretimiminde ise başlangıçta 1 Ton/ Ha olarak ürün alınırken farklı tür tohum kullanımının yaygınlaştırılması ile bu miktar 1,2 Ton / Ha olarak tespit edilmiştir. Artış oranı ise %20 olmuştur.
Proje alanında eğimli arazilerde sertifikalı tohum kullanılması, sürüm tekniklerinde(kontür sürüm) yapılan değişiklikler ve gübreleme sisteminde arazinin ihtiyacı olan gübre çeşidi ve miktarının ayarlanması çalışmaları ile bu tip alanlarda yaygın olarak ekimi yapılan korunga ve nohuttaki değişim meyilli tarım alanlarının verimliliği açısından önemli bir gösterge niteliğinde olmuştur. Bu uygulamaları ürün bazında değerlendirecek olursak;
Korungada ortalama olarak proje öncesi 2,75 Ton/ Ha verim alınırken, proje uygulamaları sonunda bu miktar 4 Ton /Ha olarak tespit edilmiştir. Artış oranı ise ortalama %45 dir.
Nohut, bölgede gıda ihtiyacı açısından buğdaydan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Bu üründe proje öncesinde ortalama 0,90 Ton/Ha verim alınırken Proje faaliyetleri neticesinde yapılan inceleme neticesinde tespit edilen durum 2008 yılı hasat mevsimi sonu itibarı ile 1,04 Ton/Ha olarak tespit edilmiştir. Bu üründeki artış oranı ise ortalama % 16 dır.
Üçüncü performans izleme göstergesi olan ; “Katılan mikro su havzaları topluluklarının aile gelirlerinde, belirlenen başlangıç düzeyine göre, dönem ortasına kadar %10, kapanışa kadar da
%40 artış olması.”
ORKÖY Genel Müdürlüğü tarafından seçilen havzalardaki köylerde sınırlı sayıda aileye destek verilmiş olmakla birlikte, gelir getirici faaliyetlerin yöredeki etkilerini gözlemek üzere hibe öncesi ve hibe verildikten sonra köylülere yönelik uygulanan anket formları neticesinde, elde edilen değerler, her il için havza bazında değerlendirmeye tabi tutulmuştur.
Bu çalışma sırasında tüm anketlerde parasal değerler TL bazında alındığından, 2006 ve 2007 nin parasal meblağları deflatör katsayısına bölünerek, 2008 yılı değerlerine (projenin orta dönemi) dönüştürülmüştür.
1. AMASYA
Genel Müdürlüğümüz orta dönem sonuna kadar Amasya’da toplam 4 havzada çalışmıştır. Söz konusu havzalardan Salhan-1 ve Salhan-2’de 2009 da 2. yıl uygulamaları gerçekleştirilmiştir.
1.1. AYDINLIK-ORMANÖZÜ MİKROHAVZASI
Havzanın tarım ve hayvancılık dışında çok az miktarda diğer kaynaklardan da geliri bulunmaktadır.
Başlangıçta havzada hibe verilen köylülere ilişkin yıllık gelir toplamı 44.875 TL iken orta dönem sonuna kadar bu miktar 68.000 TL ye yükselmiştir. Dönem sonunda, gerek havzanın toplam gelir düzeyinde gerek ise hane başına düşen gelir düzeyinde başlangıca göre % 52 lik bir artış söz konusudur. Tarım alanlarında herhangi bir değişim olmamış, diğer gelirler kısmında da bir miktar azalma gerçekleşmiştir. Bu artışta, hayvancılık gelirindeki yükselmenin katkısı büyüktür. Başlangıç
verilerinde hayvancılık gelirinin toplam gelir içindeki payı % 61 iken, orta dönemde bu rakam % 70 olmuştur. Dolayısı ile arada % 9 luk bir fark oluşmuştur. Köylü, verilen gebe hayvanın yavrusunu satarak, ya da sütünü değerlendirip, geçimliğini ayırdıktan sonraki bölümünü pazara sunarak, kendine ek gelir sağlamayı başarmıştır.
1.2.ÇİTLİ MİKROHAVZASI
Anket formları değerlendirildiğinde, havzanın sulu tarım arazisinde bir artış olmasına karşın, kuru tarım arazisinde bir miktar azalma olduğu görülmüştür. Tarım geliri orta dönem verilerinde başlangıca göre epeyce düşmüştür. Aynı durum diğer gelirler bölümünde de yaşanmıştır. Tarımsal gelirdeki düşüş; verim düşüklüğü, ürünün pazarda para etmemesi vb.
nedenlere bağlı gelişmiş olabilir.
Toplam gelir artışı, başlangıca göre % 70 düzeyinde gerçekleşmiştir. Başlangıçta hayvancılık gelirinin toplam gelir içindeki payı % 12 iken, dönem sonunda bu rakam % 60 olmuştur. 3 senelik süreçte bu değişim değeri oldukça büyüktür. Burada süt koyununun katkısı fazladır. Havzaya verilen koyun sayısı oldukça yüksektir. Süt, yapağı ve yavru satışının hayvansal gelir düzeyindeki artışa büyük katkı sağladığı düşünülmektedir.
2.ÇORUM
2.1. AHMETÇE DERESİ MİKROHAVZASI
Ahmetçe Deresi havzasında 3 sene zarfında göze çarpan en büyük değişim ailelerin birey sayısı toplamında 19 kişilik bir azalma olduğudur. Azalmanın detayı sorgulanmamıştır. Ancak evlilik, iş için kente göç ve ölüme dayalı azalma olduğu düşünülmektedir.
Kuru tarım arazisinde başlangıca göre % 31 lik bir artış olmasına karşın, bu durum tarım gelirine olumlu yansımamıştır. Yukarıda sayılan verim düşüklüğü, ekilen ürünün pazarda para etmemesi gibi nedenleri burada da sıralamak mümkündür.
Toplam Gelir havza genelinde 216 983 TL den 3 sene sonunda 325 994 TL ye yükselerek % 50 lik bir artış gerçekleşmiştir. Havza genelinde 27 ünite (54 ünite) süt sığırı ve 1 ünite süt koyunu (30 koyun ve 1 koç) verilmiştir. Hayvancılık gelirlerinde artış yine yüksektir. Taban verilerine göre hayvancılık gelirinin toplam gelir içerisindeki payı % 36 dan, (dönem sonunda) % 59 lara yükselmiştir. Arada % 23 lük bir artış vardır.
2.2. BAYIRDİVAN-1 MİKROHAVZASI
Havzada 15 aileye 30 adet süt sığırı verilmiştir. Orta dönem sonunda, başlangıca göre ormancılık, hayvancılık ve diğer gelirlerde farklı oranlarda artış gözlenmesine karşın tarım gelirinde bir düşüş söz konusudur. Diğer yandan kuru tarım arazisinde 35 dekarlık bir azalma vardır. Tarım gelirindeki azalmayı öncelikli olarak bu duruma bağlamak yerinde olacaktır.
Toplam gelir artışına baktığımızda dönemin sonunda % 102 lik bir artış söz konusudur. Bu değer çok gerçekçi görülmemektedir. Bu artışa ilişkin detaylı bir açıklama yapılabilmesi bu veriler dahilinde mümkün değildir.
3.KAYSERİ
Kayseri ilinde Değirmendere ve Özdere havzalarındaki çalışmalar tamamlanmıştır.
3.1.DEĞİRMENDERE MİKROHAVZASI
Havzada 12 ünite süt koyunu (372 adet) ve 8 ünite süt sığırı (16 adet) hibe verilmiştir. Tablodan ormancılık, hayvancılık ve tarım gelirlerinde belirli oranlarda artış olduğu görülmektedir. En önemli artış ise yine hayvancılık gelirinde olandır.
Toplam gelirde başlangıca göre % 52 lik bir artış olmuştur. Toplam gelir içinde hayvancılığın payı
% 35 iken, orta dönemde bu değer % 56 ya yükselmiştir.
3.2.ÖZDERE MİKROHAVZASI
Özdere mikro havzasına ilişkin değerler incelendiğinde; gerek tarım gerek ise hayvancılık gelirinde oldukça mütevazi artışlar söz konudur. Toplam gelir artışı 3 sene zarfında 40 970 TL den 48 490 TL ye yükselmiştir. Bu da % 18 lik bir artışa tekabül etmektedir. Başlangıçta hayvancılık gelirinin toplam gelir içerisindeki payı % 26 iken orta dönemde % 41 olmuştur.
4.SİVAS
4.1. KARABOĞAZ MİKROHAVZASI
Proje dahilinde Karaboğaz havzasına 23 ünite (46 adet) süt sığırı, 5 ünite (150 koyun ve 5 koç) süt koyunu verilmiştir. Havzada sulu tarım arazisi miktarında başlangıca göre bir düşüş olmakla birlikte, kuru tarım arazisi alanı aynı kalmıştır. Tarım geliri proje orta dönemine kadar çok büyük değişime uğramamakla birlikte hayvancılık geliri artışa geçmiştir. Bu da toplam gelirde %75 lik bir artış sağlamıştır.
Başlangıç verilerinde hayvancılık gelirinin toplam gelir içindeki payı % 31 iken, dönem sonunda bu rakam % 60 olmuştur. Dolayısı ile arada % 29 luk bir fark oluşmuştur.
4.2. İSLİMBOĞAZI MİKROHAVZASI
Havzada 9 ünite süt sığırı uygulaması gerçekleştirilmiştir. Başlangıçta 20 dekar olan sulu tarım arazisi 2008 de tamamen ortadan kalkmış, kuru tarım arazisi varlığında ise bir miktar artış olmuştur.
Tarım gelirinde herhangi bir değişiklik olmamakla birlikte hayvancılık geliri yükselmiştir. Bu da toplam gelir artışının dönem sonu itibari ile % 44 e çıkmasını sağlamıştır. Toplam gelir içinde hayvancılığın payı başlangıçta % 55 iken, orta dönemde bu değer % 69 olmuştur.
5.TOKAT
Tokat ilinde orta dönem sonuna kadar toplam 2 mikro havzada (Kızık ve Alpudere) çalışılmış ve 2 yıllık uygulamaları bitirilmiştir. Her iki havzada da köylüler sadece süt sığırı yönünde talepte bulunduklarından havzalara süt sığırı hibe olarak verilmiştir.
5.1 KIZIK MİKROHAVZASI
Kızık mikro havzasında toplam 30 aileye 60 adet süt sığırı hibe edilmiştir.
Toplam Gelir havza genelinde 96.958 TL den 3 sene sonunda 152.310 TL ye yükselerek % 57 lik bir artış gerçekleşmiştir.
5.2. ALPUDERE MİKROHAVZASI
Alpudere mikro havzasında toplam 14 aileye 28 adet süt sığırı hibe edilmiştir ve toplam gelirde % 62 lik bir artış sağlamıştır.
6. SONUÇ
Gelir artırıcı faaliyetlere ilişkin performans değerlendirmesinde; hibe verilen ailelere, hibe öncesi ve projenin orta döneminde sosyal ve ekonomik durumlarını ortaya koyan sorulardan oluşan bir anket uygulanmıştır.
Daha sonra, bu anket formları havza bazında değerlendirilerek, projenin orta döneminde, başlangıç dönemine göre gelir düzeyindeki değişim ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Gelir artırıcı etkinliklerin genelini, köylülere büyükbaş ve küçükbaş hayvan hibesi verilmesi teşkil ettiğinden, doğal olarak havzaların hayvancılık geliri artmıştır. Bu artış oranı, toplam gelirde de yüksek düzeyde kendini göstermiştir.
Yapılan uygulamalar sonrası hane başına yıllık gelir ortalaması 3.890 TL’den 6.225 TL’ye yükselmiştir. Dolayısı ile gelir artışı % 60 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Projenin Performans İzleme Göstergesinde, hane halkı gelir artışı ile ilgili olarak “Projeye katılan mikro havza topluluklarında aile gelirinin başlangıç noktasına göre ara döneme kadar
%10 artış” göstermesi ölçüt olarak bildirilmesine karşın, anket sonuçları toplam gelir artışının
% 10’un yani beklenen değerin oldukça üzerinde olduğunu ortaya koymaktadır.
Köylüler, verilen gebe hayvanın yavrusunu satarak, ya da sütünü değerlendirip pazara sunarak, kendine ek gelir sağlamayı başarmışlardır.
Gelir düzeyi oldukça düşük olan köylüye karşılıksız olarak 2 baş süt sığırı veya 30 baş koyun verilmesi sonrasında gelir düzeyindeki bu artış doğal bir sonuç olarak görülmelidir.
4 Nolu Performans İzleme Göstergesi olan : MH'nın katılımcı toplumlarında kamuoyunun doğal kaynak bozulmasının nedenleri ve hafifletici önlemler konusunda daha fazla bilinçlendirilmesi ve bu konuda izleme anketlerinin yapılması:
Bu konu ile ilgili şu ana kadar bir çalışma yapılmamıştır. Proje sonrası bu değerlendirme yapılacaktır.
5 No lu Performans İzleme Göstergesi olan : Çevre dostu uygulamaların Karadeniz illerindeki çiftçilerin %30 u tarafından benimsenmesi.
Projeye göre hedeflenen 6000 kişiden 2662 kişisi bu çalışmalara katılmıştır.Proje bitiminde bu çalışmaların benimsenmesi ile ilgili ayrıca değerlendirme yapılacaktır.
6 No lu Performans Göstergesi olan :”Pilot alanlarındaki çiftçilerin %55-60ı tarafından iyileştirilmiş gübre işleme ve saklama yönteminin benimsenmesi”
Söz konusu gösterge ile ilgili olarak Samsun, Çorum, Tokat, Amasya illerinde uygulama yapılan havzalarda bu yöntemin proje öncesi ve sonrasında ne kadar benimsendiği ile ilgili yapılan tespitler sonucunda elde edilen veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Uygulama toplamı itibarı ile proje hedeflerine göre %46 oranında bu konuda bir ilerleme olduğu tespit edilmiştir.
7 Nolu Performans Göstergesi : Yirmi Sekiz Adet Mikrohavza Planı oluşturulması ve tam olarak uygulanması:
Proje başlangıcında hedef olarak konan 28 Mikrohavzanın hepsinin projelendirme çalışmaları tamamlanmıştır. Gerçekleşme oranı %100 dür.
8 Nolu Performans İzleme Göstergesi: Pilot Alanlardaki çiftçilerin %65 i tarafından yatırım ve besin maddesi azaltma uygulamaları paketlerinin oluşturulması ve benimsenmesi.
Gösterge ile ilgili olarak uygulama alanlarında gerçekleştirilen faaliyetler neticesinde orta dönem sonuna kadar toplamda % 75,87 oranında benimsendiği tespit edilmiştir.
Dokuzuncu Performans Göstergesi: ‘’MH deki çiftçilerin en az % 60 ına yeni tarıma dayalı gelir getirici/ çeşitlendirici faaliyetler konusunda eğitim sağlanması’’ hususunda mikrohavza projeleri yapılırken bu göstergenin izlenmesi amacıyla tespitler yapılmıştır.
Yukarıda bahsedildiği üzere bu gösterge kapsamında proje faaliyetlerinin gerçekleştirildiği köylerde proje faaliyetler ile ilişkili olacak şekilde çeşitli eğitim çalışmaları (çiftçi kursu, çiftçi toplantıları, gezi ve demonstrasyon) gerçekleştirilmiştir.
Bu tespitlere göre Kayseri İli Kabaktepe ve Değirmendere mikrohavzalarındaki toplam çifçi sayısı 244 Adet olup, bu çiftçilerin 83 Adeti tarıma dayalı gelir yaratıcı ve çeşitlendirici faaliyetler konusunda eğitilmiştir. Bu ilde iki havzada eğitilen çiftçi sayısının toplam çifçi sayısına oranı %34 olmuştur.
Amasya ilinde Hamamözü mikrohavzasında ise mevcut 439 kayıtlı çifçi olamasına rağmen havzada eğitim alan çiftçi sayısı 554 adettir. Bu havzada eğitim alan çiftçi sayısının mevcuda oranı ise %126 olarak gerçekleşmiştir.
Çorum ilinde bulunan Obruk 1 mikrohavzasında tespit edilen çifçi sayısı 528 olup, bu çifçilerin 445 adeti eğitilmiş olup eğitilen çiftçilerin oranı %84 tür.
Sivas ilinde bulunan Geminderesi ve Karaboğazderesi mikrohavzaları ortak olarak değerlendirilmiş olup bu iki havzada bulunan çifçi sayısı 1 416 adet olup, bu çiftçilerin 464 adeti eğitilebilmiştir. Bu havzalarda eğitilmiş çifçi oranı ise %33 olarak gerçekleşmiştir.
İller ve havzalar bazında yapılan bu değerlendirmeden sonra havzalardaki toplam çiftçilerin eğitilmişlik oranına bakacak olursak değerlendirmeye alınan ve bu performans kriteri için izlenen havzalardaki toplam çiftçi sayısı 2 627 adet olup, bu çiftçilerin 1 546 adeti eğitilmiş olup eğitilen çiftçilerin toplam çiftçilere oranı %58,85 tir.
Onuncu Performans Göstergesi: Su kalitesi izleme programının oluşturulup uygulanması:
Belirlenen bu performans kriteri çerçevesinde Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünün Proje illerinde ve belirlenen noktalarda her üç ayda bir yaptığı ölçüm neticesine göre düzenlenen Grafikler aşağıdaki gibidir.
TOKAT
Proje başlangıç değerlerine göre fosfor oranında azalma, azot oranında ise başlangıçtaki yükselmeye rağmen uzun vadede azalma olduğu tespit edilmiştir.
AMASYA
Amasya ilinde Fosfor ve azotta oranında orantılı olarak bir azalma görülmektedir.
SAMSUN
Samsun ilinde Ölçüm noktalarındaki durum fosfor oranında değişkenlik göstermesine rağmen azaldığı Azot oranında ise bir artışın sonunda azalma olduğu dikkati çekmektedir.
ÇORUM
0 0.1 0.2 0.3
2005 2006 2007 2008 2009 Yıl
PO4-P (mg/L)
0 0.5 1 1.5 2 2.5
2005 2006 2007 2008 2009
Yıl
NO3-N(mg/L)
0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35 0.4
2005 2006 2007 2008 2009
Yıl
PO4-P (mg/L)
0 0.5 1 1.5 2 2.5
2005 2006 2007 2008 2009
Yıl
NO3-N (mg/L)
0 0.02 0.04 0.06 0.08 0.1 0.12 0.14 0.16
2005 2006 2007 2008 2009
Yıl
PO4-P(mg/L)
0 0.5 1 1.5 2
2005 2006 2007 2008 2009 Yıl
NO3-N(mg/L)
Yukarıdaki grafiklerden anlaşılacağı üzere her üç ayda bir Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Çevre Referans Laboratuarı tarafından Amasya Tokat, Çorum ve Samsun illerinde proje kapsamında belirlenen mikro havzaların giriş ve çıkışında su kalitesi ölçüm ve analizleri yapılmaktadır. Yıllara göre azot ve fosfor değerlerine bakıldığında projenin ilerleyen zamanlarında azot ve fosfor değerlerinde Genel itibariyle azalma gözlenmekle birlikte, bazı noktalarda ise artış olmuştur. Ancak artış ya da azalmaların net bir şekilde gözlenebilmesi için zamana ihtiyaç bulunmakta olup bu değerler orta dönem verileri olup proje tamamlandıktan sonra devam eden ölçümler ile sonuçları değerlendirmek daha mümkün hale gelecektir. Henüz yapılan değerlendirmelerin sağlıklı olmadığı düşünülmektedir.
11 Nolu Performans Göstergesi : Çiftlikteki deneme demonstrasyon ve eğitimlere dayalı iyi tarım uygulamaları için AB Nitrat Direktifine uygun yasal çerçevenin oluşturulması ve teşvik edilmesi.
Bu performans kriteri ile ilgili AB nitrat yönetmeliği çıkartılmış olup, uygulama çalışmaları için projede öngörülen toplamda 2 382 projeden 2 248 âdeti başlatılmıştır.
12 Nolu Performans Göstergesi: “Organik tarımın desteklenmesi ve elde edilen organik ürünlerin pazarlanması konusunda eğitim”
Bu gösterge kapsamında orta dönem sonuna kadar; organik tarım üretimi konusunda Sivas da 25, Çorum da 728 kişi olmak üzere toplam 753 kişi eğitim almıştır. Organik ürünlerinin pazarlanması konusunda ise Çorumda 728 kişi eğitilmiştir.
13 Nolu Performans İzleme Göstergesi: MH Geliştirme ve besin maddesi azaltma tedbirleri için Kamuoyu bilinçlendirme kampanyası geliştirilmesi ve uygulanması:
Bu konu ile ilgili olarak dönem sonu itibarıyle toplam 2382 kişiye eğitim verilmiştir.
14 Nolu Performans İzleme göstergesi olan: ‘’Besin maddesi azaltmada tekrar stratejisinin geliştirilmesi’’ çalışmaları ile ilgili olarak yapılan faaliyetlerin etkilerinin tespiti ile ilgili tekrar stratejilerini araştırmak üzere bir danışmanla sözleşme imzalanacağı KKGM lüğü tarafından taahhüt edilmektedir. Şu ana kadar bu konu ile ilgili bir çalışma yapılmamıştır.
0 0.5 1 1.5 2
2005 2006 2007 2008 2009 Yıl
PO4-P(mg/L)
0 1 2 3 4
2005 2006 2007 2008 2009 Yıl
NO3-N(mg/L)
